МИНЕРАЛДЫ ТЫҢАЙТҚЫШТАРДЫ ҚОЛДАНУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚТАҒЫ МИНЕРАЛДЫ АЗОТТЫҢ ҚҰРАМЫН ЕСЕПТЕУ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

МИНЕРАЛДЫ ТЫҢАЙТҚЫШТАРДЫ ҚОЛДАНУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚТАҒЫ МИНЕРАЛДЫ АЗОТТЫҢ ҚҰРАМЫН ЕСЕПТЕУ

Сабақтың мақсаты:
Минералды тыңайтқыштарды қолдану технологиясы мен топырақтағы минералды азоттың құрамын есептеудің тәсілдерін студенттерге түсіндіру;
а) орташа топырақ сынамасын алу және оны дайындау ережелерін зерделеу талдау;
а) студенттердің топырақтағы нитраттарды анықтау әдістері туралы білімдерін бақылау;
ә) студенттердің ағымға қолайлы жағдайлар туралы білімін бақылау нитрификация;
в) құрғақ топырақ сынамаларында құрамын NO3¯ әдісімен анықтау;
г) компост жинауға топырақты орнату (басталуы).

1. Ауыспалы егіс жағдайында дақылдар үшін тыңайтқыш қлдану технологиясын сақтаудың маңызы зор. Өйткені бұл жағдайда тыңайтқыш берудің мөлшері мен мерзімі барлық дақылдар үшін бірдей болмайды.
Мәдени және жабайы өсімдіктерден жыл сайын шаруашылыққа пайдаланылатын өнімнің құрамында біраз мөлшерде макро- және микроэлементтер де болады. Сондықтан өсімдіктерді минералдық элементтермен қамтамасыз ету және топырақ құнарлылығын қалпында сақтау мақсатында жзасанды минералдық және органикалық тыңайтқыштар кеңінен қолданылады.
Тыңайтқыштарды ұтымды және тиімді пайдалану үшін, ең алдымен өсімдіктің биологиялық ерекшеліктерін, соның ішінде қоректік элементтерді пайдалану деңгейін, екіншіден өсімдіктен алынатын өнім мөлшерін, оның ішінде элементтердің мөлшерін алдын- ала болжау қажет. Осыған байланысты әртүрлі топырақ құрамындағы элементтер мөлшері олардың қосындщылар құрамындағы күйлерін, яғни сіңгіштік деңгейін анықтау керек.
Фотосинтез процесінің тиімділік коэффициентін 4-5%-ке жеткізіп, ауылшаруашылық дақылдарынан алынатын өнімді үшін өзара тығыз байланысты екі жағдайды қаматамасыз ету қжет. Олардың біріншісі, өсімдіктерді сумен қалыпты мөлшерде қамтамасыз ету, екіншісі минералдық қорекпен, әсіресе азотпен мол, жеткілікті қамтамасыз ету.
Тыңайтқыштарды пайдаланудың физиологиялық негіздері туралы мәліметтер, осы тарауда жеке элементтердің физиологиялық маңызыбаяндалғанда келтірілді. Ол айтылғандардың барлығы көптеген физиологиялық зерттеулерге негізделген. Дегенмен, бұл бағыттағы ғылыми теориялық зерттеулер әлі де жалғаса бермекші дегім келеді.
Тыңайтқыш беру мезгіліне қарай енгізудің 3 тәсілі бар: негізгі тыңайту, тұқымды себу кезінде тыңайту, үстеп қоректендіру. 1) Негізгі тыңайтудың басты міндеті - дақылды бүкіл вегетациялық дәуірінде қоректік элементпен қамтамасыз ету. Сондықтан дақылдарға берілуге тиісті тыңайтқыш мөлшерінің барлығын немесе 70-80% негізгі қолдануға пайдаланған дұрыс. Негізгі тыңайту мерзімін дақылдың, аймақтың топырақ-климат ерекшеліктеріне, тыңайтқыш қасиеттеріне сәйкес белгілейді. Көбінесе фосфор және калий тыңайтқыштарының басым көпшілігі топырақтағы ылғалдың немесе суару әсерінен оның терең қабатына шайылмайды. Демек оларды көп мөлшерде күзде негізгі тыңайтуға қолданады.
Қазақстанның суарылмайтын тәлімі егіншілік аймақтарында барлық тыңайтқыштарды күзде беруге болады. ол үшін аммиякті, амидті азот тыңайтқыштарын пайдаланған дұрыс.
Негізгі тыңайтуға арналған тыңайтқыштарды дақылдың қоректену ерекшелігіне қарай, топырақтың ылғалы мол қабатына енгізу керек.
Негізгі тыңайтуға арналған тыңайтқыш мөлшерін түрлі себептермен азайту оның тиімділігін төмендетеді.
2)Тұқым себу кезінде тыңайтудың басты міндеті өсімдікті алғашқы өсу кезеңінде қоректенуін үдету. Бұл дақыл тұқымы дұрыс және тез көктеп шығуы үшін оның сіңімді қоректік заттармен қамтамасыз етудің маңызды шамасы. Тұқымды себу кезінде қатарларға 10-20 кг фосфор қолдану осыған негізделген. Азот пен калий тыңайтқыштарында қолдануға болады. Тұқым топырақтың беткі қабатында орналасқандықтан, бастапқы өсу кезінде негізгі тыңайту үшін тереңге енгізілген тыңайтқыштың қоректік затын пайдалана алмайды. Ал тұқымды себу кезінде оның қасына енгізілген тыңайтқышты өсімдік алғашқы көктеу дәуірінен бастап-ақ пайдаланады.
