Ф. И. Голощекиннің Шағын қазан идеясы: мәні мен салдары. Тоталитарлық жүйені қалыптастыру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

24. Ф. И. Голощекиннің "Шағын қазан" идеясы: мәні мен салдары.
Тоталитарлық жүйені қалыптастыру.
25. Қазақстандағы индустрияландыру: жетістіктері мен қателіктері.
Индустрияландыру мәселесі бойынша қазақ мемлекеттік қайраткерлерінің
ұстанымдары.
26. Ауыл шаруашылығын күштеп ұжымдастыру: ұжымдастыру әдістері мен
қарқыны.
27. Сталиндік қуғын-сүргін, олардың ауқымы және ауыр салдары. Ұлттық
интеллигенцияға қарсы репрессия.
28. Қазақстан халқын мәжбүрлеп депортациялау.

24. Ф. И. Голощекиннің "Шағын қазан" идеясы: мәні мен салдары.
Тоталитарлық жүйені қалыптастыру.
Қазақстандағы тоталитарлық жүйенің нығаюы 1925 жылдың күзінде аймақтық партия ұйымының басшысы болып тағайындалған Ф. Голощекиннің есімімен байланысты. Кәсіби революционер Ф. Голощекин Қызыл-Ордаға келгеннен кейін бірден ауылда кеңес өкіметі жоқ, бірақ байдың үстемдігі бар екенін мәлімдеді. Көп ұзамай Голощекин өзінің басты идеясын жариялады: "Мен біздің ауылда"кіші қазанмен" жүру керек деп мәлімдеймін. Ауылдағы экономикалық жағдайды өзгерту керек. Байға қарсы таптық күресте кедейлерге көмектесу керек, егер бұл азаматтық соғыс болса, біз ол үшін боламыз".
Академик М.Қозыбаев Голощекиннің саяси портретін аша отырып, мынадай тармақтарды атап өтеді:1. Голощекин сегіз жыл бойы "Кіші Қазан" саясатын қазақ ауылында революциялық өзгерістердің жоқтығына сендіре отырып жүзеге асыруға тырысты.2. Малшының объективті қасиеті, көшпелі өмір салты қазақтардың тұрмыстық әдеті ретінде теориялық тұрғыдан негіздеуге тырысты, оны белгілі бір шаралардың көмегімен оңай үйренуге болады.3. Көшпелілерді отырықшылыққа көшіру процесі құрбандарсыз жүзеге асырыла алмайды деген теорияны негіздеді.4. Выдумал туралы ереже деп ауыстырған кезде қарқынды мал шаруашылығы, жоғары қоғамдық даму деңгейін қысқарту мал объективті заңдылығы болып табылады.5. Ол Қазақстанның даму деңгейі Одақтағы деңгейден еш айырмашылығы жоқ деген пікір қалыптастыруға тырысты, демек, республикада социализмді құру кезінде ескеру қажет ерекшеліктер жоқ.6. Голощекин Сталиннің трансформация кезінде, әсіресе ауыл жағдайында, ол болған кезде теориялық тұжырымын ұстанды
жартылай феодалдық өндірістік қатынастарды бұзу, "жоғары деңгейдегі таптық күрес сөзсіз".Осылайша, ол репрессиялық шараларға теориялық негіздеме берді 7. Ол қазақ коммунистерін үш топқа бөлді: біріншісі - қандай да бір тәрбиелік шараларға бейім емес, жарамсыз, сондықтан жаңа қоғам құрылысында пайдалануға жарамсыз ұлтшыл - жалтарушылар. Екіншісі-хамелеондар, олар жағдайға байланысты саяси түсін өзгертеді. Үшінші топ-Барлық жіберілген қателіктер үшін бір Голощекинді жауапқа тартуға тырысатындар.
