Эксплуатациялық бедеулік. Алдын алу және диагностикасы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу Университеті
"Ветеринария" факультеті
Акушерлік, хирургия және малдың өсіп-өну биотехнологиясы кафедрасы

Тақырыбы: Эксплуатациялық бедеулік. Алдын алу және диагностикасы.

Орындаған:Жұмагулов Ернар
ВМ-402
Тексерген: Тургумбеков А.

Алматы 2021
Жоспар:
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1.Малдын өз төлiнен осiп-өнуінін көрсеткіштерi.
2.2.Малдың бедеулігінің себептері.
2.3.Эксплуатациялық бедеулік
2.4.Клиникалық белгілері
III.Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер

I.Кiрiспе
Малдын бедеулiгi дегенiмiз онын тал кабілетінің әртүрлі себептерге байланысты уакытша немесе бiржола бузылуы болып табылады. Әрбір құнажын физиологиялык жетiлу мерзiмiнен бiр ай өткен сон, әрбiр сиыр бұзаулааннан кейiн бiр ай өткен сон ұрыктанбаса, оны бедеу мал деп ecemenu
Бедечник ауру емес, ол аурудын немесе басқа бір құбылыстың, Ұйымдастыру жұмысындағы кемшiлiктердiн белгiсi. Бедеулік-биологиялык угым. Бедеулiктi кез келген күнi, малды тексерiп карап жiберiп анықтай беруге болады. Әрбір сиыр 330-345 күн сайын тел берiп отырса-оп бедеу емес.
Ал кысыр калу деген бедеулiктiн салдары, оны тек жылдын аягында гана бұзаулаган сиырдын, алынган төлдiн санына карап аныктайды. Қысыр калу экономикалык угым, ол о-бен сипатталады, яғни бiр жылдың iшiнде тол бермеген мал кысыр калган болып саналады. Дегенмен, жоспарда белгiленген тел (әр түлік малдын осiмталдығына байланысты) елгіленген кеп алынган болса, онда кысыр калган мал жок сиякты болады.
Мысалы 100 сиырдан 80 бузау алынса, 20 % мал басы кысыр калды деймiз шт 400 сиырдан 105 бузау алынса, жоспар артығымен орындалып, қысыр қалған мал жок деймiз. Шын мәнiсiнде 55 сиырдан 55 бузау, 5 сиыр егiз туып, 10 бузау, ал 20 сныр екi реттен (жылдын басында және жылдын аяғында) бұзаулап, 40 бузау берген болса, барлыны 80 сиырдан 105 бұзау алынған. Сөйтіп қысыр қалған (бузауламаган) 20 сиыр тел алу жоспарының артыгымен орындалуына байланысты керiнбей калады.
Малдын кысыр қалуымен, бедеулігімен күресу, науқанды жүретін жумыс емес, ол кунделiктi жүргiзiлетiн, әрбiр малмен жеке-жеке, жыл бойы тоқтаусыз жүргiзiлетiн тынышсыз жұмыс.
Бұл жлыстың негізгі түйіні күнделікті есепте: канша аналык бас, тел беретін бор, жасы каншада, енiмдiлiгi кандай, сонгы рет кашан телдедi, кашан күтпег, неше рет ұрықтандырды, неге токтамайды, кашан суалдырыпты деген сұрактын бәрiне тиянакты жауап болғанда ғана малды ез телiнен есіру жұмысын каркындатуға болады.
А.П.Студенцов малдын бедеулiгiнiн себептерін дұрыс ажырату үшін, бедеулiктiн өзiн былай жiктеу керек дейді.

II.Негiзгi бөлiм
2.1.Малдын өз төлiнен осiп-өнуінін көрсеткіштерi.
1.100 аналык баска есептегенде алынган төл саны. Сиырлар ушiн 90-100 бұзау жаксы көрсеткіш.
