Қабылдау психологиясының негіздері: заңдылықтары, түрлері және кеңістік-уақыттық аспектілері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

«Психология негіздері» пәні бойынша 6 апта тапсырмасы

Адамның өмірінде қабылдаудың алатын орны

Эссе

Қабылдау - заттар мен құбылыстардың мида тұтастай бейнеленуі.

Қабылдау заңдылықтары - әрбір адамның қабылдау кезінде жекелеген ерекшелігін айтады. Яғни адам заттар мен құбылыстарды өз мағынада қабылдайды немесе қатар жібереді. Қабылдаудың заңдылықтары: қабылдаудың тұтастығы константтылығы немесе тұрақтылығы деп аталады. Таңдамалығы, структуралығы, иллюзиялығы, галлюцинация.

Қабылдаудың тұтастығы : кейде қабылдайтын затқа тұтастық мағына болмаса да оны есте қалдыруды жеңілдету үшін тұтастай бір затқа ұқсатып қабылдау. Тұтастай қабылдау адамның есте сақтауын жеңеді. Қабылдаудың тұрақтылығы - заттың көрінісі уақытша өзгерген кезде, оны өзгерген қалпында қабылдамай, бұрынғы өзінің қалпында қабылдауды ойлаймыз.

Қабылдаудың таңдамалығы - толып жатқан обьектілер ішінен адам өзіні зейіні ауғанын ғана айтамыз. Мұндай жағдайда адам обьектінің өзінің көңіл аударған ерекше белгілерін қызықтыратынын, керек жақтарын ғана қабылдайды.

Қабылдаудың мағыналылығы - кейбір ұқсас заттарды біріктіріп, бір қалыпқа келіп, қабылдау немесе ұқсас заттарды бір ғана атау бойынша атап біріктіріп атауды айтамыз. Мысалы: ағаш, бірақ ұғымды қабылдаймыз, адам бір ақ ұғым.

Қабылдаудағы иллюзия - әр түрлі себептерге байланысты шындықтағы обьектілерді бұрмалап, теріс қабылдауды айтамыз.

Галлюцинация - адамның нерв системасының қажуына, шаршап -шалдығуға байланысты қате қабылдауды айтады. Мысалы: адам ұзақ жол жүріп келгеннен кейін нерв жүйесінің шаршап қажуына .

Апперцепция - әрбір адам жасына, өмір тәжірбиесіне, біліміне, қызығушылығына, мұқтаждығына, ой-өрісімен сезім көрінісіне байланысты өзінше өзгеріп, отыратынын айтамыз

Кеңістікті қабылдау - қоршаған дүниедегі барлық заттар мен құбылыстар белгілі бір кеңістік пен уақытта өмір сүреді. Айырмашылығы материалдық дүниенің барлығы кеңістікте болады. Оның осы кеңістіктен алатын орны болады, белгілі бір мөлшерде көлемі, формасы болады. Осы заттар бізден немесе бір заттан белгілі бір мөлшерде қашықтықта азды-көпті жақтарынан орын алады. Кеңістіті қабылдау өзі заттың көлемін, формасын, аумағын, түр-түсін, қашықтықтан қабылдаудан тұрады. Кеңістікті қабылдауға әсіресе қашықтықта қабылдайтын кезде, иіс түйсігі мен есту түйсігі рольі ерекше. Мысалы: адам иіс түйсігі арқылы жақын арада асхананың, дәріхананың немесе наубайхана бар екенін қабылдайды. Сол сияқты артыңда жүріп келе жатқан машинаның немесе адамның қаншалықты қашықтықта екенін ажыратуға болады, кейде заттың кеңістік қасиетін қабылдайтын кезде, жолдан көруге де болады. Мысалы:ұзындығы бірдей екі түзу сызық, кеңістікте әртүрлі орналасуына байланысты, қате қабылдауы мүмкін, яғни көлденең сызыққа қарағанда тік сызық ұзын болып көрінеді. Соның негізінді артық бағалау иллюзиясы болады.

Уақытты қабылдау дегеніміз - шындық құбылыстың тізбектерінің бір ізділігі. Обьективтік ұзынын бейнелейтін процесс. Уақытты қабылдау бізге дүние құбылысының ұзақтығы, шапшандылығы және дәлдігі туралы ұғым береді. Табиғаттағы уақытымен болып тұратын қозғалыстар, бірқалыпты болып табылатын өзгерістер жердің айналуы, күннің шығуы мен батуы, күннің түнге ауысуы, ай, апта, жыл, тәулік және маусымдық өзгерістер адамның уақытты дәл өткізуіне мүмкіндік береді. Ал аз уақыттың өтуін минутпен, секунтпен белгілеу үшін арнайы апарат, приборлар қолданылады, яғни сағат, құм сағаты, секундамер қолданылады. Уақытты приборлар комнатанын айқындауды обьективті түрде бағалау дейді. Бірақ та кейде уақыт, бағалау субьективті түрде де болады. Адамның уақытты қабылдауы, ұзақтығы адам әрекетінің мазмұнына тәуелді

Қабылдаудың ең көп таралған түрі - көріп қабылдау, естіп қабылдау және сипап-сезу арқылы қабылдау.

Қабылдаудың күрделі түрі бірнеше анализаторлардың бірлесіп қызмет істеу кезінде байқалады. Мысалы: мұғалім бір әңгіме мазмұнын дауыстап оқып, ауызша айтып беріліп, математикалық көріп қабылдау мен естіп қабылдау бірлесіп жүзеге асады. Ал мұғалім еңбек сабағында өтетін кезде, ағаштан, темірден әр түрлі материалды өрнектеп, тапсырманы орындағанда, көру есту, сипап сезіп қабылдау жүзеге асады.

Ал заттың қашықтығын, аумағын, тереңдігін қабылдау кезінде бинокульярлық және монопулярлық қабылдау жүзеге асады.

Бинокульярлық қабылдау - екі көзбен бірдей көріп қабылдау, ал монокулярлық қабылдау кезінде бір көзбен көріп қабылдау негізгі роль атқарады.

Монопулярлық қабылдау қашықтықты белгілі бір мөлшер шегінде ғана қабылдайды.

Байқау - белгілі мақмат пен объектіні әдейілеп қабылдау.

Байқағыштық - көпшілік көрмеген нәрсені, сапаны, ерекшеліктерді бақылып, ажыратып отырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.