Ғылымның пайда болуы. Ғылымның тарихи динамикасының негізгі кезеңдері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Дайындаған: Камелов Дархан
Семинар 4. Ғылымның пайда болуы. Ғылымның тарихи динамикасының негізгі кезеңдері
Бірінші сұрақ бойынша: ғылымның пайда болуын практикалық және танымдық іс-әрекеттің тәжірибесін жалпылау және білімнің ерекше түрін қалыптастыру ретінде қарастыру; ғылымның теориялық модельдері мен ғылым тарихының арақатынасы; ғылым және миф; ғылым және технология; ежелгі мәдениеттер мен ғылымға дейінгі адамның дүниетанымы мен дүние-танымының ерекшеліктері; Месопотамия, Египет, Қытай және Үндістан мәдениеті: өркениеттік нұсқаулар, технологиялық даму жоспары, қолдан-балы табиғат және математикалық, астрономиялық, медициналық білімнің практикалық мақсаттары.

Ғылымның бастамасын анықтаудың оңай емес екендігі белгілі, бірақ оның даму тарихын ең алдымен үлкен екі кезеңге бөліп зерттеуді ғалымдардың көпшілігі жақтайды. Ғылым зерттеуші ғалым А.Карноның пікірінше, суы мол, арнасы кең ұзаққа созылған үлкен өзеннің бастауын дәл табу қандай қиын болса, ғылымның қайнар бастауын да дәл көрсету оңай емес. Оның бастамасына ой жүгірткенде, қап-қараңғы, шым-шытырық күңгірт ойларға тап боласың, ақыр-соңында тұрпайы да жабайы түсініктерге келіп тірелесің.
Орыс зерттеушісі В.И.Ильин "Ғылым бастамасы" ұғымының айқынсыздығы мен релятивистігі бұл проблеманың шешімін аса қиынға соқтыратынын атап көрсетеді. Осы қиындықтардың нәтижесі ғылымның бастамасын сыртқы және ішкі деп бөлуге мәжбүр етеді. Сыртқы бастама -- ғылымға дейінгі санадан ғылымның белгілі бір түрде құралуының шегі болса, ішкі бастамасы -- ғылым тарихының алғашқы ағымын анықтау, содан бастап есептеу. Ғылымның сыртқы бастамасын қарастыру деген сөз, оның алғашқы ғылыми танымдық формалардан қалай шыққанын, қалыптасу динамикасын айқындау болып табылады. Ал ішкі бастамада -- тарихи кеңістікте дамыған ғылым белгілерін көрсету.
Екінші бір орыс зерттеушісі Г.И.Рузаңин да ғылымның тууы мен дамуында екі кезеңді атап көрсетеді: бірінші кезеңін оның туу кезеңі немесе бастапқы ғылым кезеңі деп атаса, ал екінші кезеңін шын мәніндегі ғылым немесе дамыған ғылым кезеңі деп атайды2. Ғалымдардың әрқайсысы әртүрлі атағанымен, ғылым тарихы үлкен екі кезеңге бөлінетінін бәрі де мойыңдайды.
Ғылымның шығуының танымдық алғышарты біздің заманымызға дейінгі VII -- VI ғасырлар аралығында мифтік (аңыз, ертегілік) санадан логосқа (ақыл-ойға) өтудің аяқталуымен байланысты болды. Бұл кезде таяу және Қиыр шығыс елдерінде, антикалық Грецияда ойлау, пайымдаудың қазіргі заманғы адамдар қолданып жүрген логикалық құрылысы қалыптасты. Мифтік-поэтикалық санадан бірте-бірте қол үзіп, ақыр соңында одан арылғаннан кейін рационалдық ой дами бастады. Оған түрлі жағдайлар пәрменді әсерін тигізді: ең алдымен мифтік ойлау "логикасынан" үзілді-кесілді бас тарту себеп болды: мифтік сана затты оның бейнесімен тепе-тең қарастырды, дүниедегінің бәрі біртұтас және бір-біріне айналады деп түсінді. Мифологияда табиғат пен мәдениет, адам мен табиғат бір-бірінен ажыратылмай бір тұтас деп түсінілді, адам өзін табиғаттан бөліп көрсете алмады. Қысқасы, мифологияда адам бейнесі айналадағы табиғат заттары мен құбылыстарға қолданылып, дүниедегінің бәрінің жаны бар деп қарастырылды. Мұндай түсінік ересек адам санасын жас баланың санасына ұқсатады.
