Қылмыстық іс жүргізудің түсінігі, мәні, міндеттері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

1.Қылмыстық іс жүргізудің түсінігі, мәні, міндеттері

Қылмыстық іс жүргізу құқығы - бұл өкілетті мемлекеттік органмен қабылданған және қылмыстық сот өндірісі аумағындағы қатынастарды реттейтін ең жоғарғы заң күші бар нормативтік акті.
Қылмыстық процесс -- бұл алдын ала тергеу, прокурор, судья және сот органдарының заңмен реттелген қызметі. Ол қылмыстар туралы өтініштерді (хабарларды) алдын ала тексеру, қылмыстық істерді тергеу, қарау және шешу, үкімнің орындалуы бойынша қызметтер болып табылады, Қылмыстық процестің екі мақсаты бар:
* тікелей -- әрбір қылмыс жасаған адам әділ жазаға тартылуы тиіс; әрбір кінәсіз адам қылмыстық жауапкершілікке тартылып, сотталмасын;
* жалпы -- заңдылықты нығайту; қылмыстардың алдын алу және жою;азаматтарды құқықтық және адамгершілікке тәрбиелеу.
Қылмыстық процестің міндеттері мынадай: қылмыстарды тез арада және толықтай ашу; кінәлілерді табу; заңдарды дұрыс қолдану

2.Қылмыстық процестің сатылары

Қылмыстық іс жүргізу сатылары:
1. Қылмыстық істі қозғау
2. Алдын ала тергеу
3. Басты сот талқылауын тағайындау және істі сотқа дайындау
4. Басты сот талқылауы
5. Аппелляциялық өндіріс
6. Шешімді орындау
Ерекше сатыға мыналар жатады:
1. Қадағалау - бақылау сатысы
2. Жаңадан ашылған мән - жайлар бойынша істі қайта қарау

2. Қылмыстық іс жүргізу құқығының мақсаттарын екіге бөліп көрсетуге болады.
1. Негізгі мақсаттар
2. Жалпы әлеуметтік мақсаттар

Негізгі мақсаттарға мыналар жатады:
1. Қылмыстық заң тиым салған іс - әрекетті айқындау
2. Осы әрекетті жасаған адамды айқындау, кінәлі адамға жазаның қолданылуын қамтамасыз ету
3. Заңсыз түрде қылмыстық ізге түсуге душар болған адамдарды ақтау
4. Бұзылған құқықты қалпына келтіру
5. Прокурордың сотта мемлекеттік мүдделерін білдіруі
6. Әділ соттын жүзеге асуын қамтамасыз ету
Жалпы әлеуметтік мақсаттарға мыналар жатады:
1. Қылмыстық сот ісін жүргізуге тартылатын адамдардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету 2.Қоғам мүдделерін қорғау (материалдық және рухани құндылықтарын)
3. Мемлекетті қорғау (Оның Конституциялық құрлысын, егемендігін және территориялық тұтастығын қорғау)
Ќылмыстыќ процестiң мiндеттерi ќылмыстарды тез және толыќ ашу, оларды жасаған адамдарды әшкерелеу және ќылмыстыќ жауапќа тарту, әдiл сот талќылауы және ќылмыстыќ заңды дұрыс ќолдану болып табылады. Ќылмыстыќ iстер бойынша iс жүргiзудiң заңда белгiленген тәртiбi адамды және азаматты негiзсiз айыптау мен соттаудан, олардың ќұќыќтары мен бостандыќтарын заңсыз шектеуден ќорғауды, кінәсiз адам заңсыз айыпталған немесе сотталған жағдайда - оны дереу және толыќ аќтауды ќамтамасыз етуi, сондай-аќ заңдылыќ пен ќұќыќ тәртiбiн нығайтуға, ќылмыстық алдын алуға, құќыќты ќұрметтеу көзќарасын ќалыптастыруға жәрдемдесуi тиiс.
3. Қылмыстық іс жүргізу құқығының функциялары деп іс жүргізу қызметінің негізгі түрлері мен бағыттарын айтамыз. Қылмыстық іс жүргізу құқығының функцияларын екі топқа бөліп көрсетуге болады:
1. Негізгі 2. Көмекші
Негізгі функцияларға мыналар жатады:
1. Қылмыстық істі тергеу
2. Қылмыстық ізге түсу (айыптау)
3. Заңдылыққа прокурорлық қадағалау
4. Қылмыстық іс жүргізудегі қорғау
5. Қылмыстық істі сотта қарау мен шешу Көмекші функцияларға мыналар жатады:
1. Ақтау
2. Азаматтық талапты қорғау
3. Қылмыстың алдын алу

