Пән мазмұнына қатысты педагогикалық, психологиялық тірек терминдер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Филология және көптілді білім беру институты

МӨЖ тақырыбы:

Пән мазмұнына қатысты педагогикалық, психологиялық тірек терминдер

Тексерген: п.ғ.д., проф. Дәулетбекова Ж.Т.
Орындаған: 1-курс магистранты Игэлэг Қарақат

Глоссарий
Сөйлем дегеніміз - сөздің басын құрастырып, біреу айтқан ой. Тіл құралы деген атпен 1925 жылы қазақ тілінде шыққан А.Байтұрсынұлының оқулығында: Қазақ тілі сөйлемдері арасында екі түрлі жақындық болады: оның бірі - ішкі мағына жақындығы да, екіншісі - сыртқы қисын жақындығы дегенді айтады. Сөйлем дегеніміз бұрын логика сөйлеміне, психология коммуникациясына тура келетін, сөзбен айтылған лебіз болатын (аяқталған ойды білдіретін сөздер), Бір сөздің өзін қандай көңілмен айтуымызға қарай, әртүрлі сазбен айта аламыз - деген Қ. Жұбанов [1, 216-б.]
Жай сөйлем - бір-бірімен бірігіп, бір құрмалас сөйлем болу үшін олардың арасында осы екі жақындықтың, ішкі мағына жақындығы мен сыртқы қисын жақындығының болуын керек.
Құрмалас сөйлем - құрмалас сөлем компоненттері бір-бірімен екіжақты әрі мағыналық, әрі тұлғалық байланыста болады делінген.
Күрделі сойлем - сөйлемнің бір мүшесі тек жайылма болып қомай, өзі бір сөйлем болып айтылса, өзін сөгіп алып ішін ақтарағанда бір бастауыш, бір баяндауыш болып шықса, ондай сөйлемді күрделі сөйлем дейміз. (Қ. Жұбанов) Мысалы: Ақылы көп бала жақсы оқиды: Бұл мысалды автор екі сөйлемнен құралған күрделі сөйлем оның бірінші сөйлемі - ақылы көп. Бұл екі сөз қосылып бір сөлем болады да, сол сөйлем үірімен барып, бала деген бастауышқа анықтауыш болады дейді [2, 21-б.]
Тұрлаулы мүше - сөйлем болған жерде қалмай айтылатын сөздер немесе қалса да қалғандығы сезіліп тұратын сөздер. Мәселен, асыл тастан, ақыл жастан я болмаса баланы жастан, қатынды бастан дегенде: бірінші мысалда шығады деген сөз, екінші мысалда үйрет я үйрету деген сөз қалып тұрғандығы сезіліп тұр. Не болмаса, жығылған күреске тоймас я аузы күйген үріп ішер деген сөйлемдердің біріншісінде де, екіншісінде де адам деген сөз қалып тұрғаны анық сөзілді [2, 21-б.]
Тұрлаусыз мүше - сөйлем ішінде бірде болып, бірде болмай-тын сөздер немесе керек болған жерде айтылып, керек болмаған орында айтылмай қалып отырған сөздер, жана да қалған жерде, калғандығы ашық сөзілмейтін сөздер тұрлаусыз мүше деп аталады [2, 21-б.]
Бас мүше (бастауыш) - сөйлем ішіндегі сөздер байланатын қазық сөзін, сөйлем иесін. Әуелі бастауыш болатын - атау тұлғасындағы зат есім. Мысалы: Бала ойнайды. Ат шабады. От жанады. Бұл сөйлемдердің ішінде бастауыш қай сөз екенін әуелі ішкі белгісімен тауып қарайық. Олай табу үшін мысалға алынған сөйлемнің әрқайсысына не туралы сөйленіп тұрғанын ашу керек.
1-ші сөйлем: Бала ойнайды. Мұнда кім турасынан сөйленіп тұр? - бала турасынан.
2-ші сөйлем: Ат шабады. Мұнда не турасынан сөйленіп тұр? - Ат турасынан.
Баяншы мүше (баяндауыш) - нәрсенің сырын-сипатын, жайын, амалын, болмысын айтып баяндайтын сөз. Әуелі баяндауыш болады етістік. Мысалы: Қой үрікті. Ит үрді. Адам айқайлады. Бұл сөйлемдердің ішінде баяндауыш болатын қай сөз екенін әуелі ішкі белгісімен тауып қарайық. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.