Адамның өзін табиғат заттарынан бөлек, ақыл-ой мен сана тек адамға ғана тән деген түсінік көп кейін пайда болды. Қоғам өмірінің алғашқы қауымдық формасының біртіндеп ыдырауына байланысты қоғамдық сананың мифтік түрі де тарихи аренадан кете бастады. Дүниетану процесінде шыңдық дүние құбылыстары мен оқиғаларын табиғи-объективтік тұрғыдан түсінудің басталуына байланысты себеп пен салдардың арақатынасының шындыққа сәйкес ұғымы да қалыптаса бастады. Мифологиялық түсініктен бас тарту шындық дүние рухани емес, сезім мен санадан тәуелсіз заттық объект екенін көрсетті: егер субъективтік және объективтік тепе-тең бір нәрсе болмаса, онда шындық құбылыстарының "негізін" субъектіден іздемей, олардың өз болмысынан, өз ішінен іздеу керек деген түсінікке келу болашақ ғылыми білімнің негізін құрды.
Ертедегі вавилондықтар арифметиканы және тендеулерді шешудің алгебралық әдістерін тамаша білгенімен, бірақ ертедегі грек математикасының теориялық деңгейіне көтеріле алмады. Оларға геометриялық білімдерді меңгеру одан да гөрі қиын болды. Ертедегі гректердің пікірінше, геометрия қолданбалы ғылым ретінде тұңғыш рет Мысырда пайда болды. Аристотель геометрияның пайда болуын діни аңыздардың қолы бос уақытының молдығымен байланыстырды. Геродот геометрияның практикалық қажеттігін былай түсіндірді: Ніл тасығанда өңделген егістіктерді жуып кетіп отырды, салық салу тұрғысынан қарағанда қанша өнделген егістіктен айырылғанды анықтау керек болды - ал кейіннен Грецияға ауысқан бұл геометрияның бастамасын салды1. "Геометрия" деген грек сөзінің өзі қазақша "жер өлшеу" дегенді білдіреді.
Біздің жыл санауымызға дейінгі төртінші мың жылдықта ертедегі Мысыр медициналық, географиялық, астрономия мен астрологиялық, акустика мен риторикалық, философия мен математикалық білімдердің т.б. бастамасы болған мәдениетті мемлекеттің бірі болғаны тарихтан белгілі. Табиғаттан тыс сиқырлы күшке деген сенім туралы ілімдер барлық нәсілдер мен халықтардың дүниетанымына зор әсерін тигізді.
Геродот Мысырды "Нілдің сыйы" деп атапты. Шынында да ертедегі мысырлықтар Ніл өзенінің арқасында күн көрді. Ніл өзені үшбұрыш тәрізді бірнеше салаға бөлініп, кең алқапқа жайылып жатады. Бұл ұшбұрыштың табаны -- Жерорта теңізінің жиегі, төбесі Нілдің шығатын бастауы. Нілдің басқа өзендерге қарағандағы бір өзгешелігі сол, июньнің аяғынан сентябрьдің аяғына дейін оның суы үздіксіз тасып, бүкіл Мысырды су басады деуге болады. Октябрь айының аяғынан келесі май айына дейін суы тартытылып, тасуын қояды. Осыған орай мысырлықтар егінін салып, пісіріп, жинап үлгереді. Геродоттың әлгі айтқан сөзі Ніл табиғатының осы сыры туралы айтылған болар.
"Күн Сүмбіленің тұсынан жоғары көтеріле бергенде, -деп жазады Қазақстан Ғылым Академиясының академигі О.А.Жәутіков, -- Нілдің суы арнасынан асып таситынын, ал күн Мизам шоқжұлдыздарының тұсына жақындап келгенде судың қайтатынын мысырлықтар біздің жыл санауымыздан алты мың жыл бұрын білген. Табиғаттың осындай зандылықтары мысырлықтарды астрономиямен шұғылдануға мәжбүр етті. Бұл туралы: "Ніл суының көтеріліп, басылу кезеңдерін есептеп шығарудың қажеттігі Епипет астрономиясын туғызды..." -- дейді К.Маркс"1.
