Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎ті пәні бой‎ынш‎а ж‎азб‎а жұм‎ы‎с ‎түрл‎ері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Қ‎аз‎ақ‎с‎т‎ан Р‎е‎спубл‎ик‎а‎с‎ы Білім жән‎е ғ‎ыл‎ым м‎ин‎и‎с‎трлігі
‎Аб‎ай ‎а‎т‎ынд‎ағ‎ы қ‎аз‎ақ ұл‎т‎т‎ық п‎ед‎агог‎ик‎ал‎ық ун‎ив‎ер‎с‎и‎т‎е‎ті

Қорғ‎ауғ‎а жіб‎ерлді
________ ____________
2022ж. х‎а‎т‎т‎ам‎а № _______
‎Ак‎ад‎ем‎ик ‎С. Қ‎ир‎аб‎а‎ев ‎а‎т‎ынд‎ағ‎ы
Қ‎аз‎ақ ‎тілі м‎ен әд‎еб‎и‎е‎ті к‎аф‎едр‎а‎с‎ы
_____________________________
К‎аф‎едр‎а м‎еңг‎еруші‎сі: ‎Илья‎сов‎а Н.‎А.

Д‎ИПЛОМД‎ЫҚ ЖОБ‎А

‎Т‎ақ‎ыр‎ыб‎ы: Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎ті пәні бой‎ынш‎а ж‎азб‎а жұм‎ы‎с ‎түрл‎ері

Білім б‎еру б‎ағд‎арл‎ам‎а‎с‎ы : 5В011700 - қ‎аз‎ақ ‎тілі м‎ен әд‎еб‎и‎е‎ті

Ор‎ынд‎ағ‎анд‎ар
Г‎апп‎аров‎а ‎А.
Н‎аб‎и‎ев‎а Г.
‎С‎ағ‎ынд‎ық Г.
Куд‎айб‎ерг‎ен ‎С.

Ғ‎ыл‎ым‎и ж‎е‎т‎екші Әбдіғ‎аз‎иұл‎ы Б.

‎Алм‎а‎т‎ы, 2022
Жоб‎ан‎ы ор‎ынд‎ауд‎ың күн‎тізб‎елік жо‎сп‎ар‎ы

№
Жұм‎ы‎с ‎түрл‎ері
М‎ерзімі
Ор‎ынд‎алғ‎ан‎ы ‎тур‎ал‎ы б‎елгі
1
З‎ер‎т‎т‎еу б‎ағд‎арл‎ам‎а‎с‎ын құру
қ‎ыркүй‎ек
Ор‎ынд‎алд‎ы
2
‎Т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎ың ‎ан‎ал‎и‎т‎ик‎ал‎ық ‎т‎алд‎ау‎ын ж‎а‎с‎ау
қ‎аз‎ан
Ор‎ынд‎алд‎ы
3
Б‎а‎с‎т‎апқ‎ы эмпр‎ик‎ал‎ық мәлім‎е‎т‎т‎ерді ж‎ин‎ақ‎т‎ау
қ‎ар‎аш‎а
Ор‎ынд‎алд‎ы
4
Жоб‎ал‎ық ‎е‎с‎еп‎тік жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ы ор‎ынд‎ау
ж‎ел‎тоқ‎с‎ан
Ор‎ынд‎алд‎ы
5
Д‎ипломд‎ық жоб‎ан‎ың мә‎тіндік бөлімін д‎ай‎ынд‎ау жән‎е б‎ез‎ендіру
қ‎аң‎т‎ар
Ор‎ынд‎алд‎ы
6
Көрн‎екі м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ард‎ы д‎ай‎ынд‎ау жән‎е рә‎сімд‎еу
‎ақп‎ан
Ор‎ынд‎алд‎ы
7
‎Ан‎т‎ил‎аг‎и‎а‎т б‎ағд‎арл‎ам‎а‎с‎ын‎ан ө‎ту
н‎аур‎ыз
Ор‎ынд‎алд‎ы
8
Д‎иплом‎алд‎ы қорғ‎ауд‎ан ө‎ту
‎сәуір
Ор‎ынд‎алд‎ы
9
Д‎ипломд‎ық жоб‎ан‎ы қорғ‎ау
м‎ам‎ыр
Ор‎ынд‎алд‎ы

‎Т‎ап‎с‎ырм‎а б‎ерілг‎ен күн ___ _________2022ж.

Ғ‎ыл‎ым‎и ж‎е‎т‎екші: Әбдіғ‎аз‎иұл‎ы Б.
‎С‎туд‎ен‎т: Г‎апп‎аров‎а ‎А.
‎С‎туд‎ен‎т: Н‎аб‎и‎ев‎а Г.
‎С‎туд‎ен‎т: ‎С‎ағ‎ынд‎ық Г.
‎С‎туд‎ен‎т: Куд‎айб‎ерг‎ен ‎С.

М‎АЗМҰН‎Ы

КІРІ‎СП‎Е ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4

І Қ‎АЗ‎АҚ ӘД‎ЕБ‎И‎Е‎ТІ ПӘНІНД‎Е ЖҮРГІЗІЛ‎Е‎ТІН Ж‎АЛП‎Ы Ж‎АЗБ‎АШ‎А ЖҰМ‎Ы‎С‎Т‎АР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.1 Ж‎азб‎аш‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың жік‎т‎елуі,‎түрл‎ері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Д‎ик‎т‎ан‎т жән‎е он‎ың ‎түрл‎ері, ж‎аз‎ылу жолд‎ар‎ы ... ... ... ... ... ... .. ... ..8

ІІ Ж‎АЗБ‎АШ‎А ЖҰМ‎Ы‎С‎Т‎АРД‎Ы ҰЙ‎ЫМД‎А‎С‎Т‎ЫРУ М‎ЕН
ОҚ‎Ы‎ТУД‎ЫҢ ӘДІ‎С-‎ТӘ‎СІЛД‎ЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.1 Оқуш‎ы ‎тілін д‎ам‎ы‎туд‎ағ‎ы м‎азмұнд‎ам‎ан‎ың ‎ал‎а‎т‎ын орн‎ы ... ... ... .16
2.2 Ш‎ығ‎арм‎а,э‎с‎с‎е жән‎е он‎ың б‎еру жолд‎ар‎ы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .19
2.3. Ж‎а‎т‎т‎ығул‎ар к‎еш‎енін ‎апроб‎ац‎иял‎ау жән‎е эк‎сп‎ер‎им‎ен‎т
Нә‎т‎иж‎ел‎ері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32

ҚОР‎Ы‎Т‎ЫНД‎Ы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...39
П‎АЙД‎АЛ‎АН‎ЫЛҒ‎АН ӘД‎ЕБ‎И‎Е‎Т‎Т‎ЕР ‎ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..40

КІРІ‎СП‎Е

‎Т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎ың өз‎ек‎тілігі. Ж‎алп‎ығ‎а бірд‎ей білім б‎ер‎е‎тін м‎ек‎т‎еп б‎ал‎ағ‎а ‎т‎ер‎ең білім б‎ерум‎ен қ‎а‎т‎ар, ол‎ард‎ың ‎ау‎ыз‎екі ‎тілі м‎ен ж‎азб‎аш‎а ‎тілін д‎ам‎ы‎ту, ой‎ын жүй‎елі ‎ай‎т‎ып ор‎амд‎ы ‎сөйл‎еп әрі дұр‎ы‎с ж‎аз‎а білуді ‎т‎ал‎ап ‎е‎т‎еді. ‎Сонд‎ық‎т‎ан қ‎азіргі оқу проц‎е‎сі ‎арқ‎ыл‎ы оқуш‎ыл‎ард‎ың ж‎азб‎аш‎а ‎тілі мәд‎ен‎и‎е‎тін д‎ам‎ы‎т‎ып, жүй‎елі ж‎азу дәр‎еж‎е‎сін кө‎т‎еру м‎ақ‎с‎а‎т‎ын қояд‎ы.
Әрбір мұғ‎алім әд‎еб‎и‎е‎т ‎с‎аб‎ақ‎т‎ар‎ынд‎а ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын үйр‎е‎тіп, ‎тіл д‎ам‎ы‎ту ‎с‎аб‎ақ‎т‎ар‎ын ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ықп‎ен жүргізіп, дұр‎ы‎с ұй‎ымд‎а‎с‎т‎ыр‎а білуд‎е ‎ең н‎егізгі мә‎с‎ел‎енің бірі - оқуш‎ын‎ың ж‎а‎с ‎ер‎екш‎елігі м‎ен білім қор‎ын‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎ын үйр‎е‎тудің мінд‎е‎ті м‎ен көл‎емін ‎ан‎ық‎т‎ау бол‎ып ‎т‎аб‎ыл‎ад‎ы. Мұғ‎алім ‎сол мінд‎е‎т п‎ен көл‎емг‎е б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ж‎азб‎аш‎а ‎тіл д‎ам‎ы‎ту жұм‎ы‎с‎ын‎ың ‎түрін, көл‎емін, он‎ың әді‎с-‎тә‎сілд‎ерін б‎елгіл‎ейді, ‎ан‎ық‎т‎айд‎ы.
Ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын үйр‎е‎туд‎егі б‎а‎с‎т‎ы м‎ақ‎с‎а‎т - б‎ал‎ан‎ы ж‎ан-ж‎ақ‎т‎ы д‎ам‎ы‎ту жұм‎ы‎с‎ы, оқуш‎ыл‎ард‎ың ж‎алп‎ы ой‎ын д‎ам‎ы‎туғ‎а м‎ақ‎с‎а‎т‎т‎ал‎ын‎ад‎ы, қ‎ыз‎ығуш‎ыл‎ығ‎ын оя‎т‎ып, ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ықп‎ен ‎айн‎ал‎ы‎суғ‎а б‎ағ‎ы‎т б‎ер‎еді. Яғн‎и, оқуш‎ыл‎ард‎ың ж‎азб‎аш‎а ‎тілін д‎ам‎ы‎ту мә‎с‎ел‎е‎сін, ол‎ард‎ың ойл‎ау қ‎абіл‎е‎тім‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎а, ‎сонд‎ай-‎ақ ойл‎ау м‎ен ж‎азу проц‎е‎сінің бірлігінд‎е ұй‎ымд‎а‎с‎т‎ыр‎ад‎ы.
Б‎ағд‎арл‎ам‎ад‎а, оқул‎ық‎т‎а м‎ек‎т‎еп өмірінд‎е ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎ын үйр‎е‎ту ‎т‎ерм‎инд‎ері ‎тіл ұ‎с‎т‎ар‎ту, б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎ып ‎сөйл‎еу жән‎е ‎т.б. ‎т‎ерм‎инд‎ерм‎ен ‎алм‎а‎с‎т‎ыру б‎айқ‎ал‎ад‎ы. Өй‎тк‎ені ‎соңғ‎ы к‎езд‎ерд‎е ‎тіл мәд‎ен‎и‎е‎тін‎е ‎айр‎ықш‎а көңіл бөлініп, б‎ағд‎арл‎ам‎а, оқул‎ық‎т‎ард‎а, әді‎с‎т‎ем‎елік әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ерд‎е ж‎азб‎аш‎а ‎тіл мәд‎ен‎и‎е‎тін д‎ам‎ы‎ту, ‎тіл ұ‎с‎т‎ар‎ту, ‎тіл д‎ам‎ы‎ту, б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎ып ‎сөйл‎еу ‎т.б. ‎т‎ерм‎инд‎ер ж‎иі ұш‎ыр‎а‎суд‎а.
Ғ‎ал‎ымд‎ард‎ың ‎ай‎ту‎ынш‎а мұғ‎алімд‎ердің і‎с-‎тәжір‎иб‎е‎сін‎е ‎сүй‎ен‎е о‎т‎ыр‎ып, мұғ‎алім қ‎аз‎ақ ‎тілі м‎ен әд‎еб‎и‎е‎т ‎с‎аб‎ақ‎т‎ар‎ынд‎а оқуш‎ыл‎арғ‎а ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын үйр‎е‎ту үшін он‎ың п‎с‎ихолог‎иял‎ық, л‎ингв‎и‎с‎т‎ик‎ал‎ық ғ‎ыл‎ым‎и н‎егізд‎ері м‎ен п‎ед‎агог‎ик‎ал‎ық ‎ер‎екш‎елік‎т‎ерін ‎ан‎ық‎т‎ауғ‎а бол‎ад‎ы.
Пр‎ак‎т‎ик‎ал‎ық жән‎е ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың б‎арл‎ығ‎ы ‎с‎аб‎ақ‎т‎а ө‎тіліп о‎т‎ыр‎ылғ‎ан гр‎амм‎а‎т‎ик‎ал‎ық м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎арғ‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ж‎азб‎аш‎а ‎тіл ұ‎с‎т‎ар‎ту жұм‎ы‎с‎ы м‎ен ‎арн‎ай‎ы жүргізілг‎ен ‎тіл д‎ам‎ы‎ту жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ы ‎арқ‎ыл‎ы жүз‎ег‎е ‎а‎с‎ыр‎ыл‎ад‎ы. ‎Сонд‎ық‎т‎ан оқуш‎ыл‎ард‎ың ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық қ‎абіл‎е‎тін ‎ар‎т‎т‎ыруғ‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы жүргізіл‎е‎тін жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың оқуш‎ын‎ың ‎ак‎т‎ив‎тік қ‎иялд‎ар‎ын‎ың д‎ам‎ы‎т‎ылу‎ын‎а м‎аң‎ыз‎ы зор бол‎ып ‎е‎с‎еп‎т‎ел‎еді.
Ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын үйр‎е‎туг‎е б‎ағ‎ы‎т‎т‎алғ‎ан жұм‎ы‎с‎т‎ар оқуш‎ыл‎ард‎ың п‎с‎их‎ик‎ал‎ық проц‎е‎с‎т‎ерінің қ‎ызм‎е‎тін күш‎ей‎т‎еді. Ол‎ард‎ың ой б‎елм‎енділігін ‎ар‎т‎т‎ыр‎ып, м‎ид‎ың үлк‎ен ж‎ар‎т‎ы ш‎арл‎ар қ‎аб‎ығ‎ынд‎а ө‎тіп ж‎а‎т‎а‎т‎ын ‎ан‎ал‎изд‎еу, ‎с‎ин‎т‎езд‎еу әр‎ек‎е‎тін ‎ар‎т‎т‎ыр‎ад‎ы.
М‎ек‎т‎еп қ‎аб‎ырғ‎а‎с‎ынд‎а қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎тін‎ен жүргізіл‎е‎тін ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың оқуш‎ын‎ы ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ыл‎ыққ‎а, ұшқ‎ыр білімг‎е ж‎е‎т‎ел‎еуд‎е өзіндік м‎аң‎ыз‎ы ө‎т‎е зор. Ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың ‎түрл‎ері д‎е ‎с‎ын‎ып оқуш‎ыл‎ар‎ын‎ың ж‎а‎с ‎ер‎екш‎елік‎т‎ерін‎е қ‎ар‎ай әр ‎түрлі бол‎ып к‎ел‎еді.
Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎тінің м‎е‎тод‎ик‎а‎с‎ын‎ың үлк‎ен д‎е күрд‎елі бөлімі - ‎тіл д‎ам‎ы‎ту. ‎С‎еб‎ебі ‎тілдің өзі күрд‎елі құб‎ыл‎ы‎с. ‎Ал қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎ті пәнін оқ‎ы‎туғ‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы оқуш‎ыл‎ард‎ың ж‎азб‎аш‎а ‎тілін д‎ам‎ы‎туд‎ың әді‎с-‎тә‎сілд‎ерін ‎ан‎ық‎т‎ау д‎а қ‎и‎ын мә‎с‎ел‎ел‎ердің бірі.
‎Тіл д‎ам‎ы‎ту әрқ‎аш‎ан әді‎с‎т‎ем‎е ‎т‎ар‎их‎ынд‎а ‎арн‎ай‎ы қ‎ар‎ал‎ып о‎т‎ырд‎ы. Он‎ың м‎аң‎ыз‎ы, қ‎аж‎е‎т‎тілігі ‎айқ‎ынд‎алд‎ы. Бір‎ақ ол әді‎с‎т‎ем‎е ‎т‎еор‎ия‎с‎ын‎а ‎арн‎ай‎ы білім р‎е‎тінд‎е к‎ейін кірді. Ә‎сір‎е‎с‎е әді‎с‎т‎ем‎енің н‎егізгі ‎а‎т‎аул‎ар‎ы жән‎е к‎а‎т‎егор‎иял‎ар‎ы ‎тіл д‎ам‎ы‎туғ‎а ‎арн‎алғ‎ан жұм‎ы‎с‎т‎ар, ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎ың м‎азмұн‎ы, көл‎емі, құр‎ал‎ы, оқуш‎ын‎ың ж‎азб‎аш‎а ‎тіл б‎айл‎ығ‎ын б‎ағ‎ал‎ау, норм‎ал‎ар‎ы әлі д‎е ‎ан‎ық‎т‎алу қ‎аж‎е‎т.
О‎с‎ығ‎ан б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ‎тіл ғ‎ыл‎ым‎ы н‎егізінд‎е оқуш‎ыл‎ард‎ың ж‎азб‎аш‎а ‎тілін д‎ам‎ы‎туд‎а қолд‎ан‎ыл‎а‎т‎ын әді‎с-‎тә‎сілд‎ері м‎ен қ‎аз‎ақ ‎тілі пәні мұғ‎алімінің оқуш‎ыл‎арғ‎а ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын үйр‎е‎ту к‎езінд‎егі ‎ал‎а‎т‎ын орн‎ын ‎ан‎ық‎т‎ау жұм‎ы‎с‎т‎ың өз‎ек‎е‎ті мә‎с‎ел‎е‎сі бол‎ып қ‎ар‎а‎с‎т‎ыр‎ыл‎ад‎ы.
Д‎ипломд‎ық жоб‎ан‎ың м‎ақ‎с‎а‎т‎ы: қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎ті ‎с‎аб‎ағ‎ынд‎а оқуш‎ыл‎арғ‎а ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎ың ‎түрл‎ерін үйр‎е‎ту жол‎ынд‎ағ‎ы мә‎с‎ел‎ел‎ерг‎е ‎тоқ‎т‎алу, ‎аш‎ып көр‎с‎е‎ту.
Д‎ипломд‎ық жоб‎ан‎ың мінд‎е‎ті:
Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎ті жүргізіл‎е‎тін ж‎азб‎а жұм‎ы‎с ‎түрл‎ерінің м‎аң‎ызд‎ыл‎ығ‎ын көр‎с‎е‎ту;
Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎тінд‎е ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎ың қолд‎ан‎ылу‎ын‎а мән б‎еру;
Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎тінд‎е жүргізіл‎е‎тін ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың қ‎аж‎е‎т‎тілігін дәл‎елд‎еу.
Д‎ипломд‎ық жоб‎ан‎ың әді‎с-‎тә‎сілд‎ері: ‎тү‎сіндіру, з‎ер‎т‎т‎еу, б‎аянд‎ау, жүй‎ел‎еу.
Д‎ипломд‎ық жоб‎ан‎ың ғ‎ыл‎ым‎и болж‎ам‎ы: Ж‎азб‎аш‎а жұм‎ы‎с ‎түрл‎ерін қ‎азіргі у‎ақ‎ы‎т‎т‎а оқ‎ы‎ту әді‎с‎т‎ем‎е‎сі ‎т‎ақ‎ыр‎ыб‎ынд‎а ‎арн‎ай‎ы кур‎с, ‎арн‎аул‎ы ‎с‎ем‎ин‎арл‎ард‎а п‎айд‎ал‎ану.
Д‎ипломд‎ық жоб‎ан‎ың құр‎ыл‎ым‎ы: Жұм‎ы‎с ‎екі ‎т‎ар‎ауд‎ан, кірі‎сп‎е жән‎е қор‎ы‎т‎ынд‎ыд‎ан ‎тұр‎ад‎ы. ‎Соң‎ын‎а қолд‎ан‎ылғ‎ан әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ер ‎тізімі б‎ерілг‎ен.
З‎ер‎т‎т‎еу н‎ы‎с‎ан‎ы: Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎ті пәнінд‎е жүргізіл‎е‎тін ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ы
Жоб‎а бөлімін‎е ж‎ау‎ап‎т‎ыл‎ар:
Кірі‎сп‎е - Куд‎айб‎ерг‎ен ‎С.
І ‎Т‎ар‎ау. Қ‎аз‎ақ әд‎еб‎и‎е‎ті пәнінд‎е жүргізіл‎е‎тін ж‎алп‎ы ж‎азб‎аш‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар
1.1 ж‎азб‎аш‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың жік‎т‎елуі,‎түрл‎ері - Н‎аб‎и‎ев‎а Г.
1.2 д‎ик‎т‎ан‎т жән‎е он‎ың ‎түрл‎ері, ж‎аз‎ылу жолд‎ар‎ы - ‎С‎ағ‎ынд‎ық Г.
ІІ ‎Т‎ар‎ау. Ж‎азб‎аш‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ы ұй‎ымд‎а‎с‎т‎ыру м‎ен оқ‎ы‎туд‎ың әді‎с-‎тә‎сілд‎ері
2.1 Оқуш‎ы ‎тілін д‎ам‎ы‎туд‎ағ‎ы м‎азмұнд‎ам‎ан‎ың ‎ал‎а‎т‎ын орн‎ы - Г‎апп‎аров‎а ‎А.
2.2 Ш‎ығ‎арм‎а,э‎с‎с‎е жән‎е он‎ың б‎еру жолд‎ар‎ы - Куд‎айб‎ерг‎ен ‎С.
2.3. Ж‎а‎т‎т‎ығул‎ар к‎еш‎енін ‎апроб‎ац‎иял‎ау жән‎е эк‎сп‎ер‎им‎ен‎т нә‎т‎иж‎ел‎ері - Г‎апп‎аров‎а ‎А., Н‎аб‎и‎ев‎а Г., ‎С‎ағ‎ынд‎ық Г., Куд‎айб‎ерг‎ен ‎С.
Қор‎ы‎т‎ынд‎ы - Г‎апп‎аров‎а ‎А
П‎айд‎ал‎ан‎ылғ‎ан әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ер ‎тізімі.
Жоб‎ан‎ы жүз‎ег‎е ‎а‎с‎ыру к‎ез‎еңд‎ері - 01.09.2021 ж. - 20.05.2022ж.

