Ішкі аурулар пәнінен дәрістер жиынтығы
ШЖҚ Талдықорған медициналық колледжі МҚК
Ішкі аурулар пәнінен дәрістер жиынтығы
Құрастырған: Қалиева Г.О
Каримова Г.А.
Талдықорған 2014 жыл
Дәрістер жиынтығын құрастырған терапия пәнінің оқытушылары:
Қалиева Гульмира Омарбековна
Каримова Гульзара Айтбековна
Рецензия:
Дәрістер жиынтығы Емдеу ісі, Акушер ісі, Мейірбике ісі мамандығы бойынша Ішкі аурулар пәнінен студенттердің білімін нығайтуға, тереңдетуге арналған.
Дәрістер ішкі аурулардың барлық бөлімдері бойынша құрастырылған: аурудың анықтамасы, этиологиясы, клиникалық белгілері, диагностикасы, емдеу, алдын алуын қарастырады.
Дәрістер бастауыш және орта кәсіптік білім бойынша ҚР ҒБМ ОӘК-ның 2010 жылы бекітілген бағдарламасына сәйкес құрастырылған.
Рецензенттер:
Дуванбекова Г.С. - өндірістік - әдіскер, жоғарғы санатты оқытушы.
Сон Н.Н. - терапия пәнінің оқытушысы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
Тиникова Е.Л. - № 5 циклының төрайымы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
Дәрсітер жиынтығының шығуына жауапты медицина ғылымының кандидаты, колледж директоры: Жансеңгіров С.М
Тыныс алу жүйесінің аурулары.
Бронхиттер.
Бронхит - бронхтардың қабынуы - тыныс алу жүйесі ауруларының ішінде жиілігі бойынша бірінші орын алатын ауру. Бронхитпен көбіне балалармен жасы ұлғайған адамдар, мамандық зияндылықтары бар және шылым шегетін ер адамдар ауырады. Суық, ылғалды климат тұрғындары мен ызғарда жұмыс жасайтын адамдарда жиі кездеседі.
Жедел бронхит - бронхтар кілегей қабығының жедел диффузды, сирегірек - қабырғасының барлық қабаттарының бір мезгілде қабынуы.
Этиопатогенезі. Жедел бронхиттің 90%-да анықталатын қоздырғышы - вирус немесе микоплазма. Бронхтық эпителийге вирустардың енуінен, ондағы зат алмасу бұзылып, эпителийлік жасушалар түлеп жойылады, оған бактериялар қосылып, қабыну басталады.
Клиникалық көрінісі. Жедел бронхит жедел респирациялық аурудан кейін немесе онымен бірге басталады. Жоғарғы тыныс жолдарындағы қабыну процесі трахеяға түседі. Бұл кезде трахеиттің белгілері - құрғақ жөтел, төс артының ашып, қырнап ауруы байқалады. Көп ұзамай қабыну процессі алдымен ірі, кейін ұсақтау бронхтарға өтеді.
Бронхиттің көрінісі қинайтын жөтелден басталады. Алғашқы 2-3 тәуліктегі жөтел құрғақ, кейін болар болмас қақырық түсе бастайды. Қақырық әдетте кілегейлі, кейде кілегейлі-іріңді, оның тәуліктік мөлшері шамалы, 50 мл аспайды. Қиналып қатты жөтелуден кеуденің диафрагмаға бекіген аймақтары, төстің арты ашып ауруы мүмкін. Ұсақ бронхтар қабынса онда жөтелге ентікпе қосылады. Интоксикацияның салдарынан әлсіздік, немқұрайлық, қол-аяқтардың, белдің ауырсынуы. Көбіне дене қызуы қалыпты немесе 2-3 күн ғана субфебрильді деңгейге дейін жоғарылайды. Бірақ грипп болғанда дене қызуы 38-390 С көтерілуі мүмкін, сонымен қатар мұрынның , ауыздың айналасында ұшық шығуы және көмекейдің гиперемиясы байқалады.
Объективті. Перкуссиялық дыбыс әдетте өзгермейді. Тыңдағанда күшейген қатаң везикулалық тыныс және құрғақ сырылдар, сиректеу ылғал сырылдар естіледі. Қызу көтерілген кезде шамалы тахикардия болуы мүмкін.
Қаның анализі онша өзгермейді, қабыну белгілері - нейтрофильдік лейкоцитоз, ЭТЖ - ның жоғарлауы.
Жедел бронхиттың барысы жеңіл 7-14 тәуліктің көлемінде аяқталады. Асқынулары: пневмония, бронхтар түйілу синдромы.
Емі. Ауру асқынбаса амбулаторлы емделеді, жылы жайдағы төсек тәртібі.
Қабынуға қарсы аспирин немесе парацетамол 0,5 г3 рет, обструкция болғанда - теофедрин немесе эфедрин 0,025 г 3 рет. Аскорбин қышқылы немесе Ревит дәрумені 1-2 драже. Дезинтоксикациялық ем: тәулігіне 2-3 литр сұйықтық (бал, лимон, қарақат, таңқурай қосылған т.б.) ішкізу.
Антибиотиктерді тек пневмония қосылған немесе ірінді қақырық болған жағдайларда ғана қолданады.
Созылмалы бронхит - ең кемінде соңғы екі жыл, қатарынан 3 ай қақырықты жөтелмен білінетін бронхтардың қабыну процессі.
Этиологиясы. Белсенді немесе пассивті темекі тарту, ауаның ластануы, кәсіптік зиянды ықпалдар, ауа райының жағымсыздығы, инфекциялық қоздырғыштар, ауаны кондиционерлеу, зат алмасу бұзылыстары.
Патогенезі. Бронхтардың қабырғасына терең еңген инфекция панбронхитке (барлық қабаттарының қабынуы) алып келеді, оның салдарынан бронхтар біртіндеп деформацияланады, кілегей қабығы атрофияланады да - бронхоэктаздар, пневмосклероз, эмфизема, өкпе гипертензиясы яғни өкпетекті жүрек дамиды.
Клиникалық корінісі. Негізгі шағымдар: жөтел, қақырық тастау, ентікпе. Ең алғашқы белгісі - таңертеңгілік жөтел , ұйқыдан тұрып қималдай бастағанда жөтелу. Кейіннен жөтел тәулік уақытымен санаспай жиіленеді - жылыдан салқынға шыққанда немесе салқыннан жылыға кіргенде мазалайды. Жөтел салқын, ылғалды маусымдарда күшейіп, жазғы уақыттарда тиылады.
Аурудың өршу фазасында әр түрлі тітіркендіргіш ықпалдардан жөтел ұстамалары пайда болады. Таң ертеңгілік қақырық өте қою оның тәуліктік мөлшері 50 мл аспайды, өршу кезінде қақырықтың іріндігі көбееді.
Интоксикацияға байланысты шамасыздық, субфебрильді қызба, әлсіздік, әсіресе түнгі тершеңдік байқалады. Жиі және қатты жөтелуден, жөтелге қатысты бұлшық еттер аурсынады.
Объективті.Бронхиттің жаңа басталған шағында перкуссиялық өзгерістер байқалмайды, эмфизема қалыптасса, онда қорапты дыбыс. Өршу кезіндегі аускультациялық белгілер- қатаң тыныс, құрғақ және ылғалды сырылдар.
Диагностикасы. ЖҚА - лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарлауы. Міндетті түрде қақырықтың себіндісінен микрофлораның түрін және антибиотиктерге сезімталдығын анықтау. Рентгендік зерттеуде өкпе өрнегінің деформациясы. Бронхоскопияда - жалпылама эндобронхит көріністері. Сыртқы тыныс функциясын тексергенде - бронхтық обструкция белгілері, пневмотахометрия арқылы - тыныс шығару күшінің азаюы.
Емі. Этиологиялық себептерін жою: темекі тартуды доғару, кәсіптік зиянды ықпалдардан құтылу, инфекциялық ошақтарын тиімді емдеу.
Тағаммен емдеу - дәрумендері жеткілікті, балансы келтірілген диета, жас көкөністерді, жемістерді, шырындарды қосқан тиімді.
Антибактериалдық ем. Ірінді өршуінде және пневмония қосылған жағдайда қолданылады: Рокситромицин - 150 мг 2 рет, ровамицин - 3 млн 2 рет, гентамицин - 0,08 гр 2 рет, эритромицин - 0,5 4 рет, цефазолин 1 г 2 рет.
Сульфаниламидтер. Бисептол 480 мг 2 рет, Сульфатон 0,35 г, сульфадиметоксин 0,5 г.
Қақырық түсіргіш дәрмектер. Бромгексин - 0,016 3 рет, амброксол 30 мг 3 рет
Бронходилятаторлар. Теофедрин - 12 таблетканың 2 - 3 рет , эуфилин - 0,15 гр 3-4 рет
Организмнің бейспецифакалық резистенттігің арттыру адаптогендер. Элеутеррокок - 40 тамшы 3 рет, женьшень 30 тамшы 3.
Дезинтоксикациялық ем.400 мл гемодез, 5% глюкоза ерітдісін тамшылап және сусынды мол ішкізеді.
Фитотерапия. Қызылмия түбірі (солодка), эхинацея т.б.
Физиотерапия. Ультра жоғары жиілікті тоқтар, парафин аппликациялары, индуктотермия.
Емдік дене шынықтыру - дренажды жақсартатын жаттығулар
Диспансерлік бақылау: науқас өмір бойы учаскелік терапевтте Д бақылауында турады - жылына 2 рет ЖҚА, ЖНА, 1 рет өкпе рентген суреті, 1 рет спирография, 1 рет қақырықты МТ- ға зерттеу, пульмонолог кеңесі.
Бронхит пен науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Науқасты күтуде мейірбикенің ісі
Әлсіздік
Дене қызуының жоғарлауы
Қақырықты жөтел
Ентігу
Тершеңдік
Құрғақ жөтел
Әңгімелесу жүргізу:
А. Дәрігер тағайындаған қимыл қозғалыс тәртібін сақтау
Б. Зиянды әдеттерден бас тарту - шылым шегу
В. Тамақтану тәртібін сақтау
Қалтырау кезіндегі күтім жүргізу
Дәрілерді үзбей қабылдауын бақылау, науқасты жеке қақырық түкіргішпен қамтамасыз ету, қақырық жеңіл түсу үшін науқасты дренаждық жағдайға уйрету
Науқастың тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын бақылау, ентігу кезінде дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Төсек жаймаларын, іш киімдерін уақытында ауыстырып палатаның гигиеналық жағдайын бақылау
Қыша қағазын қою
Бронхтық астма.
Бронхтық астма (демікпе) - бронхтардың әр түрлі тітіркендіргіштерге сезімталдығының күшеюімен жүретін, көрінісі бронхтардың жалпылама ұстамалы обструкциясымен білінетін, тыныс жолдарының созылмалы қабыну ауруы.
Этиологиясы. Бұл экологияға тәуелді аурулардың бірі - бактерия, вирус, өсімдік тозаңдары, саңырауқұлақшалар, шаң, өндірістік аллергендер, дәрмектер, тағамдар, микроскопиялық кенелер, жәндіктер мен жануарлардың аллергендері, металлдардың, ағаштың, мақтаның, селикаттың шаңдары, қышқыл, сілтінің булары, өндіріс түтіні, марганец, хром, формальдегид қосындылары, стресстік және психикалық ықпалдар, физикалық күш түсу.
Ішкі эндогендік факторлар - иммундық, эндокриндік, вегетативтік нерв жүйесінің бронхтар сезімталдығының және реактивтілігінің, өкпе тамырларының кемістіктері.
Патогенезі. Негізгі патологиялық өзгерісі - бронхтардың ұстамалы тарылуы. Оның себептері: бронхтық спазм, бронхтар кілегей қабығының ісінуі, бронхтар қабырғасының эозинофильдермен инфильтрациясы, кілегейдің гиперсекрециясы.
Клиникасы. Ауру тұншығу ұстамаларымен өтеді, клиникалық белгілері келесі синдромдарға бөлінеді:
Брохообстукция синдромы - экспирациялық ентікпе мен ұстамалар, тыныс шығарудың ұзаруы, құрғақ ысқырықты сырылдар.
Қабыну синдромы - қақырық бөліну, ЭТЖ жоғарылау, қызудың көтерілуі.
Аллергиялық синдром - аллергендермен жұғысқанда болатын ұстама, аллергиялық ринит, конъюктивит, есекжем, қышыну, белгілі бір тағам немесе дәрінің жақпауы, эозинофилия, қан немесе несепте биологилық белсенді заттардың - гистамин, брадикинин, серотониннің көбеюі.
Астманың ұстамасы 3 кезеңнен дамиды.
Продромдық, хабаршы белгілер кезеңі - жаршы белгілер пайда болады - мұрын көмекейдің, терінің қышуы, мұрынның бітелуі, кеуденің қысылу сезімі, есінеу.
Тұншығу ұстамасы - алдымен қиналдыратын құрғақ жөтел пайда болады, содан кейін науқас ентіге бастайды, тыныс шығаруы 3-4 есе ұзарады, алыстан естілетін құрғақ сырылдар болады, ал аса қатаң ұстамада бронхоспазм күшейе келе сырылдар бәсеңдейді, тіпті жойылады. Дене мәжбүр қалыпты - науқас қолдарын тізесіне немесе отырғыштың арқалығына тіреп отырады - тыныс қызметіне иық белдемесінің, кеуденің, құрсақтың қосымша бұлшық еттері белсенді қатысады. Ұстама бірнеше сағатқа созылуы мүмкін. Эмфиземаға қатысты кеуде кеңейеді, перкуссиялық дыбыс қорап реңді, өкпенің шеті төмен түседі, тыңдағанда тыныс шығару ұзарған, әлсіз везикулалық тыныс, құрғақ сырылдар естіледі.
Ұстаманың басылу кезеңі - науқас қайталап үст-үстіне жөтеліп, әйнек тәріздес, мөлдір кілегейлі, түйіршікті қақырық тастайды, қақырық түскен соң тыныс шығару жеңілденіп қысқарады, құрғақ сырылдар азаяды.
Асқынулар. Астмалық статус - бронх қабырғаларының жалпылама ісінулерінен, өзектерінің қою кілегеймен бітелуімен дамитын, аса ауыр бронхтық обструкция: қақырықсыз жөтел, үнсіз өкпе, жедел тыныс шамасыздығының тез дамуы. Ұстама 12 сағат, одан да ұзақ емге берілмейді. Комаға дейін алып баруы мүмкін.