Сондықтан ғасырлар бойы қалыптасқан шаруашылықтың жойылуына наразылық білдірген ықпалды коммунист-қазақтарды ол ұлтшыл деп жариялап, оларды талқандады. 1926 жылы С.Сәдуақасов пен С. Ходжанов" ұлтшылдыққа " айыпталды. С.Сейфуллин, М. Мырзағалиев, с. Меңдешев және басқалары қуғынға ұшырады. Олардың көбі 1927-1929 жылдары республикадан шығарылды. 1928 жылдың аяғында Голощекиннің саяси қарсыластарын алғашқы тұтқындау басталды. Партиялық қарсыластардан кейін ұлттық интеллигенцияның кезегі келді. Қазақтың көрнекті әдебиетшілері, көсемсөзшілері мен ағартушылары А.Байтұрсыновқа, М. Жұмабаевқа, М. Дупатовқа, ж. Аймауытовқа қарсы және басқаларына қарсы Газеттік қудалау басталды. Екі жылдан кейін М.Тынышпаев, ж. Досмұхамедов, к. Досмұхамедов және т. б. тұтқындалды. Олар барлық мешіттер мен медреселерді жауып, сенушілерді қорлады. Қазақстандағы оппозицияны жойып, Голощекин өзінің "Кіші Қазан"идеясын жүзеге асыра бастады. 1926-1927 жылдары егістік және жайылымдық жерлерді қайта бөлу жүзеге асырылды. Келесі қадам ірі мал иелерінің мүлкін тәркілеу болды, т-ны отбасыларымен бірге тұрғылықты аудандардан тыс жерлерге шығару болды: 1928 жылы 27 тамызда ҚазЦИК пен қаз ХКК бірлескен шешім қабылдады."Бай шаруашылықтарын тәркілеу туралы" КСР-і, осы жылдың 13 қыркүйегінде "аса ірі байлар мен жартылай феодалдарды тәркілеуге және жер аударуға қарсылық білдіргені үшін қылмыстық жауапкершілік туралы" 700-ге жуық шаруашылықтың мүлкі мен малын тәркілеу белгіленді. Салық баспасөзі де күшейе түсті.
Қазақстанға ерекше рөл жүктелді. Бай табиғи ресурстар мұнда үлкен өндірістік базаны құруды қамтамасыз етті, бірақ жұмыс күшін Ресей мен Украинаның орталық аймақтарынан сырттан көшіру керек еді. Көшпенділер мен малшылар сияқты қазақтар да "Социалистік Қазақстанның" болашақ жүйесіне сай келмеді. Сондықтан Голощекин Сталиннің келісімімен ұжымдастыру әдістерін таңдады, олар қазақ шаруашылығының толық құлдырауына және бүкіл халықтың нақты жойылуына себеп бола алмады. Сонымен, кең ауқымды геноцидке бағыт алынды.
25. Қазақстандағы индустрияландыру: жетістіктері мен қателіктері.
Индустрияландыру мәселесі бойынша қазақ мемлекеттік қайраткерлерінің
ұстанымдары.
Индустрияландыру жолдары мен әдістері туралы пікірталастар. Индустрияландыру мәселесі бойынша қазақ қоғам қайраткерлерінің ұстанымдары. Мінезі, қарқыны, ауқымы. Қазақстандағы индустрияландырудың отарлық мазмұны. Өнеркәсіпті индустрияландыру Кеңес мемлекетінің ең ірі экономикалық бағдарламаларының бірі ретінде азаматтық соғыс пен шетелдік араласу аяқталғаннан кейін мүмкін болды.1921 жылы РКП(б) x съезінің НЭП енгізуі, азық-түлік салығымен азық-түлік салымын ауыстыру, өнеркәсіпте жеке сектордың болуына мүмкіндік беру, кейбір оң нәтижелер бергенімен, елдегі экономикалық жағдайды түбегейлі өзгерте алмады. Жеке сектор тек шағын және орта бизнесті, қызмет көрсету саласын және ірі өнеркәсіпті мемлекеттің қолында басқарғандықтан. Сонымен қатар, жеке сектор үшін сыртқы нарық жабылды, ал ішкі нарық іс жүзінде нашар жұмыс істеді, жеке секторда экономикаға инвестиция салу үшін қаражат болмады, сонымен қатар Кеңес үкіметі жыл сайын жеке кәсіпкерлерге салықтық баспасөзді күшейтті.
Нарық соңына дейін жұмыс істеуі үшін жеке секторға экономикалық жеңілдіктер жасап қана қоймай, елдің бүкіл саяси жүйесін реформалауды бастау қажет болды. Әрине, большевиктер партиясы бұл қадамға бара алмады, өйткені олар билікті басып алу мен Қазан төңкерісінің барлық мағынасын жояды. Тіпті Ленин енгізген ҰЭП-ті большевиктер партиясы толығымен мақұлдамады, олардың көпшілігі бұл революция идеяларына опасыздық және капитализмге оралу деп санайды. Тек көшбасшының беделінің арқасында оның бағдарламасы іске асырыла бастады.