2. Ұрықтану индексi, ягни куйлеген малды токтаганга Ұрыктандыру саны. Сиырлар ушiн ұрықтандыру индексi 1,5-2,0 болса, жаксы көрсеткіш деп есептелінеді.
3. Буулаған сиырларды алғаш ұрықтандырғаннан токтап кеткендерi. Сиырлар үшін 61-70 % болса, жаксы көрсеткіш деп есептеледі.
4 Сервис кезен узактыгы. Сиырлар ушiн бұзаулаган куннен кайтадан буаз болса дейiнгi кезен 45-60 күн болса жаксы көрсеткіш деп есептеледі. Ғалымдардын есептеуiнше, сервис кезен 90 күн болғанның өзінде бiр жылда 100 бас ұрғашы малға шакканда 18 бұзау. 42 тонна сут ала алмай қалады екен.
5. Табынның гинекологиялык статусы Сиырлар үшін табынның 70-80 % кез келген күнi тексергенде буаз болып турса (әртүрлi мерзiмдегi буаздық) жаксы көрсеткіш деп есептеледi.
2.2.Малдың бедеулігінің себептері.
Малдын бедеу калуының себептерi өте кетолып шiнде кайсысы негiзгi рол, кайсысы косалкы рол аткаратынын ажыр оцай шаруа емес, ойткені бедеулікке әкеліп соқтырган факторлерден бәрі де өткен шакта, бұдан коп уакыт бұрын әсер еткен болып шыгады. Мысалға жыныс органдарындагы табылган патологиялык өзгерістер малдын бедеулiгiнiн, кысыр калуынын тiкелей себебі болса сол патологиялык өзгерiстердiн себебi əлдекайда теренде жатады.
1. Туа біткен бедеулік:
а) Инфантилизм
ә) Фримартинизм
б)гермофродитизм
в) Крипторхизм
г) Жыныс жүйесінін басқа да аномалиясы
2. Кәріліктен бедеулік (жыныс жуйесiндегi атрофиялык үрдістер)
3. Симптомдын бедеулік
4. Алимерық бедеулік:
а) Арықтау салдарынан болган бедеулік
ә) Семіру салдарынан болган бедеулік
б) Рационнын сапасыздыгынан болган бедеуліг
в) Жас малды дұрыс азыктандырмау салдар болган бедеулік
5. Эксплуатациялык бедеулік
6. Климаттык бедеулік
7. Қолдан жасалган бедеулік :
а) маманмын білімсіздігінен болган бедеулік
ә) әдейілеп, п.(овариоэктомия, кастрация) немесе әдейілеп ұрыктандырмау

2.3.Эксплуатациялық бедеулік
Сиырлардың бұл бедеулігі, оның өте жоғары ережедегі сүттілігінде деп көрсетеді кейбір авторлар. Қазіргі жағдайда сүт өндіру кешендерін ұйымдастыруда, олардың алдында сүт өнімділігі мен тұқым санасы қатар тұрады. Тек денсаулығы жақсы сиырлар ғана бұндай салмақты көтере алады. Майлылығы жоғары сүт өнімен беру кезінде сиыр ағзасынан , сүтпен бірге көптеген қасиетті заттар шығып кетеді де, желедең кезінде оның орны толтырылмайды. Сол себепті зат алмау процесі бұзылады да, жанан ағдасында қан айналу жүйесі əлсізденіп, желінге көп мөлшерңе қан келуіне байланысты желін мен ұрық беді, гиповен арасындағы, үйлесімділік бұзылады. Типовеңдің үйлесімділікке əсер етеді жəне желін жұмысының міндетін тітіркендіреді. Санымен бірге фолликулды стимулдаушылармен лютейн гармонының бөлінуі бəсеңдейді. Таудан шықты, сүтті сиырлардың өнім ьеру, көптеген кешенді себептерге байланысты, оның ішінде жемдеу жолы. Сондықтанда жоғары өнімді сүтті сиырларды жемдеу жəне оның құрамына сүт өндіру жолында сиыр ағзасына зиян келмеу жағына ерекше көңіл бөлу керек.
