Масс-медиа, технологиялар және қоғам

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Масс-медиа, технологиялар және қоғам.

1. Масс-медиа қызметтері.

2. Бұқаралық сана мен цифровизация.

3. Масс-медианың жаңа стандарттардың, мотивацияның, стереотиптердің, мінез-құлық моделінің, өмір салтының қалыптасуына әсері.

Масс-медиа қызметтері.

Масс-медиа және коммуникация қызметі - әлем халықтарының күнделікті бір-бірімен тілдесуі және өзара түсінісуіне негіз қалай отырып, қазақ елінің саяси-экономикалық, әлеуметтік-мәдени және өзге де саладағы тамаша табыстары мен жетістіктерін миллиондаған аудиторияға паш етіп жатыр. Масс-медиа және бұқаралық коммуникация саласының қолданыс аясы күн өткен сайын қанатын кеңге жайып келеді. Сондықтан да осы саладағы орныққан тіркестер мен күнделікті қолданыстағы терминдер әр кезеңге сай ана тілімізге өзге тілдерден еніп, тұрақтап жатқан сөздер де белгілі лексографиялық және лингвистикалық заңдылықтарға бағынады. Себебі қазіргі таңда кез келген салада БАҚ-тың араласпайтын не қолданылмайтын саласы жоқ. Осыған орай, бүгінгі ақпарат ғасырында ауызекі және тілдік қолданыс аясын түрлі лексикалық топ пен терминологиялық бірлік нәтижесінде еселей толықтырып отырғанда, сан миллиардтаған аудиториямен қарым-қатынастағы масс медиа және коммуникация тілінің маңызын арта түсуі де заңдылық болып табылады.

Масс-медиа және коммуникация қызметі - әлем халықтарының күнделікті бір-бірімен тілдесуі және өзара түсінісуіне негіз қалай отырып, қазақ елінің саяси-экономикалық, әлеуметтік-мәдени және өзге де саладағы тамаша табыстары мен жетістіктерін миллиондаған аудиторияға паш етіп жатыр. Масс-медиа - көп ақпарат тарату құрылғысы, ұйымдастырылған техникалық кешен, кез келген мәліметті ғаламтор, теледидар, газет, журналдар арқылы оқып, көріп, естіп, біліп жатамыз. Бұл - масс-медиа. Бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ) - арнайы техникалық құралдардың көмегімен, кез келген тұлғаға әртүрлі мәліметті ашық жариялауға арналған әлеуметтік мекемелер. БАҚ-тың білімдік қызметі азаматтарға әртүрлі ғылым саласынан - қоғамдық-гуманитарлықтан жаратылыстану ғылымдарына дейінгі танымдық хабарларды дайындап, таратуынан көрінеді. Әрине ол толыққанды, жүйелі, арнайы оқу орындарында берілетін ғылымды қамтамасыз ете алмайды. Дегенмен де, қазіргі қоғамда адам өз өмірінің әр кезеңінде білімнің басым көпшілігін осы БАҚ арқылы алады. БАҚ-тың атқаратын қызметі әртүрлі, сарапшылардың пікірінше олардың аса маңыздыларына мыналар жатады: ақпараттық, білімдік, әлеуметтендірушілік, мүдделерді тоғыстырушы, саясат субъектілерінің ықпалдасуы, жұмылдыру. Бір сөзбен айтқанда, БАҚ - күнделікті теледидар, радио, мерзімді баспасөз басылымы және интернет сайттар. Ал оған қоса жаңа медиа мен жаңа ақпараттық технологиялардың ақпарат таратып, ақпарат жинақтауын да қосуға болады. Наполеон: "Жауға қарсы жүздеген мың қол әскерден, төрт газеттің ойсырата соққы беру мүмкіндігі зор", - деген. Сарапшылар БАҚ-тың мынадай ерекше белгілерін атап көрсетеді:

- жариялылық, яғни тұтынушылардың шексіздігі;

- арнайы техникалық құралдардың, аппаратуралардың болуы;

- ақпарат таратушының қабылдаушыға біржақты ықпалы

- тұтынушы аудиторияның тұрақсыз әркелкілігі.

2. Бұқаралық сана мен цифровизация.

Бұқаралық сана - қоғамдағы қалың бұқараның деңгейіндегі идеялардың, көзқарастардың, сезімнің, көңіл-күйлерінің жиынтығы, ұжымдық топтардың қажеттері мен мүдделерін тұтас бейнелейтін, олардың өмірлік мұраттары мен тәжірибелерін талдап, тұжырымдайтын түсінік.

Бұқаралық сана - қоғамда кең тараған идеяларды, көзқарастарды, ұғымдарды, әлеуметтік сезімдерді қамтиды. Онда қоғамдық сананың күнделікті психологиялық, теориялық-идеологиялық дәрежелері ұштасып келеді. Бұқаралық санада теориялық-идеологиялық элементтерінің болуы мен олардың үлес салмағы Бұқараның әлеуметтік субъект ретінде даму деңгейі, тарихи жағдайлармен байланысты. Сонымен бірге ол бұқараның тұрмыс жағдайларының әсерімен стихиялы түрде қалыптасады.