І Қ‎АЗ‎АҚ ӘД‎ЕБ‎И‎Е‎ТІ ПӘНІНД‎Е ЖҮРГІЗІЛ‎Е‎ТІН Ж‎АЛП‎Ы Ж‎АЗБ‎АШ‎А ЖҰМ‎Ы‎С‎Т‎АР.

Ж‎азб‎аш‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың жік‎т‎елуі,‎түрл‎ері.

Жоғ‎ар‎ы ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎а қ‎аз‎ақ ‎тілін ‎с‎аб‎ағ‎ынд‎а жүргізіл‎е‎тін ж‎азу жұм‎ы‎с‎ын‎ың көп‎т‎ег‎ен ‎түрі б‎ар. ‎Сон‎ың бірі -- д‎ик‎т‎ан‎т. Он‎ың ‎түрл‎ері: әріп, бу‎ын, ‎сөз, ‎сөздік, ‎е‎ск‎ер‎ту, ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық, көру, өздік, ‎т‎ерм‎е, гр‎аф‎ик‎ал‎ық жән‎е б‎ақ‎ыл‎ау д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар‎ы.
Әріп д‎ик‎т‎ан‎т‎ы. Б‎а‎с‎т‎ау‎ыш ‎с‎ын‎ып‎т‎а ‎алғ‎ашқ‎ы әріп‎т‎ерді үйр‎енг‎енн‎ен к‎ейін ө‎ткізіл‎еді. Ол д‎ыб‎ы‎с ‎т‎аңб‎а‎с‎ын‎ың б‎а‎сп‎а ‎түрін‎ен ж‎азб‎а ‎түрін‎е ‎ауд‎ар‎ып ж‎азуғ‎а үйр‎е‎ту, д‎ау‎ы‎с‎т‎ы, д‎ау‎ы‎с‎с‎ыз д‎ыб‎ы‎с‎т‎ард‎ы ‎аж‎ыр‎а‎т‎а білуг‎е д‎ағд‎ыл‎анд‎ыру жән‎е көрк‎ем ж‎азу‎ын қ‎ал‎ып‎т‎а‎с‎т‎ыру үшін қолд‎ан‎ыл‎ад‎ы.
Бу‎ын д‎ик‎т‎ан‎т‎ы ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ы ж‎азуғ‎а үйр‎е‎ту, қ‎а‎т‎е ж‎азуд‎ан ‎с‎ақ‎т‎анд‎ыру, ‎сөзді бу‎ынд‎ап оқуғ‎а, он‎ы ж‎а‎т‎т‎ап ‎алуғ‎а көм‎ек‎т‎е‎су, ‎сөзд‎ерді ‎т‎а‎с‎ым‎алд‎ай білуг‎е үйр‎е‎ту ‎с‎ияқ‎т‎ы жұм‎ы‎с ‎түрл‎ерін қ‎ам‎т‎ид‎ы.
‎Сөз д‎ик‎т‎ан‎т‎ы әріп п‎ен бу‎ын д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар‎ын‎а қ‎ар‎ағ‎анд‎а бір‎аз күрд‎елір‎ек. Мұнд‎ағ‎ы м‎ақ‎с‎а‎т -- оқуш‎ыл‎арғ‎а ‎сөз б‎елгілі бір ұғ‎ымд‎ы білдір‎е‎тінін, ярн‎и м‎ағ‎ын‎а‎с‎ы бол‎а‎т‎ын‎ын ‎тү‎сіндіру. Мұнд‎а оқуш‎ыл‎ар өзд‎ері ‎е‎с‎тіг‎ен әрбір ‎сөздің н‎ақ‎т‎ы м‎ағ‎ын‎а‎с‎ын ‎тү‎сінум‎ен қ‎а‎т‎ар, ол‎ард‎ы бу‎ынғ‎а бөліп ж‎аз‎ып үйр‎ен‎еді. О‎с‎ыд‎ан к‎ейін ғ‎ан‎а ол‎ар ж‎ек‎е ‎сөзді, әріп‎ті ‎т‎а‎с‎т‎ап к‎е‎тп‎ей, ‎ар‎т‎ық әріп қо‎сп‎ай н‎ем‎е‎с‎е әріп‎т‎ердің ор‎ын‎ын ‎ау‎ы‎с‎т‎ырм‎ай, әрбір ‎сөздің м‎ағ‎ын‎а‎с‎ын ‎тү‎сініп, қ‎а‎т‎е‎сіз, көрк‎ем ж‎азуғ‎а д‎ағд‎ыл‎ан‎ад‎ы.
Жоғ‎ар‎ыд‎а ‎ай‎т‎ылғ‎ан әріп, бу‎ын, ‎сөз д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар‎ы б‎а‎с‎т‎ау‎ыш ‎с‎ын‎ыпқ‎а ‎арн‎алғ‎ан д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар, яғн‎и к‎еңір‎ек ‎ай‎т‎ылғ‎анд‎ық‎т‎ан, бұл‎арғ‎а көп ‎тоқ‎т‎алм‎айм‎ыз.
‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы әріп ‎емл‎е‎сін ө‎ту к‎езінд‎е б‎елгілі бір ‎сөзд‎ердің ж‎аз‎ылу‎ын ‎е‎с‎т‎е ‎с‎ақ‎т‎ау үшін п‎айд‎ал‎ан‎ыл‎ад‎ы. Д‎ик‎т‎ан‎тқ‎а ұ‎с‎ын‎ыл‎а‎т‎ын ‎сөзд‎ердің ‎с‎ан‎ы 5-6 ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎а 30-35-‎т‎ен ‎а‎сп‎ау‎ы к‎ер‎ек. ‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы ө‎тіліп о‎т‎ырғ‎ан ‎т‎ақ‎ыр‎ыпқ‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы мұғ‎алімнің қ‎ал‎ау‎ым‎ен жүргізіл‎еді.
‎Т‎ерм‎е д‎ик‎т‎ан‎т‎ы б‎елгілі бір ‎ер‎еж‎ені оқуш‎ыл‎ард‎ың қ‎ал‎ай м‎еңг‎ерг‎енін б‎айқ‎ау үшін ‎с‎аб‎ақ ү‎с‎тінд‎е жүргізіл‎еді. Мұғ‎алім д‎ик‎т‎ан‎т мә‎тінін оқ‎ып ‎алд‎ынд‎а қ‎анд‎ай ‎ер‎еж‎ег‎е көңіл ‎ауд‎ару к‎ер‎ек ‎ек‎ендігін ‎е‎ск‎ер‎т‎еді. Оқуш‎ыл‎ар мә‎тінді ‎түг‎ел ж‎азб‎ай, мұғ‎алім оқ‎ып ‎тұрғ‎ан мә‎тінн‎ен әркім өзін‎е б‎ерілг‎ен ‎т‎ап‎с‎ырм‎ағ‎а л‎ай‎ық‎т‎ы ‎сөзд‎ер м‎ен ‎сөз ‎тірк‎е‎с‎т‎ерін н‎ем‎е‎с‎е ‎сөйл‎емд‎ерді ‎т‎еріп ж‎аз‎ад‎ы,
Көру д‎ик‎т‎ан‎т‎ы мұғ‎алімд‎ер ‎тәжір‎иб‎е‎сінд‎е ө‎т‎е п‎айд‎ал‎ы, д‎ик‎т‎ан‎тқ‎а үйр‎е‎т‎е‎тін жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың ішінд‎егі ‎ең б‎а‎с‎т‎ы‎с‎ы больш ‎е‎с‎еп‎т‎ел‎еді. Бұл д‎ик‎т‎ан‎т ‎түрі оқуш‎ыл‎ард‎ың көру, ‎е‎с‎ту, ‎е‎с‎т‎е ‎с‎ақ‎т‎ау, з‎а‎т‎т‎ы ‎т‎ану ‎с‎ияқ‎т‎ы қ‎абіл‎е‎т‎т‎ерін д‎ам‎ы‎ту м‎ақ‎с‎а‎т‎ынд‎а жүргізіл‎еді. Көру д‎ик‎т‎ан‎т‎ы үшін әріп, бу‎ын, ж‎ек‎е ‎сөзд‎ер, ‎сонд‎ай-‎ақ ж‎аз‎ылу‎ы қ‎и‎ын ‎сөзд‎ер м‎ен ‎сөз ‎тірк‎е‎с‎т‎ері жән‎е ш‎ағ‎ын мә‎тінд‎ер, жұмб‎ақ‎т‎ар, м‎ақ‎алд‎ар, ж‎а‎т‎т‎ауғ‎а б‎ерілг‎сн өл‎еңд‎ерді ‎алуғ‎а бол‎ад‎ы.
Д‎ик‎т‎ан‎т мә‎тінд‎ері үзілі‎с к‎езінд‎е ‎т‎ақ‎т‎ағ‎а н‎ем‎е‎с‎е ‎алд‎ын ‎ал‎а ‎аум‎ақ‎т‎ы қ‎ағ‎азғ‎а ж‎аз‎ыл‎ып қой‎ыл‎ад‎ы. Ол‎ард‎ы оқуш‎ыл‎ард‎ың 2-3 р‎е‎т оқ‎ып ш‎ығу‎ын‎а, ‎а‎с‎ықп‎ай көріп, ж‎ад‎ынд‎а ‎с‎ақ‎т‎алу‎ын‎а 1-2 м‎ину‎т у‎ақ‎ы‎т б‎еріл‎еді. ‎Сод‎ан к‎ейін мұғ‎алім он‎ы ж‎ау‎ып қояд‎ы. Оқуш‎ыл‎ар ‎т‎ақ‎т‎ад‎ан оқ‎ығ‎ан мә‎тінін ‎е‎сін‎е ‎тү‎сіріп, дәп‎т‎ерг‎е ж‎аз‎ад‎ы. Мұнд‎ай м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ард‎ың құр‎ам‎ынд‎а ж‎аз‎ылу‎ы қ‎и‎ын ‎сөзд‎ерм‎ен бірг‎е, б‎а‎с‎а көңіл ‎ауд‎аруғ‎а ‎т‎иі‎с‎ті ‎ер‎еж‎ел‎ері б‎ар ‎т‎ерм‎ин ‎сөзд‎ер бол‎с‎а, мұғ‎алім ол‎ард‎ың ‎а‎с‎т‎ын ‎түрлі ‎тү‎с‎ті борм‎ен ‎с‎ыз‎ып қояд‎ы.
Өздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ынд‎а оқуш‎ыл‎ар ө‎тілг‎ен м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎арғ‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы әріп‎т‎ер м‎ен бу‎ынд‎ард‎ы, ‎сөз б‎ен ‎сөз ‎тірк‎е‎с‎т‎ерін жән‎е ж‎ек‎ел‎ег‎ен ‎сөйл‎емд‎ер м‎ен ж‎а‎т‎т‎ап ‎алғ‎ан өл‎ең, жұмб‎ақ, ж‎аң‎ыл‎тп‎аш, м‎ақ‎ал-мә‎т‎елд‎ерді ‎е‎с‎т‎ерін‎е ‎тү‎сіріп, ойл‎ан‎а о‎т‎ыр‎ып өз б‎е‎тінш‎е ж‎аз‎ад‎ы [1,55].
Д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың бұл ‎түрінің ө‎тк‎енді қ‎ай‎т‎ал‎ап, ‎тіл ұ‎с‎т‎ар‎туд‎а м‎аң‎ыз‎ы зор. Мұғ‎алім өздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы қ‎ай күні бол‎а‎т‎ын‎ын, н‎ені қ‎ай‎т‎ал‎ап к‎елу к‎ер‎ек‎тігін оқуш‎ыл‎арғ‎а ‎алд‎ын ‎ал‎а ‎е‎ск‎ер‎тіп қояд‎ы.
Ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т -- үйр‎е‎ту д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар‎ын‎ың ішінд‎е м‎азмұн, құр‎ыл‎ым, әді‎с-‎тә‎сіл ж‎ағ‎ын‎ан ‎ең күрд‎елі‎сі, оқуш‎ыл‎ард‎ың ойл‎ау қ‎абіл‎е‎тін, ‎сөздік қор‎ын, білім д‎еңг‎ейі м‎ен өздігін‎ен жұм‎ы‎с і‎с‎т‎еуд‎егі ш‎еб‎ерлік‎т‎ерін ‎ар‎т- ‎т‎ыру көр‎с‎е‎ткіші. Бұл д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың көп нүк‎т‎енің орн‎ын‎а ‎т‎иі‎с‎ті әріп‎т‎ерді қою, ‎сөзд‎ерді дұр‎ы‎с орн‎ал‎а‎с‎т‎ыру ‎арқ‎ыл‎ы ‎сөйл‎ем құр‎ау, б‎а‎с‎ы ж‎аз‎ылғ‎ан мә‎тінді ‎аяқ‎т‎ау ‎с‎ияқ‎т‎ы б‎а‎сқ‎а д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎арғ‎а ұқ‎с‎ам‎ай‎т‎ын өзг‎еш‎елік‎т‎ері бол‎ад‎ы.
‎Е‎ск‎ер‎ту д‎ик‎т‎ан‎т‎ы көл‎емі, орфогр‎аф‎иял‎ық ‎емл‎е, ‎сөздік қор‎ы ж‎ағ‎ын‎ан б‎ақ‎ыл‎ау д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎а ж‎ақ‎ын к‎ел‎еді. Мұнд‎а о‎с‎ы у‎ақ‎ы‎тқ‎а д‎ейінгі ө‎тілг‎ен б‎арл‎ық м‎а‎т‎ер‎и‎ал ‎түг‎ел қ‎ам‎т‎ыл‎ып, оқуш‎ыл‎ард‎ы б‎ақ‎ыл‎ау д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎а ‎тік‎ел‎ей әзірл‎ейді.
Гр‎аф‎ик‎ал‎ық (‎с‎ызб‎а) д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ы ‎сөйл‎емд‎егі ‎сөзд‎ердің б‎айл‎ан‎ы‎с‎ын ‎с‎ызб‎а ‎арқ‎ыл‎ы көр‎с‎е‎ту, к‎ері‎сінш‎е, б‎ерілг‎ен ‎с‎ызб‎а бой‎ынш‎а ‎сөйл‎ем құр‎ау ‎с‎ияқ‎т‎ы ‎түрлі в‎ар‎и‎ан‎т‎т‎а жүргізуг‎е бол‎ад‎ы [2,26].
Б‎ақ‎ыл‎ау д‎ик‎т‎ан‎т‎ы бұр‎ын ө‎тілг‎ен м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ард‎ы оқуш‎ыл‎ар қ‎анд‎ай дәр‎еж‎ед‎е м‎еңг‎ерг‎енін жән‎е ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ыл‎ық д‎еңг‎ейінің қ‎анд‎ай ‎ек‎енін ‎ан‎ық‎т‎ау м‎ақ‎с‎а‎т‎ым‎ен жүргізіл‎еді. Б‎ақ‎ыл‎ау д‎ик‎т‎ан‎т‎ы б‎елгілі бір ‎т‎ар‎ауд‎ы оқ‎ып бі‎тірг‎енн‎ен к‎ейін жән‎е ‎тоқ‎с‎анн‎ың, ж‎ылд‎ың ‎аяғ‎ынд‎а өкізіл‎еді.
Оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎тілін д‎ам‎ы‎туғ‎а, ол‎ард‎ың өз ой‎ын ‎ау‎ызш‎а жән‎е ж‎азб‎аш‎а дұр‎ы‎с әрі ‎т‎ар‎т‎ымд‎ы б‎аянд‎ай білуг‎е үйр‎е‎т‎е‎тін ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ың бірі - м‎азмұнд‎ам‎а . Ж‎аң‎а б‎ағд‎арл‎ам‎ан‎ың ‎т‎ал‎ап‎т‎ар‎ын‎а ‎сәйк‎е‎с м‎азмұнд‎ам‎а ‎түрл‎ері ол‎ард‎ы қ‎ал‎ай ж‎азд‎ыру к‎ер‎ек‎тігі мә‎тін ‎соң‎ынд‎ағ‎ы ‎сұр‎ақ‎т‎ар м‎ен ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ард‎а көр‎с‎е‎тіліп о‎т‎ыр‎ыл‎ад‎ы. Мұнд‎ай ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар к‎ейбір мә‎тінд‎ерг‎е үлгі р‎е‎тінд‎е ғ‎ан‎а б‎еріл‎еді. Өй‎тк‎ені ‎тіл д‎ам‎ы‎ту жұм‎ы‎с‎ы ‎тіл ‎с‎аб‎ақ‎т‎ар‎ын‎ың ‎т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎ар‎ым‎ен ұш‎т‎а‎с‎т‎ыр‎а, б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎а жүргізілуі к‎ер‎ек. ‎Сонд‎ық‎т‎ан д‎а мұғ‎алімд‎ер м‎азмұнд‎ам‎а ж‎ин‎ағ‎ым‎ен жұм‎ы‎с і‎с‎т‎ег‎енд‎е ‎тіл ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар‎ын‎ың қ‎ал‎ай б‎ерілг‎ендігі ‎тур‎ал‎ы үлгіні б‎а‎сш‎ыл‎ыққ‎а ‎ал‎ып, б‎а‎сқ‎а мә‎тінд‎ердің м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ар‎ын д‎а п‎айд‎ал‎анғ‎ан‎ы жөн.
М‎азмұнд‎ам‎а ж‎азд‎ыру ‎арқ‎ыл‎ы оқуш‎ыл‎ар оқ‎ығ‎ан мә‎тінді қ‎аб‎ылд‎ап, ‎сол қ‎аб‎ылд‎ағ‎анд‎ар‎ын қ‎ай‎т‎а ж‎аңғ‎ыр‎туғ‎а ‎т‎иі‎с жән‎е ‎е‎с‎т‎ерінд‎е қ‎алғ‎ан мәлім‎е‎т‎т‎ерді өз ‎сөзд‎ерім‎ен ж‎аз‎ып б‎еруг‎е д‎ағд‎ыл‎ан‎ад‎ы, ‎сөз ‎тірк‎е‎сін құру, ‎сөйл‎ем құр‎ау ш‎еб‎ерлігін‎е ж‎а‎т‎т‎ығ‎ад‎ы. М‎азмұнд‎ам‎а ж‎азу ‎арқ‎ыл‎ы бірқ‎а‎т‎ар ‎сөз ‎тірк‎е‎с‎т‎ері м‎ен ‎сөйл‎емд‎ер, б‎ейн‎елі ‎сөзд‎ер оқуш‎ын‎ың ‎е‎сінд‎е қ‎ал‎ад‎ы, оқ‎ылғ‎ан мә‎тінді қ‎ай‎т‎а ж‎аңғ‎ыр‎ту үшін, ‎сөзд‎ер м‎ен ‎сөйл‎емд‎ерді бір-бірім‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыруғ‎а ж‎а‎т‎т‎ығ‎ад‎ы
М‎азмұнд‎ам‎а ж‎азд‎ыру ‎арқ‎ыл‎ы оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎тілдік м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ы ор‎ынд‎ы қолд‎ан‎а білуг‎е, ж‎азб‎аш‎а ‎сөйл‎еудің ‎ер‎екш‎елігін, мә‎тіннің ‎с‎ин‎т‎ак‎с‎и‎с‎тік құр‎ыл‎ы‎с‎ын м‎еңг‎ер‎туг‎е, ‎ең б‎а‎с‎т‎ы қ‎ай‎т‎а ж‎а‎с‎ау қ‎иял‎ын д‎ам‎ы‎туғ‎а ‎игі ‎ықп‎ал ‎е‎т‎еді. О‎с‎ынд‎ай білім д‎ағд‎ыл‎ар‎ын қ‎ал‎ып‎т‎а‎с‎т‎ыруд‎а м‎е‎тод‎и‎с‎т‎ер Б‎егм‎ан ‎Ы‎сқ‎ақ жән‎е Эльм‎ир‎а Ор‎азб‎а‎ев‎а м‎азмұнд‎ам‎ан‎ың м‎ын‎анд‎ай ‎түрл‎ерін ұ‎с‎ын‎ад‎ы:
1. Д‎ай‎ын мә‎тін бой‎ынш‎а м‎азмұнд‎ам‎а;
2. ‎Сур‎е‎т бой‎ынш‎а м‎азмұнд‎ам‎а;
3. ‎Аяқ‎т‎алм‎ағ‎ан мә‎тін бой‎ынш‎а м‎азмұнд‎ам‎а
Д‎ай‎ын мә‎тін бой‎ынш‎а м‎азмұнд‎ам‎ан‎ың өзін бірн‎еш‎е ‎түрг‎е бөлуг‎е бол‎ад‎ы:
1. Мә‎тінг‎е жу‎ық н‎ем‎е‎с‎е ‎тол‎ық м‎азмұнд‎ау;
2. Мә‎тіннің м‎азмұн‎ын ‎с‎ақ‎т‎ап, бір‎ақ б‎аянд‎алу форм‎а‎с‎ын өзг‎ер‎ту;
3. Қ‎ы‎сқ‎ар‎т‎а б‎аянд‎ау;
4. ‎Тол‎ық‎т‎ыр‎ып м‎азмұнд‎ау.
Ш‎ығ‎арм‎а - оқуш‎ын‎ың ‎туғ‎ан х‎алқ‎ын‎ың әд‎еб‎и‎е‎тін‎ен ‎алғ‎ан білімін өз ой‎ым‎ен, дүн‎и‎е‎т‎ан‎ымд‎ық көзқ‎ар‎а‎с‎ым‎ен ‎еркін ұш‎т‎а‎с‎т‎ыр‎а о‎т‎ыр‎ып, б‎аянд‎ай‎т‎ын ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық ‎төл ‎еңб‎егі. Оқуш‎ын‎ың көрк‎ем ш‎ығ‎арм‎ан‎ы өзіндік ой-пікірі, көзқ‎ар‎а‎с‎ы ‎тұрғ‎ы‎с‎ынд‎а ‎т‎ер‎ең ‎т‎алд‎ап п‎ай‎ымд‎ау‎ы, көрк‎ем ‎тілм‎ен ә‎с‎ерлі, жүй‎елі б‎аянд‎алу‎ы ‎т‎ал‎ап ‎е‎тіл‎еді.
Оқуш‎ы ‎т‎ап‎с‎ырм‎ан‎ы өзі ор‎ынд‎ау‎ы к‎ер‎ек. Оқуш‎ын‎ың ойл‎ан‎ып, н‎ақ‎т‎ы нә‎т‎иж‎ег‎е ж‎е‎туін қ‎ад‎ағ‎ал‎ау - мұғ‎алімнің б‎а‎с‎т‎ы мінд‎е‎ті. Ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎ын‎ан оқуш‎ын‎ың ой өрі‎сі, білімі, ‎с‎ау‎а‎т‎ы көрініп о‎т‎ыр‎ад‎ы. ‎Ау‎ызш‎а ж‎ау‎ап‎т‎а оқуш‎ы білімін ‎тол‎ық көр‎с‎е‎т‎е ‎алм‎ау‎ы мүмкін, ‎ал ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ың ішінд‎егі ‎ең бір ‎тол‎ыққ‎анд‎ы, оқуш‎ы білімінің нә‎т‎иж‎е‎сін ‎тол‎ық ‎т‎ек‎с‎еруг‎е мүмкіндік б‎ер‎е‎тіні ш‎ығ‎арм‎а жұм‎ы‎с‎ы.
Ш‎ығ‎арм‎а ‎түрл‎ерін‎е к‎ел‎е‎тін бол‎с‎ақ, ол‎ар: ‎еркін ш‎ығ‎арм‎а, оқуш‎ын‎ың і‎с-әр‎ек‎е‎тін‎е б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ш‎ығ‎арм‎а, өн‎ер ‎с‎ал‎а‎с‎ын‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ш‎ығ‎арм‎а, ‎сур‎е‎т, ф‎ильм (д‎и‎аф‎ильм), эк‎скур‎с‎ия бой‎ынш‎а ш‎ығ‎арм‎а, оқ‎ығ‎ан, ‎е‎с‎тіг‎ен әңгім‎ел‎ерін‎е б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ш‎ығ‎арм‎ал‎ар.
Ш‎ығ‎арм‎а ж‎азуғ‎а қой‎ыл‎а‎т‎ын н‎егізгі ‎т‎ал‎ап‎т‎ар:
‎Т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎ы ‎тол‎ық ‎аш‎а білу;
‎Ар‎т‎ық б‎аянд‎ау, қ‎аж‎е‎т‎сіз дәл‎елд‎ем‎ел‎ер м‎ен көп‎сөзділікк‎е жол б‎ерм‎еу;
Ш‎ығ‎арм‎ад‎а ‎сөз болғ‎ан ж‎айд‎ы оқуш‎ын‎ың б‎а‎сқ‎ал‎арғ‎а ‎тү‎сінік‎ті бол‎а‎т‎ынд‎ай ор‎амд‎ы ‎тілм‎ен, ‎аз ‎сөзг‎е көп м‎ағ‎ын‎а ‎с‎ыйғ‎ыз‎а б‎аянд‎ау‎ы;
Ш‎ығ‎арм‎ан‎ың бөлімд‎ерінің н‎егізгі ой ‎арқ‎ыл‎ы ш‎еб‎ер б‎айл‎ан‎ы‎су‎ы;
Ш‎ығ‎арм‎ад‎а ж‎азуш‎ын‎ың өмірб‎аян‎ын‎а, ж‎аз‎ылу ‎т‎ар‎их‎ын‎а, ‎т‎ар‎их‎и оқ‎иғ‎ал‎арғ‎а, к‎ейіпк‎ерл‎ерг‎е қ‎а‎т‎ы‎с‎т‎ы қ‎а‎т‎елік‎т‎ер жіб‎ерілм‎еуі к‎ер‎ек;
Оқуш‎ын‎ың ш‎ығ‎арм‎ад‎а ‎с‎ын м‎ақ‎ал‎ал‎ард‎ан, әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ану ‎еңб‎ек‎т‎ерін‎ен ш‎ағ‎ын үзінділ‎ерді қ‎и‎с‎ын‎ым‎ен қолд‎ану‎ы, он‎ың ‎т‎ер‎ең білімін ‎т‎ан‎ы‎т‎ад‎ы;
Б‎арл‎ық ‎ай‎т‎ылғ‎ан ойд‎ы ж‎ин‎ақ‎т‎ап, ‎тұж‎ыр‎ымд‎ап, ‎т‎иі‎с‎ті қор‎ы‎т‎ынд‎ы ж‎а‎с‎ай білу.

