Қазақстанның тұңғыш саяси партия ретіндегі Алаштың тарихи маңызы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

обычный бланк

ЭССЕ

Орындаған: Жораханова А. Ә.

Тексерген: саяси ғыл. канд.,

қаумд. профессор: Жусупова А. Д.

Қазақстанның тұңғыш саяси партия ретіндегі “Алаштың” тарихи маңызы

Кіріспе. Қозғалыс пен Алаштың тұңғыш саяси партиясы - Алаш Орда үкіметінің пайда болуы туған халқының болашақ дамуының тағдырлы мәселелерін шешуге қабілетті қазақ саяси элитасының азаматтық кемелденгендігі мен әлеуетінің жоғары болғанын көрсетті.

Алаш қайраткерлері мен қазақтың басқару элитасы, ғылыми және шығармашылық зиялы қауым өкілдері қазақ мемлекеттілігінің негізін қалады. 1920 жылдардың басында шекарасын Алаш Орда мүшелері дөп басып көрсеткен сол мемлекетте бүгінде өзіміз білмей тұрып жатырмыз. Алаш қайраткерлері Орталық Азияны ұлттық-территориялық межелеу және қазақ жерлерін біріктіру үдерісіне белсене қатысты. Алаш зиялыларының өкілдері: Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Ә. Беремжанов, М. Шоқай, Ж. Ақпаев, М. Тынышпаев, Ә. Ермеков, сондай-ақ ұлт коммунистері С. Ходжанов, Т. Рысқұлов, Қазақ жерінің тұтастығын қамтамасыз ету үшін С. Меңдешев, С. Сейфуллин, С. Асфендияров, С. Сәдуақасов, Н. Нұрмақов және т. б.

Негізгі бөлім. Алаш немесе Алашорда қозғалысы Қазақстанда XIX ғасырдың соңы - XX ғасырдың басында болған әлеуметтік-экономикалық, қоғамдық-саяси және рухани-мәдени өзгерістердің нәтижесінде пайда болды. Қозғалыстың орталық буыны 1917 жылы шілдеде ұйымдастырылған ұлттық Алаш партиясы болды. 1905-1917 жылдары қазақтың ұлттық-демократиялық зиялыларының көрнекті өкілдері Ә. Бөкейханов, М. Шоқай, М. Тынышпаев, М. Дулатов және басқа да ондаған қайраткерлер осы алғашқы ұлттық саяси ұйымды дайындау мен құруда көп еңбек етті. Алаш партиясы қоғамдық-саяси өмірге араласа бастаған сәттен-ақ өзінің негізгі мақсатын екі бағыт деп санады:

1) қазақ халқының отаршылдық қамыттан азат болуы;

2) қазақстандық қоғамның өркениетті әлемдік қауымдастыққа интеграциялануын қамтамасыз ету.

1990 жылдардың басында бұл адамдардың қазіргі Қазақстанның тарихы мен мәдениетіне қандай үлес қосқаны кейін белгілі болды. Демократ ағартушылар Ә. Бөкейханов, А. Байтұрсынов және М. Шоқай қазақ қоғамын дамытудың жолдарын іздестірді, Мемлекеттік Думадағы мұсылман фракциясының жұмысын басқарды. Олардың бастамасымен «Хайқап» журналы (1911), «Бірлік туы», «Сары-арқа», «Ақ жол» газеттері құрылып, өз беттерінде үлкен үгіт-насихат, тәрбие жұмыстарын жүргізді. Алаш қозғалысының басты мақсаты - қазақ халқының өзін-өзі басқаруы, халықтың дербес мемлекет құру құқығын алу, Ресейдің ішкі аймақтарынан қазақ жеріне қоныс аударуды шектеу болды. Алаш қозғалысының өкілдері дәстүрлі мал шаруашылығын сақтауды, егіншілікті, өнеркәсіпті, сауда-саттық қатынастарын дамытуды жақтады. «Алаш» партиясының бағдарламасы қазақ қоғамын таптық принцип бойынша емес, ұлттық бірлік негізінде біріктіруді ұстанды. «Алаш» партиясы жерді қазақтардың меншігі деп тану туралы және ана тілінде оқытатын мектептер мен жоғары оқу орындарын ашу туралы заңдар қабылдауды талап етті, қазақ өлкесіне шаруалардың қоныс аудару процесін шектеуді, оларға құқық беруді жақтады. Кедейлерге бостандық пен теңдікті қамтамасыз етті. Мұндай бағдарлама Алаш партиясының кең танымалдылығын қамтамасыз етті. Олардың бағдарламасында ұлттық мәдениетті, білім мен қазақ тілін дамыту маңызды орын алды. «Алаш» партиясы Еуразия кеңістігіндегі қазақтардың ұлттық-мемлекеттік білім беру мүмкіндіктері мен жолдары туралы, Ресеймен тең құқылы қарым-қатынастар туралы түсініктерді жүйелі түрде қалыптастыра бастады.

Қорытынды. Алаш партиясы өзінің әлеуметтік табиғаты бойынша қазақ ұлттық-демократиялық зиялыларының саяси ұйымы болды. Саяси аренадан кеткен Алаш қозғалысының қайраткерлері өткен ғасырдың 20-жылдарында Қазақстанның мәдениеті мен ғылымы мен халық шаруашылығының дамуына зор үлес қосты. Кеңес үкіметі бірнеше рет (1919, 1920) жариялаған рақымшылыққа қарамастан, 1920 жылдың аяғынан 1937-1938 жж., барлығы дерлік бұрынғы Алаш-Орданың қайраткерлері, сондай-ақ кезінде «Алаш» партиясының белсенді мүшелері большевиктердің «ұлтшылдар» мен «халық жаулары» атанғандарға қарсы күресі кезінде қуғын-сүргінге ұшырады.

«Алаштың» негізін салушылар патриот бола отырып, азамат соғысының шындығына бейімделе отырып, қазақ халқының мүддесін жүзеге асыру саясатын әзірлеуіне тырысты. «Алаш» идеологиясы қазіргі демократиялық федерализм, бухгалтерлік есеп идеологиясына, заңның басымдығы мен қазақ халқының мүддесі мен саяси плюрализмге жақын болды.

Қолданылған әдебиеттер:

Питер Ротье Ата Мекенді заңдастыру: Қазақ Интеллигенция өз Отанының тарихын жазады. Аб Империо. 2004ж
Алаш және Алаш-Орда тарихының қысқаша энциклопедиясы. Жанбосинова А. С.
Алаш қозғалысы. Аманжолова Д. А. 1917ж
«Алаш» партиясы: тарих және тарихнама. Аманжолова Д. А. 1993 ж.
Алаш қозғалысы. Илеусизова Б. К. 2012ж

Алматы, 2021

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.