Жедел, жеделдеу өкпетекті жүрек
Өкпе эмфиземасы
Ателектаз
Миокардтың дистрофиясы
Спонтанды пневмоторокс
Емі.
Себепші аллергендердің немесе аллергендер тобын анықтау, науқастың олармен жанасуын тоқтату.
Гипоаллергендік диета, ашығу, энтеросорбция - белсендірілген көмір.
Ұстама кезінде - сальбутамол 1-2 ингаляциядан, эуфиллин 5-10 мл көк тамырға, ылғалданған оттегі.
Ұстамалардың алдын алу үшін қабынуға қарсы - серетид 1-2 ингаляция күнделікті ертенгісін және кешкісін
Антигистаминді дәрмектер - кестин 1 таб 1 рет, лоратидил 10мг 1рет, зетринал, супрастин, тавегил.
Астмалық статус кезінде - преднизолон кт.
Иммундық жүйені қалпына келтіру - элеутерококк, лимонник, женьшень, эхинацея, корень солодки, А, В, Е, С витаминдер.
Диспансерлік бақылау. Науқас өмір бойы Д есепте тұрады.
Диспансерлік есептің жоспары.
Учаскелік терапевттің қарауы - ай сайын
Флюрография жылына 1 рет
ЖҚА, ЖНА, спирография, қақырықты МТ-ге зерттеу жылына 2 рет.
Аллерголог консультациясы 2 рет
Салауатты өмір сүру, рационалды тамақтану, дене шынықтыру, психикалық өз-өзін реттеу, иммундық жүйені қалпына келтіру.
Ингаляциялық ГК үзбей қолдану, ұстама кезінде сальбутамол, эуфиллин 5-10мл көк тамырға, ылғалданған оттегі.
Бронх демікпесімен науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациетті күтуде мейірбикенің ісі
Ентігу ұстамасы
Жоғары қозғыштық
Мазасыздық
Жөтел
Қақырық тастау
Науқастарды тыныштандырып ұстама тез тарауына сенімділік тудыру.
Науқасты ыңғайлы жағдайда отыруына көмектесу.
Таза ауа желдету.
Ұстама кезінде дәрігерге дейінгі көмек көрсету: ингалятор, оттегі пердесін беру
Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
Қақырық болса науқасқа жеке түкіргіш беру.
Дәрілік препараттар бергенде аллергологиялық анамнездерді дәлелдеу
Пневмония.
Пневмония - өкпенің респирациялық бөлшектерінің басым зақымдануымен, альвеолалардың экссудациясымен сипатталатын өкпенің жедел инфекциялық қабыну процесі.
Этиологиясы. Пневмококк, стафилококк, клебсиелла, микоплазма, хламидия, легионелла, саңырауқұлақшалар, қарапайымдар.
Патогенезі. Инфекциялық қоздырғыштар өкпенің респирациялық бөліктеріне бронхтар, қан, лимфа арқылы түседі. Бронхтардың қорғаныс механизімі бұзылғанда (салқындау, мастық, наркоз,операциялар, кифосколиоз) тітіркендіргіш газдар, микробтар альвеолаларға түсіп қабыну процесті дамытады.
Жіктемесі.
І.Пневмонияның эпидемиологиялық дамуына қарай түрлері.
Ауруханадан тыс (біріншілік, амбулаторлық, ұй жағдайында дамыған). Әдетте ауруханадан тыс жағдайда, ұй-тұрмысының жағдайында дамитын пневмония. Жиілеу ауыратын ер адамдар
Ауруханалық (ауруханаішілік, нозокомиальдік, госпитальды). Ауруханада жатқан науқастарда басқа патологиялық процесстердің үстінде немесе солармен бір уақытта пайда болады.
ІІ.Пневмонияның орналасуы және көлемі: а) тотальді; б) бөліктік; в) сегменттік; г)бөлшектік; д) орталық.
Клиникалық көрінісі. Ауру жедел басталады, дене қазыуының көтеріліуі, сілемейлі - іріңді қақырық пен жөтел, ентікпе, кеуде сарайының шаншып ауырсынуы. Ерін мен ауыздың айналасына ұшық шығады. Интоксикациялық белгілері - әлсіздік, немқұрайлық, тәбеттің жойылуы, бастың ауруы, бұлшықеттердің ауырсынуы, жүрек соғуы, ұйқысының бұзылуы, терлегіштік, стоматит болуы мүмкін, іш қату.
Объективті. Перкуторлық дыбыстың қысқаруы, әлсізденген ауыр бронхиальді тыныс, крепитация , дымқыл ұсақ түйіршікті сырылдар.
Зертханалық зерттеулер - лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы.
Пневмония ағымының ауырлық критерийлері.
Жеңіл ағым - уыттанудың айқын емес симптомдары, дене қызуы субфебрильді, тыныс алу жеткіліксіздігімен гемодинамика бұзылыстары жоқ, өкпелік инфильтрация бір сегмент шеңберінде, лейкоциттер (9-10)-109 қосарланған аурулар жоқ.
Орташа ағымы - дене қызуы 380 С, өкпелік инфильтрат 1-2 сегмент шеңберінде, ТАЖ - 22 мин. дейін, ЖЖЖ - 100 соғу мин, артық. Асқынулар жоқ. Рентгенде - қарайған ошақтар. (Ошақталған пневмония).
Ауыр ағым - науқастың жағдайы ауыр, t - 39-400C-ға дейін тез көтерілуі, тыныс үстірт - 25-50-ге дейін жиіленеді. АҚ 9060 мм с.б, ЖЖЖ 100 соғу мин. артық. Жөтелі басында қурғақ бір- екі күннен кейін қанды тат басқан түсті қақырық тастайды, септикалық шок, лейкопения немесе лейкоцитоз, сананың бұзылуы,екі жақтық пенвмониялық инфильтрация. Рентгенде - бір бөліктің тұтас гомогенді қараюы. (Крупозды пневмония).
Диагностикасы.
Тікелей проекциядығы кеуде сарайының рентгенографиясы.
Жалпы қан анализі.
Қақырықтың жалпы анализі, себу, антибиотикограмма, туберкулез микобактериясына қақырық анализі.
Спирометрия.
Онколог, фтизиатр консультациясы.
Емдеу. Ауырлығына байланысты антибактериальдік ем.
Спиромицин 3мл күніне 2 рет
Азитромицин 500мг күніне 1 рет
Кларитромицин 250мг 2 рет
Терапия ұзақтығы 7-10 күнді құрайды, ауыз арқылы қабылдау.
Дренажды функцияны жақсарту үшін карбуцистеин, амброксол 1 таб күніне 3 рет қабылданады. Науқастарға көп мөлшерде сұйықтық ішу, тыныс алу жаттығулары, фитотерапия ұсынылады.
Диспансерлеу. Науқас 1 жылға диспансерлік есепке алынады.
ЖҚА,ЖНА - 3 айда 1 рет алынады.
Өкпенің рентгенографиясы 6 айда, 1 жылда.
МБТ-ға қақырық анализі 6 айда, 1 жылда.
Асқынулар. Өкпе абсцесі, плеврит, миокардит, пиелонефрит, плевра эмпиемасы, ірінді инфекциялық токсикалық шок
Алдын алу:
Салауатты өмір сүру
Мұрын - көмей жедел респирациялық инфекцияларын уақытында тиімді емдеу.
Иммунитетті жоғарлату үшін - витаминотерапия, шөптер - корень солодки, эхинацея
Пневмонияны тиімді антибиотиктермен емдеу.
Пневмония ауруы бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациетті күтуде мейірбикенің ісі
Дене температурасының жоғарылауы
Қалтырау
Бас ауру
Кеудеде ауырсыну
Жөтел
Қақырық тастау
Ентігу
Тәбетінің нашарлауы
Ұйқысының бұзылуы
Терлегіштік
Стоматит болуы мүмкін
Іш қату
1.Дәрігер тағайындаған тәртіпті сақтау
2.Қалтырау кезіндегі күтім
3.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Науқасты жеке қақырғышпен қамтамасыздандыру
6.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
7.Науқастын тамақтану сапасын және тәртібін бақылау
8.Стоматит кезінде ауыз қуысын және қызыл иегін 2% гидрокарбонат натрий ерітіндісімен шайып тұру.
9. Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
10.Науқасты тыныс алу және дренаждық жаттығуларға үйрету
11.Палатаның санитарлық жағдайын бақылау
Өкпенің іріңді аурулары.
Өкпенің ірінді аурулары деп өкпе ұлпасының қайтымсыз зақымдануына алып келетін аурулардың түрлері: өкпе абсцесі (іріндігі), өкпе гангренасы, бронхоэктаз ауруы.
Өкпе абсцесі - өкпе ұлпасының ошақты іріңдеп ыдырауы. Іріңді ошақ сау ұлпадан айқын шектеледі.
Өкпе гангренасы - өкпенің көлемді некрозы (өліеттенуі). Өліеттенген ұлпа сау ұлпадан шектеліп бөлінбейді.
Этиологиясы. Ауыз қуысын мекендейтін облигаттық анаэробтар (бактероидтар, фузобактериялар); некроздаушы инфекция (алтын сары стафилококк, клебсиелла, А топты стрептококктар,)
Бейімдеуші ықпалдар. Көбіне темекі шегетін, маскүнемдікке салынып суықта жиі қалған жасы 30-50 аралығындағы ер адамдарда кездеседі. Бас, көмей, ауыз қуысының жарақаттары мен аурулары, құсық пен аспирация, инсульт.
Өкпе абсцесінің клиникалық көрінісі. Ағымы бойынша өкпе іріндігінің екі кезеңін айырады: жарылмаған және жарылған.
Жарылмаған кезең. Кенеттен дене қызуының аса биіктеуі, қалтырау, жөтел, кеудеде ауырсыну, бастың қатты ауруы, бас айналу, ұйқы бұзылысы, терщеңдік, әлсіздік, тәбетінің жоқтығы, шөлдеу мазалайды. Перкуссиялық дыбыс тұйықталған, бронхтың тынысы әлсіз, тыныс алу қимылы қалыңқы, әлсіз құрғақ және ылғалды сырылдар. ЭТЖ өте жоғары көрсеткіште, лейкоцитоз, гемоглобин төмен. Рентгенде - инфильтрациялық өзгерістер.
Жарылған кезең. Ауру басталған соң, екі - үш аптадан кейін іріңдік бронхқа жарылады. Науқас дүркін-дүркін қатты жөтеліп ауыз толтыра сасық иісті қақырық тастайды, тәулігіне 100 мл ден 1 литр ге дейін. Жарылған іріңдік қуыстың тазалануын жылдамдатады. Егер қуыс іріңнен тазаланса, онда науқастың жағдайы жақсарады. Интоксикация және дене қызуы азайып, тәбеті көтеріліп, ЭТЖ төмендейді. Аускультативті тыңдағанда амфоралық тыныс, көптеген орташа және ірі көпіршікті сырылдар естіледі. Рентгенде - ішкі контуры тегіс және горизонтальді деңгейлі сұйықтығы бар қуыс анықталады.
Өкпе гангренасының клиникалық көрінісі. Ағымы өте ауыр халде өтеді, интоксикация өте жоғары деңгейде болады. Тыныс алу, зат алмасу, қан айналым процестері бұзылған. Асқынудың түрі - іріңді плеврит (эмпиема) болып табылады. Жиі өліммен аяқталады.
Емдеу. Негізгі принциптері: Стационарда емдеу, төсек тәртібі, № 15 емдәм - белок, витаминдерге бай жеткілікті түрде тамақтану, көп мөлшерде сұйықтық беру.
- Антибиотиктерді микрофлораның сезімталдығына байланысты көк тамырға жіберу.
- Абсцесті бронхқа және кеуде қуыс қабырғасы арқылы дренаждау.
парэнтеральді түрде ақуызды препараттарды (альбумин, протеин) енгізу.
- Тыныс алу гимнастикасы, оттегі терапиясы.
- Анаболикалық стероидтарды (ретаболил, неробол) тагайындау пайдалы.
- Хирургиялық ем - өкпе резекциясы.
Бронхоэктаз ауруы.
Бронхоэктаз ауруы - көптеген бронхтардың жергілікті кеңеюімен және ірінді эндобронхиттің дамуымен жұретін патология. Бұл аурудың басты белгісі - шашыраңқы, көбіне төменгі бөліктерде орналасқан бронхоэктаздар.
Этиопатогенезі. Туа біткен және жүре пайда болған болып бөлінеді. Жүре пайда болған көбіне маскүнемдерде, аспирациялық пневмония, қөқжөтел, созылмалы бронхит салдарынан туындайды.
Ұзақ және күшті жөтелгенде бронхішілік қысым жоғарлап, бронхтардың осал сегменттері керіліп, созылады. Осылай бронхоэктаздар пайда болады.
Клиникалық көрінісі. Анамнезінде бала кезінен респирациялық аурулармен жиі ауратындығы. Ауру 5-25 жас аралығында басталады. Негізгі белгілері - жөтел, ауыз толтыра қақырық тастау, әсіресе ертеңгілік уақытта, әдетте 30-500 мл шамасында. Жиі пневмониямен ауырады. Аяқ пен қол саутақтары дабыл таяқшасындай, тырнақтары сағат әйнегіндей сияқты болады, бұл гипоксияның белгісі. Зақымданған жақтың қозғалысы және өкпенің төменгі шетінің дем алысы әлсірейді.
Бронхоэктаз жиі салқын, суық мезгілде қайталанып өршуімен сипатталады. Өршуіне салқын тиу процесі, грипп, басқа да респирациялық инфекциялар түрткі болады. Аускультацияда әлсіреген тыныс алу және әр мөлшердегі ылғалды сырылдар естіледі.
Диагностикасы. Бронхографияда бронхоэктаздардың орналасуы, көлемі, түрі, саны анықталады. Бронхоскопия арқылы қақырықты тазартып, бронхтың жағдайын бағалайды. Соңғы жылдары компьютерлік томография жиі қолданылады.
Емі.
Бронх тармақтарын бронхоскоп арқылы тазалау, катетер арқылы антибиотиктер, ферменттер, антисептиктер ерітіндісін енгізу.
Ағзаны жалпы нығайту терапиясы және симптоматикалық терапия
Хирургиялық ем - өкпе резекциясы.
Өкпенің іріңді ауруы бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациентті күтуде мейірбикенің ісі
Дене қызуының жоғарылауы
Қалтырау
Жөтел
Қақырық
Тершеңдік
Әлсіздік
Кеудеде ауырсыну
Тәбетінің төмендеуі
Қан түкіру
Өкпеден қан кету
1.Дәрігер тағайындаған тәртіпті сақтау.