3.Қылмыстық процессуалдық форма: түсінігі, маңызы, түрлері
ҚІЖҚ-ғы болып жатқантүрлі жақтары, жай-жапсарларды қамтитын күрделі, ауқымды, сан мағыналы құбылыс.Оның мәніне әр түрлі анықтама берілуіні себебін оысмен түсіндіруге болады. Дәстүрлі көзқарас - қылмыстық іс жүргізу құқығын ережелер (нормалар) заңында көрсетілген, қылмыстық процесс мақсаттарында қылмыстық істерді тергеу, қарау және шешу жөніндегі қызметті реттеутін әлеуметтік- шартты жүйе деп түсіну.
Кеңестік кезенедегі құқық дамуының энциклопедиялық анықтамасы мынаған саяды: қылмыстық іс жүргізу құқығы өз нормалары қылмыстық істерді қозғаға, алдын ала тергеуге, сотта қарауға байланысты қызметті, оның тәртібімен мазмұнын реттейтін құқық саласы; оның тәртібі мен мазмұны; бұл жағдайда пайда болатын құқықтық қатынастарды.
Ал құқық саласы - өздері реттейтін бір тектес қоғамды қатынастар ортақтығы біріктірген құқық нормалары мен институттардың ерекшеленген тобы.
Құқықтық реформа - қылмыстық іс бойынша іс жүргізу тәртібін белгілейтін және алдын ала тексеру, алдын ала тергеу, прокуратура және сот органдарының қылмыстық іс қозғау, терегу, үкімді орындаумен байланысты мәселелерді сотты қарау және сотта шешу жөніндегіқызметін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі деп белгіленген.
Осы анықтамалардың бәрі бір-біріне қайшы келмейді. Олар әлдебір жақты жеткілікті түрде терең ашып көрсетіп, басқа жай-жапсарларды жанамалап қана өтеді. Акцент таңдау нақты құқық мектебінің айқындамасына байланысты.
Сонымен, қылмыстық іс жүргізу құқықғының мәні мынадай тең мәнді элементтерден қалыптасады:
бұл дербес құқық саласы;
іргелі сала, яғни ұлттық құқық жүйесіндегі негізгі, басты салалардың бірі болып табылады;
өз ішінде тұтас ғылыми теорияны нормалар түріндегі нақты іс жүргізу - құқықтық нұсқамалармен ұштастырады, оларды қолдану қылмыстық сот ісін жүргіздің жалпыф және арнаулы міндеттерін шешге мүмкндік береді.
Осы баяндалғандар тұтас, аяқталған құрылым тән қылмыстық іс жүргізу құқығына бұдан бұрын келтірлген түсініктемелерді негізге ала отырып, осы сала нысаны деп мыналарды санау қажет:
өкілетті органдарыдың қызметін реттейтін құқықтық нормалар жүйесі, ол қылмыстық іс жүргізу нормалары жүйесіне негізделген;
өкіметті органдардың қылмыстық іс жүргізу нормалары жүйесіне негізделеген қызметі;
олардың субъективті құқықтарымен міндеттерін жүрзеге асырудың барысында қалыптасатын қатынастардың сипаты, мазмұны және бағыты.
Қылмыстық іс жүргізу құқығы жүйесінде құқықтық реттеу әдісіелеулі орын алады.
Өз реттеу әдісініңболы сала ретіндегі қылмыстық іс жүргізуқұқығы дербестігініңаса маңызды белгілерінің бірі болып табылады.