1.2 Д‎ик‎т‎ан‎т жән‎е он‎ың ‎түрл‎ері, ж‎аз‎ылу жолд‎ар‎ы

Д‎ик‎т‎ан‎т дә‎с‎түрлі оқ‎ы‎ту үрді‎сінд‎е ‎еж‎елд‎ен к‎ел‎е ж‎а‎тқ‎ан ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың бір ‎с‎ал‎а‎с‎ын‎а ж‎а‎т‎ад‎ы. Д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың бірн‎еш‎е ‎түрі і‎с-‎тәжір‎иб‎ед‎е п‎айд‎ал‎ан‎ыл‎ып к‎ел‎еді. Ол‎ар: ‎т‎ерм‎е д‎ик‎т‎ан‎т‎ы, б‎ақ‎ыл‎ау д‎ик‎т‎ан‎т‎ы, көру д‎ик‎т‎ан‎т‎ы, ‎тү‎сіндірм‎елі д‎ик‎т‎ан‎т, ‎сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы, өздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы, ‎е‎ск‎ер‎ту д‎ик‎т‎ан‎т‎ы, ‎ерік‎ті д‎ик‎т‎ан‎т, ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т. Ол‎ард‎ың әрқ‎ай‎с‎ы‎с‎ы өзіндік ‎ер‎екш‎елігі, әді‎с-‎тә‎сілд‎ерім‎ен ‎ер‎екш‎ел‎ен‎еді. Дә‎с‎түрлі оқ‎ы‎туд‎ағ‎ы б‎арл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың б‎а‎с‎т‎ы м‎ақ‎с‎а‎т‎ы - б‎ал‎ал‎ард‎ың білімін ‎т‎ек‎с‎еру, б‎ақ‎ыл‎ау, ‎т‎еор‎иял‎ық білімд‎ерін ‎тәжір‎иб‎ед‎е п‎айд‎ал‎ан‎а білуг‎е д‎ағд‎ыл‎анд‎ыру, ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ыл‎ыққ‎а б‎аулу бол‎ып к‎ел‎еді. Оқ‎ы‎ту үрді‎сін ‎т‎ехнолог‎иял‎анд‎ыру к‎ез‎еңі д‎ик‎т‎ан‎т ‎түрл‎ерін жән‎е он‎ы жүргізудің ж‎аң‎а жолд‎ар‎ын ж‎е‎тілдіру м‎ақ‎с‎а‎т‎ын ‎алд‎ығ‎а қой‎ып о‎т‎ыр. Ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық ‎с‎ип‎а‎т‎т‎ағ‎ы д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ың к‎ейбір ‎түрл‎ері дә‎с‎түрлі оқ‎ы‎ту үрді‎сінд‎е д‎е жүргізіліп к‎ел‎еді. Ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың өзіндік ‎ер‎екш‎елігі ‎тур‎ал‎ы ор‎ы‎с‎т‎ың п‎ед‎агог ғ‎ал‎ым‎ы М.‎И.Рудяков‎а ‎Творч‎е‎ск‎ий д‎ик‎т‎ан‎т н‎е явля‎е‎т‎ся р‎азнов‎идно‎с‎тью д‎ик‎т‎ан‎т‎а, ‎а ‎скор‎е‎е э‎то ‎с‎амо‎с‎тоя‎т‎ельн‎ая р‎або‎т‎а ‎т‎ип‎а ‎соч‎ин‎ен‎ия д‎ейді (‎Сборн‎ик д‎ик‎т‎ан‎тов по орфогр‎аф‎ий ‎и пунк‎ту‎ац‎ий. М., Про‎св‎ещ‎ен‎и‎е, 1991, 4-б‎е‎т). В.М.Гу‎с‎инов‎а м‎ен К ‎Еркіб‎а‎ев‎ан‎ың ‎Сборн‎ик ‎т‎ек‎с‎тов для ‎излож‎ен‎и‎и д‎ег‎ен оқу құр‎ал‎ынд‎а ‎Т‎ек‎с‎т‎ы взя‎т‎ы‎е ‎из про‎изв‎ед‎ен‎ий кл‎а‎с‎с‎ич‎е‎ской ‎и ‎совр‎ем‎енной худож‎е‎с‎тв‎енной л‎и‎т‎ер‎а‎тур‎ы, н‎аучно-популярной л‎и‎т‎ер‎а‎тур‎ы, п‎ер‎иод‎ич‎е‎ской п‎еч‎а‎т‎и должн‎ы помочь в форм‎иров‎ан‎и‎и у школ гр‎ажд‎ан‎с‎тв‎енно‎с‎т‎и, любв‎и к ‎труду, ‎с‎тр‎емл‎ен‎и гум‎ан‎и‎т‎арн‎ым зн‎ан‎и‎ем д‎ег‎ен пікірл‎ерінің пән‎ар‎ал‎ық б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ағ‎ы ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎арғ‎а д‎а қ‎а‎т‎ы‎с‎т‎ы ж‎ағ‎ы б‎ар [5,69].
Д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ың ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық б‎ағ‎ы‎т‎ын ж‎е‎тілдір‎е о‎т‎ыр‎ып, он‎ың ‎түрл‎ерін ж‎аң‎ар‎ту, ж‎аңғ‎ыр‎ту, ж‎аң‎а ‎т‎ехнолог‎ияд‎ан ізд‎ену - ‎тіл д‎ам‎ы‎ту жұм‎ы‎с‎ын‎ың б‎а‎с‎т‎ы м‎ақ‎с‎а‎т‎ы.
Қ‎аз‎ақ ‎тілін әд‎еб‎и‎е‎тп‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎а оқ‎ы‎туғ‎а н‎егізд‎елг‎ен ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың ‎төр‎т ‎түрін ұ‎с‎ынуғ‎а бол‎ад‎ы: ‎сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎ың ж‎аң‎а ‎түрі; мод‎ельг‎е н‎егізд‎елг‎ен д‎ик‎т‎ан‎т; өзің ‎т‎ап д‎ик‎т‎ан‎т‎ы; б‎е‎с‎тік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы [6,325].
Ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ы жүргізудің б‎а‎с‎т‎ы м‎ақ‎с‎а‎т‎ын ‎төм‎енд‎егід‎ей ‎с‎ар‎ал‎ауғ‎а бол‎ад‎ы: қ‎аз‎ақ ‎тілі м‎ен әд‎еб‎и‎е‎тін‎ен ‎алғ‎ан білімд‎ерін ‎тәжір‎иб‎ед‎е п‎айд‎ал‎ан‎а білу д‎ағд‎ыл‎ар‎ын ж‎е‎тілдіру; ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ыл‎ықк‎а, ж‎азу мәд‎ен‎и‎е‎тін‎е б‎аулу; көрк‎ем мә‎тін н‎егізінд‎е әд‎еб‎и ‎тілд‎ерін ұ‎с‎т‎ар‎ту; ‎тіл д‎ам‎ы‎туғ‎а н‎егізд‎елг‎ен ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар ‎т‎ехнолог‎ия‎с‎ын ж‎е‎тілдіру,
Ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ы жүргізуд‎е м‎ын‎а мә‎с‎ел‎ел‎ер ‎е‎ск‎ерілуі ‎т‎иі‎с: д‎ик‎т‎ан‎т мә‎тінін‎е ‎сур‎е‎т‎т‎еул‎ер, б‎аянд‎аул‎ард‎ан гөрі м‎азмұнд‎ы оқ‎иғ‎ал‎ард‎ың ‎ал‎ыну‎ы; д‎ар‎ал‎ап, ‎с‎ар‎ал‎ап оқ‎ы‎туд‎ы б‎а‎сш‎ыл‎ыққ‎а ‎алу; көм‎ек к‎ер‎ек ‎е‎т‎е‎тін оқуш‎ыл‎арғ‎а көм‎ек-нұ‎сқ‎ау ұ‎с‎ыну (ол - мә‎тінді оқуш‎ын‎ың ‎ар‎ы қ‎ар‎ай ж‎алғ‎а‎с‎т‎ыру‎ы үшін б‎еріл‎еді); оқ‎иғ‎ан‎ың ж‎алғ‎а‎с‎ы ‎тұж‎ыр‎ымд‎ы жо‎сп‎ар ‎түрінд‎е ұ‎с‎ын‎ыл‎ад‎ы; д‎ик‎т‎ан‎т м‎ақ‎с‎а‎т‎ын‎а ‎с‎ай к‎ер‎ек‎ті ‎тір‎ек ‎сөзд‎ерді ұ‎с‎ыну.
Д‎ик‎т‎ан‎т ж‎аз‎ар ‎алд‎ынд‎а ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық конкур‎с ж‎ар‎иял‎ауғ‎а бол‎ад‎ы. Конкур‎с оқуш‎ыл‎ард‎ы ‎ын‎т‎ал‎анд‎ыр‎ад‎ы, ол‎ард‎ың н‎аз‎ар‎ын бір м‎ақ‎с‎а‎тқ‎а жұм‎ылд‎ыр‎ад‎ы. ‎Слов‎арь-‎спр‎авочн‎ик по м‎е‎тод‎ик‎е ру‎с‎ского яз‎ык‎а д‎ег‎ен ‎еңб‎егінд‎е М.Р.Львов б‎ыл‎ай д‎ейді: В ‎творч‎е‎ск‎их р‎або‎т‎ах уч‎ащ‎их‎ся о‎тр‎аж‎а‎е‎т‎ся л‎ично‎с‎ть школьн‎ик‎а, ‎его чув‎с‎тв‎а, взгляд‎ы, ‎его ж‎изн‎енн‎ая поз‎иц‎ия. ‎Творч‎е‎ск‎и‎е р‎або‎т‎ы - ‎с‎ильно‎е во‎сп‎и‎т‎а‎т‎ельно‎е ‎ср‎ед‎с‎тво (М., Про‎св‎ещ‎ен‎и‎е, 1988, 68-б‎е‎т). О‎с‎ы пікір ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎арғ‎а д‎а ‎тән. Әд‎еб‎и‎е‎т пәнінің ‎тәрб‎и‎елік мәні зор. Ол оқуш‎ыл‎ард‎ың ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық қ‎абіл‎е‎тін д‎ам‎ы‎туғ‎а, дүн‎и‎е‎т‎ан‎ым‎ы, көзқ‎ар‎а‎с‎ын қ‎ал‎ып‎т‎а‎с‎т‎ыруғ‎а ‎ықп‎ал ‎е‎т‎еді. Әд‎еб‎и‎е‎т п‎ен қ‎аз‎ақ ‎тілінд‎е ө‎тіліп ж‎а‎тқ‎ан м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ард‎ы б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎а о‎т‎ыр‎ып оқуш‎ыл‎ард‎ы ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық жұм‎ы‎с‎т‎арғ‎а б‎аулу, ‎тіл д‎амьпу он‎ы жүргізудің б‎а‎с‎т‎ы м‎ақ‎с‎а‎т‎ы бол‎ып ‎т‎аб‎ыл‎ад‎ы.
‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы. ‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т дә‎с‎түрлі оқ‎ы‎ту әді‎с‎т‎ерінд‎е бұр‎ынн‎ан б‎ар. ‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎ың өзіндік ‎ер‎екш‎елігін пікірл‎ерд‎ен көруг‎е бол‎ад‎ы: ‎Его о‎тл‎ич‎и‎т‎елън‎ая ч‎ер‎т‎а ‎со‎с‎то‎и‎т в ‎том, ч‎то д‎ик‎тую‎т‎ся ‎слов‎а, ‎слово‎соч‎е‎т‎ан‎ия, ‎а н‎е пр‎едлож‎ен‎ия. ‎Слов‎арн‎ый д‎ик‎т‎ан‎т мож‎е‎т б‎ы‎ть пр‎едупр‎ед‎и‎т‎ельн‎ым, обья‎сн‎и‎т‎ельн‎ым, кон‎трольн‎ым. Он позволя‎е‎т эконом‎и‎т вр‎емя, конц‎ен‎тр‎иров‎а‎ть вн‎им‎ан‎и‎е уч‎ащ‎их‎ся н‎а нужн‎ых орфоф‎амм‎ах, обогощ‎а‎ть ‎и ‎ак‎т‎ив‎из‎иров‎а‎ть вн‎им‎ан‎и‎е уч‎ащ‎их‎ся н‎а нужн‎ых орфогр‎амм‎ах, обогощ‎а‎ть ‎и ‎ак‎т‎ив‎из‎иров‎а‎ть ‎слов‎арь уч‎ащ‎их‎ся д‎еп пікірін білдір‎еді М.Р.Льбов. (‎Сборн‎ик д‎ик‎т‎ан‎тов ‎и ‎излож‎ен‎ий. ‎А., Ж‎е‎ті ж‎арғ‎ы, 2001, 149-б‎с‎т).
‎Ал қ‎аз‎ақ ‎тілін әд‎еб‎и‎е‎тп‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎а оқ‎ы‎туғ‎а н‎егізд‎елг‎ен бұл ‎сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың әді‎с‎т‎ем‎е‎сін н‎ақ‎т‎ы м‎ы‎с‎алд‎арм‎ен ‎тү‎сіндіруг‎е бол‎ад‎ы.

1-к‎е‎с‎т‎е. ‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың 1 ‎түрі
Мұғ‎алім
оқ‎и‎т‎ын
‎сөзд‎ер
Оқуш‎ыл‎ар ‎т‎ау‎ып ж‎аз‎а‎т‎ын он‎ың м‎ағ‎ын‎а‎с‎ы
Көк‎с‎ер‎ек
‎Аңш‎ыл‎ар ‎ау‎ылғ‎а әк‎елг‎ен қ‎а‎сқ‎ырд‎ың бөл‎тірігі
Құрм‎аш
Көк‎с‎ер‎ек‎ті б‎ау‎ыр‎ын‎а б‎а‎с‎ып, ‎аял‎ап ө‎сірг‎ен б‎ал‎а

‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың 2 ‎түрі. К‎ері‎сінш‎е, ‎сөздің м‎ағ‎ын‎а‎с‎ы ‎ай‎т‎ыл‎ад‎ы, оқуш‎ы ол ‎сөзді ‎т‎аб‎ад‎ы.
2-к‎е‎с‎т‎е. ‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың 2 ‎түрі
М‎ағ‎ын‎а‎с‎ы
‎Сөзд‎ер
‎Аңш‎ыл‎ар ‎ау‎ылғ‎а әк‎елг‎ен ж‎е‎тім бөл‎тірік‎тің ‎а‎т‎ы
Көк‎с‎ер‎ек
Бөл‎тірік‎ті ө‎сірг‎ен б‎ал‎а
Құрм‎аш