Бақылау жұмысын жүргізу мақсатында мысырлықтар тарихта тұңғыш календарь жасады. Бұл календарьда жыл 12 айға, әрбір ай 30 күнге бөлінді, ал 12 айдағы жалпы күн санына тағы да қосымша 5 күн қосылды. Нілдің тасыған суын жыл-тәулік бойы сақтау үшін және су тасқынынан қорғану үшін мысырлықтар түрлі каналдар мен су қоймаларын, мықты плотиналар жасады, өзен суынан жоғарыда жатқан егістіктерді суғару үшін суды жоғары көтеретін гидравликалық тетіктер ойлап тапты т.т. Ал бұл құрылыстар механикалық білімдерді тудырды.
Мысырды зерттеуші орыс ғалымы И.Шмелев көптеген эмпириялық зандарды тұжырымдаған ертедегі гректер емес, кейінгілер қайтадан ашқан сырды олардан мыңдаған жыл бұрын Ертедегі Мысырдың аңыздары зерттеп білген деп анық айта аламыз дейді.
Ертедегі Мысырда мемлекетті басқару фараондық деспотизм формасында іске асты. Мұнда діни абыздар ерекше орын алды. Абыздардың кеңесі өз ғылымын ерекше қорғап, ақиқаттың мәнін қара бұқараға білдірмеді. Фараондар жай адам емес, Күннің "перзенті" деп саналды, сондықтан олар о дүниеге белгісіз жай адам ретінде бармай, аспандағы Күннің жердегі перзенті ретінде бару үшін, оларды жерлеу рәсімі белгіленіп, олар үшін орасан зәулім пирамидалар салынды. Ертедегі Мысырда салынған үлкеңді-кішілі 80 пирамида бар. Пирамидалар ең алдымен елді абыздық психотехника амалдарының көмегімен басқарудың жан-жақты ойластырылған программасының іске асыруға арналған құралдың рөлін аткарды деген пікір бар. Не дегенмен, биік те зәулім құрылыстарды салу мыс металлургиясын, ағаш және тас өңдеу шеберлігін дамытуға алып келді. Дж.Бернал айтқандай, алғашқы Мысыр шеберлері жасаған столдар мен орыңдықтары сол кездегі түрін әлі өзгерткен жоқ: орындықтың арқалығын торлап, ал аяқтарын иіп жасау 4500 жыл бұрын белгілі еді. Таразы, желкен, керамикалық бұйымдар, папирус т.б. көптеген заттар да сол кезде ойлап табылған болатын. Анатомия мен емдеу саласында көптеген білімдер пайда болды: тіс және көз дәрігерлігі, хирургтер шықты, қан айналымы жүйесінің қызметін білді, адам денесі қызметтерінің орталығы ретінде мидың жұмысы зерттелді.
Қазіргі заманда жер жүзіндегі барлық халықтардың қолданатын санау жүйесі - ондық системасы. Осы ондық система - ұзақ тарихи дамудың нәтижесі. Оны ойлап табуға бүкіл халық болып ат салысты деуге болады, өйткені мұндай санақ системасын тудырған бүкіл адамзаттың практикалық іс-әрекеті деуге болады. Мәдениеттің тарихыңда адамзаттың практикалық өмірі үшін ондық системадай зор маңызы бар ғылыми прогресс жасаған, өшпес із қалдырған, терең ықпалын тигізген математикалық білім кемде-кем шығар. Ондық системаның пайда болуы екі қолдың саусақтарын санау практикасына байланысты екеніне күмән келтіруге болмайды.
Санау системасының негізіне оннан басқа санды да алуға болады және сондай-ақ бір системадан екінші системаға көшуге де болады. Ертедегі вавилондық астрономдар санау негізі үшін, мәселен, алпыстық системаны қолданған. Сағаттың және бұрыштық градустың алпыс минутқа бөлінуі де осымен байланысты. Скандинав түбегіндегі елдердің (Швеция мен Норвегияның) тілінде бестік система ізінің күштілігі байқалады. Санау системасының негізінде жиырмалық системаның ізі француз, ағылшын, нидерланд тілдерінде сақталғаны байқалады.
Әліге дейін тек екілік системаны ғана (мысалы, бір мен екіні) қолданатын халықтар бар екен. Мысалы, Австралия мен Полинезиядағы көптеген тайпалардың санауға қолданылатын барлық сандары "бір" және "екі" ғана. Осы екі санды бір-бірімен үйлестіріп, олар "үшті", "төртті", "бесті", "алтыны" т.б. құрастырып атайды екен. "Торрес бұғазындағы аралдарды мекендейтін тайпалар, мәселен, бірді "урапун", екіні "оказа" дейді екен. Сөйтіп, олар 3 деу үшін "оказа-урапун" деп, 4 деу үшін "оказа-оказа", 5 деу үшін "оказа-оказа-урапун", 6 деу үшін "оказа-оказа-оказа" дейді екен. Ал алтыдан артық сандарды "көп" немесе "сан жетпес" дейтін көрінеді"1.