2.Қалтырау және темтература жоғарылаған кезіндегі күтім.
3.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
6.Өкпеден қан кеткенде алғашқы дәрігерлік көмек көрсету.
7.Науқасты жеке қақырғышпен қамтамасыздандыру
8.Науқасты тыныс алу және дренаждық жаттығуларға үйрету
9.Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
10.Қақырғыштың залалсыздығын қадағалау.
11.Ағарту жұмыстарын жүргізу.
Плевриттер
Плеврит - плевра беттерінің қабынып, арасына фибрин немесе экссудаттың жиналуы.
Этиологиясы. Негізгі себебі - туберкулез, қатерлі ісіктер. Бактериялық инфекциялар, вирустар, паразитарлық (эхинококкоз) қоздырғыштар, коллагеноздар, жарақаттар, операциялар.
Патогенезі. Инфекциянын тікелей еңуінен дамиды. Микроорганизмдердің плевраға түсетін жолдары:
Тікелей жанасу арқылы туберкулезде , өкпе обырында, пневмонияда, абсцесте.
Лимфогенді жолмен тарауы.
Гематогенді жолмен таралуы.
Сыртқы ортадан тікелей еңуі - жарақаттар, операциялар.
Плевриттің 2 түрін айырамыз: құрғақ және эксудатты. Сұйықтық аз мөлшерде бөлініп, тез сіңірілілсе - фибриндік құрғақ плеврит, керісінше, сұйықтық бөлінуі сіңірілуден басым болса, серозды, серозды-фибриндік немесе серозды-іріңді плеврит және қан араласса геморрагиялық плеврит дамиды.
Клиникалық көрінісі. Құрғақ плевриттің басты белгілері - кеуденің шаншуы, құрғақ жөтел, плевраның үйкеліс шуы, тыныс алуы үстірт және жиі, ауырған жағына еңкейіп, қысып алуға мәжбұр, өйткені ауырсыну басылады. Шаншу кеуденің бүйір және алдынғы аймағында орналасып, невралгияға, плекситке, миозитке ұқсап мойынмен иыққа тарауы мүмкін. Денені сау жаққа иген кезде шаншу күшейеді - Шепельман симптомы. Диафрагмалық плевритте ауырсыну төменгі қабырғааралық нервтермен құрсақтың алдынғы қабырғасына тарап, іштің ауырсынуын тұғызады. Осыдан онын көрінісі жедел апендициттің, панкреатиттің немесе жара ауыруының клиникасына ұқсауы мүмкін.
Эксудатты плевриттің клиникалық көрінісі эксудаттың жиналу жылдамдығына қарай дамиды, негізгі ауруға тәуелді. Мысалы, жедел пневмониямен туберкулезде плеврит жедел дамиды, рефлекторлық құрғақ жөтелден, ауырсынудан басталады. Эксудаттын мөлшері көбейе келе ауырсыну біртіндеп басылады, онын орнына ентікпе мен кеудеде салмақ сезіну пайда болады. Ісіктік плевритте аурудын басталу кезеңін анықтау қиын. Экссудатты плевритке тән негізгі шағымдар - кеуденің ауырсынуы, ентікпе, құрғақ жөтел және негізгі аурудың белгілері. Іріңді плевритті - плевра эмпиемасы деп атайды.
Объективті. Экссудатты плевритте кеуденің жартысы тыныс қимылынан қалынқы, онын төменгі аймағы бір шама ұлғайып, қабырға аралықтары томпаяды (оң Дегио белгісі) және денені сау жаққа иген кезде ауыратын жағындағы ауырсыну күшейеді. Жартылай сүйеніп отыруға мәжбұр.
Диагностикасы. Анықтаудың негізгі тәсілі - плевралық пункция. Ауыр тыныс жетіспеушілігі болғанда шұғыл жасалады. Пункцияны жауырын сызығы бойынша 8-ші қабырға аралықта, аймақты залалсыздандырып, анестезия жасап, инені төменгі қабырғаның үстінгі қырымен жылжыта отырып плевра құысына енгізеді. Инені енгізгенен кейін цитологиялық зертеуге 10 мл, биохимиялық 10мл, биологиялық тексеруге 15мл сұйықтық алады. Науқасты коллапсқа түсірмеу үшін, бір мезгілде алынған сұйықтықтың мөлшері 1,5 литрден аспауы керек. Сұйықтықта лимфоциттер - туберкулезде; нейтрофильдер - пневмонияда, абцессте; эозинофильдер - коллагеноздарда жиі кездеседі. Рентгенде - жиналған сұйықтық кеуде құысынын төменгі аймағында орналасқан, жоғарғы шетті қиғаш, пішіні үш бұрышты гомогенді көленке тәрізді көрінеді - Дамуазо сызығы дейді.
Емі. Стационарда жүргізіледі.
Плевральды пункцияны емдеу - диагностикалық мақсатпен жүргізеді. Ірінді плевритте плевра қуысына тікелей антибиотикотерапия және дренаж жасайды.
Негізгі ауыруды емдеу - туберкулез, қатерлі ісіктер, пневмония, коллагеноздар.
Организмнің жалпы реактивтілігін және иммундық қуатын күшейту емі.
Дезинтоксикация және белок алмасу бұзылысын емдеу - вена ішіне гемодез, Рингер ертіндісін, 5% глюкоза енгізу, 10% -150 мл альбумин, плазма.
ФЗТ, емдік дене шынықтыру, массаж.
Плеврит ауруы бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациентті күтуде мейірбикенің ісі
Кеуденің ауырсынуы
Дене қызуының жоғарылауы
Қалтырау
Жөтел
Ентікпе
Тершеңдік
Әлсіздік
Мәжбур жағдай
Тәбетінің төмендеуі
Ұйқының бұзылуы
1.Дәрігер тағайындаған тәртіпті сақтау.
2.Қалтырау және темтература жоғарылаған кезіндегі күтім.
3.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
6. Құрғақ плевритте кеудені тығыз дәкелеу
7. Науқасқа жартылай отыруға көмектесу.
8.Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
10. Ағарту жұмыстарын жүргізу.
11.Плевральды пункцияға қажет заттарды дайындау.
Өкпе обыры
Өкпе обыры (рагі)- бронхтардың сілемейлі қабатының эпителийінен немесе өкпе альвеолаларының эпителийінен дамитын қатерлі ісіктер. Ауру көбіне ер адамдарда 40 жастан асқанда дамиды.
Этиологиясы. Аурудың нақты себебі анықталмаған.
Бейімдеуші ықпалдар. Темекі шегу, асбестоз, үлкен қалалардың тұрғындары, радиациялық сәулелену, тыныс алу жүйесінің созылмалы қабыну процесстері.
Клиникалық көрінісі. Аурудың бастапқы кезеңінде белгілері айқын емес, көбіне соңғы кезеңдерде анықталады. Клиникалық белгілерін үлкен 3 топқа бөлу болады: жергілікті, екіншілік, интоксикациялық.
Жергілікті белгілер.Ауру жөтелден, кеуденің ауырсынуынан басталады. Жөтел басында құрғақ, кейін сілемейлі-іріңді қақырық қосылады. Ісік бронх қабаттарына өсе бастағанда қан қақыру, бронх өзегін жаба бастағанда ентігу, жүйке талшықтарын қысқанда дауысы қарылып өзгеруі (афония) пайда болады. Мойынның симпатикалық жүйке талшығын қысқанда, бастың сол жағының терісінің қызуы көтеріліп, көз алмасы ішіне шуңірейіп батып кетеді де шырағы тарылады.
Екіншілік белгілер - метастаздардың белгілері. Өкпе обыры бауырға, лимфа түйіндеріне, өнешке, бүйрекке, миға, сүйектерге (омыртқа, қабырға, бас қаңқасына) метастаз береді: бауыры будырланып үлкееді, лимфа түйіндері ұлғаяды, жұтыну қиындап ішкен тамақты құсып тастайды, омыртқалар, қабырғалар сынады т.б.
Интоксикациялық белгілер. Қатерлі ісіктің токсикалық әсерінен - әлсіздік, қалтырау, салмақ тастау - кахексияға дейін.
Диагностикасы. Жалпы қан анализі( жоғарлаған ЭТЖ , анемия), өкпе рентгенографиясы, қақырықты атипті клеткаға тексеру.
Емі. Кәзіргі кезде жалғыз эффективті емдеу әдіс - операция. Операцияны ісік өкпенің басқа бөліктеріне тарамағаныныда, аймақтық лимфа түйіндеріне метастаз бермегенде жасайды.
Консервативті ем: саулелі және химиотерапия.
Саулелі терапия - ісіктің өсуін уақытша тоқтатады.
Химиотерапияға цитостатиктер қолданады: циклофосфан, циклофосфамид, метатрексат, винкристин.
Қабыну белгілеріне антибиотиктер, ауырсынуға қарсы кетонал, кетонаф, соңғы кезеңдерінде - наркотикалық анальгетиктер: промедол, морфий, омнопон.
Симптоматикалық терапия: жүрек дәрмектері, өттегі.
Науқаспен психологиялық жұмыс жүргізу - барлық медицина қызметкерлері үшін өте маңызды міндет болып табылады - аурудың сипаты және емдеу тәсілдері жайында ең аз уақытта түсіндіріліу шарт.
Асқынулары. Өкпеден қан кету, асфиксия.
Алдын алу. Дәрігерлер мен денсаулық сақтаудың алғашқы тізбегіндегі медбикелер тиісті:
өкпе рагіның алғашқы белгілері мен симптомдарын білуі және осындай белгілері бар науқастарды клиникалық зерттелуге жіберуі
темекі шегуге қарсы бағытталған үгіт насихаты мұмкін болғанынша барлық күш жігерімен жүргізу.
егер науқаста жоғарыда айтылған симптомдар болса, онда шүғыл түрде пульмонолог, онколог кенесіне жіберілуі тиіс.
Өкпе обыры бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациентті күтуде мейірбикенің ісі
Әлсіздік.
Жөтел.
Ентікпе.
Қалтырау.
Кеуденің ауырсынуы.
Қақырық тастау.
Қан қақыру.
Жұтынудың қиындауы.
Тәбетінің төмендеуі
Салмақтың төмендеуі.
Ойылулар.
Өлім урейі.
1.Емдік - сақтану тәртіпті сақтау.
2.Қалтырау және темтература жоғарылаған кезіндегі күтім.
3.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
6. Науқасқа жеке түкіргіш беру.
7. Қан қақырғанда немесе өкпеден қан кеткенде дәрігерге дейінгі көмек корсету.
8.Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
9. Онкологиялық науқаспен жұмыс жасағанда деонтологиялық ережелерін сақтау.
10. Науқастың жағдайының өзгеруін дәрігерге уақытымен баяндау.
Өкпенің созылмалы обструктивті ауруы.
Өкпенің созылмалы обструктивті ауруы (ӨСОА) - тыныс жолдарының дистальді бөлігінің, өкпе паренхимасының зақымдалуымен және эмфизема қалыптасуымен жүретің біріншілік созылмалы қабынбалық ауруы, ол қайтымды немесе жартылай қайтымды бронхылық обструкциясының дамуымен байланысты ауа ағымының шекткелуімен мінезделеді. Тыныс жолдары өтімділігінің төмендеуі үдемелі мінезде және өкпенің шаң немесе түтінге, темекіге, атмосфералық ауаның ластануына қабынбалық жауабымен байланысты.
Қауіп-қатерлі ықпалдар: Темекі тарту, пассивті темекі тарту, жұмыс орындағы тозандар мен химикаттар, органикалық отындардың жануынан бөлмелердегі ауаның ластануы, ерте жастағы балалардың тыныс алу жолдарының инфекциялары, генетикалық бейімділік.
Клиникасы. Белгілері - созылмалы жөтел, қақырық тастау, ентікпе.
Объективті. Аускультация кезінде әлсіздеген тыныс, қүрғақ сырылдар, өкпе эмфиземасы бар науқастарда кеуде сарайы бөшке тәрізді болады, ал перкуссия кезінде қораптық дыбыс анықталады, гипоксемия кезінде цианоз пайда болады.
Диагностикасы.
Қанның жалпы анализінде эритроциттер, гемоглобин денгейі артуына бейім.
Зәрдің жалпы анализі.
Қақырықтың жалпы анализі.
Флюорография.
Спирометрияда - өкпе сиымдылығы төмендейді.
Туберкулез микобактериясына қақырықты зерттеу.
Микробтардың антибиотиктерге сезімталдығың анықтау.
Пульмонолог, оториноларинголог консультациясы.
Емі. Біріншіден темекіні тастау. Темекі зияны туралы кез келген консультацияларда, тиімді және әр қабылдауда айтылуы қажет. Емдік тыныстық гимнастика маңызды орын алады. Дәрмектік ем: теофиллин 200мг, 300мг; беклометазон аэрозолі, сальбутамол аэрозолі. Ірінді қақырық болғанда антибиотикотерапия, муколитиктер, үнемі бронходилятаторлар.
Диспансерлік есептің жоспары.
Участкелік терапевттің қарауы - квартал бойынша, жылына 4 рет.
ЖҚА, ЖНА, флюорграфия, спирография, ТМ-ға қақырықты зерттеу-1 рет.
Пульмонолог, оториноларинголог консультациясы-жылына 1рет
Ірінді қақырық болғанда антибиотикотерапия, муколитиктер, үнемі бронходилятаторлар.
Туберкулез.
Туберкулез - әр түрлі мұшелерді зақымдайтын, көбіне өкпеде орнығып, ағзаның улануымен, клиникалық көрінулер полиморфизмімен сипатталатын, толқын тәрізді өтетін созылмалы жұқпалы дерт. Тырнақтар мен шаштан басқа адам ағзасының барлық мүшелерін, улпаларын зақымдап, туберкулездің өкпеден тыс түрлерінің дамуы мүмкін.
Этиологиясы. 1882 ж 24-ші науырызда неміс ғалымы Роберт Кох туберкулез қоздырғышын - туберкулез таяқшасы деп ашты.Сондықтан Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы 24 - ші Науырызды ресми Дүниежүзілік Туберкулезге қарсы күрес күні деп жариялады.
Туберкулез таяқшасының бірнеше түрі болады.
Mycobacterium bovis - бұқалар түрі.
Mycobacterium tuberculosis - адамдар түрі.
Mycobacterium avium - құстар түрі.
Mycobacterium murium - тышқандар түрі.