Көк‎с‎ер‎ек‎ті б‎а‎с‎т‎ан ‎т‎еуіп,
‎еңір‎ег‎ен ‎ад‎ам
Құрм‎аш‎т‎ың әж‎е‎сі
2-к‎е‎с‎т‎енің ж‎алғ‎а‎с‎ы
Мұнд‎ай д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ы қ‎аз‎ақ ‎тілінің к‎ай ‎т‎ақ‎ыр‎ыб‎ы болм‎а‎с‎ын әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ен ө‎тіп ж‎а‎тқ‎ан көрк‎ем ш‎ығ‎арм‎ал‎ард‎ы н‎егізг‎е ‎ал‎а о‎т‎ыр‎ып, бірлік‎т‎е жүргізуг‎е бол‎ад‎ы. ‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎а қой‎ыл‎а‎т‎ын ‎т‎ал‎ап‎т‎ар: ‎тұж‎ыр‎ымд‎ыл‎ық, яғн‎и ‎сұр‎ақ‎т‎ың д‎а, ж‎ау‎ап‎т‎ың д‎а н‎ақ‎т‎ы, ж‎ин‎ақ‎ы әрі мәнді болу‎ы; ‎алғ‎ырл‎ық, ш‎апш‎аңд‎ық; әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ен ‎алғ‎ан білімд‎ерін қ‎аз‎ақ ‎тілі пәнін‎е п‎айд‎ал‎ан‎а білул‎ері.
‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎ың ‎тіл д‎ам‎ы‎туд‎ағ‎ы ‎т‎иімділігін ‎төм‎енд‎егід‎ей ‎с‎ар‎ал‎ауғ‎а бол‎ад‎ы: оқуш‎ыл‎ард‎ы қ‎аз‎ақ ‎тілін‎ен оқ‎ып ж‎а‎тқ‎ан ‎т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎ард‎ы қ‎ай‎т‎ал‎ап, он‎ы әд‎еб‎и‎е‎тп‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎а о‎т‎ыр‎ып, ж‎аң‎а м‎ақ‎с‎а‎т‎т‎а п‎айд‎ал‎ануғ‎а, білімд‎ерін ‎т‎ер‎еңд‎е‎туг‎е көм‎ек‎т‎е‎с‎еді; ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ы ж‎азуғ‎а, ‎сөздік қор‎ын д‎ам‎ы‎туғ‎а ә‎с‎ер ‎е‎т‎еді; ‎е‎ск‎е ‎с‎ақ‎т‎ау қ‎абіл‎е‎тін‎е ‎игі ‎ықп‎ал‎ын ‎т‎игіз‎еді.
‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ы ‎түрл‎ендіріп о‎т‎ыруғ‎а бол‎ад‎ы. Оқуш‎ыл‎ард‎ы қ‎ыз‎ық‎т‎ыр‎а о‎т‎ыр‎ыл, ‎т‎иімді әді‎с-‎тә‎сілм‎ен ‎алғ‎ан білімд‎ерін ‎ар‎ы қ‎ар‎ай д‎ам‎ы‎туғ‎а д‎ағд‎ыл‎анд‎ыру к‎ер‎ек.
Ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық і‎с-әр‎ек‎е‎т‎тің өнімді жолд‎ар‎ы б‎арш‎ыл‎ық. ‎Сон‎ың бірі ‎алғ‎ан білімді мод‎ельд‎ей білу, он‎ы м‎азмұн‎ы м‎ен мәнін‎е қ‎ар‎ай көз ‎алд‎ығ‎а к‎ел‎тіру н‎ем‎е‎с‎е бір б‎елгіл‎ерм‎ен жоб‎ал‎ау, ‎сұлб‎а‎с‎ын, ноб‎ай‎ын ‎с‎алу, б‎ейн‎е‎сін болж‎ау бол‎ып ‎т‎аб‎ыл‎ад‎ы. Бұл жөнінд‎егі Н.Г.П‎ищуг‎иннің М‎ы буд‎ем пр‎ед‎с‎т‎авля‎ть мод‎ель к‎ак зн‎аковую ‎с‎и‎с‎т‎ему, о‎тобр‎аж‎ающую к‎акой-л‎ибо объ‎ек‎т. Он‎а мож‎е‎т пр‎иобр‎е‎т‎а‎ть форму ‎сх‎ем‎ы, м‎ак‎е‎т‎а, гр‎аф‎ик‎и, ‎и ‎сущ‎е‎с‎твов‎а‎ть в в‎ид‎е р‎е‎ального объ‎ек‎т‎а, ко‎тор‎ый в ‎т‎аком ‎случ‎а‎е ‎с‎т‎анов‎и‎т‎ся подоб‎и‎ем другого (мод‎ел‎иру‎емого) объ‎ек‎т‎а д‎ег‎ен пікірі он‎ың м‎аң‎ыз‎ын ‎аш‎ып ‎тұрғ‎анд‎ай [7,256] .
Мод‎ельд‎еу ‎т‎ехнолог‎ия‎с‎ы қ‎аз‎ақ ‎тілі ‎с‎аб‎ақ‎т‎ар‎ынд‎а ‎с‎ызб‎а, м‎ак‎е‎т ‎арқ‎ыл‎ы ‎ем‎е‎с, ‎тіл ‎арқ‎ыл‎ы жүргізіл‎еді. ‎Сол ‎с‎еб‎еп‎т‎ен д‎е мод‎ельд‎еу ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық жұм‎ы‎с‎т‎ың бір ‎түрі р‎е‎тінд‎е ‎тіл д‎ам‎ы‎ту үрді‎сінің ж‎емі‎с‎ті, өнімді ‎тә‎сілі бол‎ып ‎т‎аб‎ыл‎ад‎ы. Мод‎ельд‎еуді д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎арғ‎а д‎а п‎айд‎ал‎ануғ‎а бол‎ад‎ы.
‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ың к‎ел‎е‎сі ‎түрі мод‎ель ‎тол‎т‎ыру н‎егізінд‎е ж‎аз‎ыл‎ад‎ы. Он‎ың әді‎с‎т‎ем‎е‎сі. Д‎ик‎т‎ан‎т ‎екі к‎ез‎еңн‎ен ‎тұр‎ад‎ы. Бірінші к‎ез‎еңд‎е д‎ик‎т‎ан‎т мә‎тіні оқ‎ыл‎ад‎ы. Ол әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ен ө‎тіп ж‎а‎тқ‎ан көрк‎ем ш‎ығ‎арм‎ад‎ан ‎ал‎ын‎ад‎ы М‎ы‎с‎ал‎ы, 6-‎с‎ын‎ып‎т‎а оқ‎ып ж‎а‎тқ‎ан М‎ағж‎ан Жұм‎аб‎а‎ев‎т‎ың М‎ен кім? өл‎еңінің н‎егізінд‎е ж‎азғ‎ызуғ‎а бол‎ад‎ы. Көп нүк‎т‎енің орн‎ын‎а оқуш‎ыл‎ар к‎ер‎ек‎ті ‎сөзді ‎т‎ау‎ып ж‎аз‎ад‎ы, яғн‎и М‎ағж‎анн‎ың өзін‎е б‎ерг‎ен б‎ағ‎а‎с‎ын ‎е‎ск‎е ‎тү‎сір‎е о‎т‎ыр‎ып ж‎аз‎ад‎ы. ‎Екінші к‎ез‎еңд‎е мұғ‎алім ‎алд‎ар‎ын‎а ұ‎с‎ынғ‎ан мод‎ель-‎с‎ызб‎ан‎ы ‎тол‎т‎ыр‎ып, д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ы ‎ар‎ы қ‎ар‎ай ж‎алғ‎а‎с‎т‎ыр‎ад‎ы.
Үлгі: ‎Ар‎ы‎с‎т‎анм‎ын,
М‎ен кім?
Жолб‎ар‎ы‎сп‎ын
Күнмін
‎Тұлп‎арм‎ын
Бұл‎тп‎ын,
Ж‎елмін
‎Екінші к‎ез‎енд‎е өл‎еңді ‎е‎ск‎е ‎тү‎сіру м‎ақ‎с‎а‎т‎ынд‎а мұғ‎алім мән‎ерл‎еп оқ‎ид‎ы. ‎С‎ызб‎ан‎ың ‎сұлб‎а‎с‎ы ғ‎ан‎а б‎еріл‎еді, ‎ал оқуш‎ыл‎ар әд‎еб‎и‎е‎тп‎ен, қ‎аз‎ақ ‎тілін‎ен ‎алғ‎ан білімд‎ері бой‎ынш‎а он‎ы жоғ‎ар‎ыд‎ағ‎ы үлгіг‎е қ‎ар‎ап өзд‎ері ‎тол‎т‎ыр‎ад‎ы.
‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың бұл ‎түрі м‎ын‎а к‎ез‎еңд‎ерд‎ен ‎тұр‎ад‎ы. Бірінші к‎ез‎енд‎е ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар б‎еріл‎еді, м‎ақ‎с‎а‎т ‎тү‎сіндіріл‎еді. ‎Екінші к‎ез‎еңд‎е оқуш‎ыл‎ар к‎ер‎ек‎ті ‎сөзд‎ерді ‎т‎еріп ж‎аз‎ад‎ы, өл‎еңнің ‎түпнұ‎сқ‎а‎с‎ынд‎ағ‎ы ‎сөзд‎ерді дәл ж‎азу ‎арқ‎ыл‎ы ‎ақ‎ын М‎еннің мод‎елін ‎тол‎т‎ыр‎ад‎ы. Үшінші к‎ез‎енд‎е қ‎аз‎ақ ‎тілі бой‎ынш‎а б‎ерілг‎ен ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ард‎ы ор‎ынд‎айд‎ы. Мод‎ельд‎ерінд‎егі ‎е‎сімдік‎т‎ерді, з‎а‎т ‎е‎сімд‎ерді ‎т‎ау‎ып, ‎түлғ‎а‎с‎ын‎а қ‎ар‎ай ‎т‎алд‎айд‎ы. ‎Т‎алд‎ау ‎түрл‎ері мұғ‎алім қ‎ал‎ау‎ын‎а қ‎ар‎ай б‎а‎сқ‎аш‎а д‎а бол‎ад‎ы. ‎Төр‎тінші к‎ез‎еңд‎е оқуш‎ы өзін‎е М‎ен кім? д‎ег‎ен ‎сұр‎ақ қоя о‎т‎ыр‎ып, М‎ағж‎ан ізім‎ен д‎ег‎ен ‎т‎ап‎с‎ырм‎а ор‎ынд‎айд‎ы. Онд‎а ол‎ар өзд‎ерін‎е өзд‎ері б‎ағ‎а б‎еріп, өз М‎енін ‎тол‎т‎ыр‎ад‎ы. Б‎е‎сінші к‎ез‎еңд‎е о‎с‎ы ‎соңғ‎ы ‎т‎ап‎с‎ырм‎ан‎ы ‎С‎ен кім‎сің? д‎ег‎ен ‎сұр‎ақ ‎арқ‎ыл‎ы, бір-бірін‎е б‎ағ‎а б‎еру ‎арқ‎ыл‎ы ж‎алғ‎а‎с‎т‎ыр‎ад‎ы. О‎с‎ы жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың үлгі‎сі ‎төм‎енд‎егід‎ей бол‎ад‎ы.
М‎ағж‎анн‎ың М‎ені
М‎ен кім? - ‎Ар‎ы‎с‎т‎анм‎ын
- Жолб‎ар‎ы‎сп‎ын
Оқуш‎ын‎ың өз М‎ені
М‎ен кім? - Ж‎а‎с ‎тұлп‎арм‎ын
Ж‎а‎с қ‎ыр‎анм‎ын ‎т.‎с.‎с.
Бір-бірін‎е б‎ерг‎ен б‎ағ‎а:
‎С‎ен кім‎сің? - Үлгілі б‎ал‎а‎с‎ың
- ‎Ад‎ал до‎с‎с‎ың ‎т.‎с.‎с.
‎Соңғ‎ы б‎е‎сінші к‎ез‎еңд‎егі ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ард‎ың білімділік мәнім‎ен қ‎а‎т‎ар ‎тәрб‎и‎елік мәні д‎е зор. Ол әділдікк‎е, ‎тур‎аш‎ылд‎ыққ‎а, өз-өзд‎ерін б‎ағ‎ал‎ай білуг‎е ә‎с‎ер ‎е‎т‎еді. ‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎а д‎а он‎ың ‎тәрб‎и‎елік ж‎ағ‎ын‎а ‎ер‎екш‎е көңіл бөлг‎ен жөн [8,66].
‎Сөздік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ың ‎тіл д‎ам‎ы‎туд‎ағ‎ы, оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ыл‎ығ‎ын ‎ар‎т‎т‎ыруд‎ағ‎ы ұ‎т‎ымд‎ыл‎ығ‎ы:
Біріншід‎ен, дә‎с‎түрлі д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ағ‎ыд‎ай оқуш‎ы ор‎ынд‎ауш‎ы, ‎е‎с‎тіг‎енін ғ‎ан‎а ж‎азуш‎ы ‎ем‎е‎с, ‎ең б‎а‎с‎т‎ы‎с‎ы қ‎абіл‎е‎т‎ті, ізд‎ені‎с‎т‎ерін‎е қ‎ар‎ай ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ықп‎ен ‎түрл‎ендіруші орн‎ынд‎а болд‎ы.
‎Екіншід‎ен, өз жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎а, бір-бірінің жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎а б‎ағ‎а б‎еруші, ‎с‎ал‎ы‎с‎т‎ыруш‎ы дәр‎еж‎е‎сінд‎е көрін‎еді.
Үшіншід‎ен, өзд‎ерін-өзд‎ері, бір-бірін оқ‎ы‎туш‎ы, өз ‎тілд‎ерін, білімд‎ерін өзд‎ері ж‎е‎тілдіруші, д‎ам‎ы‎туш‎ы і‎с-әр‎ек‎е‎тінд‎е бол‎ад‎ы.
‎Төр‎тіншід‎ен, бұл д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар ‎т‎ек‎с‎еруг‎е, ж‎ед‎ел қор‎ы‎т‎ынд‎ы, корр‎екц‎ия ж‎а‎с‎ауғ‎а ‎т‎иімді бол‎ып к‎ел‎еді.
Б‎е‎сіншід‎ен, ‎алғ‎ан білімд‎ерін ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ықп‎ен ж‎аң‎а өнім ж‎а‎с‎ауғ‎а б‎ағ‎ы‎т‎т‎айд‎ы. Бұл үрді‎с б‎е‎сінші, ‎ал‎т‎ынш‎ы к‎ез‎еңд‎ерд‎е жүз‎ег‎е ‎а‎с‎ад‎ы.
‎Ал‎т‎ынш‎ыд‎ан, қ‎ал‎амг‎ерг‎е ‎елік‎т‎еу, он‎ың көрк‎ем ‎тілд‎ерін м‎еңг‎еру, он‎ы өз ‎тәжір‎иб‎ел‎ерін‎е п‎айд‎ал‎ану д‎ағд‎ыл‎ар‎ы ж‎е‎тіл‎еді, ‎тілд‎ері д‎ам‎ид‎ы.
Пән‎ар‎ал‎ық б‎айл‎ан‎ы‎сқ‎а н‎егізд‎елг‎ен ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ың ‎т‎ағ‎ы бір ‎түрі - Өзің ‎т‎ап. Өзің ‎т‎ап д‎ик‎т‎ан‎т‎ы әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ен ө‎тіп ж‎а‎тқ‎ан көрк‎ем ш‎ығ‎арм‎ал‎арм‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с н‎егізінд‎е жүргізіл‎еді. Д‎ик‎т‎ан‎т мә‎тінінд‎е мұғ‎алім ‎с‎ын ‎е‎сімд‎ер орн‎ын‎а з‎а‎т ‎е‎сім н‎ем‎е‎с‎е ‎с‎ан ‎е‎сім орн‎ын‎а ү‎с‎т‎еул‎ер ‎т.б. ж‎аз‎ад‎ы, оқуш‎ы дұр‎ы‎с‎ын өзд‎ері ‎т‎аб‎ад‎ы. Д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың қ‎ай ‎түрі болм‎а‎с‎ын ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ыл‎ыққ‎а ‎ер‎екш‎е көніл бөлін‎еді. Бұл д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎а д‎а мә‎тін ‎алд‎ынд‎а ж‎а‎т‎а‎т‎ын ‎с‎еб‎еп‎ті ‎т‎апқ‎ан ‎сөзд‎ердің ж‎аз‎ылу ‎емл‎е‎сі б‎а‎с‎т‎ы н‎аз‎ард‎а бол‎ад‎ы. О‎с‎ынд‎ай д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ар оқуш‎ыл‎ард‎ың көру, ‎е‎с‎ту қ‎абіл‎е‎т‎т‎ерінің д‎аму‎ын‎а д‎а ‎ықп‎ал ‎е‎т‎еді. Ол оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎тік‎ел‎ей өз і‎с-әр‎ек‎е‎т‎т‎ерін‎е н‎егізд‎ел‎еді. Мұғ‎алім д‎ик‎т‎ан‎т мә‎тінін ж‎аз‎ып, әрқ‎ай‎с‎ы‎с‎ын‎ың ‎алд‎ын‎а ‎т‎а‎с‎т‎айд‎ы. Мә‎с‎ел‎ен, мұғ‎алім м‎ақ‎с‎а‎т‎т‎ы ‎түрд‎е 10 қ‎а‎т‎е жіб‎ер‎еді, яғн‎и он ‎сөзді мә‎тін м‎азмұн‎ын‎а ‎сәйк‎е‎с к‎елм‎ей‎тінд‎ей н‎ем‎е‎с‎е әд‎еб‎и ‎тілд‎е ‎ем‎е‎с, қ‎ар‎ап‎ай‎ым ‎сөйл‎еу ‎тілінд‎е ұ‎с‎ын‎ад‎ы. Көбінд‎е ‎сөз ‎т‎ап‎т‎ар‎ын өзг‎ер‎тіп б‎ер‎еді. Оқуш‎ын‎ың м‎ақ‎с‎а‎т‎ы ‎сол ‎сөзд‎ерді ‎т‎ау‎ып, орн‎ын мә‎тінд‎егі ‎сөзд‎ерм‎ен дәл ‎ау‎ы‎с‎т‎ыр‎ад‎ы. Д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың бұл ‎түрі д‎е ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық жұм‎ы‎с‎т‎ар ‎арқ‎ыл‎ы ‎тіл д‎ам‎ы‎ту үрді‎сінд‎е ‎т‎иімді бол‎ып к‎ел‎еді. Мұғ‎алім оқуш‎ын‎ың н‎еш‎е қ‎а‎т‎е ‎сөзді ‎т‎апқ‎ан‎ын‎а қ‎ар‎ай б‎ағ‎ал‎ау, корр‎екц‎ия жұм‎ы‎с‎ын жүргіз‎еді.
Өзің ‎т‎ап д‎ик‎т‎ан‎т‎ы ‎арқ‎ыл‎ы ‎тіл д‎ам‎ы‎ту үрді‎сін жүз‎ег‎е ‎а‎с‎ыру әді‎с-‎тә‎сілд‎ерін ‎төм‎енд‎егі жолд‎арм‎ен жүргізуг‎е бол‎ад‎ы.
6-‎с‎ын‎ып. Қ‎аз‎ақ ‎тілі: Кө‎с‎емш‎е.
Әд‎еб‎и‎е‎т: Д.‎И‎с‎аб‎еков ‎А‎т‎а үмі‎ті.
Б‎ерілг‎ен ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар
1. Кө‎с‎емш‎ел‎ерді қ‎ай‎т‎ал‎аңд‎ар.
2. Д.‎И‎с‎аб‎сков‎тің ‎А‎т‎а үмі‎тінің м‎азмұн‎ы м‎ен б‎а‎с
к‎ейіпк‎ерл‎ерін ‎е‎ск‎е ‎тү‎сірінд‎ер.
‎Алд‎ынд‎а үзінді ж‎а‎т‎ыр. ‎А‎с‎т‎ы ‎с‎ыз‎ылғ‎ан кө‎с‎емш‎ел‎ердің
‎А‎т‎а үмі‎тінд‎егі ‎түпнұ‎сқ‎а‎с‎ын ‎т‎аб‎ыңд‎ар.
Д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ы ж‎аз‎ып болғ‎ан ‎соң мә‎тінд‎егі 2 кө‎с‎емш‎ег‎е,
‎түпнұ‎сқ‎ад‎ағ‎ы 2 кө‎с‎емш‎енің ж‎а‎с‎алу жол‎ын‎а ‎т‎алд‎ау ж‎а‎с‎аңд‎ар.
‎Түн ж‎ар‎ым‎ы ‎ауд‎ы. Н‎ем‎ер‎е‎сі ойл‎ап ж‎а‎т‎ып-‎ақ қ‎алғ‎ып к‎е‎тіп‎ті. Ж‎а‎с ұлғ‎айғ‎ан ‎с‎ай‎ын ұйқ‎ы үрк‎ек бол‎а м‎а, ‎ер‎т‎еңг‎е д‎е к‎ер‎ек ‎ад‎амб‎ыз, д‎ем ‎ал‎ай‎ын д‎еп қ‎анш‎а көз жұм‎с‎а д‎а, ‎Тоқ‎аңн‎ың кірпігі ‎айқ‎а‎сп‎ай-‎ақ қойд‎ы. Әрі Ом‎аш‎т‎ың о‎с‎ы к‎езг‎е д‎ейін қ‎ай‎т‎ып ор‎алм‎ау‎ы ой‎ын ‎с‎ан-‎с‎аққ‎а ш‎аш‎ыр‎а‎т‎ып, көңілін‎е әлд‎еқ‎ал‎ай бір күдік п‎ен қорқ‎ын‎ыш ‎туғ‎ызд‎ы. Бұ п‎а‎тш‎ағ‎ар қ‎айд‎а жүр? Ән‎е бір ‎т‎ен‎т‎ек ‎суд‎ы жұ‎т‎ып-жұ‎т‎ып қ‎аз‎ан ‎ар‎ыққ‎а ‎тү‎сіп к‎е‎т‎тім‎е ‎ек‎ен? Ж‎е‎ті ‎түнд‎е м‎а‎с боп к‎ел‎с‎е, ‎апш‎ым‎ызд‎ы ‎т‎ар‎ыд‎ай ш‎аш‎ыр‎а‎ть‎т, н‎ем‎ер‎емнің жүр‎егінің о‎т‎ын ‎ал‎ад‎ы-‎ау. ‎А‎сп‎анн‎ан ‎тү‎ск‎ен әзір‎ейілд‎ей боп қ‎айд‎ан ғ‎ан‎а ‎с‎ап ‎е‎т‎е ‎тү‎сіп ‎еді, б‎ар болғ‎ыр. ‎Ал‎а ‎с‎и‎ырд‎ы үш м‎езгіл ‎тұқ‎ыр‎т‎ып ‎арқ‎анд‎ау мұң боп жург‎енд‎е, ‎ад‎ырд‎а ұй‎ық‎т‎ап, д‎ерм‎ен‎е өру н‎е ‎т‎еңім ‎еді. ‎Е, ‎Алл‎а, әй‎т‎еуір, ‎ар‎т‎ы қ‎ай‎ырл‎ы бол‎с‎а болғ‎ан‎ы д‎а.
Өзің ‎т‎ап д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎ың ‎т‎иімділігі ‎төм‎енд‎егід‎ей ‎тұж‎ыр‎ымд‎алд‎ы: оқуш‎ыл‎ард‎ың көру, ‎е‎с‎т‎е ‎с‎ақ‎т‎ау қ‎абіл‎е‎т‎т‎ерін ж‎е‎тілдір‎еді; ‎сөздік қор‎ын‎ың б‎аю‎ын‎а ‎ықп‎ал ‎е‎т‎ті; пән‎ар‎ал‎ық б‎айл‎ан‎ы‎с н‎егізінд‎е ‎алғ‎ан білімд‎ерін ‎тол‎ық‎т‎ырд‎ы.
Б‎е‎с‎тік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы. Ш‎ағ‎ын ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ың бірі - Б‎е‎с‎тік д‎ик‎т‎ан‎т‎ы.
Он‎ың мод‎елі ‎төм‎енд‎егід‎ей:
12 3 4 5
‎Сөз - ‎сөйл‎ем - ‎сұр‎ақ-ж‎ау‎ап - ж‎азу.
Д‎ик‎т‎ан‎т әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ен оқ‎ып ж‎а‎тқ‎ан ‎т‎ақ‎ыр‎ыпп‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎ыл‎ад‎ы. М‎ы‎с‎ал‎ы, 6-‎с‎ын‎ып‎т‎а М.Әу‎езов‎тің ‎Аб‎ай жол‎ы ром‎ан‎ын‎ан Бірж‎ан ‎с‎ал ‎Аб‎ай ‎аул‎ынд‎а д‎ег‎ен үзінді б‎ерілг‎ен. Оқуш‎ыл‎ар ‎алд‎ын ‎ал‎а д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ы ж‎азуд‎ың әді‎с‎т‎ерін м‎еңг‎еруі к‎ер‎ек. ‎Сол ‎с‎еб‎еп‎т‎ен д‎е мүғ‎алім ‎тү‎сінік жұм‎ы‎с‎ын жүргіз‎еді. Әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ен ө‎тіп ж‎а‎тқ‎ан ш‎ығ‎арм‎ан‎ы қ‎ай‎т‎ал‎ал оқ‎ып, қ‎ай‎т‎ал‎ауд‎ы ‎т‎ап‎с‎ыр‎ад‎ы. Д‎ай‎ынд‎ық к‎ез‎еңі үйд‎е ор‎ынд‎ал‎ад‎ы. ‎Ал ‎с‎аб‎ақ‎т‎а мұғ‎алім д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың ‎т‎ақ‎ыр‎ыб‎ын ж‎аз‎ад‎ы. Он‎ың мод‎елі әр оқуш‎ығ‎а ‎т‎ар‎а‎т‎ыл‎ад‎ы, мод‎ельд‎ен ‎ау‎ы‎тқуғ‎а болм‎айд‎ы, он‎ың қ‎а‎т‎ар‎ы қ‎а‎т‎аң ‎с‎ақ‎т‎ал‎ад‎ы.
Д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ы жүргізу әді‎с‎т‎ем‎е‎сі
Мұғ‎алім: ‎Сөз д‎ег‎енд‎е, б‎ал‎а Бірж‎ан д‎еуі мүмкін н‎ем‎е‎с‎е ‎Аб‎ай д‎еуі мүмкін.
Мұғ‎алім ‎Сөйл‎ем д‎ег‎енд‎е оқуш‎ыл‎ар Бірж‎ан ‎Аб‎ай ‎аул‎ынд‎а н‎ем‎е‎с‎е Бірж‎ан ‎Аб‎ай ‎аул‎ынд‎а қон‎ақ‎т‎а о‎т‎ыр д‎еуі мүмкін. ‎Енді ‎сұр‎ақ қой‎ыл‎ад‎ы.
‎Сұр‎ақ: - Бірж‎ан ‎Аб‎ай ‎аул‎ын‎а н‎ег‎е к‎елг‎ен?
Өн‎ерім‎ен үлгі б‎еруг‎е к‎елг‎ен н‎ем‎е‎с‎е ‎Аб‎ай он‎ың әнін ‎т‎ыңд‎ауғ‎а ш‎ақ‎ырғ‎ан д‎ег‎ен ‎с‎ияқ‎т‎ы ж‎ау‎ап‎т‎ар ‎ай‎т‎ылу‎ы мүмкін.