Жоғары сапалы сүт алу жəне өнім алу үйымділігі Голандия, Финляндия жəне басқа мемлекеттердің іс тəжірибесі яғни, сиырдың сүт беру кезеңін есептегенде 50-100 мың метрге дейін көрсеткішке жететіндігін дəлелдеген. Р.П. Васильев пен А.П. Солдатов (1969). Кукла атты сиырдың сүт беру қабілетінің жоғарғы ережеде екендігін Кукла 838 КСМ-4351, 300 күнде сүт беру кезеңінде 10955-л, майлылығы 4,81 сүт бергендігін мысал ретінде келтіреді. Оның үш ұрғашы бұзауынан 300 күнде 9000 литрден көп сүт алынған. Кукла атты сиырдан бұзаулар жəне ұрықтану кезеңдерінің аралығы 32-52 күн болды.
Толыққанды жемделмейтін сиырларда зат алмасу процессі бұзылып сүт беру қабілетінің орта дəрежеде болуы эксплуатациялық бедеулікке əкеп соғатыны айдан анық. Тəұл бедеулікті алдын алу іс шараларын ұйымдастыруда сиырларды дұрыс жемдеу жəне жоғары сапалы жем беруге тікелей байланысты екендігін ұмытпау керек. Жасанды бедеулік Бедеуліктуң бұл түрін А.П. Студентов жасанды бағытталу жəне жасанды алынған деп 2-ге бөлді. Бедеуліктің бірінші түрін мамандар өздері жасайды: піштіру, ұрықтану жолдарын байлау; ұрықтандыру жолын мал дəрігерлік бақылау арқылы уақытын кейінге қалдыру. Бедеуліктің бұл түрі жасанды - жасанды жасалған бедеулік пен эксплуатация лық бедеулікке ауысып кетеді, өйткені ұрықтану мезгілін өткізіп алу циклдың бірнеше айға бұзұлуына əкеп соғады. Сонымен бірге бұқаларды піштіру асыл - тұқымдылыққа жарамсыз сиырлардың, таналардың ерте қашуының алдын алу болып саналады. Жасанды ұрықтандыруды дұрыс ұйымдастыру процесін жүргізудің дұрыс болмауы, тана , сиырлардың жаныс циклының бұзалуының басты есебі болып саналады.
Эксплуатациялык бедеулiк- сиырда кан кездесетiн бедеуліктің түрі. Буаз сиырды дер кезiнде суалттай, туганга жакындаганша сауу немесе жалпы лактациялык кезені 300 куннен асып кеткенде мал организмiндегi күрделi биологик физиологиялык процестер бузылып, оның акыры (мал куйле куйлесе де жыныстык циклi жарамсыз болып) бедеулікке ұшыра алы
Этиологиясы:
жумыс жануарларынын (бие) шектен тыс эксплуатациясы жумыска салу; тыс
:: Ұзак, шектен тыс лактация әсіресе бiрiншi жылгы аналык сиырлар мен биелерде:
сиырлардын алгашкы күйлеу кезенін өткізіп алу;
туганнан кейінгі бастапкы бірінші және екiншi айларында жыныстык циклдерді өткізіп алу себепті үзіліссіз 300 күн және одан да ұзак сауу,
силатация біткеннен кейін келесi туганга дейінгі кезеңнің бұзаулақаннан кейiнгi келесi ұрықтандыруға дейiнгi уакыттын тым кыска болуы;
торайлардын узак ему уакыт[1] физиологиялык жетiлуiне жетпеген аналыктарды аталык малдан ұрыкты жиı жинау:
ұрықтандыру аналык малдын дурыс сауылмалы, әсiресе акауы бар аппараттармен;
тәулігіне 20 л сүт беретiн сиыр 1 айдын iшiнде өз денесінен 75 манызды заттарды сутпен бөліп шығарады, солын 3шiндt 20 кг белок, 23 кг май, 28 кг көмірсуларды . 3 кг ас тузын, 900 г кальций, 600 г фосфор, тагы баска заттарды бөліп шығарады. Осындай күшпен жұмыс істеп тұрған организм ұзақ уакыт тоқтаусыз сауыла берсе, соғұрлым тезірек әрі тереңірек, күрделі бүзылыстарга ушырайды да, суалту кезенiнде журiп оны бурынгы калдынак гіре алмайды. кулындаган бие алгашкы 20 куннiн iшiнде кашып токтап кетпесе, күн өткен сайын (кулыны емедi, кымызга сауады) онын организмінде ұрықтануга колайлы, кажеттi жағдай азая бередi, акыры кысып калады
Мегежiндердiн де кашан торайын ажыратканша арыктап, жыныстык циклі дурыс етпейді.
