Сотқа дейінгі тергеудің мерзімі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Сотқа дейінгі тергеудің мерзімі

Мемлекеттің басты міндетінің бірі ретінде құқықтық мемлекетті құру, құқықтарының қорғалуы, адамдар мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыру кепілдіктерін талдауы. Демек, қылмыстық іс жүргізу заңнамасының алдында тұрған міндеттер болып, қылмыстарды тез және толық ашу, оларды жасаған адамдарды әшкерлеу және қылмыстық жауапқа тарту, әділ сот талқылауы және қылмыстық іс жүргізуде заңды дұрыс қолдану болып табылады.

Аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін әрбір құқық саласының алдында өзіндік міндеттер орын алған. Бұл міндеттерді қылмыстық іс жүргізудің барлық сатылары үшін ортақ болып табылады. Аталған міндеттерге қол жеткізудің бірден бір жолы іс бойынша іс жүргізуде қабылданатын шешімдер, сол шешімдердің бірі іс жүргізуді тоқтата тұру. Осыаған орай қылмыстық істің уақытша үзілісі көп жақтық зерттеуді қажет етеді.

Қылмыстық іс жүргізу оның құқықтық реттелуі қоғамның даму сипаты мен деңгейіне сәйкес келуі тиіс. Қылмыстық іс жүргізуде заңды және негізді шешім қабылдау басты міндеттерінің бірі болғандықтан адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғалуына, адамдардың заңға құрметпен қарау рухына тәрбиелеуге алып келеді. Іс бойынша заңды және негізді шешімді қабылдаудың бірі іс жүргізу барысындағы істің уақытша үзілісі.

Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді тоқтата тұру туралы сұрақтарды шешкен кезде де заң талаптары қатаң сақталынуы керек, өйткені мұндай шешім қылмыстық іс жүргізу міндеттерін орындауда ғана көрініс тауып қана қоймай, процесс қатысушыларының мүдделерін, сонымен қатар жедел түрде сот олардың құқығын қорғайды.

Қылмыстық іс бойынша сот ісін тоқтата тұру және сотқа дейінгі тергеп-тексеру терориялық және тәжірибелік тұрғыдан зерттелулер жүргізілген.

Іс бойынша сот ісін жүргізуді тоқтата тұру және сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімін үзу үшін қылмысты әрі қарай тергеу үшін кедергі келтіретін қылмыстық-процессуалдық заңнамада тізбектелген жағдайлар мен негіздер болуы қажет.

Іс бойынша сот ісін жүргізуді тоқтата тұру және сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімін үзу ол процесті жүргізуші органның қызметінің тоқталуын куәландырмайды, ол іс жүргізу бойынша істің уақытша үзілісін білдіреді.

2014 жылы 4 шілдеде қабылданған ҚР Қылмыстық іс жүргізу заңнамасында істің уақытша үзілісі екі жағдайда жүргізіледі. Атап айтсақ сотқа дейінгі тергеп-тексерудің мерзімін үзу және істі тоқтата тұру. Біздің пікіріміз бойынша аталған ұғымдарды бір-бірінен ажырата отырып ұғым беру керек.

Істі тоқтата тұру дегеніміз ол заңда көзделген негіздер орын алуына байланысты іс жүргізудің уақытша үзілісі.

Сотқа дейінгі тергеп тексеру барысы қылмыстық іс жүргізу заңында көрсетілген нақты мерзіммен реттелген. Яғни ҚР қолданыстағы қылмыстық іс жүргізу заңнамасының 192-бабына сәйкес сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімі арыз бен хабарды сотқа дейінгі тергеп-тексерудің бірыңғай тізілімінде тіркеген кезден бастап қылмыстық іс айыптау актісімен немесе істі медициналық сипаттағы мәжбүрлеу шараларын қолдану туралы мәселені қарау үшін сотқа беру туралы қаулымен прокурорға жіберілген күнге дейін не іс бойынша іс жүргізуді тоқтату туралы қаулы шығарылған күнге дейін есептеледі. Анықтау істері бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру бір айдан және алдын ала тергеу істері бойынша екі айдан аспауға тиіс.

Осыған орай заңда көзделген негіздер бойынша іс жүргізу мерзімдері үзілуі заңды.