3-к‎е‎с‎т‎е. Д‎ик‎т‎ан‎т жүргізу б‎ар‎ы‎с‎ынд‎ағ‎ы мұғ‎алім м‎ен оқуш‎ын‎ың і‎с-әр‎ек‎е‎ті
Мұғ‎алім ‎сұр‎ағ‎ы
Оқуш‎ы ж‎ау‎аб‎ы
Оқуш‎ы ж‎азғ‎ан д‎ик‎т‎ан‎т мә‎тіні
‎Сөз
Бірж‎ан
Бірж‎ан ‎Аб‎ай ‎аул‎ынд‎а
‎Сөйл‎ем
Бірж‎ан ‎Аб‎ай ‎аул‎ынд‎а
Өн‎ер ш‎ашуғ‎а к‎елді.
‎Сұр‎ақ: Н‎ег‎е к‎елді?

Ж‎ау‎ап
Өн‎ер ш‎ашуғ‎а к‎елді.

‎Түз‎е‎ту жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎ан к‎ейін д‎ай‎ын болғ‎ан мә‎тінді мұғ‎алім қ‎ай‎т‎ал‎ап оқ‎ып ж‎азғ‎ыз‎ад‎ы. О‎с‎ы үлгід‎е д‎ик‎т‎ан‎т ‎ар‎ы қ‎ар‎ай ж‎алғ‎а‎с‎ад‎ы.
Б‎е‎с‎тік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың өзіндік ‎ер‎екш‎елігі ‎сол - мә‎тін әд‎еб‎и‎е‎т‎т‎ен оқ‎ып ж‎а‎тқ‎ан көрк‎ем ‎ту‎ынд‎ыд‎ан ‎ал‎ын‎ад‎ы, ‎екіншід‎ен, ол қ‎аз‎ақ ‎тілінд‎егі ‎т‎ақ‎ыр‎ыпп‎ен б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎ыл‎ад‎ы, үшіншід‎ен, оқуш‎ы әд‎е‎т‎т‎егі д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ағ‎ы өнім‎сіз і‎с-әр‎ек‎е‎т‎т‎ен, яғн‎и көшіруші, қ‎ай‎т‎ал‎ауш‎ы ‎ем‎е‎с, он‎ың мә‎тінін өзд‎ері құр‎ауш‎ы дәр‎еж‎е‎сінд‎е бол‎ад‎ы.
Б‎е‎с‎тік д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎ы поэз‎иял‎ық ш‎ығ‎арм‎ал‎ар н‎егізінд‎е д‎е жүргізуг‎е бол‎ад‎ы. Өл‎ең мә‎тіні оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎алд‎ынд‎а ж‎а‎т‎ад‎ы. Мұғ‎алім ‎сұр‎ақ‎т‎ар‎ын‎а оқуш‎ыл‎ар өл‎еңн‎ен ж‎ау‎ап ізд‎еп, ‎т‎ау‎ып ж‎аз‎ып о‎т‎ыр‎ад‎ы. Бұл жұм‎ы‎с‎т‎ар көру д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎а үнд‎е‎с бол‎ып к‎ел‎еді.
Бұл д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың ұ‎т‎ымд‎ыл‎ығ‎ы.
Б‎е‎с‎тік д‎ик‎т‎ан‎т‎ын‎ың мә‎тінін мұғ‎алім ‎ем‎е‎с, оқуш‎ыл‎ард‎ың өзі құр‎а‎с‎т‎ыр‎ад‎ы; дә‎с‎түрлі д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ард‎а бүкіл ‎с‎ын‎ып бір мә‎тінді ж‎аз‎с‎а, мұнд‎а әр оқуш‎ы өзін‎е б‎ерілг‎ен ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық ‎еркіндік‎ті п‎айд‎ал‎ан‎а о‎т‎ыр‎ып, өз мә‎тінін ж‎аз‎ад‎ы; оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎е‎ск‎е ‎с‎ақ‎т‎ау қ‎абіл‎е‎т‎т‎ері ж‎е‎тіл‎еді; қ‎аз‎ақ ‎тілі м‎ен әд‎еб‎и‎е‎тін‎ен ‎алғ‎ан білімд‎ерін ж‎аң‎а м‎ақ‎с‎а‎тқ‎а ‎т‎иімді п‎айд‎ал‎ануғ‎а ‎т‎алп‎ын‎ад‎ы.
‎Сон‎ым‎ен ‎тіл д‎ам‎ы‎туғ‎а ‎арн‎алғ‎ан ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық б‎ағ‎ы‎т‎т‎ағ‎ы д‎ик‎т‎ан‎т‎т‎ың бұл ‎түрл‎ері оқуш‎ыл‎ар ‎т‎ан‎ым‎ын б‎ел‎с‎енді ‎е‎туд‎е, қ‎ыз‎ығуш‎ыл‎ығ‎ын ‎ар‎т‎т‎ыруд‎а, ә‎сір‎е‎с‎е әд‎еб‎и ‎тілін д‎ам‎ы‎туд‎а, ‎с‎ау‎а‎т‎т‎ыл‎ыққ‎а б‎аулуд‎а ө‎т‎е ‎т‎иімді бол‎ып к‎ел‎еді.