Олар, көлемі жіңішке таяқшалар, аэробтар, өсу орталғы 37-380С, эндотоксин бөледі, аллергендік қасиеті бар, құрамында антиген бар. ТБ сыртқы ортада үлкен төзімділікпен ерекшеленеді: көше шанында 10 күнге дейін, кітап парақтарында - 3 айға дейін, науқастың киімдерінді және ішкі киімінде 3-4 айға дейін, суда 5 айға дейін, ал қарда өте ұзақ уақыт олардың өміршендігі сақталады.
Эпидемиологиясы мен патогенезі: Жұқтырудың негізгі көзі - туберкулездің ашық түрімен ауыратың науқас. Туберкулездің ашық түрімен ауыратын науқас емделмесе жылына орта есеппен 10-15 адамға туберкулез жұқтырады.
Құрамында ТБ бар, шикі сүт және басқа сүт өнімдерін қолданғанда, сондай-ақ ауыру жануарларды күтіп баққанда адам туберкулезбен ауыруы мүмкін. Жуғу жолдары - аэрогендік (ауа арқылы), қарым қатынас арқылы.
Инфекция жұқтырғандардың бәрі бірдей туберкулезбен ауырмайды, атап айтқанда иммундық жүйесі нашарлаған адам туберкулезбен ауыру ықтималдығы жоғарлайды.
Жұқтырған адамдарда ағзасында біріншілік туберкулезді комплекс дамиды. Дене қызуы кенеттен 38-390С-қа көтеріледі, 2-3 апта вирустық инфекцияға уқсап ауырып, сауығады.Кейін оларда Манту байқауы оң көрсетеді. Өкпеде рентгенге түсіргенде Гон ошақтары байқалуы мүмкін: диаметрі 1 см - ге дейін қальций мен қапталған, ішінде МТ таяқшалары сақталған ошақтар. Жұқтырғандардың ішінен 10-15% ғана кейін иммунитеті төмендесе екіншілік туберкулезбен ауруы мүмкін.
Жіктемесі: орнығу орнына сәйкес туберкулездін мынадай түрлерін ажыратады:
Өкпе туберкулезі - өкпе паренхимасы зақымданады.
а) ашық түрі - қоршаған ортаға МТ (+), таратады
б) жабық түрі - қоршаған ортаға МТ (-), таратпайды
Өкпеден тыс туберкулез - барлық басқа мүшелермен ұлпалардін туберкулезі (плевраның, лимфа түйндерінің, іш құысының , несеп- жыныс жүйесінің, бұындармен сүйектердін, бас миы және жұлын қабықшаларының).
Клиникасы. Туберкулездің негізгі белгілері: 2 аптадан артық жөтелу, әлсіздік, салмақ жоғалту, тершендік, әсіресе түнгі уақытта шылқылдап терлеу, кеуде қуысындағы ауырсыну, қан түкіру, ұзақ уақыт бойы дене қызуының субфебрильды жоғарлауы. Науқастың беттерінің үші қызарып, көзі жылтырап, жасарып кеткендей болады.
Диагностикасы.
Ауру белгілері бар науқастардан қақырықты бактериоскопиялық әдісімен зерттеу.
Туберкулезбен ауыру қауіпі жөғары халық арасында флюорография әдісін қолдана отырып, туберкулезді ерте анықтау.
Өкпе рентгенографиясы.
Туберкулезді науқастардың түрлері бойынша тіркеу: туберкулезге шалдыққан науқастар 4 санат бойынша тіркеуге алынады.
І санат - өкпе туберкулезіне алғаш рет шалдыққан бактерия бөлуші науқастар, өкпеден тыс туберкулезбен алғаш рет ауырған науқастар, өкпе туберкулезіне алғаш рет шалдыққан бір сегменттен аса зақымдануы бар, бактерия бөлмейтін науқастар.
ІІ санат - туберкулез ауыруы қайталанған, емі сәттсіз аяқталған, үзілістен кейін емі жалғастырушы науқастар.
ІІІ санат - алғаш рет ауырған, бактерия шығармайтын шектелген - бір сегменнтің көлемінде - асқынбаған өкпе туберкулезі және өкпеден тыс туберкулез түрлеріне шалдыққан науқастар.
IV санат - зертханалық дәлелденген көптеген дәрілерге төзімді және кең көлемді дәріге төзімді туберкулезі бар науқастар, І,ІІ,ІІІ, ІV санат кестелері бойынша ем нәтижесі сәттсіз болған полирезистенттік туберкулезі бар науқастар.
Туберкулезді емдеу.
Туберкулезге шалдыққан науқастардың емдеуі ДОТС - стратегия бойынша үзіліссіз, тегін, медицина қызметкерінің тікелей бақылауымен (дәріні жұтқанын бақылау) екі кезеңде жүргізіледі:
Бірінші кезең - емнің қарқынды кезеңі негізінен стационарда жүргізіледі, науқасты амбулаториялық емдеу мүмкіндігін орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия (ОДКК) шешеді.
Екінші кезең - емнін жалғастыру кезеңі негізінен амбулаториялық немесе шипажайда жүргізіледі. (әлеуметтік жағдайы қолайсыз, турмыстық жағдайы нашар науқастар ОДКК шешуімең стационарда емделеді)
Туберкулезге қарсы қолданылатын бірінші қатардағы дәрілердің мөлшері және дәрілік түрі
Дәрінің атауы
Дәрілік түрі
Белсенді заттардың мөлшері
Изониазид (H)
Таблетка
100, 300 мг
Рифампицин (R)
Таблетка немесе капсула
150, 300 мг
Пиразинамид (Z)
Таблетка
400, 500 мг
Этамбутол (E)
Таблетка
100, 400 мг
Стрептомицин (S)
Егуге арналған ұнтақ
1000 мг
Емнің стандарттық кестелері
Санат
Қарқынды кезең
Жалғастыру кезеңі
І
2-4 HRZE (S) 2 ай
4(7)H3R3 немесе 4(7) HR немесе 4(7) HRE
ІІ
3(5) HRZE S 2 ай
5 H3R3E3 немесе 5 HRE
ІІІ
2 HRZE
4 H3R3 немесе 4 HR немесе 4 HRE
Диспансерлік есепке алуды ұйымдастыру:
Диспансерлік есеп және бақылау төмендегі топтар бойынша жүргізіледі:
Нөлдік топ (0) - туберкулезі белсенді күмәнді адамдарда
Бірінші топ (І) - белсенді туберкулезі бар науқастар
Екінші топ (ІІ) - туберкулездін белсенділігі жоқ адамдар
Үшінші топ (ІІІ) - туберкулезбен ауру қауіпі жоғары адамдар
Туберкулезбен ауыратын науқастар мекен жайы, оқу орны орналасқан жердегі немесе түзету мекемелеріндегі ТҚҰ-да диспансерлік есепке алынып бақылануы тиіс.
Туберкулез профилактикасының шаралары
Салауатты өмір салты: құнарлы тамақтану ( тамаққа етті, сүт өнімдерін, балықты, дәнді дақылдарды, көкөністер мен жемістерді жеткілікті мөлшерде қолдану), үнемі дене шынықтырумен айналысу, жақсы демалу, салауатты қоршаған орта, темекі шегуден, алкогольден, есірткілерден бас тарту.
Туберкулезді дер кезінде, уақытысымен диагностикалау және емдеудің толық курсы аяқталғанға дейін емдеу.
Сәби туылған кезде міндетті түрде БЦЖ вакцинациялау және 6-7 жаста ревакцинациялау. БЦЖ - туберкулез таяқшалары бар тірі вакцина. БЦЖ - иммунитетті қолдайды және организімнің қорғаныс реакциясың күшейтеді.
Жеке гигиена ережелерін сақтау (жуу құралдарын және ағынды суды пайдаланып қолдарды, ыдысты жуу, тұрғын бөлмелерді сулы шүберекпен сүрту және желдету).
Етпен сүтті міндетті түрде термиялық өңдеу.
Гигиенаның жеке құралдарын және ыдысты қолдану.
Туберкулезбен науқастың қақырығын, төсек - орынын зарарсыздандыру
Тік түскен күн көзі туберкулез бактерияларын 5 минут ішінде өлтіреді
Кальцийдің 1% гипохлориті қақырықты ерітеді және МТ тез өлтіреді. Қыздыру: МТ 600 С 20мин кейін және 700С 5 мин кейін өледі.
Қағаз бет орамалдарын отқа жағу қажет (ескі газеттерді және басқада өртелетін материалдарды пайдалануға болады).
Бөлмелерді желдету және көрпелерді, жүннен жасалған заттарды күн көзіне жаю зарарсыздандырудың қарапайым әдісі болып табылады.
12. Қоршаған орта гигиенасы. Мақсаты - дерті анықталмаған, демек уақытымен ем қабылдамайтын науқастардың ауруды жұқтыру қауіпін төмендету.
Үйлердегі вентиляцияны жақсарту.
Түкіру - ауру инфекцияларының таралуына ықпал ететін жарамсыз және зиянды дағды екенін қоршаған қауымға меңгерту.
Көшелер мен аула аймақтарын жаяу жүргіншілердің жаппай қозғалысынаң бұрын тәнсәріде сыпырып, тазалау, кұрамында Кох таяқшалары бар шаңмен тыныс алу қауіпін төмендетуге мүмкіндік береді.
Бактерия бөлетін ошақтарға қарсы санитарлық-эпидемиялық шараларды ұйымдастыру:
1.Ошақтағы шаралар біріншілік, күнделікті және қорытынды болып бөлінеді.
2.Біріншілік шараларға кіреді:
- науқасты жекелендіру;
- күнделікті зарарсыздандыру жүргізу, оны бақылау;
- қарым - қатынаста болған адамдарды есепке алып оларды тексеру;
3.Науқасты есепке алғаннан кейін, алғашқы 3 күн арасында ошақта біріншілік эпидемиологиялық тексеріс жүргізіледі, тексеріс барысында - эпидемиологиялық тексерістің картасы Ф 33-У толтырылады.
4.Ошақты алғашқы рет тексергенде науқастың және жанұя мүшелерінің төл құжаттық ақпараты, науқастың жұмыс істейтін орны анықталады.
5.Науқастың дерт алдындғы 1 жыл бойы мекен-жайларын тексеру
6.Медицина қызметкерлері науқасты және жанұя мүшелерін туберкулезді жұқтырмау шараларына үйрету.
7.Ошақты тексергеннен кейін сауығу жоспарын құру;
- науқасты жекелендіру және емдеу,
- көрсеткіштер бойынша балаларға және жасөспірімдерге химия-профилактикасын жүргізу;
- науқастың санитарлы-гигиеналық жағдайын жақсарту;
- қатынаста болған адамдарды тексеру; (флюорография, ЖҚА, ЖЗА);
- қатынаста болған ересек адамдарды, науқасты эпидемияға қарсы және санитарлы-гигиениалық тәртіпке үйрету: бөлмені желдету (30-40 минут күніне 3-4 рет), күнделікті зарарсыздандыру.
Өкпетекті жүрек.
Өкпетекті жүрек- қанайналым кіші шеңберінің гипертензиясынан жүректің оң жақ бөліктеріне күш түсүі және гипертрофиясы.
Этиологиясы.
Өкпе вентиляциясы мен газдар диффузиясының бұзылыстарына алып келетін бронх-өкпе аурулары (бронхит, бронхтық астма,).
Торако - диафрагмалық кеуде қимылы мен көлемін шектейтін аурулар (кифосколиоз, семіздік, полиомиелит, миастения )
Өкпе тамырларының зақымдайтын аурулар.
Жіктемесі.
1 Жедел - бірнеше минут, сағат ішінде дамиды
2 Жеделдеу - бірнеше күн, апта ішінде дамиды.
3 Созылмалы - айлап, жылдап дамиды.
Патогенезі. Қан айналымның кіші шеңберіне қан іркіліп, өкпе гипертензиясының дамуы.
Клиникалық көрінісі. Жедел өкпетекті жүрек - өкпе артериясяның тромбоэмболиясында болады. Бірден қатты тұншықтыратын ентікпе үстап, төстің арты аурады, аурсыну мойынға-қолдарға таралады, науқас қатты қиналады, өлім ұрейі билейді, санаулы минуттын ішінде, әрі кеткенде жарты сағатта өлімге алып келеді. Егер науқас тірі қалса, онда жайылма цианоз кушееді, мойын веналары ісінеді, жүрек түсі мен эпигастрий аймағында көзге көрінетін пульсация пайда болады, минутына 100-160 дейін тахикардия, өкпе артериясында екінші тонның акценті, АҚ коллапс денгейіне төмендейді, бауыр өте тез үлғаяды - оң жақ қабырға асты аурады.
Жеделдеу өкпетекті жүрек. Даму уақыты үзақтау - негізгі сырқаттың ауыр белгілері болады: көлемді пневмония, плеврит, қан қақыру.
Созылмалы өкпетекті жүрек. Компенсация және декомпенсация сатыларын айырамыз. Компенсация сатысының ұзақтығы - 10-20 жыл, декомпенсация қысқа шамамен 5 жылға созылады. Клиникасының басты белгілері ентікпе мен цианоз, басында бұл симптомдар тек күш түскенде, кейін тыныш күйдеде болады. Акроцианоз, мойын веналарының аса толуы веналар ойнау симптомы, бауырдын ұлғаюы, аяқтардын ісінуі, асцит, өкпе артериясында 2 тонның акценті.
Диагностикасы. Қан анализінде екіншілік эритроцитоз анықталады - эритроциттер, тромбоциттер санының көбеюі, гемоглобиннің жоғарлауы, ЭТЖ төмендеуі.
Емі.
Өкпе гипертензиясына алып келген негізгі ауруды емдеу.
Оттегімен емдеу.
Шеттік вазодилятаторларды қолдану: нифедипин, нитросорбит.
Антикоагулянттық ем: гепарин .
Диуретиктермен емдеу: верошпирон, гипотиазид, фуросемид қолданылады. Тәуліктік диурезді 2 литрден асырмаймыз. Сүйықтық пен ас түзын шектейміз.
Жүрек гликозидтерін қолдану: корглюкон, строфантин, дигоксин, целанид.
Глюкокортикоидтарды қолдану: преднизолон, гидрокортизон.
Екіншілік эритроцитозды емдеу: қан ағызу
Хирургиялық ем: өкпенің жеке трансплантациясын жасау. Операциядан екі жылдан кейін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ішкі аурулар пәнінен дәрістер жиынтығы
Құрастырған: Қалиева Г.О
Каримова Г.А.