4.Процессуалдық кепілдіктер

Қылмыстық процесс теориясындағы жеке тұлғаның құқықтарын қамтитын процессуалдық құрал көздерінің синонимі ретінде процессуалдық кепілдіктер деген сөздер де пайдаланылады. Қолданымды заңнамаларға жүргізілген талдаулар аталған сөздердің мəні мен мағынасының бір екенін көрсетеді. Қылмыстық - процессуалдық кепілдіктер көбіне бағыт-бағдарына қарай сыныпталады.
Процессуалдық кепілдіктердің айырмашылықтарының айтарлықтай маңыздылығына қарамастан, олардың барлығын негізгі екі топқа біріктіруге болады: қылмыстық сот жүргізу жəне əділ сот кепілдігі саласындағы жеке тұлғаның құқықтары мен заңды мүдделерінің кепілдігі. Соңғы мəселені біз тар мағынада қылмыстық сот жүргізу органдары мен ондағы лауазымды тұлғалардың қылмыстық- процессуалдық қызметін қамтитын құқықтық құралдары мен əдіс-тəсілдері деп ұғамыз. Олар қылмыстық сот жүргізуді тағайындаудан көрінетін қоғам мен мемлекеттің қылмыстық процестегі мүдделеріне кепілдік береді. Əділ сот пен жеке тұлғаның құқықтарына кепілдік ету бір уақытта ақиқат орнату кепілдігі болып табылады, яки бүкіл қылмыстық процесс үшін жалпы сəйкес қызметтің мақсатымен қамтиды.
Қылмыстық сот жүргізудегі жеке тұлғаның құқықтарына кепілдік беру, ең алдымен, процеске қатысушылардың құқықтары мен бостандықтарын заңсыз жəне негізсіз шектеуден қорғау іспетті. Олар азаматтарға қылмыстық іс жүргізу барысында да жеке тұлға ретінде қалып, сондай-ақ тергеу жəне сот қателерін жоюға не барынша бəсеңдетуге мол мүмкіндік береді.
Процессуалдық кепілдіктердің мəні мен бағыт-бағдарын айқындап алу олардың ұғымын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Қылмыстық сот жүргізу саласындағы процессуалдық кепілдіктер - қылмыстық сот жүргізу міндеттеріне қол жеткізумен қамтитын заңмен белгіленген құралдары мен əдіс-тəсілдері жəне қылмыстық іс жүргізуге қатысушылардың барлығының өз құқықтары мен міндеттемелерін атқара алу мүмкіншілігі. Оның негізгі құқықтық сипаты, яғни процессуалдық кепілдіктердің негізгі құқықтық сипаты - процессуалдық кепілдіктерді өзге құқықтық жүйелі ілімдерден айрықшалайтын қасиеті деп Э.Х. Халилов дұрыс атап көрсетіп кеткен. Міндетін дұрыс атқаратын əділ сот механизмінің барлық процесуалдық кепілдіктері оның: аса сенімді емес бөлшектерден біршама сенімді жүйе құрумен қамти алатын құралдарды білдіретін құбылыс іспетті, деп жазады ол.
Əділ сот кепілдігінің мəні:
1) жүйе құрылатын сəйкес бөлшектердің сенімділігін арттыруға ықпал етуге қабілеттілігі;
2) жекелеген бөлшектермен кіші жүйелердің артық қорымен қамтиды, яки жүйенің жекелеген өзекті буындарының, демек, жалпы бүкіл жүйенің жұмысының сенімділігін арттыра алатын бөлшектерінің жəне ақпараттардың кіші жүйелерінің қосарланған (қосымша) жалғасуын құрайтын секілді.
Заңды (процессуалдық) кепілдіктердің көкейтесті мəселелерін қарастыратын ғалымдар түрлі негіздемелерге сай олардың көптеген сыныптамаларын ұсынып жатады. Процессуалдық кепілдіктердің жекелеген қырларын ашатындықтан, олардың əрқайсысы өзіндік бағалық мəнге ие.

5.Қылмыстық процестің арнайы қағидаттары
1. Қылмыстық іс жүргізу құқығының қағидалары дегеніміз - қоғамдық және мемлекеттік құрылыстан туындаған және қолданылып жүрген заңмен орнықтырылған мемлекеттік органдарды ұйымдастырылуының және олардың қылмыстық істерді қозғау, тергеу, қарау және шешу жөніндегі қызметінің мәнін айқындайтын бастапқы ережелер. Қылмыстық іс жүргізу құқығының қағидаларын 3 топқа бөліп көрсетуге болады:
1. Сот ісін жүргізу тәртібіне қатысты қағидалар
2. Тергеу мен анықтауға қатысты қағидалар
3. Сот қызметі мен тергеу, анықтаудың қызметінің мазмұнына қатысты талаптарды білдіруші қағидалар

2. 1. Заңдылық қағидасы
1. Сот, прокурор, тергеушi, аныќтау органы және аныќтаушы ќылмыстыќ iстер бойынша iс жүргiзу кезiнде Ќазаќстан Республикасы Конституциясын және өзге де нормативтiк ќүќыќтыќ актiлердiң талаптарын дәл саќтауға мiндеттi.
2. Соттардың адам мен азаматтық Конституциямен баянды етiлген ќұќыќтары мен бостандыќтарына нұќсан келтiретiн заңдарды және өзге де нормативтiк ќұќыќтыќ актiлердi ќолдануға ќұќығы жоќ. Егер сот, ќолдануға жататын заң немесе өзге де нормативтiк ќұќыќтыќ акт адам мен азаматтық Конституциямен баянды етiлген ќұќыќтары мен бостандыќтарына нұќсан келтiредi деп үйғарса, ол iс бойынша iс жүргiзудi тоќтата түруға және сол актiнi конституциялыќ емес деп тану туралы ұсыныспен Конституциялыќ Кеңеске жүгiнуге мiндеттi.
3. Соттық, ќылмыстыќ iзге түсу органдарының ќылмыстыќ iстер бойынша iс жүргiзу кезiнде заңды бұзуына жол берiлмейдi және ол заңмен белгiленген жауаптылыќќа, заңсыз актiлердi жарамсыз деп тануға және олардыѕң күшiн жоюға әкеп соғады.

6.Қылмыстық процеске қатысушылар ұғымы, белгілері, жіктелуі
1.Сот сот билiгi органы бола отырып, ќылмыстыќ iстер бойынша әдiл сотты жүзеге асырады. Кез-келген ќылмыстыќ iс соттың заңды, тәуелсiз, ќұзыреттi және бейтарап ќұрамымен ғана ќаралады. Нақты iстердiң соттылығын аныќтау, наќты ќылмыстыќ iстердi ќарау үшiн соттың ќұрамын жасаќтау, судьяларды бөлу, iстi шешу функциясын айыптау және ќорғау функциясынан бөлектеу ережелерiн саќтаумен ќамтамасыз етiледi. Қазаќстан Республикасында ќылмыстыќ iстер бойынша әдiл сотты: Ќазаќстан Республикасының Жоғарғы Соты, облыстыќ және оларға теңестiрiлген соттар, аудандыќ (ќалалыќ) және оларға теңестiрiлген соттар, әскери соттар жүзеге асырады.
Бiрiншi сатыдағы соттарда ќылмыстыќ iстердi ќарауды судья жеке өзi немесе үш судьядан тұратын алќа жүзеге асырады. Әдiл сотты алќадан тұратын сот жүзеге асырған кезде олардың бiрi төрағалыќ етушi болып табылады.
Жаза шарасы ретiнде өлiм жазасы ќолданылуы мүмкiн болатын ќылмыс жасаған адамдарды айыптау жөнiндегi ќылмыстыќ iстi ќарауды бiрiншi сатыдағы сот - үш судья ќұрамында, ал айыпталушының өтiніші болған кезде екi судья және тоғыз алќаби ќұрамында жүзеге асырады. Басќа iстердi бiрiншi сатыдағы соттың судьялары жеке-дара ќарайды.
Ќылмыстыќ iстердi аппеляциялыќ тәртiппен, ќадағалау тәртiбiмен, жаңадан ашылған жағдайлар бойынша ќарауды және сот шешiмдерiн ќайта ќарауды кемiнде үш судья ќұрамындағы сот жүзеге асырады
Прокурор - өз ќұзыретi шегiнде жедел iздестiру ќызметiнiң, аныќтаудың, тергеудiң және сот шешiмдерiнiң заңдылығын ќадағалауды, сондай-аќ ќылмыстыќ процестiң барлыќ сатыларында ќылмыстыќ iзге түсудi өз ќұзыретi шегiнде жүзеге асыратын лауазымды тұлға. Ќазаќстан Республикасының Бас Прокуроры, Бас әскери прокурор, облыстардың прокурорлары және соларға теңестiрiлген прокурорлар, аудандыќ, ќалалыќ прокурорлар, әскери прокурорлар, көлiк прокурорлары мен оларға теңестiрiлген прокурорлар, олардың орынбасарлары мен көмекшiлерi, прокуратуралардың ќадағалау саласы жөнiндегi прокурорлары, аға прокурорлары және прокуратура басќармалары мен бөлiмдерiнiң прокурорлары. Соттың ќылмыстыќ iстi ќарауына ќатысушы прокурор айыптауды ќолдау жолымен мемлекеттiң мүддесiн бiлдiредi және мемлекеттiк айыптаушы болып табылады. Прокурор айыпталушыға немесе оның iс-әрекетi үшiн мүлiктiк жауаптылыќта болатын тұлғаға: өзiнiң дәрменсiз күйiне, айыпталушыға тәуелдi болуына немесе өзге де себептер бойынша талап ќою және оны ќорғау ќұќығын өз бетiнше пайдалануға ќабiлетi жоќ жәбiрленушiнiң мүддесiн бiлдiредi. Мемлекеттiң мүдделерiн ќорғап талап ќоюға ќұќылы. Прокурор өзiнiң iс жүргiзушiлiк өкiлеттiгiн жүзеге асыруы кезiнде тәуелсiз болады және заңға ғана бағынады. Тергеу бөлiмiнiң бастығы - алдын ала тергеудi жүзеге асыратын органның тергеу бөлiмшесiнiң бастығы мен өз ќұзыретi шегiнде iс-әрекет жасайтын оның орынбасарлары.
Тергеу бөлiмiнiң бастығы тергеу iсiн жүргiзудi тергеушiге тапсырады, тергеушiлердiң жүргiзуiндегi ќылмыстыќ iстер бойынша олардың дер кезiнде iс-әрекет жасауына, тергеушiлердiң алдын ала тергеу және күзетпен ұстау мерзiмдерiн саќтауына, прокурор нұсќауларының, Қылмыстық іс жүргізу Кодексімен белгiленген жағдайларда басќа да тергеушiлер тапсырмаларының орындалуына баќылау жасауды жүзеге асырады; iстер бойынша нұсќаулар бередi; алдын ала тергеу жүргiзудi бiрнеше тергеушiге тапсырады; заңда көзделген жағдайларда тергеушiнi iс бойынша iс жүргiзуден шеттетедi; өз ќұзыретi шегiнде өзiне бағынысты алдын ала тергеудi жүзеге асырушы органның бiр тергеу бөлiмшесiнен ќылмыстыќ iстi алады және алдын ала тергеудi жүзеге асырушы сол не өзге де өзiне бағынысты органның басќа тергеу бөлiмшесiне бередi; аяќталған ќылмыстыќ iстердi прокурорға жолдайды.
Тергеу бөлiмiнiң бастығы ќылмыстыќ iс ќозғауға, ќылмыстыќ iстi өзiнiң iс жүргiзуiне алуға және бұл орайда тергеушiнiң өкiлеттiгiн пайдалана отырып, жекедара алдын ала тергеу жүргiзуге ќұќылы. Тергеу бөлiмi бастығының ќылмыстыќ iс бойынша нұсќауы тергеушiнiң дербестiгiн, ќұќыќтарын шектей алмайды.
2.Өз құқықтары мен мүдделерін қорғап процеске қатысушылар
Сезікті - тергеушi, аныќтаушы ќылмыс жасады деп күмән келтiрiлгендiгiн хабарлап, соған байланысты Қылмыстық іс жүргізу Кодексінде белгiленген негiздерде және тәртiппен өзiне ќатысты ќылмыстыќ iс ќозғалған, не ұстау жүзеге асырылған, не айып тағылғанға дейiн жолын кесу шарасы ќолданылған адам сезiктi болып танылады.
Сезiктi ұсталған немесе оған айып тағылғанға дейiн бұлтартпау шаралары ќолданылған жағдайда ұсталған немесе бұлтартпау шаралары ќолданылған кезден бастап жиырма төрт сағаттан кешiктiрiлмей, өзi таңдаған немесе тағайындалған ќорғаушымен алғашќы жауап алуға дейiн оңаша және ќұпия жолығу ќұќығы ќамтамасыз етiле отырып, одан жауап алынуы тиiс. Ұсталған сезiктi телефон арќылы немесе өзге де тәсiлмен дереу өзiнiң тұрған жерiне немесе жұмыс орнына өзiнiң ұсталғандығы және ұсталып отырған жерi туралы хабарлауға ќұќылы. Қылмыстыќ iзге түсу органы ұсталған адамды - жетпiс екi сағаттан артыќ ұстауға болмайды. Жолын кесу шарасы ќолданылған адамды - сезiктiге бұлтартпау шарасын таңдау туралы ќаулы жарияланған сәттен бастап он тәулiктен артыќ сезiктi адам жағдайында ұстауға ќұќығы жоќ. Заңмен белгiленген мерзiмдер аяќталған сәтте ќылмыстыќ iзге түсу органы сезiктiнi ќамаудан босатуға, оған ќатысты таңдалған бұлтартпау шарасының күшiн жоюға не оны айыпталушы ретiнде тарту туралы ќаулы шығаруға мiндеттi. Күдік жеткiлiктi негiзделмеген деп тапќан ќылмыстыќ iзге түсу органы белгiленген мерзiмдер аяќталғанға дейiн сезiктiнi ќамаудан босатуға, оған ќатысты таңдалған бұлтартпау шарасының күшiн жоюға мiндеттi. Сезiктi өзiне не үшiн күдiк келтiрiлгенiн бiлуге және өзiне ќарсы ќылмыстыќ iс ќозғалғандығы туралы ќаулының көшiрмесiн не ұстау хаттамасының немесе бұлтартпау шарасын ќолдану туралы ќаулының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.