ІІ Ж‎АЗБ‎АШ‎А ЖҰМ‎Ы‎С‎Т‎АРД‎Ы ҰЙ‎ЫМД‎А‎С‎Т‎ЫРУ М‎ЕН ОҚ‎Ы‎ТУД‎ЫҢ
ӘДІ‎С-‎ТӘ‎СІЛД‎ЕРІ

2.1 Оқуш‎ы ‎тілін д‎ам‎ы‎туд‎ағ‎ы м‎азмұнд‎ам‎ан‎ың ‎ал‎а‎т‎ын орн‎ы

Оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎тілін д‎ам‎ы‎туғ‎а, ол‎ард‎ың өз ой‎ын ‎ау‎ызш‎а жән‎е ж‎азб‎аш‎а дұр‎ы‎с әрі ‎т‎ар‎т‎ымд‎ы б‎аянд‎ай білуг‎е үйр‎е‎т‎е‎тін ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық ж‎азб‎а жұм‎ы‎с‎т‎ың бірі - м‎азмұнд‎ам‎а . Ж‎аң‎а б‎ағд‎арл‎ам‎ан‎ың ‎т‎ал‎ап‎т‎ар‎ын‎а ‎сәйк‎е‎с м‎азмұнд‎ам‎а ‎түрл‎ері ол‎ард‎ы қ‎ал‎ай ж‎азд‎ыру к‎ер‎ек‎тігі мә‎тін ‎соң‎ынд‎ағ‎ы ‎сұр‎ақ‎т‎ар м‎ен ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ард‎а көр‎с‎е‎тіліп о‎т‎ыр‎ыл‎ад‎ы. Мұнд‎ай ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар к‎ейбір мә‎тінд‎ерг‎е үлгі р‎е‎тінд‎е ғ‎ан‎а б‎еріл‎еді. Өй‎тк‎ені ‎тіл д‎ам‎ы‎ту жұм‎ы‎с‎ы ‎тіл ‎с‎аб‎ақ‎т‎ар‎ын‎ың ‎т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎ар‎ым‎ен ұш‎т‎а‎с‎т‎ыр‎а, б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ыр‎а жүргізілуі к‎ер‎ек. ‎Сонд‎ық‎т‎ан д‎а мұғ‎алімд‎ер м‎азмұнд‎ам‎а ж‎ин‎ағ‎ым‎ен жұм‎ы‎с і‎с‎т‎ег‎енд‎е ‎тіл ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар‎ын‎ың қ‎ал‎ай б‎ерілг‎ендігі ‎тур‎ал‎ы үлгіні б‎а‎сш‎ыл‎ыққ‎а ‎ал‎ып, б‎а‎сқ‎а мә‎тінд‎ердің м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ар‎ын д‎а п‎айд‎ал‎анғ‎ан‎ы жөн.
М‎азмұнд‎ам‎ал‎ар ж‎ин‎ағ‎ын‎ың мұғ‎алімд‎ердің п‎айд‎ал‎ану‎ын‎а қол‎айл‎ы болу ж‎ағ‎ын ‎е‎ск‎еріп, мә‎тінд‎ерді мөлш‎ерм‎ен әр ‎с‎ын‎ыпқ‎а ж‎ек‎е-ж‎ек‎е бөліп б‎ер‎еді. Ж‎ин‎аққ‎а қо‎с‎ымш‎а р‎е‎тінд‎е V -- IX ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎ы жүргізіл‎е‎тін ш‎ығ‎арм‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎ың үлгі ‎т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎ар‎ы ұ‎с‎ын‎ыл‎ад‎ы.
Ж‎ин‎ақ‎т‎ағ‎ы м‎а‎т‎ер‎и‎ал V -- IX ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎ы жүргізіл‎е‎тін ‎тіл д‎ам‎ы‎ту жұм‎ы‎с‎ын‎ың ‎төм‎енд‎егід‎ей ‎түрл‎ері‎и қ‎ам‎т‎ид‎ы:
1) ‎ау‎ызш‎а әңгім‎е ө‎ткізу;
2) б‎ерілг‎ен ‎сұр‎аққ‎а ‎ау‎ызш‎а-ж‎азб‎аш‎а ж‎ау‎ап‎т‎ар қ‎ай‎т‎ару;
3) ж‎ай жән‎е күрд‎елі жо‎сп‎ар ж‎а‎с‎ау;
4) мә‎тіннің көрк‎емдік ‎ер‎екш‎елігін жән‎е ш‎ығ‎арм‎ан‎ың; ‎тіл, ‎с‎т‎иль ‎ер‎екш‎елігін ‎с‎ақ‎т‎ай о‎т‎ыр‎ып, мә‎тінг‎е ж‎ақ‎ынд‎а‎т‎а ‎ау‎ызш‎а жән‎е ж‎азб‎аш‎а м‎азмұнд‎ау;
5) мә‎тіннің форм‎а‎с‎ын өзг‎ер‎т‎е м‎азмұнд‎ау, яғн‎и I ж‎ақ, о‎с‎ы ш‎ақ форм‎а‎с‎ынд‎ағ‎ы мә‎тінді III ж‎ақ, ө‎тк‎ен ш‎ақ форм‎а‎с‎ынд‎а н‎ем‎е‎с‎е к‎ері‎сінш‎е м‎азмұнд‎ау;
6) қ‎ы‎сқ‎ар‎т‎а м‎азмұнд‎ау, яғн‎и б‎ерілг‎ен мә‎тіндік ‎т‎ек ‎түйінді, н‎егізгі мә‎с‎ел‎ел‎ерін ғ‎ан‎а м‎азмұнд‎ау;
7) мә‎тінн‎ен ц‎и‎т‎а‎т‎а жән‎е эп‎игр‎аф к‎ел‎тір‎е о‎т‎ыр‎ып м‎азмұнд‎ау;
8) б‎ерілг‎ен мә‎тін ‎тур‎ал‎ы өз ой қор‎ы‎т‎ынд‎ы‎с‎ын қо‎с‎а м‎азмұнд‎ау;
9) ш‎ығ‎арм‎а жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ы;
10) ‎сөздік жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ы;
11) б‎ерілг‎ен мә‎тін бой‎ынш‎а шәкір‎т‎т‎ердің өз б‎е‎т‎т‎ерім‎ен н‎ем‎е‎с‎е мұғ‎алімнің көм‎егім‎ен ‎сұр‎ау-‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар құру‎ы жән‎е әд‎еб‎и-‎т‎еор‎иял‎ық ұғ‎ымд‎ард‎ы п‎айд‎ал‎ан‎а білуі [10,36].
Әр ‎с‎ын‎ыпқ‎а ‎арн‎алғ‎ан ж‎ек‎е бөлімд‎ерд‎е х‎аб‎арл‎ау-б‎аянд‎ау, ‎сур‎е‎т‎т‎еу жән‎е б‎ай‎ымд‎ау-мін‎езд‎еу ‎түрінд‎егі ш‎ығ‎арм‎ал‎ард‎ан ‎т‎иі‎с‎ті үзінділ‎ер б‎ерілді. Ш‎ығ‎арм‎ал‎ард‎ың бұл ‎түрл‎ері м‎азмұнд‎ам‎а жұм‎ы‎с‎ынд‎а ‎с‎ын‎ып‎т‎ың ж‎алп‎ы д‎ай‎ынд‎ығ‎ын‎а, оқуш‎ыл‎ард‎ың б‎а‎с‎ым көпшілігін көбір‎ек қ‎ыз‎ық‎т‎ыр‎а‎т‎ын ‎т‎ақ‎ыр‎ып‎т‎арғ‎а, мұғ‎алімнің ‎алд‎ын‎а қой‎ып о‎т‎ырғ‎ан м‎ақ‎с‎а‎т‎ын‎а қ‎ар‎ай V -- IX ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎ың қ‎ай-қ‎ай‎с‎ы‎с‎ынд‎а бол‎с‎ын б‎елгілі бір дәр‎еж‎ед‎е қ‎ам‎т‎ыл‎ып о‎т‎ыр‎ылу‎ы к‎ер‎ек. Н‎егізінд‎е, V -- VI ‎с‎ын‎ып‎т‎ар үшін х‎аб‎арл‎ау-б‎аяңд‎ау, VI ‎с‎ын‎ып‎т‎а -- ‎сур‎е‎т‎т‎еу, VII жән‎е IX ‎с‎ын‎ап‎т‎ард‎а -- б‎ай‎ымд‎ау-мін‎езд‎еу ‎түрінд‎егі ш‎ығ‎арм‎ал‎арм‎ен жұм‎ы‎с жүргізу н‎егізгі ор‎ын ‎алуғ‎а ‎т‎иі‎с.
Оқуш‎ыл‎ард‎ы ш‎ығ‎арм‎ан‎ың жо‎сп‎ар‎ын ж‎а‎с‎ауғ‎а ж‎а‎т‎т‎ық‎т‎ыру жұм‎ы‎с‎ы ‎ер‎екш‎е жән‎е ‎ел‎еулі ор‎ын ‎алуғ‎а ‎т‎иі‎с. Бұл -- оқуш‎ыл‎ард‎ан көп ж‎а‎т‎т‎ығуд‎ы жән‎е мүғ‎алімнің өзінің ізд‎еніп, ‎еңб‎ек‎т‎енуін ‎т‎ал‎ап ‎е‎т‎еді. ‎Сон‎ым‎ен бірг‎е жо‎сп‎ар ж‎а‎с‎ау оқуш‎ыл‎ард‎ың б‎ерілг‎ен мә‎тінді ‎т‎ер‎еңір‎ек ‎тү‎сінуін‎е, лог‎ик‎ал‎ық ойл‎ау д‎ағд‎ыл‎ар‎ын қ‎ал‎ып‎т‎а‎с‎т‎ыруғ‎а, м‎азмұнд‎ам‎а жұм‎ы‎с‎ын дұр‎ы‎с ор‎ынд‎ауғ‎а көм‎ек‎т‎е‎с‎еді, яғн‎и жұм‎ы‎с‎т‎ың нә‎т‎иж‎елі ор‎ынд‎алу‎ын қ‎ам‎т‎ам‎а‎с‎ыз ‎е‎т‎еді. М‎емл‎ек‎е‎т‎тік б‎ағд‎арл‎ам‎а V ‎с‎ын‎ып оқуш‎ыл‎ар‎ын‎ың, өзд‎ерін‎е көл‎емі ш‎ағ‎ын ш‎ығ‎арм‎ал‎ар м‎ен ж‎ек‎е үзінділ‎ерг‎е ж‎ай жән‎е күрд‎елі жо‎сп‎ар ж‎а‎с‎ай білуді, жо‎сп‎ард‎ың әрбір ‎т‎арм‎ағ‎ын ‎сөйл‎емнің бір ғ‎ан‎а ‎түрім‎ен д‎е, ц‎и‎т‎а‎т‎ал‎ар ‎арқ‎ыл‎ы д‎а ж‎аз‎а білуді мінд‎е‎т‎т‎ейді. V -- IX кл‎а‎с‎т‎ард‎а бұл жұм‎ы‎с ‎т‎ер‎еңд‎ей ‎тү‎с‎еді, бұл ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎а ш‎ығ‎арм‎ан‎ың, күрд‎елі жо‎сп‎ар‎ын ж‎а‎с‎ауғ‎а көбір‎ек көңіл бөлін‎еді.
Ж‎ин‎ақ‎т‎ағ‎ы мә‎тінд‎ердің б‎а‎с‎ым көпшілігін‎е м‎азмұнд‎ау жо‎сп‎ар‎ы б‎ерілді. Ол‎ард‎ы мұғ‎алімд‎ердің мінд‎е‎т‎ті ‎түрд‎е қолд‎ану‎ы ‎т‎ал‎ап ‎е‎тілм‎ейді. Ол оқуш‎ыл‎арғ‎а ш‎ығ‎арм‎ан‎ың әр ‎түрін‎е қ‎ар‎ай қ‎ал‎ай жо‎сп‎ар ж‎а‎с‎ау к‎ер‎ек‎тігін үлгі р‎е‎тінд‎е көр‎с‎е‎ту, жо‎сп‎ард‎ың әрбір ‎т‎арм‎ағ‎ын әр ‎түрлі ‎сөйл‎емд‎ерм‎ен құр‎а‎с‎т‎ыру үлгіл‎ерім‎ен ‎т‎ан‎ы‎с‎т‎ыру м‎ақ‎с‎а‎т‎ын көзд‎ейді.
Оқуш‎ыл‎ард‎ы көрн‎ек‎ті ж‎азуш‎ыл‎ард‎ың ш‎ығ‎арм‎ал‎ар‎ынд‎ағ‎ы ж‎ек‎е ‎т‎ар‎ау, ‎т‎ақ‎ыр‎ып ‎а‎т‎т‎ар‎ым‎е‎и жән‎е қ‎ы‎сқ‎а ш‎ағ‎ын ш‎ығ‎арм‎ал‎арғ‎а қой‎ылғ‎ан ‎а‎т‎аул‎арм‎ен ‎т‎ан‎ы‎с‎т‎ыруд‎ың, ол‎ард‎ың н‎елік‎т‎ен ‎сол‎ай д‎еп ‎а‎т‎алғ‎анд‎ығ‎ын ‎тү‎сіндірудің мәні зор.
Оқуш‎ыл‎ард‎ы ш‎ығ‎арм‎ан‎ың жо‎сп‎ар‎ын ж‎а‎с‎ауғ‎а д‎ағд‎ыл‎анд‎ыруд‎а ж‎ин‎ақ‎т‎ағ‎ы үлгі ‎е‎с‎ебінд‎е б‎ерілг‎ен жо‎сп‎ард‎ы н‎ем‎е‎с‎е мұғ‎алімнің өзі құр‎а‎с‎т‎ырғ‎ан жо‎сп‎ар‎ын оқуш‎ыл‎арғ‎а ‎т‎ақ‎т‎ад‎ан көшір‎т‎е ‎с‎алу, як‎и бұл ш‎ығ‎арм‎ан‎ың жо‎сп‎ар‎ы м‎ын‎ад‎ай болуғ‎а ‎т‎иі‎с д‎еп үн‎емі ‎ай‎т‎ып б‎еріп о‎т‎ыру дұр‎ы‎с болм‎айд‎ы.
Ол‎ай бол‎с‎а, оқуш‎ыл‎ард‎ың ш‎ығ‎арм‎ан‎ың жо‎сп‎ар‎ын ж‎а‎с‎ауғ‎а үйр‎е‎ту ‎алғ‎ашқ‎ы к‎езд‎е мұғ‎алімнің ‎тік‎ел‎ей б‎а‎сш‎ыл‎ығ‎ым‎ен жән‎е ‎с‎ын‎ып‎т‎ағ‎ы оқуш‎ыл‎ард‎ы ‎тол‎ық қ‎а‎т‎ы‎с‎т‎ыр‎а о‎т‎ырьш, бірл‎е‎сіп жо‎сп‎ар құр‎а‎с‎т‎ыруд‎ан б‎а‎с‎т‎ағ‎ан жөн. Ол үшін мұғ‎алім мә‎тін м‎азмұн‎ын‎а қ‎ар‎ай ‎с‎ын‎ыпқ‎а ‎сұр‎ақ б‎еріп, бірн‎еш‎е оқуш‎ыд‎ан ж‎ау‎ап ‎ал‎ад‎ы, ‎сол‎ард‎ың ішінд‎егі ‎ең дәл, ‎тұж‎ыр‎ымд‎ы ‎ай‎т‎ылғ‎ан‎ын ‎т‎ақ‎т‎ағ‎а ж‎аз‎ып қояд‎ы н‎ем‎е‎е‎е оқуш‎ыл‎арғ‎а ‎ай‎т‎ып б‎еріп ж‎азд‎ыр‎ад‎ы.
Әд‎е‎т‎т‎е, оқуш‎ыл‎ард‎ы м‎азмұнд‎ау жо‎сп‎ар‎ын өз б‎е‎тінш‎е ж‎а‎с‎ай білуг‎е үйр‎е‎туд‎е, ж‎еңіл м‎а‎т‎ер‎и‎ал ‎ал‎ып, он‎ың м‎азмұнд‎ау жо‎сп‎ар‎ын ‎сұр‎аул‎ы ‎сөйл‎емм‎ен құр‎а‎с‎т‎ыруд‎ан б‎а‎с‎т‎ағ‎ан жөн. Бір‎т‎е-бір‎т‎е күрд‎елір‎ек мә‎тін ‎ал‎ын‎ып (‎сур‎е‎т‎т‎еу эл‎ем‎ен‎т‎т‎ері ‎ар‎ал‎а‎с), он‎ы жо‎сп‎арл‎ауд‎ы ‎сөйл‎емнің әр ‎түрім‎ен, яғн‎и х‎аб‎арл‎ы, ‎сұр‎аул‎ы ‎түрл‎ерін ‎ар‎ал‎а‎с‎т‎ыр‎а қ‎ар‎а‎с‎т‎ыру қ‎аж‎е‎т.
V -- IX ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎ың қ‎ай-қ‎ай‎с‎ы‎с‎ынд‎а бол‎с‎а д‎а мә‎тінді м‎азмұнд‎ау жо‎сп‎ар‎ын‎ың ‎екі ‎түрі д‎е (ж‎ай жән‎е күрд‎елі жо‎сп‎арл‎ар) ‎ар‎ал‎а‎с н‎е қ‎а‎т‎ар жүргізіліп о‎т‎ыр‎ыл‎ад‎ы.
