Ауыл шаруашылығы салаларын дамыту үшін инфрақұрылымның рөлі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Ауыл шаруашылығы салаларын дамыту үшін инфрақұрылымның рөлі.

1. Ауыл шаруашылығындағы инфрақұрылымның мәні мен маңызы.

Ауыл шаруашылығы, агроөнеркәсіптік кешеннің базалық құрамдас бөлігі ретінде, мемлекеттік саясатқа сәйкес, болашақта Қазақстан экономикасының әртараптандырылуы мен бәсекеге қабілеттілігінің өсуін қамтамасыз ете алатын 8 саланың бірі болып табылады . Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде аграрлық өндірісті қарқындату әртараптандыру элементінің негізі болады деп болжануда.
Аграрлық сектор елдің материалдық ресурстарының: тракторлардың, комбайндардың, жүк автомобильдерінің, жанар-жағармай материалдарының, минералдық тыңайтқыштардың негізгі тұтынушысы болып табылады. Ауыл шаруашылығының даму динамикасы мен қарқыны көбінесе ол үшін өндіріс құралдарын шығаратын салалардағы өндіріс деңгейімен анықталады. Сонымен қатар, ауыл шаруашылығының дамуы ауылшаруашылық кәсіпорындарына қызмет көрсететін салалар мен өндірістердің тиімді қызметімен тығыз байланысты. Бұл бірінші кезекте техниканы жөндеу, ауыл шаруашылығы объектілерін салу, өндіріс құралдарымен жабдықтау, өнімдерді, материалдарды тасымалдау және т.б. жөніндегі салалар мен өндірістерге қатысты, сонымен қатар ауыл шаруашылығы шикізатынан түпкілікті өнім алуда өнеркәсіптің тамақ, жеңіл, тоқыма және басқа да салаларына маңызды рөл беріледі.
Агроөнеркәсіптік кешен-Бұл ауыл шаруашылығын дамытуға, оны өндіруге қызмет көрсетуге және ауылшаруашылық өнімдерін тұтынушыға жеткізуге байланысты халық шаруашылығы салаларының жиынтығы. Агроөнеркәсіптік кешеннің басты міндеті-халықтың тамақ өнімдері мен халық тұтынатын тауарларға деген қажеттіліктерін барынша қанағаттандыру.
Агроөнеркәсіптік кешен үш саланы қамтиды:
Біріншісі агроөнеркәсіптік кешенді өндіріс құралдарымен қамтамасыз ететін салалардан, сондай - ақ ауыл шаруашылығына өндірістік-техникалық қызмет көрсетумен айналысатын салалардан тұрады. Бұл салаға: трактор және ауыл шаруашылығы машиналарын жасау, Азық-түлік машиналарын жасау, минералдық тыңайтқыштар мен өсімдіктерді қорғаудың химиялық құралдарын өндіру, ауыл шаруашылығы техникасын жөндеу, Агроөнеркәсіптік кешендегі күрделі құрылыс салалары мен өндірістері кіреді.
Агроөнеркәсіптік кешеннің бірінші саласына кіретін салалар ауыл шаруашылығын индустрияландыру және қайта өңдеу өнеркәсібіндегі техникалық прогресс үшін база құра отырып, өндіріс процесін ресурстармен қамтамасыз етуге, кешеннің барлық буындарының қалыпты жұмыс істеуіне ықпал етуге арналған. Ауылшаруашылық өнімдерін және тұтастай алғанда түпкілікті өнімді өндірудің ырғағы, ағымы және жаппай өндірісі көбінесе олардың қызметіне байланысты.
Екінші салаға ауылшаруашылық өнімдерін өндірумен тікелей айналысатын кәсіпорындар мен ұйымдар кіреді. Бірінші кезекте бұл мемлекеттік ауыл шаруашылығы кәсіпорындары мен ұжымдары, ауыл шаруашылығы кәсіпорындары, олардың үлесіне жалпы өнім өндірісінің жалпы көлемінде тиісінше 15 және 16% тиесілі.