Сотқа дейінгі тергеп-тексеру мерзімінің үзілуі дегеніміз - заңда көзделген негіздердің орын алуына байланысты анықтау не тергеу жүргізу уақытының тоқтататылуы.

Ал істің тоқтатылуына байланысты негіздер, ол соттағы үзілісті білдіреді. Сотта істі қарау мерзімі нақты реттелмеген, яғни онда сот отырысы қисынды мерзімде жүргізілуі деп көрсетілумен байланысты деген пікірдеміз. Демек істі тоқтата тұру дегеніміз - заңда көзделген негіздер орын алуына байланысты сотта істі қараудың уақытша үзілісі.
Қазақстан Республикасы сотқа дейінгі тергеп-тексерудің
нысандарының маңыздылығы және жүйесі
Қазақстан Республикасының қылмыстық сот ісін жүргізу жоқ жерден
шыққан жоқ, ол белгілі бір уақыт ішінде тамыры терең өткенге кетіп,
дамыды. Қалыптасқан тарихи жағдайларға байланысты Қазақстанның 1959
жылға дейін өз заңнамасы, оның ішінде қылмыстық іс жүргізу заңнамасы
болған жоқ.
Қазақстан Ресей империясына қосылғанға дейін қазақтар арасында
туындайтын барлық даулар қазақтардың әдеттегі құқығының нормалары,
әдет пен шариғат ережелері негізінде шешілді. Қазіргі Қазақстанның аумағы
патшалық Ресейдің құрамына енгеннен кейін әдеттегі құқық нормаларымен
қатар Ресей империясының заңдары да пайдаланыла бастады, негізінен олар
аса маңызды қылмыстық істер бойынша қолданылды.
1864 жылы қабылданған Ресей империясының қылмыстық іс жүргізу
Жарғысында., сегізінші бөлімнің 1449-бабында тікелей көрсетілген, бұл
...осы Жарғының қаулылары өзгерістер мен толықтырулармен Сыр-Дария,
Самарқанд, Ферғана, Жетісу, Каспий сырты, Ақмола, Семей, Орал және
Торғай облыстарына қолданылады...Жарғының келесі баптарында
баяндалған.
Қазақстан аумағында Кеңес өкіметі орнағаннан кейін Ресей Кеңестік
Социалистік Республикасының заңдары күшінде болды, тіпті 1937 жылғы
Қазақ КСР Конституциясы қабылданғаннан кейін де, қылмыстық сот өндірісі
РСФСР ҚІЖК бойынша жүзеге асырылды. Тек 1959 жылдың 22 шілдесінде
Жоғарғы Кеңес Қаз.КСР өзінің заңымен Каз.КСР ҚІЖК-ні бекітті. 1960
жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енгізілді.
Бұл ҚІЖК 38 жыл бойы қолданылды, оған елеулі өзгерістер мен
толықтырулар енгізілгеніне қарамастан, ескі ҚІЖК қоғамда болған
өзгерістерді енді реттей алмады және 1997 жылғы 13 желтоқсанда Қазақстан
Республикасының Заңымен 1998 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа
енгізілген ҚР ҚІЖК енгізілді, ол қылмыстық іс қозғау сатысын түбегейлі
өзгертпеді, тек оның кейбір ережелерін нақтылады [7, 14б.].
Алайда, қылмыстық іс қозғау кезеңі қылмыстық процесте әрдайым
бола бермейді және ол жоқ жерден шыққан жоқ, ол ұзақ қалыптасу және
қалыптасу процестерінен өтті.
ХІХ ғасырдың 60-жылдарына дейін Ресей империясының заңдар
жинағы бойынша тергеу алдын-ала және ресми болып бөлінді. Алдын ала
тергеу қылмыстың белгілері бар оқиғаның шынымен болғанын анықтап,
осындай әрекетті көрсететін жағдайларды анықтауы керек еді. Ресми тергеу
қылмыстық әрекеттің объектісі мен тақырыбын, оны кім және қалай
жасағанын, кінәнің нысанын және т.б. анықтауға және дәлелдеуге
бағытталған, сондықтан сот үкім шығаруда ешқандай қиындық немесе күмән
таба алмады.
Сол кездегі қылмыстық процесс сот ісін жүргізудің шектеулерін, яғни
қылмыстық зерттеу мен жазалауға кедергі келтіретін жағдайларды білді.