Дамыған Бұқаралық сана қоғамдық және мемлекеттік істерді реттеуге, демократияны жетілдіруге, елдің алдында тұрған жаңа міндеттерді талқылауға және шешуге көмектеседі. Бұқаралық сананың көріну сипаты, қоғамда атқарар қызметі түрліше.

Бұқаралық сана субъектісі - әлеуметтік топтардың қоғамдағы орнына, көздеген мұрат-мақсаттарына қарай белсенді, прогресшіл немесе бейтарап, бейжай сипатта өріс алады. Топтық мінез-құлық арқылы адамдардың бірлестігін жетілдіру барысында Бұқаралық сана қоғамдық келісімді күнделікті тәртіпке, өмірлік салтқа айналдырады.

Бұқаралық сананың мазмұны әлеуметтану, психология, мәдениеттану, саясаттану ғылымдарында қарастырылады. Алғаш рет бұқаралық сана феноменіне интерпретация әлеуметтану ғылымында берілген болатын. Бұқаралық сана - ерекше әлеуметтік қауымдастық болып табылатын бұқараның қызметімен байланысты қоғамдық сананың бір түрі. Мазмұндық тұрғысынан бұқаралық сана - қоғамның әлеуметтік өмірін сипаттайтын бұқараға қол жетімді идеялар, көзқарастар, түсініктер, пайымдаулар. Ол қоғамдық санаға тән ғылым, кәсіби этика сияқты рухани құрамдас бөліктерді қамтымайды.

Бұқаралық сана біздің санамыздан тәуелсіз әлеуметтік шынайылық. Яғни, оның өмір сүру заңдылықтары қоғамдағы әрбір жеке адамның психологиясы мен өмірі басқарылатын заңдылықтардан бөлек. Бұқаралық сананың қалыптасуы мен қызмет етуін екі тұрғыдан қарастыруға болады: біріншіден, өз заңдылықтары бойынша қалыптасып, дамитын шынайылық ретінде; екіншіден, сыртқы ортадан идеологиялық құралдар арқылы басқарылатын құбылыс ретінде.

БАҚ арқылы таратылатын ақпарат көмегімен белгілі бір оқиғаға қатысты қажетті көзқарас, пікір қалыптастыруға болады. Бұқара санасына ақпараттық-психологиялық әсер етуде бір ақпаратты жиі қайталау оны бейсаналы түрде жаттауға алып келеді және адамдардың қабылдайтын шешімдеріне, іс- әрекеттеріне әсер етеді. Кейде ақпаратты тарату үшін бұқараны тұтас қамтудың қажеттігі туындамайды, тек оның шағын бөлігіне әсер ету арқылы ақпаратты тұтас бұқараға таратуға болады. Ақпараттық коммуникациялық құралдар кең қолданысқа ие заманауи қоғамда ақпарат аз уақытта жедел қарқынмен тарайды. Сонымен қатар белгілі бір оқиға бойынша ақпараттандыруда бірінші болудың маңызы аса жоғары, себебі алғашқы ақпарат қабылдауға әсерлі болады.

Бұқаралық сананың өмір сүру заңдылықтарына әсер етуші факторлардың бірі стереотиптердің (грек. stereos-қатты және typos-дақ) қалыптасу үрдісі болып табылады. Адамдардың санасында стереотиптерді қалыптастыруда бұқаралық ақпарат құралдары белсенді рөл атқарады. БАҚ көмегімен іс-әрекеттер стандарттарын, әлеуметтік мифтерді және саяси иллюзияларды қалыптастыру жүзеге асырылады.

Әлеуметік ғылымдарда стереотип ұғымына ең алғаш рет анықтама берген Уолтер Липпман. Кейін келе оны Г. Олппорт жетілдірді. Оның берген анықтамасы әлеуметтік әлем жайлы ақпаратты қабылдау және талдауға, сонымен қатар бұл үрдістердің әлеуметтік әсеріне (ойда сақталу, әлеуметтік беку) негізделеді. У. Липпманның «Қоғамдық пікір» еңбегіне (1922ж. ) сәйкес социумның орташа мүшесі ақпаратты сынмен қабылдап объективті баға бере алмайды, олар көбінесе стереотиптермен пайымдайды. Яғни қоғамдық пікірдің қалыптасуына эмоционалдық және иррационалдық факторлардың рөлі басым болады. Сондықтан бұқаралық ақпарат құралдары стереотиптердің қалыптасуына белсенді әсер ете алады. Алайда стереотиптік сипаттау әрдайым шындыққа сай келе бермейді.