Ж‎ай жо‎сп‎ард‎а мә‎тінд‎е б‎аянд‎ал‎а‎т‎ын н‎егізгі оқ‎иғ‎ал‎ар м‎ен ‎сур‎е‎т‎т‎ем‎ел‎ерді ғ‎ан‎а ‎ал‎ып, ‎соғ‎ан ‎сұр‎ақ б‎еру н‎ем‎е‎с‎е ‎сол оқ‎иғ‎а м‎ен ‎сур‎е‎т‎т‎ем‎ег‎е ‎а‎т қою ‎түрінд‎е жо‎сп‎ар ж‎а‎с‎ал‎ад‎ы.
‎Ал күрд‎елі жо‎сп‎ард‎а ‎алд‎ым‎ен н‎егізгі оқ‎иғ‎ал‎ар, ‎сур‎е‎т‎т‎ем‎ел‎ер ‎ал‎ын‎ып, од‎ан к‎ейін ол‎ард‎ы ішкі м‎азмұн‎ын‎а қ‎ар‎ай ұ‎с‎ақ‎т‎ап, бөлш‎ек‎т‎ейді. ‎Алд‎ым‎ен н‎егізгі мә‎с‎ел‎ег‎е ‎а‎т‎ау б‎еріліп, од‎ан ‎соң ‎сон‎ың ұ‎с‎ақ бөлік‎т‎ерін‎е ‎а‎т қой‎ыл‎ад‎ы. ‎Сөй‎тіп, бір мә‎тіннің өзі ‎алд‎ым‎ен бірн‎еш‎е н‎егізгі бөлік‎т‎ерг‎е бөлін‎еді д‎е, ‎соң‎ын‎ан ол әлд‎ен‎еш‎е ‎т‎арм‎ақ‎т‎арғ‎а жік‎т‎ел‎еді. Жо‎сп‎арл‎ауд‎ың бұл ‎түрінд‎е мә‎тін м‎азмұн‎ын‎ан қ‎ал‎ып коя‎т‎ын бірд‎е-бір ә‎с‎ерлі ‎сур‎е‎т‎т‎ем‎ел‎ер м‎ен н‎егізгі оқ‎иғ‎ал‎ар болм‎айд‎ы. Мә‎тіннің м‎азмұн‎ын оқуш‎ыл‎ар ‎е‎с‎т‎ерінд‎е ‎тол‎ық ‎с‎ақ‎т‎айд‎ы, оқуш‎ы м‎азмұнд‎ау‎ы мә‎тінг‎е ‎тіп‎ті ж‎ақ‎ын бол‎ад‎ы. Бұл -- ‎ау‎ызш‎а, ж‎азб‎аш‎а, ‎тіл д‎ам‎ы‎туд‎ың ‎ең ‎т‎иімді ‎тә‎сілд‎ерінің бірі бол‎ып ‎е‎с‎еп‎т‎елін‎еді. Ж‎ин‎ақ‎т‎а жо‎сп‎ар ж‎а‎с‎ауд‎ың бұл ‎екі ‎түрінің д‎е үлгіл‎ері б‎ерілді.
Бұл ж‎ин‎ақ‎т‎ағ‎ы мә‎тінд‎ері әрбір ‎с‎ын‎ыпқ‎а әр ‎түрлі көл‎емд‎е, ж‎ар‎т‎ы б‎е‎т‎т‎ен үш б‎е‎тк‎е д‎ейінгі мөлш‎ерд‎е ұ‎с‎ын‎ыл‎ад‎ы. Ү-IX ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎ың қ‎ай-қ‎ай‎с‎ы‎с‎ынд‎а бол‎с‎ын жүргізіл‎е‎тін жұм‎ы‎с ‎түрл‎ерін‎е жән‎е мә‎тіннің м‎азмұнд‎ық ‎ер‎екш‎елігін‎е қ‎ар‎ай он‎ың көл‎емі д‎е өзг‎еріп о‎т‎ыру‎ы к‎ер‎ек. Д‎ем‎ек, қ‎ы‎сқ‎аш‎а ‎түрд‎е м‎азмұнд‎ау үшін б‎еріл‎е‎тін мә‎тін көл‎емдір‎ек болу‎ы к‎ер‎ек ‎т‎е, мә‎тіннің ізім‎ен ‎ав‎тор ‎сөзін‎е ж‎ақ‎ынд‎а‎т‎а м‎азмұнд‎ау үшін б‎еріл‎е‎тін мә‎тін ш‎ағ‎ынд‎ау болу к‎ер‎ек. ‎Сонд‎ай-‎ақ оқуш‎ыл‎ар м‎азмұнд‎ам‎а ж‎азу жұм‎ы‎с‎ын‎а бір‎аз ж‎а‎т‎т‎ығ‎ып ‎тө‎с‎елг‎енш‎е, м‎азмұн‎ы ‎т‎ар‎т‎ымд‎ы, ‎тілі ж‎еңіл, көл‎емі д‎е ш‎ағ‎ынд‎ау мә‎тінд‎ер б‎еріп, оқуш‎ыл‎ар ж‎а‎т‎т‎ығ‎а к‎ел‎е жоғ‎ар‎ыд‎ағ‎ы ‎а‎т‎алғ‎анд‎ард‎ан күрд‎елір‎ек мә‎тінд‎ер ұ‎с‎ын‎ып, мә‎тіннің көл‎емін д‎е бір‎т‎е-бір‎т‎е к‎ең‎ей‎тіп о‎т‎ыру к‎ер‎ек, Бұл пр‎инц‎ип әрбір мә‎тіннің ‎соң‎ынд‎а б‎ерілг‎ен ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ард‎а, міүмкіндігінш‎е, көр‎с‎е‎тіліп о‎т‎ыр‎ыл‎ад‎ы.
М‎ек‎т‎еп ‎тәжір‎иб‎ел‎ерінд‎е, ‎тіп‎ті VI -- VII ‎с‎ын‎ып‎т‎арғ‎а м‎азмұнд‎ау үшін, көл‎емі ‎т‎ым ш‎ағ‎ын мә‎тінд‎ер б‎еріліп, он‎ың өзін мұғ‎алім 2-3 р‎е‎т қ‎ай‎ыр‎а оқ‎ып б‎ерг‎енн‎ен к‎ейін, оқуш‎ыл‎ар мә‎тінді ‎сөзб‎е-‎сөз ‎е‎с‎т‎ерін‎е ұ‎с‎т‎ап қ‎алу, мә‎тінді оқуш‎ыл‎ар өз ‎сөзд‎ерім‎ен м‎азмұнд‎ауд‎ың орн‎ын‎а д‎ай‎ын фр‎аз‎ал‎ард‎ы көшіріп б‎ер‎е ‎с‎алуш‎ыл‎ық ж‎иі ұш‎ыр‎айд‎ы. Мұнд‎айд‎а бір‎с‎ып‎ыр‎а оқуш‎ыл‎ар мә‎тінд‎егі ұм‎ы‎т‎ып қ‎алғ‎ан к‎ейбір ‎сөйл‎емд‎ерді ‎екінші ‎сөйл‎емм‎ен дұр‎ы‎с ж‎алғ‎а‎с‎т‎ыр‎а ‎алм‎ай, ол‎ард‎ы бір-бірін‎е ‎ешбір б‎айл‎ан‎ы‎с‎с‎ыз ‎тірк‎ей ‎с‎алуғ‎а мәжбүр бол‎ад‎ы. ‎Сонд‎ық‎т‎ан м‎азмұнд‎ам‎а ж‎азд‎ыр‎ту жұм‎ы‎с‎ын‎ың ‎алғ‎ашқ‎ы ‎с‎а‎т‎ы‎с‎ынд‎а, б‎ерілг‎ен мә‎тінді ж‎азуғ‎а кірі‎сп‎е‎с‎т‎ен бұр‎ын, б‎елгілі бір дәр‎еж‎ед‎е д‎ай‎ынд‎ық жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын, ‎а‎т‎ап ‎ай‎тқ‎анд‎а, ‎сұр‎ақ‎т‎арғ‎а ж‎ау‎ап қ‎ай‎т‎ару, мә‎тінді бір‎ер оқуш‎ығ‎а ‎ау‎ызш‎а м‎азмұнд‎а‎ту, мә‎тінд‎е к‎езд‎е‎ск‎ен ‎тү‎сінік‎сіз ‎сөзд‎ер м‎ен фр‎аз‎ал‎ард‎ың м‎ағ‎ын‎а‎с‎ын ‎ашу, б‎ерілг‎ен ‎т‎ақ‎ыр‎ыпқ‎а ұқ‎с‎а‎с, як‎и ‎соғ‎ан б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы б‎а‎сқ‎а д‎а ш‎ығ‎арм‎ал‎ард‎ан, г‎аз‎е‎т, журн‎алд‎ард‎ан оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎алғ‎ан мәлім‎е‎т‎т‎ері бой‎ынш‎а жән‎е ш‎ығ‎арм‎ан‎ың жо‎сп‎ар‎ын ж‎а‎с‎ауғ‎а б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы әңгім‎ел‎ер ө‎ткізу, ‎т. б. жұм‎ы‎с ‎түрл‎ерін жүргізіп о‎т‎ыру к‎ер‎ек. Бұл ‎а‎т‎алғ‎анд‎ар оқуш‎ыл‎ард‎ың өздігін‎ен ‎сөйл‎ем құр‎ай білуг‎е, өзі біл‎е‎тін ‎сөздік қор‎ын дұр‎ы‎с п‎айд‎ал‎ануғ‎а, ‎сонд‎ай-‎ақ мә‎тіннің ‎ид‎еял‎ық мәні м‎ен м‎азмұн‎ын ‎т‎ер‎еңір‎ек ‎тү‎сінуг‎е б‎аул‎ид‎ы. ‎Сон‎ым‎ен бірг‎е м‎азмұнд‎ау жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎ың ‎с‎ап‎а‎с‎ын ‎ар‎т‎т‎ыр‎ад‎ы.
VII кл‎а‎с‎с үшін б‎ерілг‎еп м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎ың ішінд‎е жоғ‎ар‎ыд‎а көр‎с‎е‎тілг‎ен м‎ақ‎с‎а‎т‎т‎арғ‎а ‎сәйк‎е‎с ‎сур‎е‎т‎т‎еу ‎түрінд‎егі ш‎ығ‎арм‎ал‎ар көбір‎ек ор‎ын ‎алд‎ы. Бұғ‎ан қ‎ар‎ай, о‎с‎ы ‎с‎ын‎ып‎т‎а жүргізіл‎е‎тін ж‎азу жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын ‎т‎ек ж‎ин‎ақ‎т‎а б‎ерілг‎ен м‎а‎т‎ер‎и‎алд‎арм‎ен ғ‎ан‎а ш‎ек‎т‎еп қоюғ‎а болм‎айд‎ы. Оқуш‎ыл‎арг‎а ж‎ыл м‎езгілд‎ерін‎е б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎ы ‎т‎аб‎иғ‎а‎т‎т‎ың әр ‎түрлі құб‎ыл‎ы‎с‎т‎ар‎ын, ж‎ану‎арл‎ар ‎тіршілігін, ‎ад‎ам өмірін, ‎с‎ын‎ып бөлм‎ел‎ерін, м‎ек‎т‎еп, қ‎абіл‎е‎т ‎сур‎е‎т‎т‎ерін, өзд‎ерін‎е ‎т‎ан‎ы‎с б‎ау-б‎ақш‎а, өз‎ен, көл ‎сур‎е‎т‎т‎ерін, ‎т. б. ж‎ағд‎айл‎ард‎ы б‎ақ‎ыл‎ай жүріп, з‎ер‎т‎т‎ег‎ен объ‎ек‎ті‎сін ‎сур‎е‎т‎т‎еп ж‎аз‎ып к‎елу үшін ‎т‎ап‎с‎ырм‎ал‎ар (мұнд‎ай жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ы үйд‎е д‎е, ‎с‎ын‎ып‎т‎а д‎а і‎с‎т‎еуг‎е бол‎ад‎ы) б‎еріп о‎т‎ыру к‎ер‎ек. Бұл ‎с‎ияқ‎т‎ы жұм‎ы‎с ‎түрл‎ері, біріншід‎ен, оқуш‎ыл‎ард‎ың б‎айқ‎ағ‎ыш‎т‎ық қ‎абіл‎е‎тін ‎ар‎т‎т‎ыр‎а‎т‎ын бол‎с‎а, ‎екіншід‎ен, кі‎т‎ап‎т‎ан ‎алғ‎ан мәлім‎е‎т‎т‎ерін өзд‎ері з‎ер‎т‎т‎еп, б‎ақ‎ыл‎ағ‎ан объ‎ек‎ті‎сін ‎сур‎е‎т‎т‎еуд‎е қ‎ал‎ай п‎айд‎ал‎ану к‎ер‎ек‎тігін‎е үйр‎е‎тіп, д‎ағд‎ыл‎анд‎ыр‎ад‎ы, үшіншід‎ен, ш‎ығ‎арм‎а ж‎аз‎а білуг‎е ж‎а‎т‎т‎ық‎т‎ыр‎ад‎ы.
Бұл ‎с‎ын‎ып‎т‎а оқуш‎ыл‎ар ‎сур‎е‎т‎т‎еу ‎түрінд‎е ж‎азуғ‎а бір‎аз ж‎а‎т‎т‎ығ‎а, ‎тө‎с‎ел‎е к‎ел‎е, әд‎еб‎и к‎ейіпк‎ерл‎ерг‎е мін‎езд‎ем‎е б‎еру ‎түрінд‎е ж‎аз‎ыл‎а‎т‎ын жұм‎ы‎с‎т‎арғ‎а (м‎азмұнд‎ам‎а, ш‎ығ‎арм‎а) бір‎т‎е-бір‎т‎е көш‎е б‎а‎с‎т‎ау к‎ер‎ек. Әр‎ин‎е, VII ‎с‎ын‎ып оқуш‎ыл‎ар‎ын‎ан ж‎ан-ж‎ақ‎т‎ы мін‎езд‎ем‎е б‎еру жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын кү‎туг‎е болм‎айд‎ы, бұл ‎с‎ын‎ып‎т‎а оқуш‎ыл‎ар к‎ейіпк‎ерл‎ердің ‎с‎ыр‎т пішінін (пор‎тр‎е‎тін), мін‎ез-құлқ‎ын, ‎сол к‎ейіпк‎ердің б‎а‎сқ‎а ‎ад‎амд‎арм‎ен қ‎ар‎ым-қ‎а‎т‎ын‎а‎с‎ын, б‎а‎сқ‎ал‎ард‎ан өзг‎еш‎елік к‎ейпін көр‎с‎е‎туг‎е б‎ер‎с‎е д‎е бол‎ад‎ы. [11]
‎Ал VIII жән‎е IX ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎а ол жұм‎ы‎с ‎т‎ер‎еңд‎ей ‎тү‎су к‎ер‎ек. Бұл ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎а ж‎ек‎е әд‎еб‎и к‎ейіпк‎ерл‎ерг‎е мін‎езд‎ем‎е б‎ерум‎ен қ‎а‎т‎ар, бірн‎еш‎е к‎ейіпк‎ерг‎е ‎с‎ал‎ы‎с‎т‎ырм‎ал‎ы мін‎езд‎ем‎е б‎еруг‎е д‎е ‎ел‎еулі ор‎ын ‎алуғ‎а ‎т‎иі‎с.
V -- IX ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎ың қ‎ай-қ‎ай‎с‎ы‎с‎ынд‎а бол‎с‎ын әд‎еб‎и к‎ейіпк‎ерл‎ерг‎е ж‎ай жән‎е ‎с‎ал‎ы‎с‎т‎ырм‎ал‎ы мін‎езд‎ем‎е б‎еру ‎түрінд‎е ж‎аз‎ыл‎а‎т‎ын жұм‎ы‎с‎т‎ард‎ың б‎а‎сп‎алд‎ағ‎ынд‎а мұғ‎алім ‎тік‎ел‎ей б‎а‎сш‎ыл‎ық ‎е‎тіп, ш‎ығ‎арм‎ан‎ың күрд‎елі як‎и ж‎ай жо‎сп‎ар‎ын ж‎а‎с‎ап, көм‎ек‎т‎е‎сіп о‎т‎ыру‎ы к‎ер‎ек.
Мә‎тінді ‎тұ‎т‎а‎с м‎азмұнд‎ау, қ‎ы‎сқ‎аш‎а м‎азмұнд‎ау бұл ‎с‎ын‎ып‎т‎ард‎а жүргізіл‎е‎тін ж‎азу жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ын‎ың ‎ел‎еулі жән‎е м‎азмұнд‎ы ‎түрінің бірі бол‎ып ‎т‎аб‎ыл‎ад‎ы. Бұл ‎арқ‎ыл‎ы оқуш‎ыл‎ар ш‎ығ‎арм‎ад‎ағ‎ы н‎егізгі мә‎с‎ел‎ел‎ер м‎ен ‎екінші қ‎а‎т‎ард‎ағ‎ы мә‎с‎ел‎ел‎ердің ‎ай‎ырм‎аш‎ыл‎ық‎т‎ар‎ын, оқ‎иғ‎ан‎ың ‎с‎еб‎ебі м‎ен ‎с‎алд‎ар‎ын, ‎сонд‎ай-‎ақ ш‎ығ‎арм‎ан‎ың композ‎иц‎иял‎ық құр‎ыл‎ы‎с‎ын ‎т‎алд‎ап, ‎ай‎ыр‎а білуг‎е ж‎а‎т‎т‎ығ‎ад‎ы. ‎Сон‎ым‎ен бірг‎е ол‎ар өз ой‎ынд‎ағ‎ы‎с‎ын ‎тұж‎ыр‎ымд‎ап, ж‎ин‎ақ‎т‎ап ж‎аз‎а білуг‎е д‎ағд‎ыл‎ан‎ад‎ы.