Талдықорған 2014 жыл
Дәрістер жиынтығын құрастырған терапия пәнінің оқытушылары:
Қалиева Гульмира Омарбековна
Каримова Гульзара Айтбековна
Рецензия:
Дәрістер жиынтығы Емдеу ісі, Акушер ісі, Мейірбике ісі мамандығы бойынша Ішкі аурулар пәнінен студенттердің білімін нығайтуға, тереңдетуге арналған.
Дәрістер ішкі аурулардың барлық бөлімдері бойынша құрастырылған: аурудың анықтамасы, этиологиясы, клиникалық белгілері, диагностикасы, емдеу, алдын алуын қарастырады.
Дәрістер бастауыш және орта кәсіптік білім бойынша ҚР ҒБМ ОӘК-ның 2010 жылы бекітілген бағдарламасына сәйкес құрастырылған.
Рецензенттер:
Дуванбекова Г.С. - өндірістік - әдіскер, жоғарғы санатты оқытушы.
Сон Н.Н. - терапия пәнінің оқытушысы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
Тиникова Е.Л. - № 5 циклының төрайымы, жоғарғы санатты оқытушы - дәрігер.
Дәрсітер жиынтығының шығуына жауапты медицина ғылымының кандидаты, колледж директоры: Жансеңгіров С.М
Тыныс алу жүйесінің аурулары.
Бронхиттер.
Бронхит - бронхтардың қабынуы - тыныс алу жүйесі ауруларының ішінде жиілігі бойынша бірінші орын алатын ауру. Бронхитпен көбіне балалармен жасы ұлғайған адамдар, мамандық зияндылықтары бар және шылым шегетін ер адамдар ауырады. Суық, ылғалды климат тұрғындары мен ызғарда жұмыс жасайтын адамдарда жиі кездеседі.
Жедел бронхит - бронхтар кілегей қабығының жедел диффузды, сирегірек - қабырғасының барлық қабаттарының бір мезгілде қабынуы.
Этиопатогенезі. Жедел бронхиттің 90%-да анықталатын қоздырғышы - вирус немесе микоплазма. Бронхтық эпителийге вирустардың енуінен, ондағы зат алмасу бұзылып, эпителийлік жасушалар түлеп жойылады, оған бактериялар қосылып, қабыну басталады.
Клиникалық көрінісі. Жедел бронхит жедел респирациялық аурудан кейін немесе онымен бірге басталады. Жоғарғы тыныс жолдарындағы қабыну процесі трахеяға түседі. Бұл кезде трахеиттің белгілері - құрғақ жөтел, төс артының ашып, қырнап ауруы байқалады. Көп ұзамай қабыну процессі алдымен ірі, кейін ұсақтау бронхтарға өтеді.
Бронхиттің көрінісі қинайтын жөтелден басталады. Алғашқы 2-3 тәуліктегі жөтел құрғақ, кейін болар болмас қақырық түсе бастайды. Қақырық әдетте кілегейлі, кейде кілегейлі-іріңді, оның тәуліктік мөлшері шамалы, 50 мл аспайды. Қиналып қатты жөтелуден кеуденің диафрагмаға бекіген аймақтары, төстің арты ашып ауруы мүмкін. Ұсақ бронхтар қабынса онда жөтелге ентікпе қосылады. Интоксикацияның салдарынан әлсіздік, немқұрайлық, қол-аяқтардың, белдің ауырсынуы. Көбіне дене қызуы қалыпты немесе 2-3 күн ғана субфебрильді деңгейге дейін жоғарылайды. Бірақ грипп болғанда дене қызуы 38-390 С көтерілуі мүмкін, сонымен қатар мұрынның , ауыздың айналасында ұшық шығуы және көмекейдің гиперемиясы байқалады.
Объективті. Перкуссиялық дыбыс әдетте өзгермейді. Тыңдағанда күшейген қатаң везикулалық тыныс және құрғақ сырылдар, сиректеу ылғал сырылдар естіледі. Қызу көтерілген кезде шамалы тахикардия болуы мүмкін.
Қаның анализі онша өзгермейді, қабыну белгілері - нейтрофильдік лейкоцитоз, ЭТЖ - ның жоғарлауы.
Жедел бронхиттың барысы жеңіл 7-14 тәуліктің көлемінде аяқталады. Асқынулары: пневмония, бронхтар түйілу синдромы.
Емі. Ауру асқынбаса амбулаторлы емделеді, жылы жайдағы төсек тәртібі.
Қабынуға қарсы аспирин немесе парацетамол 0,5 г3 рет, обструкция болғанда - теофедрин немесе эфедрин 0,025 г 3 рет. Аскорбин қышқылы немесе Ревит дәрумені 1-2 драже. Дезинтоксикациялық ем: тәулігіне 2-3 литр сұйықтық (бал, лимон, қарақат, таңқурай қосылған т.б.) ішкізу.
Антибиотиктерді тек пневмония қосылған немесе ірінді қақырық болған жағдайларда ғана қолданады.
Созылмалы бронхит - ең кемінде соңғы екі жыл, қатарынан 3 ай қақырықты жөтелмен білінетін бронхтардың қабыну процессі.
Этиологиясы. Белсенді немесе пассивті темекі тарту, ауаның ластануы, кәсіптік зиянды ықпалдар, ауа райының жағымсыздығы, инфекциялық қоздырғыштар, ауаны кондиционерлеу, зат алмасу бұзылыстары.
Патогенезі. Бронхтардың қабырғасына терең еңген инфекция панбронхитке (барлық қабаттарының қабынуы) алып келеді, оның салдарынан бронхтар біртіндеп деформацияланады, кілегей қабығы атрофияланады да - бронхоэктаздар, пневмосклероз, эмфизема, өкпе гипертензиясы яғни өкпетекті жүрек дамиды.
Клиникалық корінісі. Негізгі шағымдар: жөтел, қақырық тастау, ентікпе. Ең алғашқы белгісі - таңертеңгілік жөтел , ұйқыдан тұрып қималдай бастағанда жөтелу. Кейіннен жөтел тәулік уақытымен санаспай жиіленеді - жылыдан салқынға шыққанда немесе салқыннан жылыға кіргенде мазалайды. Жөтел салқын, ылғалды маусымдарда күшейіп, жазғы уақыттарда тиылады.
Аурудың өршу фазасында әр түрлі тітіркендіргіш ықпалдардан жөтел ұстамалары пайда болады. Таң ертеңгілік қақырық өте қою оның тәуліктік мөлшері 50 мл аспайды, өршу кезінде қақырықтың іріндігі көбееді.
Интоксикацияға байланысты шамасыздық, субфебрильді қызба, әлсіздік, әсіресе түнгі тершеңдік байқалады. Жиі және қатты жөтелуден, жөтелге қатысты бұлшық еттер аурсынады.
Объективті.Бронхиттің жаңа басталған шағында перкуссиялық өзгерістер байқалмайды, эмфизема қалыптасса, онда қорапты дыбыс. Өршу кезіндегі аускультациялық белгілер- қатаң тыныс, құрғақ және ылғалды сырылдар.
Диагностикасы. ЖҚА - лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарлауы. Міндетті түрде қақырықтың себіндісінен микрофлораның түрін және антибиотиктерге сезімталдығын анықтау. Рентгендік зерттеуде өкпе өрнегінің деформациясы. Бронхоскопияда - жалпылама эндобронхит көріністері. Сыртқы тыныс функциясын тексергенде - бронхтық обструкция белгілері, пневмотахометрия арқылы - тыныс шығару күшінің азаюы.
Емі. Этиологиялық себептерін жою: темекі тартуды доғару, кәсіптік зиянды ықпалдардан құтылу, инфекциялық ошақтарын тиімді емдеу.
Тағаммен емдеу - дәрумендері жеткілікті, балансы келтірілген диета, жас көкөністерді, жемістерді, шырындарды қосқан тиімді.
Антибактериалдық ем. Ірінді өршуінде және пневмония қосылған жағдайда қолданылады: Рокситромицин - 150 мг 2 рет, ровамицин - 3 млн 2 рет, гентамицин - 0,08 гр 2 рет, эритромицин - 0,5 4 рет, цефазолин 1 г 2 рет.
Сульфаниламидтер. Бисептол 480 мг 2 рет, Сульфатон 0,35 г, сульфадиметоксин 0,5 г.
Қақырық түсіргіш дәрмектер. Бромгексин - 0,016 3 рет, амброксол 30 мг 3 рет
Бронходилятаторлар. Теофедрин - 12 таблетканың 2 - 3 рет , эуфилин - 0,15 гр 3-4 рет
Организмнің бейспецифакалық резистенттігің арттыру адаптогендер. Элеутеррокок - 40 тамшы 3 рет, женьшень 30 тамшы 3.
Дезинтоксикациялық ем.400 мл гемодез, 5% глюкоза ерітдісін тамшылап және сусынды мол ішкізеді.
Фитотерапия. Қызылмия түбірі (солодка), эхинацея т.б.
Физиотерапия. Ультра жоғары жиілікті тоқтар, парафин аппликациялары, индуктотермия.
Емдік дене шынықтыру - дренажды жақсартатын жаттығулар
Диспансерлік бақылау: науқас өмір бойы учаскелік терапевтте Д бақылауында турады - жылына 2 рет ЖҚА, ЖНА, 1 рет өкпе рентген суреті, 1 рет спирография, 1 рет қақырықты МТ- ға зерттеу, пульмонолог кеңесі.
Бронхит пен науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Науқасты күтуде мейірбикенің ісі
Әлсіздік
Дене қызуының жоғарлауы
Қақырықты жөтел
Ентігу
Тершеңдік
Құрғақ жөтел
Әңгімелесу жүргізу:
А. Дәрігер тағайындаған қимыл қозғалыс тәртібін сақтау
Б. Зиянды әдеттерден бас тарту - шылым шегу
В. Тамақтану тәртібін сақтау
Қалтырау кезіндегі күтім жүргізу
Дәрілерді үзбей қабылдауын бақылау, науқасты жеке қақырық түкіргішпен қамтамасыз ету, қақырық жеңіл түсу үшін науқасты дренаждық жағдайға уйрету
Науқастың тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын бақылау, ентігу кезінде дәрігерге дейінгі көмек көрсету
Төсек жаймаларын, іш киімдерін уақытында ауыстырып палатаның гигиеналық жағдайын бақылау
Қыша қағазын қою
Бронхтық астма.
Бронхтық астма (демікпе) - бронхтардың әр түрлі тітіркендіргіштерге сезімталдығының күшеюімен жүретін, көрінісі бронхтардың жалпылама ұстамалы обструкциясымен білінетін, тыныс жолдарының созылмалы қабыну ауруы.
Этиологиясы. Бұл экологияға тәуелді аурулардың бірі - бактерия, вирус, өсімдік тозаңдары, саңырауқұлақшалар, шаң, өндірістік аллергендер, дәрмектер, тағамдар, микроскопиялық кенелер, жәндіктер мен жануарлардың аллергендері, металлдардың, ағаштың, мақтаның, селикаттың шаңдары, қышқыл, сілтінің булары, өндіріс түтіні, марганец, хром, формальдегид қосындылары, стресстік және психикалық ықпалдар, физикалық күш түсу.
Ішкі эндогендік факторлар - иммундық, эндокриндік, вегетативтік нерв жүйесінің бронхтар сезімталдығының және реактивтілігінің, өкпе тамырларының кемістіктері.
Патогенезі. Негізгі патологиялық өзгерісі - бронхтардың ұстамалы тарылуы. Оның себептері: бронхтық спазм, бронхтар кілегей қабығының ісінуі, бронхтар қабырғасының эозинофильдермен инфильтрациясы, кілегейдің гиперсекрециясы.
Клиникасы. Ауру тұншығу ұстамаларымен өтеді, клиникалық белгілері келесі синдромдарға бөлінеді:
Брохообстукция синдромы - экспирациялық ентікпе мен ұстамалар, тыныс шығарудың ұзаруы, құрғақ ысқырықты сырылдар.
Қабыну синдромы - қақырық бөліну, ЭТЖ жоғарылау, қызудың көтерілуі.
Аллергиялық синдром - аллергендермен жұғысқанда болатын ұстама, аллергиялық ринит, конъюктивит, есекжем, қышыну, белгілі бір тағам немесе дәрінің жақпауы, эозинофилия, қан немесе несепте биологилық белсенді заттардың - гистамин, брадикинин, серотониннің көбеюі.
Астманың ұстамасы 3 кезеңнен дамиды.
Продромдық, хабаршы белгілер кезеңі - жаршы белгілер пайда болады - мұрын көмекейдің, терінің қышуы, мұрынның бітелуі, кеуденің қысылу сезімі, есінеу.
Тұншығу ұстамасы - алдымен қиналдыратын құрғақ жөтел пайда болады, содан кейін науқас ентіге бастайды, тыныс шығаруы 3-4 есе ұзарады, алыстан естілетін құрғақ сырылдар болады, ал аса қатаң ұстамада бронхоспазм күшейе келе сырылдар бәсеңдейді, тіпті жойылады. Дене мәжбүр қалыпты - науқас қолдарын тізесіне немесе отырғыштың арқалығына тіреп отырады - тыныс қызметіне иық белдемесінің, кеуденің, құрсақтың қосымша бұлшық еттері белсенді қатысады. Ұстама бірнеше сағатқа созылуы мүмкін. Эмфиземаға қатысты кеуде кеңейеді, перкуссиялық дыбыс қорап реңді, өкпенің шеті төмен түседі, тыңдағанда тыныс шығару ұзарған, әлсіз везикулалық тыныс, құрғақ сырылдар естіледі.
Ұстаманың басылу кезеңі - науқас қайталап үст-үстіне жөтеліп, әйнек тәріздес, мөлдір кілегейлі, түйіршікті қақырық тастайды, қақырық түскен соң тыныс шығару жеңілденіп қысқарады, құрғақ сырылдар азаяды.
Асқынулар. Астмалық статус - бронх қабырғаларының жалпылама ісінулерінен, өзектерінің қою кілегеймен бітелуімен дамитын, аса ауыр бронхтық обструкция: қақырықсыз жөтел, үнсіз өкпе, жедел тыныс шамасыздығының тез дамуы. Ұстама 12 сағат, одан да ұзақ емге берілмейді. Комаға дейін алып баруы мүмкін.
Жедел, жеделдеу өкпетекті жүрек
Өкпе эмфиземасы
Ателектаз
Миокардтың дистрофиясы
Спонтанды пневмоторокс
Емі.
Себепші аллергендердің немесе аллергендер тобын анықтау, науқастың олармен жанасуын тоқтату.
