Жер бетінің биогендік компоненттері Жер шарының топырақ жамылғысы, таралу заңдылығы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жер бетінің биогендік компоненттері Жер шарының топырақ жамылғысы, таралу заңдылығы.

Орындаған:Әбдіқадыр Айдын
Жер шарының топырақ жамылғысы алуан түрлі. Себебі, кеңістікте топырақ түзуші факторлар да өзгермелі болып келеді. Өсімдік дүниесі, климат, топырақ түзуші тау жыныстары, жер бедеріжәне олардың уақыт өткен сайын өзгерістерге ұшырауы әр мекенде, жер аумағында әр түрлі.
Жер бетінің топырақ жамылғасын топырақ географиясы салыстырмалы-географиялық әдіспен, яғни топырақтың кеңістікте таралуы мен топырақ түзуші факторларды бірге қатарластыра салыстыру арқылы зерттейді. Осы әдісті қолдану нәтижесінде Жер шарында топырақтардың таралу заңдылықтары ашылды.
Әлем топырағы
1. Жер шары құрлығында тегістік және таулық топырақтар тараған. Тегістік топырақтары 6 географиялық топқа біріктіріледі.
I топқа полярлық белдеудің топырақтары кіреді, полярлық тундра және полярлыға таяу тундраның глейлі топырақтары. Олардың кескінінде бұзылу үрдісі сәл дамыған, жиектері жұқа және онда айқын тонды құбылыс белгілері бар Скандинавия елдері мен Канада.
II-III топтарға қоңыр салқын жайлы бореалды аймақ топырақтары кіреді, олар тау жыныстарының сиалитті бұзылу жағдайында дамыған; топырақ құралуында маусымды ырғақ басым, кескіні жақсы дамыған; кейде тіпті қарашірінді шоғырланған. Топырақтары күлгін, шымды күлгін, тонды тайгалы бореалды, қоңыр, сұр ормандық топырақтар, прерилік қара топырақ бореалдыға таяу, қара, қара-қоңыр, қоңыр, сұр-қоңыр топырақтар аридті облыстар. Қоңыржай белдеудің мұхиттық ылғалды өлкелерінде қоңыр орман топырақтары кең тараған Батыс Еуропа, Шығыс Азия мен Оңтүстік Америкада.
IV топқа тропикке таяу белдеу топырақтары кіреді, олар қызыл, сары, сары-күрең субтропикалық ормандар, қызғылт-қара субтропикалық прерилер топырағы, сұр-күрең субтропикалық дала топырағы, құба субтропикалық шөл дала және жартылай шөл топырақтары Батыс Еуропа, Шығыс және Таяу Азия, Африка мен Солтүстік Америкада таралған.
V- VI топ тропикалық белдеу топырақтарын біріктіреді - онда экваторлық ормандарының фералит топырағынан бастап, шөлділеу биік шөптесінді саванналардың қызғылт-қоңыр топырағына дейін Орталық Африка, Оңтүстік Азия, Австралия мен Оңтүстік Америка тараған.

Әлем топырақтарының көлденең зоналық құрылымдары.
Таралуы
1) 1 Полярлық өте салқын белдеу.
Бұл белдеу үш топырақ зонасын қамтиды.1.полярлық жалаң топырақтар. 2. арктика-тундра топырақтары. 3. тундралы-глейлі топырақтар.
Полярлы жалаң топырақтар терістік ендіктің 75-80 град-к жоғарғы алқаптарын қамиды. Олар Гренландия аралының, Канада архипелагының терістігін, Солт-к Мұзды мұхитындағы Шпицберген, Франц-Иосиф жері мен солк жерлер аралдарын алып жатыр.
Арктика - тундра топырақтары жоғарғы ендіктен оңт-ке қарай таралған. Олардың оңт-гі шекарасы терістік ендіктен 78-73 град-нан өтеді.
Терістік Америка мен Терістік Еуразияның солт-к бөліктерін қамтиды. Шығыс Азияда оның шекарасы шамалы оңт-ке жылжиды, себебі бұл төңіректе әлемдік суық полюстің ең суық нүктесі орн-н.
Ал тундра - глейлі топырақтар зонасы бүкіл континенттің терістікендік жолағын алып жатыр. Зонаның ең терістік шетіқұлықтың орталық аймағында.Ал құрлықтың шығыс және батыс мұхиттаржағалауларында зонаның оңт-к шекарасы ендіктің 62-63 гр ад-на төмендейді.
Тундра зонасының Терістік Америка мен Еуразияда орналасу жағдайлары жоғарғыз аңдылықтарды дәлелдейді.
2. Бореалдық салқын белдеу.
2. Бореалдық салқын белдеу.
Ылғалды мұхит жағалауы секторларының 60 рад-с ендіктен бастап оңт-к тундра топырақтары субарктикалық шалғындармен, сирек тапалды ормандармен алмасады.
Терістік Еуропада бұл топырақтар Норвегияның Атлант жағалауларын, Исландия, Фарер және Шотланд аралдарының жазық жерлерін қамтиды.Бұл зона үш секторға бөлінеді, батыс пен шығысындағы күлгн топырақтар
,ал ең салқын, орталықтағы күлгін және орманды - тоңды топырақтар. Орталық сектордың ені батыс пен шығысқа жақындаған сайын азаяды.Еуразиядағы орманды -тоң топырақтар ендіктің 55-66 град-на шейін төмендеді.
3. Суббореалды қоңыржай белдеу. Бұл белдеу әр түрлі топырақ зоналарымен және күрделі көлденең зоналық құрылыммен сипатталады.Мұнда негізгі үш сектор бөлінеді.
1. Ішкі құрғақ секторы, терістіктен түстікке қарай бірнеше топырақ зоналары бірін-бірі ауыстырады.
2. Екі симметриялы мұхит жағалау секторлары, топырақтары біртектес.
3. Ішкі құрғақ сектордан шығысқа өтпелі сектор.
Бұлаймақта ішкі құрғақтық оналар теңіз жағалауынан ішке құрғаққажылжыған сайын ылғалданудың кемуіне байланысты ендік зоналар меридианды зоналарға ауысады.
Еуразияныңқоңыржай жазық белдеуінде орманның құба топырақтары екі ареалға бөлінеді. 1. Батыс Еуропаның Атлант жағалауы. 2. Қиыр Шығыстыңмуссонды оңт-гі.
4Субтропикалық жылы белеу.
Бұл белдеуде ендік топырақ зоналары жөнді білінбейді. Тек континентальды секторда негізінен субтропикалық шөлдерде соларға тән шөл топырақтары таралған. Ал белдеудің шығыс және батыс жағалауы секторларынды топырақ құрамдары және зоналық құрылымдары әр түрлі. Шығыс мұхит жағалауы секторы шығыс муссоннан әсер алады. Ылғалды субтропикалық жағдайда мәңгі жасыл ормандарда қызыл және сары топырақтар түзіледі.
Субтропикалық белдеудің терістік және оңт-к арты шарларында мұхиттың шығыс жағалауларына бейім орн-н бінеше қызыл, сары топырақтар таралған облыстар байқалды. Оңтүстік жарты шарда Оңтүстік Американың субтропикалық белдеулерінде меридианалдық зоналықтың элементтері 30-40 град-с ендікте, Атлантика жағалауынан ішкі құрлық жазықтарына қарай қызғылт-қара, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.