Ленин қайтыс болғаннан кейін, Лениннің мұрагерлерінің рөлін талап еткен большевиктер басшылары КСРО-да социализмнің одан әрі құрылысы, НЭП тағдыры және елді индустрияландыру мәселесіне қайта оралды.Л. д. Троцкий ауыл шаруашылығы мен шаруалардың мүддесі есебінен өнеркәсіпті жедел индустрияландыруды, сондай-ақ репрессиялық аппарат пен диктатураны күшейтуді ұсынды, ол шын мәнінде НЭП жоюды көздеді. Республикада 120 ірі өнеркәсіптік кәсіпорын салынды, мың шақырымнан астам жаңа темір жол іске қосылды. Өнеркәсіптің жалпы өнімінің үлес салмағы республиканың барлық халық шаруашылығы өнімінің 56,8% - ына жетті. Қозы мен Малсерктік арқылы қазақ шаруалары ауыл шаруашылық артеліне көшті. 500 мыңнан астам қазақ көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылықтары отырықшылыққа көшті. 1937 жылы Қазақстан колхоздары республиканың шаруа қожалықтарының 97,5% біріктірді, олар егіс алқаптарының 99,8% өңделді және жалпы астық жинаудың 84,4% өндірді. Колхоздар мен совхоздарда, басқа да мемлекеттік және кооперативтік кәсіпорындарда, сондай-ақ колхозшылардың жеке меншігінде мал басының 99% - ға жуығы болған. Сонымен бірге, индустрияландырудың теріс салдары болды. Ол үлкен қаражат талап етті және бұл қаражат оларды ауыл шаруашылығынан және ішкі несиеден айдау арқылы алынды. Қазақстанның өнеркәсібі шикізаттық бағытқа ие болды. Мұнай, газ, металл өңдеу кәсіпорындары, машина жасау, станок жасау, аспап жасау, автомобиль жасау кәсіпорындары болған жоқ. Қазақстан елдің электр теңгеріміндегі үлес салмағы, темір жолдардың болуы мен пайдаланылуы бойынша артта қалды. Қазақстанға көші-қон ағыны ұлғайды. Олар Ресейден, Украинадан, Беларуссиядан және елдің басқа аймақтарынан қоныс аударушылар болды. 1928-1939 жылдары Қазақстан қалалары халқының механикалық өсімі көші-қон есебінен 1,8 млн.адамды құрады. 20-30 жылдардағы ашаршылық пен көші-қон процестерінің нәтижесінде Қазақстан халқының жалпы массасындағы қазақтардың үлесі 1939 жылы 38% - ға дейін қысқарды.

26. Ауыл шаруашылығын күштеп ұжымдастыру: ұжымдастыру әдістері мен қарқыны.
1927 ж. Желтоқсанда ұжымдастыру съезі ретінде белгілі БКП (б) ХV съезі өтті. Оның шешімдеріне сәйкес, қысқа мерзімде, 1932 жылдың көктемінде елдің ауыл шаруашылығы жеке шаруашылықтан ұжымдық шаруашылыққа айналуы керек еді.
Ұжымдастыру байырғы халықтың өмір сүру ерекшеліктерін ескермей, зорлық-зомбылық әдістерімен, жедел қарқынмен жүргізілді. Мәселен, 1928 жылы Қазақстанда шаруашылықтардың 2% -- ы ұжымдастырылды, 1930 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша бұл көрсеткіш 50,5-ті, ал 1931 жылғы қазанда шамамен 65% - ды құрады. Бірқатар облыстар тіпті осы "екпінді" қарқынға тосқауыл қойды, мысалы, Орал, Петропавл округтерінде шаруашылықтардың 70% - дан астамы ұжымдастырылды. 1931 жылдың күзіне қарай республикада 122 ауданның 78-і ұжымдастырумен 70-тен 100% - ға дейін шаруашылықтарды қамтыды. Бұл процеспен бірге болған қатаң, зорлық-зомбылық шаралары заңсыз қамауға алынды, сайлау құқығынан айырылды, көшірілді, көбісі атылды. Тек 1933 жылы ғана ОГПУ органдары 21 мыңнан астам адамды тұтқындады.Компания ауылдағы шабындық және егістік жерлерді қайта бөлу жағдайын одан әрі поляризациялады. 1926 жылдың көктемінде ауылдың еңбеккерлері 1,3 млн.га шабындық және 1,25 млн. га егістік жер алды.