Бұл мысалдар математика ғылымының бастамасы қоғамның әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінен тікелей тәуелді екенін, ол адамдардың күнделікті тұрмыстық іс-әрекетіне байланысты шыққанын тағы да дәлелдей түседі.
Сонымен, қорыта айтқанда, ертедегі мысырлықтар жай қарапайым натурал сандар мен бөлшектерді қолдана білгенімен, ал вавилондықтар теңдеулер жүйесін шешіп, квадрат түбірлерді шығара білгенімен, бірақ жалпы абстракциялық ұғымдардың көмегімен басқа абстракциялық ұғымдарды қорытып шығару жолында алғашқы қадам ғана жасады, өйткені олар пайымдаудың дедукциялық формасын, логикалық дәлелдеудің әдіс-тәсілдерін білмеді, жаңа есептеулер жүргізудің жалпы әдістерін қолдана алмай, жеке-дара әдістерді ғана қолданды. Сөйтіп ғылымның туу және қалыптасу деңгейінде аса қарапайым абстракциялар және күнделікті шаруашылық тіршілігіндегі заттармен тікелей қарым-қатынаста қолданылатын нақты моделдер жасалды.

Екінші мәселе бойынша: ежелгі грек мәдениеті, философиясы және жаңа ғылымға әсерін қарастыру; ежелгі логика және ежелгі математика; тарихи, мәдени және ғылыми білім.
Ғылымның тарихи бірінші формасы математика болып табылады, өйткені ғылыми емес білімдер, танымдық жағынан алғанда, ертедегі шығыстық білімдерге ұқсас білімдер, ғылыми білімге алғашында Грецияда айналды, ал математиканың ішінде геометрияда, белгілі бір нақты пішіні бар заттарды зерттеуден бас тартып, олардың геометриялық формасын, пішінін теориялық тұрғыдан зерттеуге көшуге байланысты болды. Ал бұл үшін геометрияның негізгі ұғымдарын анықтайтын абстракцияның түрлі типтерін пайдалануға тура келді. Бұған қоса айтарлықтай дамыған логикалық жүйе қажет болды.
Геометриялық білімдер тұжырымдалып аяқталған аксиомалар формасына Евклидтің әйгілі "Негіздер" атты кітабында біздің жыл санауымызға дейінгі III ғ. ғана ие болды. "Негіздер" кейіннен математикалық қатаң тұжырымдаудың үлгісіне айналды. Алайда бұған дейін, біздің жыл санауымызға дейінгі VI ғасырдан бастап III ғ. дейін, түрліше дәлелдемелерді жинап, тұжырымдау және бұған Евклидтің өз дәлелдеулерін қоса тұжырымдау кезеңі бастан кешірілді. Геометриялық білімдердің қалай жүйеге келтірілгені туралы айқынырақ түсінік алу үшін ертедегі грек математикасының тарихына қысқаша шолу жасайық.
Грек ғылымының тууы Милет қаласындағы натурфилософиялық мектептің негізін салған, Грециядағы "жеті дананың" біріншісі Фалестің есімімен тығыз байланысты. Евклидгің "Негіздеріне" алғаш түсіндірме беруші Проклдың сөзіне қарағанда, "Фалес Мысырға саяхаттап барып, геометрияны Элладаға алып келген; көп жаңалықты өзі жасаған және көп нәрсені өзінен кейінгілерге айтып кеткен. Ол кейде жалпы мәселені қарастырған, кейде көбінше көрнекіге арқа сүйеген". "Тең бүйірлі үшбұрыштың табанындағы бұрыштары өзара тең" деген, "егер бір ұшбұрыштың қабырғасы және сол қабырғамен іргелес екі бұрышы екінші ұшбұрыштың сәйкес қабырғасына және онымен іргелес екі бұрышына тең болса, онда мүндай екі ұшбұрыш өзара тең болады" деген теоремаларды және т.б. Фалес дәлелдеген деген пікір бар. Екінші теореманы Фалес жағада тұрып теңіздегі кемеге дейінгі қашықтықты анықтау үшін қолданған. Бұл қарапайым теоремалар тәжірибе жүзінде , ертедегі мысырлықтар мен вавилондықтарға белгілі болғанымен бірақ олар бұларды логикалық тұрғыдан дәлелдеуге әрекеттенбеген. Фалестің сіңірген еңбегі сол, ол бұл геометриялық теоремаларды дәлелдеудің логикалық бастамасын бірінші болып салып берді, сөйтіп геометрияның дедукциялық құрылысына көмектесті.