Саулықтарды да козысынан ертерек айырмаса, күзгi кой кашыру науканына жаксы дайындала алмай, дурыс куйлемей, кашырган саулыктар кайта куйлеп, кой кашыру жұмысы узакка созылып кетедi, тiптi, сонын өзiнде көптеген аналын бас кысыр калып калады.
Осынын барі малдын бедеу болып, кысыр калуынын бiр себебi- лактация кезен л н аварел кетуi, ягни аналык малды дұрыс пайдаланбай, шамадан тыс зорлау скен корсетедi.
Сүтті мал шаруашылығында еметiн есіру жағдайы дұрыс ұйымдастырылмаган жагдайда сиырларда жыныстык функцияның бұзылуы да орын алады. Эксплуатациялык белсўнік на кезiнде метаболизм бузылады, ойткенi сутпен бiрге коктерек манызды заттар шыгарылады, бұл организмде сандык және сапалы шығуға жағдай жасайды. Сонымен катар," сүт бедеулiгiн " гипоф безiнен шыгатын жүйке импульстарына реакциясынын жоғарылауымен тусiндiруге болады. Бул импульстар емiзiктердiң емiзiктермен тiтiркенуiнен немесе сауу және желiнге массаж жасау кезiнде пайда болады. Бұл факторлар рациондагы жалпы немесе сапалық жетiспеушiлiк түрiндегi азыктандыру кателiктерiмен күшеюі мүмкiн.
Мегежiндерде эксплуатациялык бедеуліктін пайда болу себебі, торайлардын ему кезiндегi мегежiннiң ағзасына түсетiн аурылыкка байланысты. Лактация кезеңінде мегежiннiң ағзасында зат алмасу каркынды түрде жүредi.Лактация кезеңі ұзарған сайын мегежіннiн агзасы жулейдi, жыныстык функциясы темендейдi және мал конлылыгынын калыпты жагдайга кайта келуi киындай тусед Құланнан кейiнгi алгашкы 7-20 кунде ұрықтанбаган биелер, әдетте, кысыр болый калатыны белгiлi; сондықтан оларды осы кезенде ұрықтандырудын физиологиялык және экономикалык мумкiндiгiне ешкiм күмән келтірмейдi. Емiзу кезеңiнде мегежiндер өте катты жүдейді, салмағын жогалтады, сонын аркасында жыныстык циклд тежеледi. Бiрак торайларды алып тастау жеткiлiктi, өйткені оларда 5-7 куннен кейiн жыныстык циклдiн массивтi түрде пайда болуы байқалады. Бiрiншi айда мегежiндердiн Ұрыктандырылуы жоғары, өйткені жатыр емiзетiн кезеннiн алгашкы 30 кунiнде кондылығын жоғалтып үлгермейді.
Физиолдуылдық тұрғыдан бірінші ай - ұрықтандыру үшiн ен жаксы уакыт. Осы кезде сулрлар жана сауыла бастады, осылайша көптеген пластикалык коректк лактация максимумына жеткен келесi айлардагыдай олардын денесiнен сутпен алынбайды. Лактация негурлым узак болса, соғұрлым организм тез ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.