Колхоз жүйесінің қалыптасуы мен қалыптасуы мыналарды талап етті: а) уақыт; б) ірі қаржылық инвестициялар; в) шаруа бұқарасының моральдық және психологиялық дайындығы.
Бірақ іс жүзінде олар қайтадан командалық-әкімшілік күш әдісіне жүгінді. "Кооперацияның барлық нысандардағы жан-жақты дамуы" саясатының "ұжымдастыру бағытына"трансформациясы басталды.
1928 жылғы 3 ақпанда нан дайындау барысында төтенше шаралар қабылданды. Осы саясаттың нәтижесінде:
Голощекин ауылдар мен ауылдарға 4800-ден астам уәкілдер жіберді;
Астық дайындау барысында 31 мыңға жуық шаруа қуғын-сүргінге ұшырады;
1928 жылдың 1 қазанынан 1929 жылдың 1 желтоқсанына дейін 277 шаруа атылды;
Шаруа қожалықтарына артық ауылшаруашылық өнімдерін өз қалауы бойынша басқаруға кепілдік берілген құқық беретін бастапқы ЖЭС қағидасынан бас тарту басталды.
Партия ОК Қазақ АССР ұжымдастыруды 1932 жылдың көктемінде: А) мал шаруашылығының экстенсивтілігін; б) қарабайыр материалдық-техникалық базаны; в) бұрынғы шаруа кооперациясы дәстүрлерінің болмауын; г) дала тұрғындарының көшпелі және жартылай көшпелі өмір салтын ескере отырып аяқтауды көздеді.
Қазақстандағы колхоз құрылысының негізгі нысандары:
Дәнді аудандарда-ауыл шаруашылығы артелі;
Мал шаруашылығы аудандарында -- жерді бірлесіп өңдеу және шөп шабу бойынша серіктестік, онда жарғы бойынша мал әлеуметтендірілмеген, жеке мал мен құрал-саймандарды пайдалану төленген.
1929 жылдың екінші жартысынан бастап республикада колхоз қозғалысы жедел дамып келеді. Алғашқы МТС (машина-трактор станциялары) құрылуда. Ұжымдастыруды жүргізу үшін жергілікті" ұжымдастырушылармен " қатар партия Казкрайкомы 8 мың жұмысшыны тартты және республикаға Мәскеу, Иваново-Вознесенск, Харьков, Ленинградтан 1204 жиырма мың адам жіберілді. "Партия елшілері" далада орыс ауылының орналасуын дәл қайталайтын ауылдарды қоныстандырудың осындай түрін отырғызды.
Ұжымдастыру саясатының кемшіліктері:
Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру идеясын басынан бастап қатал тоталитарлық террор беделін түсірді;
Ұжымдастыру жергілікті жағдайларды, қажетті алдын-ала дайындықты, негізінен әкімшілік әдістерді ескерусіз жүргізілді.
1931 жылғы 25 желтоқсандағы БК (б) п Қазақ өлкелік комитеті мен Халық Комиссарлар Кеңесінің бірлескен директивасында 1932 жылы "отырықшыландыру жөніндегі жоспарлы іс-шаралармен қамту" міндеті қойылды, қалған көшпелі және жартылай көшпелі еңбек шаруашылықтары мен отырықшыландыру процесін 1933 жылы партия Қазкрайкомының Пленумын (1929 жылғы желтоқсан) аяқтау міндеттелді, отырықшыландыру барлық отырықшы кедей-орта шаруашылықтарды 100% ұжымдастыру негізінде БКП (б) Қазкрайкомының директиваларымен республиканың 6 округінде ұжымдастыру жөніндегі комиссия құрылды, ол ұжымдастырудың қамту пайызын 60-тан 80-100% - ға дейін белгілей отырып, бірінші кезектегі 20 ауданды анықтады.
Қатаң әкімшілік жағдайында "әскери коммунизм"кезеңінің белсенділері бай, болыс шабармандарының (бірге) әдістері мен әдістерін қабылдаған жалған белсенділер (жалған белсенділер) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.