Агроөнеркәсіптік кешеннің үшінші саласына ауыл шаруашылығы өнімін дайындауды, қайта өңдеуді және оны тұтынушыларға жеткізуді қамтамасыз ететін салалар мен кәсіпорындар кіреді. Мұнда тамақ өнеркәсібі (тамақ, ет және сүт), жеңіл өнеркәсіп (тоқыма, тері-жүн және аяқ киім), құрама жем өнеркәсібі, сатып алу және сауда ұйымдары шоғырланған. Агроөнеркәсіптік кешеннің үшінші саласының салалары ауыл шаруашылығы шикізатын бастапқы өнеркәсіптік пысықтауды, оны дайындауды және сақтауды, сондай-ақ шикізатты қайта өңдеуді және оны халыққа өткізу үшін әзірлікке жеткізуді қамтамасыз етеді. Олар дайын өнімді сақтау және сату орындарына жеткізуді жүзеге асырады.
Агроөнеркәсіптік кешенді серпінді дамытудың басты шарттарының бірі барлық үш саланың тепе-теңдігі, теңгерімділігі болып табылады. Әрбір саланың түпкілікті өнімінің құнына қосқан үлесі бойынша агроөнеркәсіптік кешен құрылымындағы сәйкессіздіктерді бағалауға болады. Дамыған елдерде түпкілікті өнім құнының негізгі бөлігі үшінші салада құрылады. Онда ауыл шаруашылығы шикізатын кешенді қалдықсыз қайта өңдеу, оны сақтау, дайын өнімді буып-түю және буып-түю қамтамасыз етіледі.
Қазіргі жағдайда экономиканың аграрлық секторының түпкілікті нәтижелері тек ауыл шаруашылығының даму деңгейіне ғана байланысты емес, сонымен қатар оған қызмет ететін салалардың даму деңгейімен де анықталады. Ауыл шаруашылығында өндіріс көлемінің ұлғаюымен материалдық-техникалық ресурстарды, қажетті шикізатты, қосалқы материалдарды және басқаларды пайдалану мөлшері артады. Шаруашылықтардың электр энергиясына, көлікке, байланыс құралдарына, өнімді сақтау ыдыстарына қажеттілігі артып келеді.
Ауыл шаруашылығы өндірісінің жөндеу-техникалық қызметтердің, материалдық-техникалық жабдықтау ұйымдарының, инженерлік, зооветеринарлық, агрохимиялық қызмет көрсету мен басқа да қызметтердің дамуына тәуелділігі артып келеді. Бұл ретте ауыл шаруашылығы өнімінің қажетті көлемін алуға ықпал ететін салалар мен өндірістерді де, өнімді тиімді пайдалануды және оны тұтынушыға жеткізуді қамтамасыз ететін ұйымдарды да дамыту бірдей дәрежеде маңызды. Экономикадағы осындай салалар мен қызметтердің жиынтығы әдетте инфрақұрылым деп аталады.
Агроөнеркәсіптік кешеннің инфрақұрылымы экономикалық және әлеуметтік ұдайы өндірістің қалыпты жағдайларын қамтамасыз етуге арналған салалар мен өндірістер кешенін білдіреді. Бұл өндіріс процесінде туындайтын технологиялық, өндірістік, экономикалық және ұйымдастырушылық байланыстарды жүзеге асыру арқылы агроөнеркәсіптік кешеннің тиімді жұмыс істеуіне ықпал етеді. Инфрақұрылым салалары өз бетінше өнім шығармаса да, олар көбінесе өндірістің түпкілікті нәтижелерін анықтайды.
Инфрақұрылым қоғамның өндіргіш күштерінің ажырамас бөлігі болып табылады. Ол кәсіпорындар мен ұйымдардың тиімді қызметін қамтамасыз етеді және агроөнеркәсіптік кешеннің соңғы өнімінің көбірек саны мен сапасын жақсартуға бағытталған. Ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы өндірісі, сайып келгенде, саланың негізгі өндірістік қорлармен және айналым қаражаттарымен, техникамен, жабдықтармен, еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілу деңгейіне, сондай-ақ Қызмет көрсететін өндірістер мен қызметтердің даму дәрежесіне де байланысты болады. Олардың ішінде агрохимиялық, зооветеринарлық, консультативтік, ақпараттық және басқалар сияқты қызметтерге маңызды рөл беріледі.

Агроөнеркәсіптік кешен (АӨК) инфрақұрылымының барлық элементтері көрсетілген төрт белгі бойынша жіктеледі:
өндірістік процеске әсер ету дәрежесі бойынша;
аумақтық белгісі бойынша;
салалық белгісі;
функционалдық мақсаты.