Фалес сондай-ақ ертедегі Грецияның тұңғыш астрономы деп саналады. Біздің жыл санауымызға дейінгі 585 ж. 28 майда Күннің тұтылатынын тұңғыш рет болжап айтқан да Фалес.
Геометрияның бұдан былайғы дамуы антик заманының аса ұлы ғалымы Пифагордың есімімен тығыз байланысты.
Жоғарыда келтірілген Проклдың пікірінше, "Пифагор бұл ғылымды алғашқы бастама негізінен бастап зерттеді және теоремаларды, нақты түсініктерді қатыстырмай, таза логикалық ойлаудың көмегімен қорытып шығаруға тырысты".
Алайда, өзінің көпшілік замандастары үшін Пифагор негізінен діни әулие еді, өйткені ол жанның өлмейтінін уағыздап, өзінің жақтастары үшін қатаң адамгершілік ережелерін енгізді және дінге сенушілердің бауырластық
ұйымын - пифагорлік орден құрды. "Құдай дүниеде тәртіп орнатудың негізі ретінде санды шығарды, -- деп үйретті олар. Құдай -- жалғыз, ал дүние -- көп және ол қарама- қарсылықтардан тұрады, ол қарама-қарсылықтарды бірлікке келтірудің және бәрін космосқа қосатын - сол гармония. Гармония деген сандық қатынастарды білдіретін құдай".
Дүниені басқаратын мүндай сандық заңдылыққа деген сиқырлық сенім пифагоршыларды сандардың, қасиеттерінмұқият талдауға итермеледі.
Алайда Пифагор мектебінің ғылымға қосқан басты жетістігі бұл емес, -- геометрияда қатаң логикалық дәлелдеу әдісін іздестіру, әсіресе тік бұрышты үш бұрыштың гипотенузасының квадраты оның катеттерінің квадратының қосындысына теңдігі туралы әйгілі теоремасы.
Пифагордың ашқан басқа жаңалықтары дұрыс көп қырлы денгейлерінің қасиеттерін, бес бұрышты жұлдыз тәрізді фигураларды зерттеумен байланысты болды. Бес бұрышты жүлдыз тәрізді фигураларды пифагоршылар денсаулықтың белгісі деп санады. Астрономияда Пифагор Жерді шар тәрізді, әлемнің центрі деп білді. Бұл түсінікті ол Күннің, айдың қозғалысын есептеп, олардың тұтылуы туралы дұрыс теория жасау үшін пайдаланды.
Пифагордың идеялары біздің жыл санауымызға дейінгі Эллада мәдениетінің алтын ғасыры деп аталған V ғ. әрі қарай дамытылды. Бұл ғасырда Анаксагордың натурфилософиялық сипаттагы материалистік ілімі пайда болды. Ол ілім Күн мен жұлдыздар құдай жаратқан аспан денелері емес, құйын сияқты қозғалыста болатын, жанып тұратын өлі тастар болып табылады деп жариялады. Мұндай сөздері үшін, Анаксагор құдайсыз деп кінәланып, Афиннің өкімі Периклдің досы екеніне қарамастан, қаладан қуылды. Астрономияда ол Ай мен Күннің тұтылу себептерін дұрыс түсіндірді.
Ғылымның бұдан кейінгі бүкіл даму барысына орасан зор әсерін тигізген жаңалық Демокриттің материя құрылысының атомдық теориясы болды. Оның бұл болжамы эмпириялық білімдерге негізделген жоқ, таза ой қорытынды жасау жолымен шықты. Егер денелер ұсақ бөлшектерге шексіз бөліне береді деп түсінсе, онда бұл материяның шексіз өмір сүретініне қайшы келіп, нәтижесіңде бұл материя жоқ деген қорытындыға алып келер еді. Сондықтан Демокрит дүниеде материяның әрі қарай бөлінбейтін шегі -- ұсақ бөлшегі болуы тиіс деген қорытындыға келіп, оны атом деп атады (атом грекше бөлінбейтін дегенді білдіреді). Атомның қасиеттері мен өзара байланысы туралы таза механистік түсінігіне қарамастан, Демокриттің атомдар туралы болжамының қисынды мазмұнын кейін қазіргі заманғы ғылым толық растады. Демокрит Анаксагордың іліміндегі кейбір кемшіліктерді, атап айтқанда, дүниедегі реттілікті орнатқан әйтеуір бір ақыл-ой бар, материяны қүйынды қозғалысқа келтірген сол күш болуы мүмкін деген пікірін жөндеді.