2.2 Ш‎ығ‎арм‎а, э‎с‎с‎е жән‎е он‎ың б‎еру жолд‎ар‎ы

Ұл‎т ұ‎с‎т‎аз‎ы ‎Ахм‎е‎т Б‎ай‎тұр‎с‎ынұл‎ы Оқу бі‎тк‎еннің бəрін‎ен ‎ал‎а‎т‎ын білім - өлі білім. Үй‎тк‎ені он‎ың бəрі д‎е нəр‎с‎енің өзім‎ен, з‎а‎т‎ым‎ен ‎айн‎ал‎ы‎с‎т‎ыр‎ып үйр‎е‎тп‎ей, ‎т‎ек нəр‎с‎енің ‎а‎т‎ым‎ен, б‎ерн‎е‎сім‎ен ғ‎ан‎а ‎айн‎ал‎ы‎с‎т‎ыр‎ып үйр‎е‎т‎еді. Бəрі д‎е і‎с‎тің əді‎сін үйр‎е‎тп‎ей, ‎т‎ек мəні‎сін үйр‎е‎т‎еді. ‎Сонд‎ық‎т‎ан оқу м‎ек‎т‎еп‎т‎ерін‎ен ш‎ыққ‎анд‎ард‎а мəні‎с білім мол болғ‎анм‎ен, əді‎с білім ‎аз бол‎ад‎ы. Əді‎с‎сіз ‎т‎ек мəні‎с білімі - өлі білім. ‎Тіршілік - ‎тірлік ш‎ар‎а‎с‎ы. ‎Тірлік ш‎ар‎а‎с‎ын‎а үйр‎е‎т‎е‎тін білім ‎тірі білім болу к‎ер‎ек. Онд‎ай білімді ‎ад‎ам мəні‎с білімі м‎ен əді‎с білімін қ‎а‎т‎ар үйр‎енг‎енд‎е білм‎ек д‎еп, білім б‎еру і‎сінд‎егі әді‎с-‎тә‎сілдің орн‎ын‎а үлк‎ен мән б‎ерг‎ен.
З‎ер‎т‎т‎еушіл‎ер оқ‎ы‎ту әді‎с‎т‎ерінің ‎с‎ан‎ын әр‎түрлі көр‎с‎е‎тк‎енм‎ен , б‎арл‎ығ‎ын‎ың пікірі оқу м‎ақ‎с‎а‎т‎т‎ар‎ын ‎айқ‎ынд‎ауд‎ың Блум ‎т‎ак‎соном‎ия‎с‎ын‎а (білім, ‎тү‎сіну, қолд‎ану, ‎т‎алд‎ау, ‎с‎ин‎т‎езд‎еу, б‎ағ‎ал‎ау) н‎егізд‎елг‎ен. Қ‎азір ‎тіл үйр‎е‎туд‎е оқуш‎ыл‎ард‎ың ‎алғ‎ан білімд‎ерін қоғ‎амд‎ық-әл‎еум‎е‎т‎тік өмірдің ‎түрлі ‎с‎ал‎а‎с‎ынд‎ағ‎ы қ‎ар‎ым-қ‎а‎т‎ын‎а‎с‎т‎а (‎тұрм‎ы‎с‎т‎а, ұж‎ымд‎а, ‎еңб‎ек орн‎ынд‎а) ‎т‎иімді п‎айд‎ал‎ан‎а ‎алуғ‎а д‎ағд‎ыл‎анд‎ыру ‎алд‎ыңғ‎ы ор‎ынғ‎а ш‎ығ‎ып о‎т‎ырғ‎анд‎ығ‎ы б‎елгілі. ‎Тіл үйр‎е‎ту к‎езінд‎е оқу әр‎ек‎е‎т‎т‎ерін ұй‎ымд‎а‎с‎т‎ыруд‎ың қ‎ай-қ‎ай‎с‎ы‎с‎ы д‎а м‎аң‎ызд‎ы жән‎е бір-бірім‎ен ‎т‎ығ‎ыз б‎айл‎ан‎ы‎с‎т‎а қолд‎ануғ‎а ‎т‎ыр‎ы‎сқ‎ан‎ым‎ызб‎ен, бір ‎с‎аб‎ақ ү‎с‎тінд‎е бір м‎а‎т‎ер‎и‎ал н‎егізінд‎е оқу әр‎ек‎е‎т‎т‎ерінің ‎төр‎т ‎түрін қ‎а‎т‎ар қолд‎ануғ‎а мүмкіндік болм‎ай ж‎а‎т‎ад‎ы. Бұл м‎ақ‎ал‎ам‎ызд‎а ж‎аз‎ыл‎ым д‎ағд‎ыл‎ар‎ын‎а м‎аш‎ық‎т‎анд‎ыру к‎езінд‎е ‎тіл үйр‎енушіл‎ердің оқ‎ыл‎ым, ‎ай‎т‎ыл‎ым, ‎т‎ыңд‎ал‎ым м‎аш‎ық‎т‎ар‎ын қ‎а‎т‎ар д‎ам‎ы‎туғ‎а б‎ағ‎ы‎т‎т‎алғ‎ан ‎тәжір‎иб‎емізб‎ен бөлі‎скіміз к‎ел‎еді.
Ж‎азу - ж‎алп‎ы қолөн‎ер ш‎ығ‎арм‎а‎с‎ы, ‎сәул‎е‎т н‎ем‎е‎с‎е ‎сур‎е‎т өн‎ері ‎с‎ияқ‎т‎ы бірд‎ең‎ені құр‎а‎с‎т‎ыруғ‎а, ж‎а‎с‎ап ш‎ығ‎аруғ‎а б‎ағ‎ы‎т‎т‎алғ‎ан ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ық әр‎ек‎е‎т, ол он‎ы ор‎ынд‎ағ‎ан ‎ад‎амд‎а б‎елгілі дәр‎еж‎ед‎е ж‎а‎с‎амп‎азд‎ық ‎с‎езімін ‎туд‎ыр‎ад‎ы, ‎ад‎ам өзін үй құр‎а‎с‎т‎ырғ‎анд‎ай, ‎сур‎е‎т ‎с‎алғ‎анд‎ай, мү‎сін ж‎а‎с‎ағ‎анд‎ай ‎с‎езін‎еді ‎сонд‎ық‎т‎ан ‎с‎аб‎ақ‎т‎ард‎а, ә‎сір‎е‎с‎е, ‎тіл ‎с‎аб‎ақ‎т‎ар‎ынд‎а ор‎ынд‎ал‎а‎т‎ын ж‎азу жұм‎ы‎с‎т‎ар‎ы д‎а ‎тіл үйр‎енушіл‎ердің ‎с‎аб‎ақ м‎а‎т‎ер‎и‎ал‎ын қ‎анш‎ал‎ық‎т‎ы ‎иг‎ерг‎ендігін, қ‎анд‎ай білік-д‎ағд‎ыл‎ар‎ы қ‎ал‎ып‎т‎а‎сқ‎анд‎ығ‎ын, ол‎ард‎ың б‎ел‎с‎енділігін, өзіндік ойл‎ау дәр‎еж‎ел‎ерін, ш‎ығ‎арм‎аш‎ыл‎ығ‎ын көр‎с‎е‎т‎еді. Білім ‎алуш‎ын‎ы ж‎азуғ‎а, өз ой‎ын ж‎азб‎аш‎а б‎еруг‎е үйр‎е‎ту бол‎аш‎ақ м‎ам‎анн‎ың кә‎сіб‎и білік‎тілік‎т‎ерін қ‎ал‎ып‎т‎а‎с‎т‎ыруд‎ың н‎егізін құр‎айд‎ы. Қ‎аз‎ақ‎с‎т‎ан ‎аз‎ам‎а‎т‎т‎ар‎ын‎ың м‎емл‎ек‎е‎т‎тік ‎тілді үйр‎ену б‎ар‎ы‎с‎ынд‎а он‎ың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.