Елдің энергетикалық секторы өсуінің неғұрлым жоғары қарқыны мемлекеттік тәуелсіздік алғаннан кейін көп ұзамай ел экономикасындағы ауыл шаруашылығы рөлінің төмендеуіне айтарлықтай әсер етті. 2019 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанның ЖІӨ-дегі ауыл шаруашылығының үлесі 3,1 трлн теңгені немесе 4,4% құрады. Соңғы 8 жылда ауыл шаруашылығы өндірісі ЖІӨ-нің 4,7% - ынан аспайтын ең жоғары көрсеткішті сақтап қалды. Алайда 1990-шы жылдары ауыл шаруашылығының экономикалық үлесі жалпы ішкі өнімнің 34% - ын құрай отырып, 7,7 есе жоғары болды.
Ауыл шаруашылығы өндірістік инфрақұрылым жүйесінің қазіргі ұйымдастыру-басқару құрылымы өндірістік қызметтің көптеген түрлері мен нысандарынан қалыптасқан. Ол келесілерді қамтиды: ауыл шаруашылығы техника мен мал шаруашылығы фермаларының жабдықтарын жөндеу және техникалық қызмет көрсету, материалдық техникалық жабдықтау, көліктік қызмет көрсету, ауылдағы агрохимиялық және малдәрігерлік қызмет, егін шаруашылығы жұмыстарын жүргізу барысында түрлі қозғалмалы механикаландырылған топтармен жұмыс жүргізу, агроқұрылымдарға өндірістік қызмет көрсету. Қазіргі уақытта берілген құрылымдарда сандық және сапалық өзгерулердің болуын атап айтқанда, жөндеу техникалық кәсіпорындардың қозғалмалы механикалық бөлімшелерінің және агроөнеркәсіп кешенінің инфрақұрылымдың өндірістік бөлімшелерінің негізінде коммерциялық негізде шаруашылықтарға қызмет көрсететін кең ауқымды жұмыс атқаратын машина-технологиялық бекеттер (МТБ) құрылуда. Агроөнеркәсіптік өндірісінің жаңа және жетекші буыны МТБ ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірушілерге кеңінен қызмет көрсететін топ болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында ауыл шаруашылық өндірістік инфрақұрылымдық кәсіпорынның дамуының стратегиялық бағыттарын жүйелі және экономикалық негізде төмендегідей анықтаса болады:
а) нарыққа ену немесе қызметті толық жетілдіруі. Тап осы стратегиялық бағытты таңдауы сәйкес қызметтер нарығында үлес салмағын ұлғайту мақсатында қажетті инфрақұрылымдық кәсіпорынға маркетингтік іс-әрекеттерді жүргізу, атап айтқанда:
- қызметтердің жаңа пайдаланушыларды тартуы, жарнама, сапалық қызметтерді жоғарылату, тиімді шарттарды ұсыну, сауда жеңілдіктерін беру, бәсекеслестердің қызметіндегі кемшілктерді ескеруі. Мұндай бағыт үлкен қаржылық шығындарды талап етеді, себебі, "технологияға салымдар бәсекелестердің бағаларына қарағанда салыстырмалы түрде көп шығындарды қосады"; - бәсекелес кәсіпорындармен бірігу немесе жойылуы.
б) қызметтер нарығының дамуы. Бұл стратегия қызмет көрсету нарығындағы жаңа сегменттерді іздеуіне бағытталған шағын өндірістік қызмет ету түрлерін игеру. Егер қызмет көрсететін кәсіпорын негізгі өндірісінде қызметтер көрсетсе, осы стратегия арқылы ол олардың қосымша көрсететін қызметтердің әртараптығын кеңейте алады. Сонымен қатар, шаруашылықтарға өз ұсыныстарымен кәсіпорындар шығуы мүмкін, басқа аудандар және аймақтарда қызмет көрсететін кәсіпорындар үшін қызметтің басымды бағытытары болып шаруашылықтарың тозған ауыл шаруашылық техникасын сатып алып, оны қалпына келтіріп және ауылдық тауар өндірушілерге жоғары бағалармен қайтадан сату болып табылады. Осы жағдайда қызмет көрсететін кәсіпорын өндіруші-зауыттармен шығарылатын жаңа ауыл шаруашылық құралдар нарығының бір бөлігін қамтиды және шаруашылықтардың өздері салыстырмалы техникалық деңгейде жөндеп және қалпына келтіріп ауыл шаруашылығы саласындағы техникалық қызметтер көлемінің тез орындалуына ықпал етеді.
в) жаңа өнімдерді (қызметтерді) таңдау. Осы стратегия ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.