Гипоаллергендік диета, ашығу, энтеросорбция - белсендірілген көмір.
Ұстама кезінде - сальбутамол 1-2 ингаляциядан, эуфиллин 5-10 мл көк тамырға, ылғалданған оттегі.
Ұстамалардың алдын алу үшін қабынуға қарсы - серетид 1-2 ингаляция күнделікті ертенгісін және кешкісін
Антигистаминді дәрмектер - кестин 1 таб 1 рет, лоратидил 10мг 1рет, зетринал, супрастин, тавегил.
Астмалық статус кезінде - преднизолон кт.
Иммундық жүйені қалпына келтіру - элеутерококк, лимонник, женьшень, эхинацея, корень солодки, А, В, Е, С витаминдер.
Диспансерлік бақылау. Науқас өмір бойы Д есепте тұрады.
Диспансерлік есептің жоспары.
Учаскелік терапевттің қарауы - ай сайын
Флюрография жылына 1 рет
ЖҚА, ЖНА, спирография, қақырықты МТ-ге зерттеу жылына 2 рет.
Аллерголог консультациясы 2 рет
Салауатты өмір сүру, рационалды тамақтану, дене шынықтыру, психикалық өз-өзін реттеу, иммундық жүйені қалпына келтіру.
Ингаляциялық ГК үзбей қолдану, ұстама кезінде сальбутамол, эуфиллин 5-10мл көк тамырға, ылғалданған оттегі.
Бронх демікпесімен науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациетті күтуде мейірбикенің ісі
Ентігу ұстамасы
Жоғары қозғыштық
Мазасыздық
Жөтел
Қақырық тастау
Науқастарды тыныштандырып ұстама тез тарауына сенімділік тудыру.
Науқасты ыңғайлы жағдайда отыруына көмектесу.
Таза ауа желдету.
Ұстама кезінде дәрігерге дейінгі көмек көрсету: ингалятор, оттегі пердесін беру
Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
Қақырық болса науқасқа жеке түкіргіш беру.
Дәрілік препараттар бергенде аллергологиялық анамнездерді дәлелдеу
Пневмония.
Пневмония - өкпенің респирациялық бөлшектерінің басым зақымдануымен, альвеолалардың экссудациясымен сипатталатын өкпенің жедел инфекциялық қабыну процесі.
Этиологиясы. Пневмококк, стафилококк, клебсиелла, микоплазма, хламидия, легионелла, саңырауқұлақшалар, қарапайымдар.
Патогенезі. Инфекциялық қоздырғыштар өкпенің респирациялық бөліктеріне бронхтар, қан, лимфа арқылы түседі. Бронхтардың қорғаныс механизімі бұзылғанда (салқындау, мастық, наркоз,операциялар, кифосколиоз) тітіркендіргіш газдар, микробтар альвеолаларға түсіп қабыну процесті дамытады.
Жіктемесі.
І.Пневмонияның эпидемиологиялық дамуына қарай түрлері.
Ауруханадан тыс (біріншілік, амбулаторлық, ұй жағдайында дамыған). Әдетте ауруханадан тыс жағдайда, ұй-тұрмысының жағдайында дамитын пневмония. Жиілеу ауыратын ер адамдар
Ауруханалық (ауруханаішілік, нозокомиальдік, госпитальды). Ауруханада жатқан науқастарда басқа патологиялық процесстердің үстінде немесе солармен бір уақытта пайда болады.
ІІ.Пневмонияның орналасуы және көлемі: а) тотальді; б) бөліктік; в) сегменттік; г)бөлшектік; д) орталық.
Клиникалық көрінісі. Ауру жедел басталады, дене қазыуының көтеріліуі, сілемейлі - іріңді қақырық пен жөтел, ентікпе, кеуде сарайының шаншып ауырсынуы. Ерін мен ауыздың айналасына ұшық шығады. Интоксикациялық белгілері - әлсіздік, немқұрайлық, тәбеттің жойылуы, бастың ауруы, бұлшықеттердің ауырсынуы, жүрек соғуы, ұйқысының бұзылуы, терлегіштік, стоматит болуы мүмкін, іш қату.
Объективті. Перкуторлық дыбыстың қысқаруы, әлсізденген ауыр бронхиальді тыныс, крепитация , дымқыл ұсақ түйіршікті сырылдар.
Зертханалық зерттеулер - лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы.
Пневмония ағымының ауырлық критерийлері.
Жеңіл ағым - уыттанудың айқын емес симптомдары, дене қызуы субфебрильді, тыныс алу жеткіліксіздігімен гемодинамика бұзылыстары жоқ, өкпелік инфильтрация бір сегмент шеңберінде, лейкоциттер (9-10)-109 қосарланған аурулар жоқ.
Орташа ағымы - дене қызуы 380 С, өкпелік инфильтрат 1-2 сегмент шеңберінде, ТАЖ - 22 мин. дейін, ЖЖЖ - 100 соғу мин, артық. Асқынулар жоқ. Рентгенде - қарайған ошақтар. (Ошақталған пневмония).
Ауыр ағым - науқастың жағдайы ауыр, t - 39-400C-ға дейін тез көтерілуі, тыныс үстірт - 25-50-ге дейін жиіленеді. АҚ 9060 мм с.б, ЖЖЖ 100 соғу мин. артық. Жөтелі басында қурғақ бір- екі күннен кейін қанды тат басқан түсті қақырық тастайды, септикалық шок, лейкопения немесе лейкоцитоз, сананың бұзылуы,екі жақтық пенвмониялық инфильтрация. Рентгенде - бір бөліктің тұтас гомогенді қараюы. (Крупозды пневмония).
Диагностикасы.
Тікелей проекциядығы кеуде сарайының рентгенографиясы.
Жалпы қан анализі.
Қақырықтың жалпы анализі, себу, антибиотикограмма, туберкулез микобактериясына қақырық анализі.
Спирометрия.
Онколог, фтизиатр консультациясы.
Емдеу. Ауырлығына байланысты антибактериальдік ем.
Спиромицин 3мл күніне 2 рет
Азитромицин 500мг күніне 1 рет
Кларитромицин 250мг 2 рет
Терапия ұзақтығы 7-10 күнді құрайды, ауыз арқылы қабылдау.
Дренажды функцияны жақсарту үшін карбуцистеин, амброксол 1 таб күніне 3 рет қабылданады. Науқастарға көп мөлшерде сұйықтық ішу, тыныс алу жаттығулары, фитотерапия ұсынылады.
Диспансерлеу. Науқас 1 жылға диспансерлік есепке алынады.
ЖҚА,ЖНА - 3 айда 1 рет алынады.
Өкпенің рентгенографиясы 6 айда, 1 жылда.
МБТ-ға қақырық анализі 6 айда, 1 жылда.
Асқынулар. Өкпе абсцесі, плеврит, миокардит, пиелонефрит, плевра эмпиемасы, ірінді инфекциялық токсикалық шок
Алдын алу:
Салауатты өмір сүру
Мұрын - көмей жедел респирациялық инфекцияларын уақытында тиімді емдеу.
Иммунитетті жоғарлату үшін - витаминотерапия, шөптер - корень солодки, эхинацея
Пневмонияны тиімді антибиотиктермен емдеу.
Пневмония ауруы бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациетті күтуде мейірбикенің ісі
Дене температурасының жоғарылауы
Қалтырау
Бас ауру
Кеудеде ауырсыну
Жөтел
Қақырық тастау
Ентігу
Тәбетінің нашарлауы
Ұйқысының бұзылуы
Терлегіштік
Стоматит болуы мүмкін
Іш қату
1.Дәрігер тағайындаған тәртіпті сақтау
2.Қалтырау кезіндегі күтім
3.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Науқасты жеке қақырғышпен қамтамасыздандыру
6.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
7.Науқастын тамақтану сапасын және тәртібін бақылау
8.Стоматит кезінде ауыз қуысын және қызыл иегін 2% гидрокарбонат натрий ерітіндісімен шайып тұру.
9. Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
10.Науқасты тыныс алу және дренаждық жаттығуларға үйрету
11.Палатаның санитарлық жағдайын бақылау
Өкпенің іріңді аурулары.
Өкпенің ірінді аурулары деп өкпе ұлпасының қайтымсыз зақымдануына алып келетін аурулардың түрлері: өкпе абсцесі (іріндігі), өкпе гангренасы, бронхоэктаз ауруы.
Өкпе абсцесі - өкпе ұлпасының ошақты іріңдеп ыдырауы. Іріңді ошақ сау ұлпадан айқын шектеледі.
Өкпе гангренасы - өкпенің көлемді некрозы (өліеттенуі). Өліеттенген ұлпа сау ұлпадан шектеліп бөлінбейді.
Этиологиясы. Ауыз қуысын мекендейтін облигаттық анаэробтар (бактероидтар, фузобактериялар); некроздаушы инфекция (алтын сары стафилококк, клебсиелла, А топты стрептококктар,)
Бейімдеуші ықпалдар. Көбіне темекі шегетін, маскүнемдікке салынып суықта жиі қалған жасы 30-50 аралығындағы ер адамдарда кездеседі. Бас, көмей, ауыз қуысының жарақаттары мен аурулары, құсық пен аспирация, инсульт.
Өкпе абсцесінің клиникалық көрінісі. Ағымы бойынша өкпе іріндігінің екі кезеңін айырады: жарылмаған және жарылған.
Жарылмаған кезең. Кенеттен дене қызуының аса биіктеуі, қалтырау, жөтел, кеудеде ауырсыну, бастың қатты ауруы, бас айналу, ұйқы бұзылысы, терщеңдік, әлсіздік, тәбетінің жоқтығы, шөлдеу мазалайды. Перкуссиялық дыбыс тұйықталған, бронхтың тынысы әлсіз, тыныс алу қимылы қалыңқы, әлсіз құрғақ және ылғалды сырылдар. ЭТЖ өте жоғары көрсеткіште, лейкоцитоз, гемоглобин төмен. Рентгенде - инфильтрациялық өзгерістер.
Жарылған кезең. Ауру басталған соң, екі - үш аптадан кейін іріңдік бронхқа жарылады. Науқас дүркін-дүркін қатты жөтеліп ауыз толтыра сасық иісті қақырық тастайды, тәулігіне 100 мл ден 1 литр ге дейін. Жарылған іріңдік қуыстың тазалануын жылдамдатады. Егер қуыс іріңнен тазаланса, онда науқастың жағдайы жақсарады. Интоксикация және дене қызуы азайып, тәбеті көтеріліп, ЭТЖ төмендейді. Аускультативті тыңдағанда амфоралық тыныс, көптеген орташа және ірі көпіршікті сырылдар естіледі. Рентгенде - ішкі контуры тегіс және горизонтальді деңгейлі сұйықтығы бар қуыс анықталады.
Өкпе гангренасының клиникалық көрінісі. Ағымы өте ауыр халде өтеді, интоксикация өте жоғары деңгейде болады. Тыныс алу, зат алмасу, қан айналым процестері бұзылған. Асқынудың түрі - іріңді плеврит (эмпиема) болып табылады. Жиі өліммен аяқталады.
Емдеу. Негізгі принциптері: Стационарда емдеу, төсек тәртібі, № 15 емдәм - белок, витаминдерге бай жеткілікті түрде тамақтану, көп мөлшерде сұйықтық беру.
- Антибиотиктерді микрофлораның сезімталдығына байланысты көк тамырға жіберу.
- Абсцесті бронхқа және кеуде қуыс қабырғасы арқылы дренаждау.
парэнтеральді түрде ақуызды препараттарды (альбумин, протеин) енгізу.
- Тыныс алу гимнастикасы, оттегі терапиясы.
- Анаболикалық стероидтарды (ретаболил, неробол) тагайындау пайдалы.
- Хирургиялық ем - өкпе резекциясы.
Бронхоэктаз ауруы.
Бронхоэктаз ауруы - көптеген бронхтардың жергілікті кеңеюімен және ірінді эндобронхиттің дамуымен жұретін патология. Бұл аурудың басты белгісі - шашыраңқы, көбіне төменгі бөліктерде орналасқан бронхоэктаздар.
Этиопатогенезі. Туа біткен және жүре пайда болған болып бөлінеді. Жүре пайда болған көбіне маскүнемдерде, аспирациялық пневмония, қөқжөтел, созылмалы бронхит салдарынан туындайды.
Ұзақ және күшті жөтелгенде бронхішілік қысым жоғарлап, бронхтардың осал сегменттері керіліп, созылады. Осылай бронхоэктаздар пайда болады.
Клиникалық көрінісі. Анамнезінде бала кезінен респирациялық аурулармен жиі ауратындығы. Ауру 5-25 жас аралығында басталады. Негізгі белгілері - жөтел, ауыз толтыра қақырық тастау, әсіресе ертеңгілік уақытта, әдетте 30-500 мл шамасында. Жиі пневмониямен ауырады. Аяқ пен қол саутақтары дабыл таяқшасындай, тырнақтары сағат әйнегіндей сияқты болады, бұл гипоксияның белгісі. Зақымданған жақтың қозғалысы және өкпенің төменгі шетінің дем алысы әлсірейді.
Бронхоэктаз жиі салқын, суық мезгілде қайталанып өршуімен сипатталады. Өршуіне салқын тиу процесі, грипп, басқа да респирациялық инфекциялар түрткі болады. Аускультацияда әлсіреген тыныс алу және әр мөлшердегі ылғалды сырылдар естіледі.
Диагностикасы. Бронхографияда бронхоэктаздардың орналасуы, көлемі, түрі, саны анықталады. Бронхоскопия арқылы қақырықты тазартып, бронхтың жағдайын бағалайды. Соңғы жылдары компьютерлік томография жиі қолданылады.
Емі.
Бронх тармақтарын бронхоскоп арқылы тазалау, катетер арқылы антибиотиктер, ферменттер, антисептиктер ерітіндісін енгізу.
Ағзаны жалпы нығайту терапиясы және симптоматикалық терапия
Хирургиялық ем - өкпе резекциясы.
Өкпенің іріңді ауруы бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациентті күтуде мейірбикенің ісі
Дене қызуының жоғарылауы
Қалтырау
Жөтел
Қақырық
Тершеңдік
Әлсіздік
Кеудеде ауырсыну
Тәбетінің төмендеуі
Қан түкіру
Өкпеден қан кету
1.Дәрігер тағайындаған тәртіпті сақтау.
2.Қалтырау және темтература жоғарылаған кезіндегі күтім.
3.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
6.Өкпеден қан кеткенде алғашқы дәрігерлік көмек көрсету.