Тұқымды себу кезінде тыңайтқыш берудің топыраққа қоректік заттар жеткілікті болғанда да қолданған жөн.
Мұндай жағдайда себілген тұқым мен берілген тыңайтқыш арасында топырақ қабаты қалады да тұқым тыңайтқыш пен жанаспайды. Мұның өзі тұқымды тыңайтқыш тарапынан әсер ететін зардаптан қорңайды.
Тұқымды себу кезінде тыңайтқыш қолданудың тиімділігін Қазақстанның әртүрлі аймақтарында жүргізілген тәжірибелердің мәліметтерінен байқаймыз.
Тұқымды себу кезінде суперфосфатты қатар аралығына бергенде, оның құрамындағы фосфордың пайдалану кэффициенті 2-3 есе жоғарылайды.
Бұл шара аса пайдалы екен деп, қолданылатын тыңайтқыш мөлшерін 30-40 киллограмға дейін көбейтуге болмайды. Өйткені көп мөлшерде берілген тыңайтқыш көпшілік ауыл шаруашылығы дақылдарының жас көгіне зиян келтіреді және бұл тәсілмен берілген тыңайтқыш топырақтың тек қана тұқым себілген тереңдігінде орналасады да өсімдік жетіле келе оның тамырлары терең кеткен соң, бұл тыңайтқышты толық пайдалана алмайды. Сондықтан тұқым себу кезінде қолданылатын тыңайтқыш мөлшері гектарына 20 килограмнан (әсерлі затпен есептегенде) аспағаны дұрыс.
3)Үстеп қректендірудің енегізгі мііндеті, өсімдіктің белгідлі біркезкңде қоректенуіне күшейту. Үстеп қоректендіруге арналған тыңайтқыш мөлшері және оны беру мерзімі әрбір дақылдың қоректену ерекшелігіне сәйкес болады.
Үстеп қоректендіру отамалы дақылдарға пайдалану қолайлы, өйткені бұл дақылдардың қатар аралықтары вегетациялық дәуірі ішінде бірнеше рет өңделеді. Сонымен бірге дақылдардың қоректену ерекшеліктеріне сәйкес, үстеп қоректендірудің мерзімін және қолданылатын тыңайтқыш мөлшерін нақты анықтаудың маңызы орасан зор. Айталық, қант қызылшасы өсуінің алғашқы кезеңдерінде топырақта фосфордың жылжымалы түрінің мол болуын тілейді, өсу дәуірінің орташа шеңінде ол азот, фосфор және калийді бірдей мөлшерде пайдаланады. Ал вегетациялық дәуірінің соңғы кезеңінде қант қызылшасы фосфор менкалийді молырақ пайдаланады. Демек, қант қызылшасына оның өсу дәуірінің әр кезеңіне сәйкес, түрліше және түрлі мөлшерде тыңайтқыштар беруге тура келеді. Сондықтан бұл жұмысты тек үстеп қоректендіру арқылы атқарады.
Үстеп қоректендіруге қолданылатын тыңайтқышты беру тереңдігі дақылдың вегетациялық дәуірінде өзгеріп отырады. Мысалы, қант қызылшасын алғашқы үстеп қоректендіру 10-12 см тереңдікке жүргізілсе, соңғысын 18-20 см тереңдікке дейін жеткіжеді.
Үстеп қоректендіру дақылдың тек тамырларымен ғана емес, жапырақтары арқылы да сіңіруге жағдай жасайды. Мысалы, шаруашылықта сүрлемдік жүгері мен дәнді дақылдардың дәніндегі белок заттарын көбейту үшін мочевинаның 20-30 проценттікк ерітіндісін дайындап, оны дақылдар өсіп тұрған кезде бүркеді. Әрбір дақыл үшін берілген мерзімнен ерте, не кеш жүргізілген үстеп қоректендірудің тиімділігі төмен болады. Мәселен, күздік бидайды дән сала бастаған кездегі қоректендіру аса пайдалы. Жапырақ арқылы үстеп қоректендіруді, ашық күндері ауа-райының температурасы 15-200 С болған кезде орындаған жөн. Ауаның температурасы 200 С жоғары болған жағдайда жапырақ алақанындағы ерітінді тез буланады да үстеп қоректендіру тиімділігі төмендейді.
Қант қызылшасы мен картоп егістігін жинауға бір ай қалғанда фосфор, калий тыңайтқыштарының ерітіндісімен тамырдан тыс үстеп қоректендіру қанттылығын 1-2 процентке, крахмал мөлшерін 1,2-2,5 процентке арттырады. Ол үшін су перфосфаттың 5 проценттік, калий тұзының 3 проценттік ерітіндісін пайдаланады.
Үстеп қоректендіру мынадай жағдайларда өзін ақтайды:
-Егер көктемде күздік азотпен қоректендіру;
-Ылғал жеткілікті аймақтарда, жеңіл топырақтарда азот пен фософор тыңайтқыштарын қолдану;
-Суармалы аудандарда жүгері, қант қызлшасы, мақта, күріш, картоп, көкөніс дақылдарына пайдалану;
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.