Олар: қылмыс белгілерінің болмауы; оның маңыздылығы; ескіру мерзімінің
өтуі; жекелеген іс-әрекеттер бойынша ренжіген адамдардың шағымының
болмауы, мысалы, жеке қорлау қылмысы.
Қарастырылып отырған институттың одан әрі дамуында Ресей
империясының 1864 жылғы қылмыстық іс жүргізу Жарғысы маңызды рөл
атқарды. Қылмыстық іс қозғауға арналған арнайы бөлімнің болмауына
қарамастан, жарғыда қылмыс туралы сигналдарды қарауды реттейтін және
қылмыстық процестің бастапқы кезеңін шектеуді белгілейтін бірқатар
нормалар болды. Алдын ала және формальды тергеу нысанындағы сотқа
дейінгі іс жүргізу қысқартылып, анықтау және алдын ала тергеу енгізілді.
Полиция тергеу жүргізу құқығынан айырылды және тек қана анықтаумен
айналысты [7, 14б.].
Бұл кезеңдегі сот ісін жүргізудің ерекшелігі сотқа дейінгі іс жүргізуде
үш кезеңнің болуы болды. Алдын ала тергеу кезеңдерінен бұрын полиция
іздеу және полиция анықтауы болған.
Қылмыстық іс жүргізу жарғысы қылмыстық іс қозғау немесе
қылмыстық қудалау кезеңін бөліп көрсетпеді, алғаш рет қылмыстық іс
процестің ерекше кезеңі ретінде 1878 жылы К.Муравьевтің қылмыстық іс
жүргізу кітабында айтылды [8, 76б.].
1917 жылғы революциядан кейін, 1922 жылғы бірінші қылмыстық іс
жүргізу кодексі шыққанға дейін қылмыстық сот ісін жүргізу жарлықтармен,
бұйрықтармен, циркулярлармен, ережелерімен регламенттелді.
1922 жылғы 25 мамырда бірінші РСФСР ҚІЖК қабылданды, осы
Кодекстің барлық негізгі ережелері 1923 жылғы 15 ақпанда ВЦК қаулысымен
бекітілген 1923 жылғы РСФСР ҚІЖК-ге енгізілді. Бұл заңдар Қазақстан
аумағында да қолданылды. Аталған кодекстерде алғаш рет қылмыстық іс
бойынша іс жүргізуді қозғау кезеңі бөлінді.
1959 жылғы 22 шілдеде КСРО мен одақтас республикалардың
қылмыстық сот ісін жүргізу негіздерін негізге ала отырып, Қаз КСР Заңымен
Қаз КСР ҚІЖК бекітілді, оның 7-тарауында қылмыстық іс қозғау
қарастырылған.
Қаз. КСР ҚІЖК-нің қылмыстық іс қозғаудың себептері мен негіздері,
қарау міндеті және қылмыстық іс қозғау туралы мәселені шешу құқығы
берілген субъектілер, қылмыстық іс қозғау және қылмыстық іс қозғаудан бас
тарту тәртібі, сондай-ақ жеке және жеке-жариялы айыптау ісін қозғау
ерекшеліктері айқындалды.
1998 жылғы 1 қаңтардан бастап күшіне енген ҚР ҚІЖК қылмыстық іс
қозғау сатысының тәсілдерін іс жүзінде өзгертпеді, бірақ себептері мен
негіздерін неғұрлым нақтылады, сондай-ақ әрбір себептерді ресімдеу тәртібін
белгіледі. Сонымен қатар, қылмыстық іс қозғау құқығы бар субъектілерге
көзқарас біршама өзгерді [9, 114б.].
Күшіне енген жаңа ҚР ҚПК 04. 07.2014 ж. ҚР ҚПК 179-бабы сотқа
дейінгі тергеп-тексерудің басталуы 23-тарауы сотқа дейінгі тергептексерудің басталуы болып өзгертілді
Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы-қылмыстарды ашу және
кінәлілерді әшкерелеу барысында тергеу және процестік әрекеттерді жүргізу
кезінде процестік мәжбүрлеу шараларын қолданудың жалпы мүмкіндігін
ашатын құқықты қолдану актісі (заңды факт). Мәні мемлекеттің құзыретті
органы қылмыстық іс бойынша іс жүргізу үшін қажетті жағдайларды
белгілеуден тұрады.
Қылмыстық процесте сотқа дейінгі іс жүргізудің басталуы, ол анықтау
органы, тергеуші, прокурор, судья немесе сот қылмыстың белгілері бар ісәрекет туралы мәліметтер алғаннан кейін қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді
бастау үшін нақты және құқықтық негіздердің бар-жоғын анықтап, тиісті
шешім қабылдауынан тұрады.
Екінші ұйғарым біріншісіне қарағанда жақсырақ, бірақ ҚР Қылмыстық
процесіне мүлдем сәйкес келмейді, себебі сот пен судьяға сотқа дейінгі іс
жүргізуді бастау құқығы берілмеген.
Заңда (ҚР ҚПК 32-б.4-б.) көрсетілген жағдайларды қоспағанда,
жәбірленушінің шағымы бойынша ғана қозғалуы мүмкін жеке және жекежариялы айыптау қылмыстық істерін қоспағанда, осы істерді прокурор
бастауға құқылы болған және шағым болмаған кезде, әдетте, жариялылық
қағидатын негізге ала отырып, сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы
қандай да бір мүдделі адамдардың ерік білдіруіне негізделмегенін көрсету
қажет.
Бұдан басқа, ҚР ҚІЖК 408-бабының 1-бөлігіне сәйкес жеке айыптау
істерін қозғаудың ерекше тәртібі айқындалды, осы жеке айыптауды адамдар
(бірнеше адамдар) соттылық туралы қағидаларды сақтай отырып, адамды
қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы шағымды сотқа беру арқылы
қозғайды [10, 22б.].
Алайда, бұл шағымды қарау уақыты мен тәртібін анықтауда мәселелер
туындайды.
Егер біз шағым беруді қылмыстық іс қозғау деп санасақ, онда ҚР ҚІЖК
409-бабының 2-бөлігімен қалай болуға болады, онда шағым берген адам сот
осы шағымды қабылдағаннан кейін жеке айыптаушы болады, егер берілген
шағым белгіленген талаптарға сәйкес келмесе, онда сот оны тиісті нысанға
келтіру үшін қайтарады немесе іс қозғаған қылмыстық істі қараудан бас
тарта отырып, шағымды іс жүргізуге қабылдаудан мүлдем бас тартуы
мүмкін, сондықтан судья бас тартпауы, Демек, соттың шағымды қылмыстық
іс қозғау деп санауы орынды болар еді. Сонымен қатар, ҚР ҚІЖК 409-
бабының 2-бөлігіне сәйкес судья шағымды қарап, шешімдердің бірін
қабылдайды:
1 шағымды өз өндірісіне қабылдау туралы;
2 шағымды тергеулігі немесе соттылығы бойынша беру туралы;
3 шағымды өндіріске қабылдаудан бас тарту туралы.
Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы қылмыстық жазаланатын ісәрекет белгілері бар нақты әрекетке немесе әрекетсіздікке байланысты
қылмыстық іс жүргізу қызметінің ресми басталуын білдіреді.
Бір жағдайда сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы қылмыс туралы
келіп түскен арыз немесе хабар бойынша тергеуге дейінгі тексеру жүргізудің
алдында болады. Сотқа дейінгі тергеп-тексеру барысында қылмыстық іс
жүргізу қызметінің басталуына нақты және құқықтық алғышарттар
айқындалады.
Сотқа дейінгі іс жүргізудің басталуының нақты алғышарттары
қылмыстық іс-әрекеттің өзі іс жүзінде орын алған мән-жайды растайтын
деректер болып табылады, яғни қылмыс оқиғасының болуы.
Құқықтық алғышарттар бұл әрекеттің қылмыстық заңда қылмыс
ретінде қарастырылғанын білдіреді. Яғни әрекет материалдық құқық
нормаларына жатады.
Сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуының мәні Құзыретті
мемлекеттік органдар келіп түскен материалдарды зерделеу не анықталған
деректерді бағалау арқылы қылмыс белгілерінің және қылмыстық іс
бойынша іс жүргізу үшін заңда көзделген шарттардың болуын
белгілейтіндігінде және осы негізде қылмыстық сот ісін жүргізуді бастау
туралы шешім қабылдауында болады.
Мемлекеттің өкілетті органдары мен лауазымды адамдар жасалған
немесе дайындалып жатқан қылмыс туралы мәліметтерді ала отырып, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.