7.Науқасты жеке қақырғышпен қамтамасыздандыру
8.Науқасты тыныс алу және дренаждық жаттығуларға үйрету
9.Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
10.Қақырғыштың залалсыздығын қадағалау.
11.Ағарту жұмыстарын жүргізу.
Плевриттер
Плеврит - плевра беттерінің қабынып, арасына фибрин немесе экссудаттың жиналуы.
Этиологиясы. Негізгі себебі - туберкулез, қатерлі ісіктер. Бактериялық инфекциялар, вирустар, паразитарлық (эхинококкоз) қоздырғыштар, коллагеноздар, жарақаттар, операциялар.
Патогенезі. Инфекциянын тікелей еңуінен дамиды. Микроорганизмдердің плевраға түсетін жолдары:
Тікелей жанасу арқылы туберкулезде , өкпе обырында, пневмонияда, абсцесте.
Лимфогенді жолмен тарауы.
Гематогенді жолмен таралуы.
Сыртқы ортадан тікелей еңуі - жарақаттар, операциялар.
Плевриттің 2 түрін айырамыз: құрғақ және эксудатты. Сұйықтық аз мөлшерде бөлініп, тез сіңірілілсе - фибриндік құрғақ плеврит, керісінше, сұйықтық бөлінуі сіңірілуден басым болса, серозды, серозды-фибриндік немесе серозды-іріңді плеврит және қан араласса геморрагиялық плеврит дамиды.
Клиникалық көрінісі. Құрғақ плевриттің басты белгілері - кеуденің шаншуы, құрғақ жөтел, плевраның үйкеліс шуы, тыныс алуы үстірт және жиі, ауырған жағына еңкейіп, қысып алуға мәжбұр, өйткені ауырсыну басылады. Шаншу кеуденің бүйір және алдынғы аймағында орналасып, невралгияға, плекситке, миозитке ұқсап мойынмен иыққа тарауы мүмкін. Денені сау жаққа иген кезде шаншу күшейеді - Шепельман симптомы. Диафрагмалық плевритте ауырсыну төменгі қабырғааралық нервтермен құрсақтың алдынғы қабырғасына тарап, іштің ауырсынуын тұғызады. Осыдан онын көрінісі жедел апендициттің, панкреатиттің немесе жара ауыруының клиникасына ұқсауы мүмкін.
Эксудатты плевриттің клиникалық көрінісі эксудаттың жиналу жылдамдығына қарай дамиды, негізгі ауруға тәуелді. Мысалы, жедел пневмониямен туберкулезде плеврит жедел дамиды, рефлекторлық құрғақ жөтелден, ауырсынудан басталады. Эксудаттын мөлшері көбейе келе ауырсыну біртіндеп басылады, онын орнына ентікпе мен кеудеде салмақ сезіну пайда болады. Ісіктік плевритте аурудын басталу кезеңін анықтау қиын. Экссудатты плевритке тән негізгі шағымдар - кеуденің ауырсынуы, ентікпе, құрғақ жөтел және негізгі аурудың белгілері. Іріңді плевритті - плевра эмпиемасы деп атайды.
Объективті. Экссудатты плевритте кеуденің жартысы тыныс қимылынан қалынқы, онын төменгі аймағы бір шама ұлғайып, қабырға аралықтары томпаяды (оң Дегио белгісі) және денені сау жаққа иген кезде ауыратын жағындағы ауырсыну күшейеді. Жартылай сүйеніп отыруға мәжбұр.
Диагностикасы. Анықтаудың негізгі тәсілі - плевралық пункция. Ауыр тыныс жетіспеушілігі болғанда шұғыл жасалады. Пункцияны жауырын сызығы бойынша 8-ші қабырға аралықта, аймақты залалсыздандырып, анестезия жасап, инені төменгі қабырғаның үстінгі қырымен жылжыта отырып плевра құысына енгізеді. Инені енгізгенен кейін цитологиялық зертеуге 10 мл, биохимиялық 10мл, биологиялық тексеруге 15мл сұйықтық алады. Науқасты коллапсқа түсірмеу үшін, бір мезгілде алынған сұйықтықтың мөлшері 1,5 литрден аспауы керек. Сұйықтықта лимфоциттер - туберкулезде; нейтрофильдер - пневмонияда, абцессте; эозинофильдер - коллагеноздарда жиі кездеседі. Рентгенде - жиналған сұйықтық кеуде құысынын төменгі аймағында орналасқан, жоғарғы шетті қиғаш, пішіні үш бұрышты гомогенді көленке тәрізді көрінеді - Дамуазо сызығы дейді.
Емі. Стационарда жүргізіледі.
Плевральды пункцияны емдеу - диагностикалық мақсатпен жүргізеді. Ірінді плевритте плевра қуысына тікелей антибиотикотерапия және дренаж жасайды.
Негізгі ауыруды емдеу - туберкулез, қатерлі ісіктер, пневмония, коллагеноздар.
Организмнің жалпы реактивтілігін және иммундық қуатын күшейту емі.
Дезинтоксикация және белок алмасу бұзылысын емдеу - вена ішіне гемодез, Рингер ертіндісін, 5% глюкоза енгізу, 10% -150 мл альбумин, плазма.
ФЗТ, емдік дене шынықтыру, массаж.
Плеврит ауруы бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациентті күтуде мейірбикенің ісі
Кеуденің ауырсынуы
Дене қызуының жоғарылауы
Қалтырау
Жөтел
Ентікпе
Тершеңдік
Әлсіздік
Мәжбур жағдай
Тәбетінің төмендеуі
Ұйқының бұзылуы
1.Дәрігер тағайындаған тәртіпті сақтау.
2.Қалтырау және темтература жоғарылаған кезіндегі күтім.
3.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
6. Құрғақ плевритте кеудені тығыз дәкелеу
7. Науқасқа жартылай отыруға көмектесу.
8.Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
10. Ағарту жұмыстарын жүргізу.
11.Плевральды пункцияға қажет заттарды дайындау.
Өкпе обыры
Өкпе обыры (рагі)- бронхтардың сілемейлі қабатының эпителийінен немесе өкпе альвеолаларының эпителийінен дамитын қатерлі ісіктер. Ауру көбіне ер адамдарда 40 жастан асқанда дамиды.
Этиологиясы. Аурудың нақты себебі анықталмаған.
Бейімдеуші ықпалдар. Темекі шегу, асбестоз, үлкен қалалардың тұрғындары, радиациялық сәулелену, тыныс алу жүйесінің созылмалы қабыну процесстері.
Клиникалық көрінісі. Аурудың бастапқы кезеңінде белгілері айқын емес, көбіне соңғы кезеңдерде анықталады. Клиникалық белгілерін үлкен 3 топқа бөлу болады: жергілікті, екіншілік, интоксикациялық.
Жергілікті белгілер.Ауру жөтелден, кеуденің ауырсынуынан басталады. Жөтел басында құрғақ, кейін сілемейлі-іріңді қақырық қосылады. Ісік бронх қабаттарына өсе бастағанда қан қақыру, бронх өзегін жаба бастағанда ентігу, жүйке талшықтарын қысқанда дауысы қарылып өзгеруі (афония) пайда болады. Мойынның симпатикалық жүйке талшығын қысқанда, бастың сол жағының терісінің қызуы көтеріліп, көз алмасы ішіне шуңірейіп батып кетеді де шырағы тарылады.
Екіншілік белгілер - метастаздардың белгілері. Өкпе обыры бауырға, лимфа түйіндеріне, өнешке, бүйрекке, миға, сүйектерге (омыртқа, қабырға, бас қаңқасына) метастаз береді: бауыры будырланып үлкееді, лимфа түйіндері ұлғаяды, жұтыну қиындап ішкен тамақты құсып тастайды, омыртқалар, қабырғалар сынады т.б.
Интоксикациялық белгілер. Қатерлі ісіктің токсикалық әсерінен - әлсіздік, қалтырау, салмақ тастау - кахексияға дейін.
Диагностикасы. Жалпы қан анализі( жоғарлаған ЭТЖ , анемия), өкпе рентгенографиясы, қақырықты атипті клеткаға тексеру.
Емі. Кәзіргі кезде жалғыз эффективті емдеу әдіс - операция. Операцияны ісік өкпенің басқа бөліктеріне тарамағаныныда, аймақтық лимфа түйіндеріне метастаз бермегенде жасайды.
Консервативті ем: саулелі және химиотерапия.
Саулелі терапия - ісіктің өсуін уақытша тоқтатады.
Химиотерапияға цитостатиктер қолданады: циклофосфан, циклофосфамид, метатрексат, винкристин.
Қабыну белгілеріне антибиотиктер, ауырсынуға қарсы кетонал, кетонаф, соңғы кезеңдерінде - наркотикалық анальгетиктер: промедол, морфий, омнопон.
Симптоматикалық терапия: жүрек дәрмектері, өттегі.
Науқаспен психологиялық жұмыс жүргізу - барлық медицина қызметкерлері үшін өте маңызды міндет болып табылады - аурудың сипаты және емдеу тәсілдері жайында ең аз уақытта түсіндіріліу шарт.
Асқынулары. Өкпеден қан кету, асфиксия.
Алдын алу. Дәрігерлер мен денсаулық сақтаудың алғашқы тізбегіндегі медбикелер тиісті:
өкпе рагіның алғашқы белгілері мен симптомдарын білуі және осындай белгілері бар науқастарды клиникалық зерттелуге жіберуі
темекі шегуге қарсы бағытталған үгіт насихаты мұмкін болғанынша барлық күш жігерімен жүргізу.
егер науқаста жоғарыда айтылған симптомдар болса, онда шүғыл түрде пульмонолог, онколог кенесіне жіберілуі тиіс.
Өкпе обыры бар науқастардың күтімі
Пациенттің проблемалары
Пациентті күтуде мейірбикенің ісі
Әлсіздік.
Жөтел.
Ентікпе.
Қалтырау.
Кеуденің ауырсынуы.
Қақырық тастау.
Қан қақыру.
Жұтынудың қиындауы.
Тәбетінің төмендеуі
Салмақтың төмендеуі.
Ойылулар.
Өлім урейі.
1.Емдік - сақтану тәртіпті сақтау.
2.Қалтырау және темтература жоғарылаған кезіндегі күтім.
3.Іш киімін және төсек жаймасын уақытында ауыстырып тұру
4.Тыныс алу жиілігін, пульсін, қан қысымын өлшеп қадағалау.
5.Дәрігер тағайындауын дер кезінде және бұлжытпай орындау.
6. Науқасқа жеке түкіргіш беру.
7. Қан қақырғанда немесе өкпеден қан кеткенде дәрігерге дейінгі көмек корсету.
8.Науқастың физиологиялық бөліністерін қадағалау, жеке бас гигиена шараларын өткізу.
9. Онкологиялық науқаспен жұмыс жасағанда деонтологиялық ережелерін сақтау.
10. Науқастың жағдайының өзгеруін дәрігерге уақытымен баяндау.
Өкпенің созылмалы обструктивті ауруы.
Өкпенің созылмалы обструктивті ауруы (ӨСОА) - тыныс жолдарының дистальді бөлігінің, өкпе паренхимасының зақымдалуымен және эмфизема қалыптасуымен жүретің біріншілік созылмалы қабынбалық ауруы, ол қайтымды немесе жартылай қайтымды бронхылық обструкциясының дамуымен байланысты ауа ағымының шекткелуімен мінезделеді. Тыныс жолдары өтімділігінің төмендеуі үдемелі мінезде және өкпенің шаң немесе түтінге, темекіге, атмосфералық ауаның ластануына қабынбалық жауабымен байланысты.
Қауіп-қатерлі ықпалдар: Темекі тарту, пассивті темекі тарту, жұмыс орындағы тозандар мен химикаттар, органикалық отындардың жануынан бөлмелердегі ауаның ластануы, ерте жастағы балалардың тыныс алу жолдарының инфекциялары, генетикалық бейімділік.
Клиникасы. Белгілері - созылмалы жөтел, қақырық тастау, ентікпе.
Объективті. Аускультация кезінде әлсіздеген тыныс, қүрғақ сырылдар, өкпе эмфиземасы бар науқастарда кеуде сарайы бөшке тәрізді болады, ал перкуссия кезінде қораптық дыбыс анықталады, гипоксемия кезінде цианоз пайда болады.
Диагностикасы.
Қанның жалпы анализінде эритроциттер, гемоглобин денгейі артуына бейім.
Зәрдің жалпы анализі.
Қақырықтың жалпы анализі.
Флюорография.
Спирометрияда - өкпе сиымдылығы төмендейді.
Туберкулез микобактериясына қақырықты зерттеу.
Микробтардың антибиотиктерге сезімталдығың анықтау.
Пульмонолог, оториноларинголог консультациясы.
Емі. Біріншіден темекіні тастау. Темекі зияны туралы кез келген консультацияларда, тиімді және әр қабылдауда айтылуы қажет. Емдік тыныстық гимнастика маңызды орын алады. Дәрмектік ем: теофиллин 200мг, 300мг; беклометазон аэрозолі, сальбутамол аэрозолі. Ірінді қақырық болғанда антибиотикотерапия, муколитиктер, үнемі бронходилятаторлар.
Диспансерлік есептің жоспары.
Участкелік терапевттің қарауы - квартал бойынша, жылына 4 рет.
ЖҚА, ЖНА, флюорграфия, спирография, ТМ-ға қақырықты зерттеу-1 рет.
Пульмонолог, оториноларинголог консультациясы-жылына 1рет
Ірінді қақырық болғанда антибиотикотерапия, муколитиктер, үнемі бронходилятаторлар.
Туберкулез.
Туберкулез - әр түрлі мұшелерді зақымдайтын, көбіне өкпеде орнығып, ағзаның улануымен, клиникалық көрінулер полиморфизмімен сипатталатын, толқын тәрізді өтетін созылмалы жұқпалы дерт. Тырнақтар мен шаштан басқа адам ағзасының барлық мүшелерін, улпаларын зақымдап, туберкулездің өкпеден тыс түрлерінің дамуы мүмкін.
Этиологиясы. 1882 ж 24-ші науырызда неміс ғалымы Роберт Кох туберкулез қоздырғышын - туберкулез таяқшасы деп ашты.Сондықтан Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы 24 - ші Науырызды ресми Дүниежүзілік Туберкулезге қарсы күрес күні деп жариялады.
Туберкулез таяқшасының бірнеше түрі болады.
Mycobacterium bovis - бұқалар түрі.
Mycobacterium tuberculosis - адамдар түрі.