Қазіргі әлемде өмір сүре отырып, біз үнемі бұқаралық ақпарат құралдарымен бетпе-бет келеміз. Олар біздің күнделікті өмірімізге соншалықты берік негізделгендіктен, біз оларсыз өз өмірімізді елестете алмаймыз. Біз үшін сүйікті телеарнадан соңғы жаңалықтарды көру, интернет арқылы спорт сайтында футбол матчының есебін білу, сүйікті FM радиостанциясының толқындарында бір күндік ауа - райы болжамын тыңдау күнделікті әдетке айналып кетті… Әлем қаншалықты өзгерді! Бұл өзгерістер БАҚ жұмысына тікелей байланысты. Жылдар өткен сайын "бұқаралық ақпарат құралдарының" қысымы артып келеді, өйткені ол барған сайын күшейе түсуде. Осылайша, әрине, ақпараттық ықпал артады. Бірақ қазіргі адамның өмірінде БАҚ қандай рөл атқарады? БАҚ-тың адамдардың өмір салтына, олардың мінез-құлық стереотиптеріне, әдеттеріне және т. б. әсері қандай? Жалпы, бұл әсер бар ма?

Бұқаралық ақпарат құралдарының жастардың мінез - құлқына әсер ету мәселесі біздің қазіргі қоғамда өте өзекті деп санаймын. Жастар-бұл БАҚ-ты барынша пайдаланатын және әртүрлі мазмұндағы ақпаратты ашкөз түрде алатын әлеуметтік топ. Себебі, жастар өте үлкен қызығушылық танытады және тек өз қалаларында ғана емес, бүкіл әлемде болып жатқан барлық оқиғалардан хабардар болғысы келеді.

Егер БАҚ-тың жастарға әсер ету сипаты туралы айтатын болсақ, онда әсердің екі сипатын бөліп көрсетуге болады. Оң және теріс әсерлер болып бөлінеді. Осылайша, бұқаралық ақпарат құралдарында монетаның екі жағы сияқты әсер етудің де екі жағы бар. Бұл әсердің сипатын теледидар сияқты БАҚ мысалында қарастырайық. Біздің елімізде және шетелде жүргізілген соңғы онжылдықтардағы әлеуметтанулық зерттеулер балалар мен жастардың озбырлығының құрылымында телешоуларды бос уақытты өткізудің ең қол жетімді, әмбебап түрі ретінде қарайтындығын бірнеше рет растады. Зерттеушілердің пікірінше, теледидардың күшті әсері қоғамның қазіргі жағдайы, ондағы әділеттілік деңгейі және қазіргі өкілдің ең типтік сипаттамалары туралы идеяларды қалыптастыруға бағытталған. Кем дегенде, БАҚ идеалды өмір салты, идеалды әлеуметтік жүйе, әлеуметтік әділеттілік идеалы және адамның қалаған қасиеттері туралы идеялармен байланысты әлеуметтік идеалдың әртүрлі қырларының қалыптасуына әсер етеді. Демек, бұл сана мен мінез-құлықтың үлгілерін, стильдерін тарататын БАҚ деп айтуға болады.

Жағымсыз әсері. Қазіргі уақытта теледидарлық зорлық-зомбылық мәселесі ерекше өткір болды. Қазіргі заманғы барлық дерлік сериалдарда, фильмдерде, тіпті мультфильмдерде зорлық-зомбылық бар. "Телевизиялық зорлық-зомбылық" термині ғылыми лексикада бұрыннан қолданылып келеді және теледидарлық бағдарламалар мен фильмдердің кейіпкерлеріне зиян келтіру туралы демонстрацияны біріктіреді. Бір жағынан, көптеген зерттеулер бар, олардың нәтижелері теледидар бағдарламалары мен фильмдердегі зорлық-зомбылық көріністерін кейінгі агрессиямен байланысты екенін көрсетеді. БАҚ сонымен қатар дөрекі ақпарат көзі болып табылады. "

Бірақ екінші жағынан, масс медиа ХХ ғасыр мәдениетінің ажырамас элементі, қоғам мен адамның рухани өмірінің бөлігі және құрамдас бөлігі болып табылады. ОЛ өзінің дамыған түрінде адамдардың әртүрлі оқиғаларға қатысу мүмкіндіктерін арттырады, ғылым мен мәдениеттің жетістіктерін көпшілікке қол жетімді етеді, әр адамның өмір сүру әлемін планетарлық деңгейге дейін кеңейтеді.

Жастар мінез-құлқына БАҚ-тың теріс әсерінен басқа, бірнеше жағымды сәттерді бөліп көрсетуге болады:

- БАҚ жастарды барлық оқиғалар туралы хабардар етеді, осылайша "ақпараттық аштықты" басады»

- бұқаралық ақпарат құралдары халықтың жалпы, соның ішінде саяси мәдениетін арттырады;

- билік пен халықты өзара ақпараттандыру үшін қызмет етеді;

- әлеуметтік шиеленісті жеңілдету;

Бұқаралық ақпарат құралдары (БАҚ) қазіргі қоғамның бұқаралық мәдениетінің ажырамас бөлігіне ғана емес, сонымен бірге жеке тұлғаны әлеуметтендірудің маңызды институтына айналды. Адамдардың санасына әсер ететін ақпараттың ең күшті құралы-теледидар, ол көрнекі-бейнелі қабылдау мүмкіндігін қамтамасыз етеді, демек адамға күшті эмоционалды әсер етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.