Жалпы алғанда, сол V ғасырда геометрияның планиметрия бөлімін зерттеу әрі қарай жүргізілді: көпбұрыштылардың ауданын табу, дұрыс көпбұрыштылардың, дөңгелектің доғасының пропорциалығын, сондай-ақ дөңгелектің аударын анықтау т.б іске асты. Стереометрияда Демокрит конус пен пирамиданың көлемдерін тапты, кубтың көлемінің екі есе арту проблемасын зерттеу қолға алынды. Цифагордың сандардың сиқырлы сырынан басталған сандар теориясын зерттеу осы ғағырда ғылыми сипатқа ие болды. Міне, осы проблемалардың бәрі Платон ғасыры деп аталып кеткен (біздің жыл санауымызға дейінгі) IV ғасырда әрі қарай зерттелді. Саяси жағынан қарағанда, бұл ғасыр құлдырау кезеңіне жатқанымен, бірақ философия мен дәл ғылымдар саласында бұл ғасыр бұрын болмаған өрге басу кезеңі болды. Бұл кездегі ғылыми өмір Платонның төңірегінде, ол құрған Академияда шоғырланды. Бір қатар әйгілі математиктер Платонның достары еді, ал философия саласында олар оның шәкірті болды, сондықтан ол шәкірттерінен философиямен айналыспас бұрын математиканы терең біліп алуды талап етті. "Математиканың көмегімен адамның жан дүниесі тазарып, жаңа күш алады, -- деп жазды ол "Мемлекет" деген диалогында. Ал қалған басқа іс-әрекеттер оны өлтіріп, шындықты көре білу қабілетінен айырды... тек сол арқылы ғана ақиқатты ашуға болады".
Платон өзінің ұлы ұстазы Сократ ауызша әңгімелескенде қолданатын әдісін қолданды. Бұл әдісті ол диалектикалық әдіс деп атайды, өйткені ол әңгімелесуші адамның пайымдауында кететін қашпылықтарды табу арқылы ақиқатты дәлелдеуге негізделеді. Ақиқат өзіне-өзінің қайшы келуімен үйлеспейтін болғандықтан, өзіне-өзі қайшы келіп тұрған гипотеза жарамсыз деп тасталып, оның орнына басқа гипотеза алынады. Ақиқатты іздеудің тәсілін Платон математикадан алды. Бұл әдіс математикада "қисынсыздыққа келтіру" арқылы дәлелдеу деп аталады.
Платон мен оның Академиясының математика ғылымының дамуына әсерін тигізген бір көрнекті еңбегі -- анализдік әдісі. Бұл әдіс бойынша есептің шешілу жолы, оның дұрыстығы жан-жақты талданып, анықталған соң енді синтездік әдіс қолданылады. Осы екі әдістің бірлікте қолданылуы математиканың дамуына даңғыл жол ашты.
Алайда айтпай кетуге болмайды, математиканың дамуына Платонның және оның мектебінің тигізген игі әсерімен бірге тері жақтары да болмай қойған жоқ. Платоншылар "шын ғылым адамның тұрмыс мұқтаждарымен шұғылданбауы керек. Ғылымды практикада қолдану оның қадірін кетіреді" деген пікір айтты. Адамның еңбек қызметімен байланыссыз білім ғана маңызды деп саналды. Сөйтіп, білімнің эмпириялық фактімен гносеологиялық та, әлеуметтік те байланысы болмауы тиіс -- бұл Платон өзі идеологы болып отырған ертедегі гректердің аристократиялық партиясының объективтік-идеалистік философиялық көзқарасынан туып отырған қорытынды пікір.
Біздің жыл санауымызға дейінгі IV ғ. аяғында бүкіл Грецияның математикасы Евклидтің "Негіздер" деп аталған еңбегінде жинақталды. Сол еңбек бойынша бүкіл өркениетті елдер математиканы оқып үйренді және қазір де мектептің геометрия курсы сол еңбектің өнделген түрі болып табылады. Ол өзі ұлы математик болмағанымен, бірақ математиканы жүйеге келтіруші тамаша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.