Mycobacterium avium - құстар түрі.
Mycobacterium murium - тышқандар түрі.
Олар, көлемі жіңішке таяқшалар, аэробтар, өсу орталғы 37-380С, эндотоксин бөледі, аллергендік қасиеті бар, құрамында антиген бар. ТБ сыртқы ортада үлкен төзімділікпен ерекшеленеді: көше шанында 10 күнге дейін, кітап парақтарында - 3 айға дейін, науқастың киімдерінді және ішкі киімінде 3-4 айға дейін, суда 5 айға дейін, ал қарда өте ұзақ уақыт олардың өміршендігі сақталады.
Эпидемиологиясы мен патогенезі: Жұқтырудың негізгі көзі - туберкулездің ашық түрімен ауыратың науқас. Туберкулездің ашық түрімен ауыратын науқас емделмесе жылына орта есеппен 10-15 адамға туберкулез жұқтырады.
Құрамында ТБ бар, шикі сүт және басқа сүт өнімдерін қолданғанда, сондай-ақ ауыру жануарларды күтіп баққанда адам туберкулезбен ауыруы мүмкін. Жуғу жолдары - аэрогендік (ауа арқылы), қарым қатынас арқылы.
Инфекция жұқтырғандардың бәрі бірдей туберкулезбен ауырмайды, атап айтқанда иммундық жүйесі нашарлаған адам туберкулезбен ауыру ықтималдығы жоғарлайды.
Жұқтырған адамдарда ағзасында біріншілік туберкулезді комплекс дамиды. Дене қызуы кенеттен 38-390С-қа көтеріледі, 2-3 апта вирустық инфекцияға уқсап ауырып, сауығады.Кейін оларда Манту байқауы оң көрсетеді. Өкпеде рентгенге түсіргенде Гон ошақтары байқалуы мүмкін: диаметрі 1 см - ге дейін қальций мен қапталған, ішінде МТ таяқшалары сақталған ошақтар. Жұқтырғандардың ішінен 10-15% ғана кейін иммунитеті төмендесе екіншілік туберкулезбен ауруы мүмкін.
Жіктемесі: орнығу орнына сәйкес туберкулездін мынадай түрлерін ажыратады:
Өкпе туберкулезі - өкпе паренхимасы зақымданады.
а) ашық түрі - қоршаған ортаға МТ (+), таратады
б) жабық түрі - қоршаған ортаға МТ (-), таратпайды
Өкпеден тыс туберкулез - барлық басқа мүшелермен ұлпалардін туберкулезі (плевраның, лимфа түйндерінің, іш құысының , несеп- жыныс жүйесінің, бұындармен сүйектердін, бас миы және жұлын қабықшаларының).
Клиникасы. Туберкулездің негізгі белгілері: 2 аптадан артық жөтелу, әлсіздік, салмақ жоғалту, тершендік, әсіресе түнгі уақытта шылқылдап терлеу, кеуде қуысындағы ауырсыну, қан түкіру, ұзақ уақыт бойы дене қызуының субфебрильды жоғарлауы. Науқастың беттерінің үші қызарып, көзі жылтырап, жасарып кеткендей болады.
Диагностикасы.
Ауру белгілері бар науқастардан қақырықты бактериоскопиялық әдісімен зерттеу.
Туберкулезбен ауыру қауіпі жөғары халық арасында флюорография әдісін қолдана отырып, туберкулезді ерте анықтау.
Өкпе рентгенографиясы.
Туберкулезді науқастардың түрлері бойынша тіркеу: туберкулезге шалдыққан науқастар 4 санат бойынша тіркеуге алынады.
І санат - өкпе туберкулезіне алғаш рет шалдыққан бактерия бөлуші науқастар, өкпеден тыс туберкулезбен алғаш рет ауырған науқастар, өкпе туберкулезіне алғаш рет шалдыққан бір сегменттен аса зақымдануы бар, бактерия бөлмейтін науқастар.
ІІ санат - туберкулез ауыруы қайталанған, емі сәттсіз аяқталған, үзілістен кейін емі жалғастырушы науқастар.
ІІІ санат - алғаш рет ауырған, бактерия шығармайтын шектелген - бір сегменнтің көлемінде - асқынбаған өкпе туберкулезі және өкпеден тыс туберкулез түрлеріне шалдыққан науқастар.
IV санат - зертханалық дәлелденген көптеген дәрілерге төзімді және кең көлемді дәріге төзімді туберкулезі бар науқастар, І,ІІ,ІІІ, ІV санат кестелері бойынша ем нәтижесі сәттсіз болған полирезистенттік туберкулезі бар науқастар.
Туберкулезді емдеу.
Туберкулезге шалдыққан науқастардың емдеуі ДОТС - стратегия бойынша үзіліссіз, тегін, медицина қызметкерінің тікелей бақылауымен (дәріні жұтқанын бақылау) екі кезеңде жүргізіледі:
Бірінші кезең - емнің қарқынды кезеңі негізінен стационарда жүргізіледі, науқасты амбулаториялық емдеу мүмкіндігін орталықтандырылған дәрігерлік консультациялық комиссия (ОДКК) шешеді.
Екінші кезең - емнін жалғастыру кезеңі негізінен амбулаториялық немесе шипажайда жүргізіледі. (әлеуметтік жағдайы қолайсыз, турмыстық жағдайы нашар науқастар ОДКК шешуімең стационарда емделеді)
Туберкулезге қарсы қолданылатын бірінші қатардағы дәрілердің мөлшері және дәрілік түрі
Дәрінің атауы
Дәрілік түрі
Белсенді заттардың мөлшері
Изониазид (H)
Таблетка
100, 300 мг
Рифампицин (R)
Таблетка немесе капсула
150, 300 мг
Пиразинамид (Z)
Таблетка
400, 500 мг
Этамбутол (E)
Таблетка
100, 400 мг
Стрептомицин (S)
Егуге арналған ұнтақ
1000 мг
Емнің стандарттық кестелері
Санат
Қарқынды кезең
Жалғастыру кезеңі
І
2-4 HRZE (S) 2 ай
4(7)H3R3 немесе 4(7) HR немесе 4(7) HRE
ІІ
3(5) HRZE S 2 ай
5 H3R3E3 немесе 5 HRE
ІІІ
2 HRZE
4 H3R3 немесе 4 HR немесе 4 HRE
Диспансерлік есепке алуды ұйымдастыру:
Диспансерлік есеп және бақылау төмендегі топтар бойынша жүргізіледі:
Нөлдік топ (0) - туберкулезі белсенді күмәнді адамдарда
Бірінші топ (І) - белсенді туберкулезі бар науқастар
Екінші топ (ІІ) - туберкулездін белсенділігі жоқ адамдар
Үшінші топ (ІІІ) - туберкулезбен ауру қауіпі жоғары адамдар
Туберкулезбен ауыратын науқастар мекен жайы, оқу орны орналасқан жердегі немесе түзету мекемелеріндегі ТҚҰ-да диспансерлік есепке алынып бақылануы тиіс.
Туберкулез профилактикасының шаралары
Салауатты өмір салты: құнарлы тамақтану ( тамаққа етті, сүт өнімдерін, балықты, дәнді дақылдарды, көкөністер мен жемістерді жеткілікті мөлшерде қолдану), үнемі дене шынықтырумен айналысу, жақсы демалу, салауатты қоршаған орта, темекі шегуден, алкогольден, есірткілерден бас тарту.
Туберкулезді дер кезінде, уақытысымен диагностикалау және емдеудің толық курсы аяқталғанға дейін емдеу.
Сәби туылған кезде міндетті түрде БЦЖ вакцинациялау және 6-7 жаста ревакцинациялау. БЦЖ - туберкулез таяқшалары бар тірі вакцина. БЦЖ - иммунитетті қолдайды және организімнің қорғаныс реакциясың күшейтеді.
Жеке гигиена ережелерін сақтау (жуу құралдарын және ағынды суды пайдаланып қолдарды, ыдысты жуу, тұрғын бөлмелерді сулы шүберекпен сүрту және желдету).
Етпен сүтті міндетті түрде термиялық өңдеу.
Гигиенаның жеке құралдарын және ыдысты қолдану.
Туберкулезбен науқастың қақырығын, төсек - орынын зарарсыздандыру
Тік түскен күн көзі туберкулез бактерияларын 5 минут ішінде өлтіреді
Кальцийдің 1% гипохлориті қақырықты ерітеді және МТ тез өлтіреді. Қыздыру: МТ 600 С 20мин кейін және 700С 5 мин кейін өледі.
Қағаз бет орамалдарын отқа жағу қажет (ескі газеттерді және басқада өртелетін материалдарды пайдалануға болады).
Бөлмелерді желдету және көрпелерді, жүннен жасалған заттарды күн көзіне жаю зарарсыздандырудың қарапайым әдісі болып табылады.
12. Қоршаған орта гигиенасы. Мақсаты - дерті анықталмаған, демек уақытымен ем қабылдамайтын науқастардың ауруды жұқтыру қауіпін төмендету.
Үйлердегі вентиляцияны жақсарту.
Түкіру - ауру инфекцияларының таралуына ықпал ететін жарамсыз және зиянды дағды екенін қоршаған қауымға меңгерту.
Көшелер мен аула аймақтарын жаяу жүргіншілердің жаппай қозғалысынаң бұрын тәнсәріде сыпырып, тазалау, кұрамында Кох таяқшалары бар шаңмен тыныс алу қауіпін төмендетуге мүмкіндік береді.
Бактерия бөлетін ошақтарға қарсы санитарлық-эпидемиялық шараларды ұйымдастыру:
1.Ошақтағы шаралар біріншілік, күнделікті және қорытынды болып бөлінеді.
2.Біріншілік шараларға кіреді:
- науқасты жекелендіру;
- күнделікті зарарсыздандыру жүргізу, оны бақылау;
- қарым - қатынаста болған адамдарды есепке алып оларды тексеру;
3.Науқасты есепке алғаннан кейін, алғашқы 3 күн арасында ошақта біріншілік эпидемиологиялық тексеріс жүргізіледі, тексеріс барысында - эпидемиологиялық тексерістің картасы Ф 33-У толтырылады.
4.Ошақты алғашқы рет тексергенде науқастың және жанұя мүшелерінің төл құжаттық ақпараты, науқастың жұмыс істейтін орны анықталады.
5.Науқастың дерт алдындғы 1 жыл бойы мекен-жайларын тексеру
6.Медицина қызметкерлері науқасты және жанұя мүшелерін туберкулезді жұқтырмау шараларына үйрету.
7.Ошақты тексергеннен кейін сауығу жоспарын құру;
- науқасты жекелендіру және емдеу,
- көрсеткіштер бойынша балаларға және жасөспірімдерге химия-профилактикасын жүргізу;
- науқастың санитарлы-гигиеналық жағдайын жақсарту;
- қатынаста болған адамдарды тексеру; (флюорография, ЖҚА, ЖЗА);
- қатынаста болған ересек адамдарды, науқасты эпидемияға қарсы және санитарлы-гигиениалық тәртіпке үйрету: бөлмені желдету (30-40 минут күніне 3-4 рет), күнделікті зарарсыздандыру.
Өкпетекті жүрек.
Өкпетекті жүрек- қанайналым кіші шеңберінің гипертензиясынан жүректің оң жақ бөліктеріне күш түсүі және гипертрофиясы.
Этиологиясы.
Өкпе вентиляциясы мен газдар диффузиясының бұзылыстарына алып келетін бронх-өкпе аурулары (бронхит, бронхтық астма,).
Торако - диафрагмалық кеуде қимылы мен көлемін шектейтін аурулар (кифосколиоз, семіздік, полиомиелит, миастения )
Өкпе тамырларының зақымдайтын аурулар.
Жіктемесі.
1 Жедел - бірнеше минут, сағат ішінде дамиды
2 Жеделдеу - бірнеше күн, апта ішінде дамиды.
3 Созылмалы - айлап, жылдап дамиды.
Патогенезі. Қан айналымның кіші шеңберіне қан іркіліп, өкпе гипертензиясының дамуы.
Клиникалық көрінісі. Жедел өкпетекті жүрек - өкпе артериясяның тромбоэмболиясында болады. Бірден қатты тұншықтыратын ентікпе үстап, төстің арты аурады, аурсыну мойынға-қолдарға таралады, науқас қатты қиналады, өлім ұрейі билейді, санаулы минуттын ішінде, әрі кеткенде жарты сағатта өлімге алып келеді. Егер науқас тірі қалса, онда жайылма цианоз кушееді, мойын веналары ісінеді, жүрек түсі мен эпигастрий аймағында көзге көрінетін пульсация пайда болады, минутына 100-160 дейін тахикардия, өкпе артериясында екінші тонның акценті, АҚ коллапс денгейіне төмендейді, бауыр өте тез үлғаяды - оң жақ қабырға асты аурады.
Жеделдеу өкпетекті жүрек. Даму уақыты үзақтау - негізгі сырқаттың ауыр белгілері болады: көлемді пневмония, плеврит, қан қақыру.
Созылмалы өкпетекті жүрек. Компенсация және декомпенсация сатыларын айырамыз. Компенсация сатысының ұзақтығы - 10-20 жыл, декомпенсация қысқа шамамен 5 жылға созылады. Клиникасының басты белгілері ентікпе мен цианоз, басында бұл симптомдар тек күш түскенде, кейін тыныш күйдеде болады. Акроцианоз, мойын веналарының аса толуы веналар ойнау симптомы, бауырдын ұлғаюы, аяқтардын ісінуі, асцит, өкпе артериясында 2 тонның акценті.
Диагностикасы. Қан анализінде екіншілік эритроцитоз анықталады - эритроциттер, тромбоциттер санының көбеюі, гемоглобиннің жоғарлауы, ЭТЖ төмендеуі.
Емі.
Өкпе гипертензиясына алып келген негізгі ауруды емдеу.
Оттегімен емдеу.
Шеттік вазодилятаторларды қолдану: нифедипин, нитросорбит.
Антикоагулянттық ем: гепарин .
Диуретиктермен емдеу: верошпирон, гипотиазид, фуросемид қолданылады. Тәуліктік диурезді 2 литрден асырмаймыз. Сүйықтық пен ас түзын шектейміз.
Жүрек гликозидтерін қолдану: корглюкон, строфантин, дигоксин, целанид.
Глюкокортикоидтарды қолдану: преднизолон, гидрокортизон.
Екіншілік эритроцитозды емдеу: қан ағызу
Хирургиялық ем: өкпенің жеке трансплантациясын жасау. Операциядан екі жылдан кейін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz