Қазақ және корей мәдениетіндегі Сыпайылық концептісі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Абылай хан атындағы Қазақ халықаралық қатынастар және әлем тілдері университеті

Шығыстану факультеті, Шығыс филологиясы кафедрасы

«Бекітілді»

Кафедра отырысында

Протокол №2 30. 09. 2021ж.

Аралық бақылау №1

Пән: Лингвистика теориясының салыстырмалы-тарихи эволюциялық дамуы және қазіргі танымдық-концептологиялық негізді қалыптастырудағы оның рөлі.

ОП, курс: ШФ (корей тілі) 1 курс қаз. б

Оқытушы: фғк., асс. проф Кожабекова Ш. Б.

Тапсырма АБ1:

Жобалық жұмыс:Қазақ және корей мәдениетіндегі «Сыпайылық» концептісі

Орындаған: 103- топ: Мухамбетжан Жансая;

Бақытбекова Сабина;

Базарбай Гаухар;

Жұмағали Мадина;

Камалбекқызы Әсем;

Алматы, 2021

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . . 3

I ТАРАУ. Қазақ және корей тіліндегі «Сыпайылық» ұғымына салғастырмалы талдау

1. 1 Қазіргі тіл білімінің лингвомәдени негіздеріне сипаттама (қазақ және корей тіліндегі сыпайылық ұғымдары) . . . 3

1. 2 Қазақ және корей тіліндегі «Сыпайылық» концептісінің жалпы сипаттамасы . . . 5

1. 3 Қазақ және корей тіліндегі «Сыпайылық» концептісінің лексико-грамматикалық ерекшеліктері . . . 5

II ТАРАУ. «Сыпайылық» концептісінің қоғамдық ортадағы рөлі

2. 1 Бұрыңғы және қазіргі корей еліндегі «Сыпайылық» концептісінің өзгерістері . . . 7

Қорытынды . . . 8

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 9

КІРІСПЕ

Жобаның өзектілігі: Бұл жобада қазақ және корей тіліндегі «сыпайылық» концептісі салыстырыла отырып талданады. «Сыпайылық» концептісінің екі елде де өзекті болуымен қатар, мәдениетаралық қарым-қатынас пен лингвомәдени қауымдастық өкілдерінің өзара әрекеттесуі аясында өзінің маңыздылығын жоғалтпаған мәселе.

Жобаның мақсаты: Қазақ және корей тіліндегі «Сыпайылық» ұғымына сипаттама беріп, екі елдегі мәдени айырмашылықтарды талдау.

Жобаның міндеті:

- «Сыпайылық» ұғымына жалпы түсінік беру;

- «Сыпайылық» ұғымының этимологиялық мағынасын беру;

- Қазақ және корей тіліндегі «сыпайылық» ұғымына салыстырмалы-салғастырмалы талдау жасау.

I ТАРАУ. Қазақ және корей тіліндегі «Сыпайылық» ұғымына салғастырмалы талдау

1. 1 Қазіргі тіл білімінің лингвомәдени негіздеріне сипаттама (қазақ және корей тіліндегі сыпайылық ұғымдары)

Қазақ және корей тілінде «сыпайылық» концептісі әр түрлі мағынаға ие, яғни бұл ұғым екі елде де әр түрлі көзқараста орын алады. Қазақ мәдениетінде «сыпайылық» концептісі «әдептілік ережелерін сақтау» деген мағынаны білдіреді, мүмкінсол себептен осы концептті зерттеу нәтижесінде сыпайылықты қазақ тілінің сөйлеу этикеті және сөйлеу мәдениеті ретінде қарастырған. Орыс немесе ағылшын тілінде сөйлейтіндерге қарағанда, корей тілінде «сыпайылық» концептісі кең мағынаға ие. Бұл корей тіліндегі «сыпайылық» сөзінің көптеген лексикалық нұсқаларының көптігімен дәлелденеді. Олар,

Кесте-1

Корей тіліндегі сөз

Дыбысталуы

Аудармасы

Корей тіліндегі сөз: 공손함

Дыбысталуы: Гоңсонхам

Аудармасы: әдепті, қарапайым, сыйластықпен қарау

Корей тіліндегі сөз: 존댓(말)

Дыбысталуы: Чондэ(маль)

Аудармасы: сыйластықпен қарау, әдепті сөйлеу

Корей тіліндегі сөз: 높임(말)

Дыбысталуы: Нопим(маль)

Аудармасы: әңгімелескенде адамды жоғары қою

Корей тіліндегі сөз: 예의

Дыбысталуы: Еый

Аудармасы: Тәрбие

Корей тіліндегі сөз: 경어

Дыбысталуы: Кёңо

Аудармасы: әңгімелескенде адамды жоғары қою

Корей тіліндегі сөз: 예의범절

Дыбысталуы: Еый бамчоль

Аудармасы: сыпайылықтың барлық ережесін ұстану

Корей тіліндегі сөз: 예절

Дыбысталуы: Ечоль

Аудармасы: этикет

Корей тіліндегі сөз: 존중

Дыбысталуы: Чончуң

Аудармасы: әңгімелесушіні жоғары қою және маңыздылығын көрсету

Корей тіліндегі сөз: 존경함

Дыбысталуы: Чонкёңхам

Аудармасы: құрмет

Корей тіліндегі сөз: 겸손

Дыбысталуы: Кёмсон

Аудармасы: қарапайымдылық

Корей тіліндегі сөз: 교양

Дыбысталуы: Кёяң

Аудармасы: тәрбиелік, білімділік

Корей тіліндегі сөз: 버릇

Дыбысталуы: Борыт

Аудармасы: әдет, мінез-құлық ережелері[1, 12]

Барлық лексикалық бірліктер сыпайылық пен құрмет көрсетуге, сондай-ақ өз позициямызды түсіріп әңгімелесуші адамның позициясын жоғарырақ қоюға тікелей байланысты. Ал қазақ тіліндегі «сыпайылық» келесі синонимдерге ие:

Кесте-2

Синонимдер

Түсінігі

Синонимдер: Әдептілік

Түсінігі:

ортада өзін дұрыс ұстай білу

Синонимдер: Ізеттілік

Түсінігі:

сыпайылықпен қарау

Синонимдер: Сыпайылық

Түсінігі:

басқаға ізет көрсету

Синонимдер: Тәрбие

Түсінігі:

бойымыздағы қасиет

Синонимдер: Амандық

Түсінігі:

қал-жағдай сұрасу

Синонимдер: Құрмет

Түсінігі:

басқаны бағалау

Синонимдер: Мәдениеттілік

Түсінігі:

ортада өзін талапқа сай ұстау

1. 2 Қазақ және корей тіліндегі «Сыпайылық» концептісінің жалпы сипаттамасы

Сыпайлық концептісі қазақ және корей тілінде әр түрлі түсінікке ие. Корей тілінде сыпайы болу-бұл өзін қарапайым ұстау және басқаларға құрметпен қарау, сыпайылық ережелерін сақтау және белгілі бір дәрежеде сөйлеу, яғни адамның әлеуметтік қажеттілігіне сәйкес келетін сыпайылық формасымен сөйлеу. Корей тілінде сыпайылық ережелерін сақтау мәдениеті корей қоғамындағы коммуникацияларда табыстыболудың негізгі шарттарының бірі болып табылады. Корей зерттеушісі Ким Джонтхэк «Қарапайым жұмысшы (немесе жасы кіші адам) басшылықпен/үлкендермен өзін өте сыпайы түрде ұстауы керек, жұмсақ сөйлеп, сөйлескенде артық сұрақтар қоймай, кінәлі емес жағдайда өзін ақтамай, тез жауап беріп, басшылықтың сөзін бұлжытпай орындауға тиісті» деп айтқан

(«») .

Ал қазақ тіліндегі сыпайылық түсінігі тек әдептілікті сақтаумен шектеледі. Қазақ тілінде кез келген адам өз ойын ашық түрде жеткізе отырып, сыпайылықты толығымен сақтай алады. Бұдан бөлек, қазақ тілінде адамның жасына қарай сыпайы сөйлейді. Корей тіліндегідей адамның әлеуметтік жағдайына көп мән бере бермейді. Сондықтан, қазақ тіліндегі сыпайылық концептісі көбінесеүлкенге деген құрметті, әдептілікті білдіреді. Қазақ және корей тіліндегі сыпайылық концептісін көре отырып, корей тілінде сыпайылық тікелей адамға, адамның әлеуметтік статусына байланысты екенінін байқаймыз. Сонымен қатар, корей тілінде және қоғамында сыпайы сөйлеудің өзіне тән міндетті түрде ұстанатын ережелері бар. Қазақ тілінде сыпайылық негізінен сөйлеушімен қатысты. Яғни, қазақтардың түсінігінде сыпайы болу ол сыпайылық ережелерін сақтап, сыпайы сөздер айтып, әдепті сөйлей білумен ғанашектеледі. Бұл екі тіл мен мәдениеттегі «сыпайылық» концептісінің ерекшелігі олардың лексика-грамматикалық жағынан айырмашылықтарын айқын көрсетеді.

1. 3 Қазақ және корей тіліндегі «Сыпайылық» концептісінің лексико-грамматикалық ерекшеліктері

Қазақ және корей тілдерінде сыпайылық гармматикалық жағынан әртүрлі болып келеді. Екі тілде бірдей ресми және бейресми стильдер бар. Айта кетет. Айта кететін жайт, қазақ тілінде ресми және бейресми стиль деп жеке қарастырмаймыз. Бұны біз көбінесе жіктеу есімдігінде қарастырамыз.

Кесте-1

Жіктеу есімдігі

Жіктеу есімдігі: Жекеше

Көпше

Жіктеу есімдігі: Мен

Біз

Жіктеу есімдігі: Сен

Сендер

Жіктеу есімдігі: Сіз

Сіздер

Жіктеу есімдігі: Ол

Олар

Корей тілінде сыпайы сөйлеудің қоғамда алатын рөлі өте зор. Мысалы, сізге «қайда бара жатырсың?» деп сұрақ қойса, «мен мектепке бара жатырмын» деп жауап бересіз. Мейлі, сізден атаңыз не болмаса әжеңіз, ініңіз сұраса да жауап бірдей болып, ешқандай граммтикалық өзгерістерге ұшырамайды. Ал корей тілі дәл осы тұсымен ерекшеленеді. Корей тілінде сіз жасы үлкен немесе дәрежесі жоғары адаммен сөйлескенде жоғары сыпайылықпен жауап беруіңіз керек. «Мен мектепке бара жатырмын» деген сөйлемнің өзі де сыпайылық дәрежесіне байланысты әр түрлі формаларға өзгеріп отырады. Соған орай корей тілінде 7 түрлі сыпайы сөйлеу стильдері бар.

Кесте-2

Сыпайылық формасы

Анықтама

Сыпайылық формасы: Жоғары формальды, ресми сыпайы стиль (하소서체)

Анықтама:

Етістікке -사옵나이 жалғанады[2] .

Қолданыстан шығып кеткен.

Сыпайылық формасы: Ресми сыпайы стиль (합쇼체)

Анықтама: Етістікке-(으) ㅂ시오/(으) 십시오 жалғанады. Қолданысқа ие.

Сыпайылық формасы: Бейресми сыпайы стиль (해요체)

Анықтама: Етістікке -아요/어요жалғанады. Кеңінен қолданылады.

Сыпайылық формасы: Ресми бейтарап стиль (하오체)

Анықтама: Етістікке -(으) ㅂ시다 жалғанады

Сыпайылық формасы: Бейтарап стиль (하게체)

Анықтама: -나? -네 -(으) 세 -게 жұрнақтары тән. Қанды емес туыстар арасында қолданылады[3, 17] .

Сыпайылық формасы: Ресми-фамильярлы стиль (해라체)

Анықтама: Жазу стилі

Сыпайылық формасы: Бейресми-фамильярлы стиль (해체)

Анықтама: Достар арасында қолданылады. Әдетте, бейресми сыпайы стильдің соңғы буындарының түсіп қалуы, осы стильге жатады.

Осы кестеге сүйене отырып, біз корей тілінің сыпайылыққа қалай мән беретінін көре аламыз. Екі халыққа да сыпайы болу тән. Бірақ, осы жұмыста біз корейлердің қазақтарға қарағанда сыпайылыққа деген көзқарасын байқасақ болады.

II ТАРАУ. «Сыпайылық» концептісінің қоғамдық ортадағы рөлі

2. 1 Бұрыңғы және қазіргі корей еліндегі «Сыпайылық» концептісінің өзгерістері

Корей - сыпайы тілдік , корейхалқыныңтабиғаты мен болмысынтанытаалады. Корей тілінде сөйлеу мәнерлерінің дамыған жүйесі бар, оны қолдану әңгімелесушілердің жасы мен әлеуметтік жағдайымен, сондай -ақ бізбелгілі бір адам туралы айтып отырған адамдармен реттеледі. Соған байланысты етістіктерге әр түрлі жұрнақтар жалғана алады[4] .

Кесте-3

Стиль

Болымды сөйлем

Сұраулы сөйлем

Стиль: Ресми-сыпайы түрі

Болымды сөйлем:

1-форма

+ㅂ니다

Сұраулы сөйлем:

1-форма

+ 습니다

1-форма