Қоғамдық қатынастардың әртүрлі топтарын қорғаудың жан - жақтылығын қамтамасыз ететін қылмыстық заңнаманың ерекше бөлігі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қоғамдық қатынастардың барлық жиынтығынан адамдардың бір-бірімен және тұтастай қоғаммен қарым-қатынас тобын бөліп көрсетуге болады, оның негізінде әр адамның өміріне, денсаулығына, дене тұтастығына және шеңберіне өзара қарым-қатынас, мораль мен құқық нормаларынан туындайтын және адамның өмір сүруінің және қалыпты жұмыс істеуінің осы шарттарын сақтау, қорғау және дамыту мүдделерінен тұрады. Белгілі бір топтың әлеуметтік қатынастары ең маңыздыларының бірі болып танылады. Бұл қатынастардың бұзылуы және кейбір әрекеттің мұндай бұзушылыққа бағытталуы мемлекетке айтарлықтай зиян келтіреді. Сондықтан бұл қоғамдық қатынастар қылмыстық заңмен қорғалады.
Адамның өмірі мен басқада физикалық пайдасы болып табылатын әлеуметтік қатынастарды Қылмыстық заңында оларға жасалған қылмыстық шабуылдардан қорғауға маңызды орын беріледі. Қазақстан Республикасының Контитуциясының 13 бапында әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар. Адамның өмірін, денсаулығын, дене иммунитетін және бостандығын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастарға барлық қол сұғушылықтардың көп бөлігі физикалық күш қолдану немесе оны қолдану немесе қорқыту арқылы жасалған зорлық-зомбылық қылмыстарынан тұрады.
Зорлық-зомбылық термині қылмыстық құқық,криминология ,түзету құқығы бойынша теориялық жұмыстарда қолданылады. Бұл тұжырымдаманың мазмұны барлық жерде бірдей емес. Мәселен, қылмыстық құқықта және қылмыстық процесте зорлық-зомбылық қылмастары деп- зорлық зомбылық немесе күш қолдану қатерімен ұштасатын қылмыстар, аткарушылық құқықта зорлық-зомбылықпен ілесе жүретін аса қауіпті мемлекеттік қылмыстарды қоспағанда, нақ сондай қылмыстар түсініледі. Криминологтар мен зорлық-зомбылықтан көрінетін жеке адамға қарсы қылмыстар немесе олармен бірге зорлық-зомбылық пен қарақшылыққа байланысты бұзақылық.
Осылайша, кейбір авторлар зорлық-зомбылыққа байланысты қылмыстарды қарастырылатын қылмыстарға жатқызады, яғни олар барлық осы әрекеттердің жиынтығын аз немесе аз мағынада түсінуден туындайды, ал басқалары зорлық-зомбылықпен немесе зорлық-зомбылық қаупімен байланысты қолданыстағы қылмыстық заңда қарастырылған барлық әрекеттерді қамтиды, яғни оларды кең мағынада түсінуден туындайды. Қылмысты зорлық-зомбылық ұғымы қылмыстық-құқықтық нормаларға негізделуі керек. Сондықтан бұл тұжырымдаманы әзірлеу қылмыстық құқық ғылымының міндеті болып табылады. Қылмыстық-құқықтық мағынада зорлық-зомбылық қылмыстары жалпы белгілермен сипатталады, бұл оларды бір топқа біріктіруге негіз болады.Бұл қылмыстардың ортақтығы мен ұқсастығы, ең алдымен, оларды басқа адамға зорлық-зомбылық немесе зорлық-зомбылық жасау қаупінде дәл осылай жасау арқылы көрінеді. Бұл әдіс қылмыстың обьективті жағын сипаттайтын элемент ретінде қылмыстық кодекстің қылмыстық заңнамасындағы бірқатар баптардың диспозицияларында қарастырылған, мысалы, зорлық-зомбылық қылмыстары үшін жауапкершілік Кодекстің көптеген баптарында қарастырылған. Бірақ құқықтық нормалардың әртүрлі бұрыштарындағы қылмыскердің әрекеттерінің зорлық-зомбылық сипаты әртүрлі. Көбінесе заңда зорлық-зомбылық немесе оны қолдану қаупі тікелей көрсетілген. Кейбір жағдайларда зорлық-зомбылықтан көрінуі мүмкін немесе өлім немесе дене жарақаты түріндегі зорлық-зомбылықтың салдары көрсетілген әрекеттер немесе жағдайлар қарастырылған.
Бұл нормалар әртүрлі тарауларға енгізілген. Қоғамдық қатынастардың әртүрлі топтарын қорғаудың жан-жақтылығын қамтамасыз ететін қылмыстық заңнаманың ерекше бөлігі.Зорлық-зомбылық әрекеттерін белгілеу үшін заңда қабылданған терминология бірдей емес. Қолданыстағы қылмыстық заңнамада бар зорлық-зомбылық қылмыстары үшін жауапкершілік туралы нормалардың бүкіл жиынтығының сыртқы сипаттамасына қатысты ережелерді талдау осындай қылмыстық әрекеттерге қарсы қылмыстық-құқықтық күрестің дербес проблемасын ұсынуға мүмкіндік береді. Бұл проблеманың мәні, атап айтқанда, осы қылмыстық-құқықтық нормалардың мазмұны мен құрылымына тән заңдылықтарды, зорлық-зомбылық қылмыстарының құрамын бір-бірінен және олармен байланысты қылмыс құрамдарынан ажырату критерийлерін, қаралып отырған қылмыстар үшін жауапкершілік туралы қолданыстағы заңнаманың даму тенденциясын және оны одан әрі жетілдіру мүмкінтерін белгілеу болып табылады.
Ұсынылған проблеманың ауқымы тек аталған тармақтармен ғана емес, сонымен бірге көптеген шешілмеген, даулы немесе күрделі зорлық-зомбылық қылмыстары үшін жауапкершілік мәселелерімен де дәлелденеді, бұл бас істерді тергеуде және сотта қарауда қиындықтар мен қателіктер тудырады, сонымен қатар осы қылмыстық әрекеттердің салыстармалы түрде көп таралуы.
Қылмыстық-құқықтық күрес проблемасы қылмыстық іс-әрекеттерге қарсы күрестің неғұрлым жалпы проблемасының бір бөлігі болып табылады. Бұл өз кезегінде жан-жақты және қылмыстық-құқықтық бағыттардан басқа: криминологиялық, пенитенциарлық, қылмыстық іс жүргізу, криминалистикалық, азаматтық-құқықтық,сот-медициналық, сот-психиатриялық ,сот-психологиялық сияқты бағыттарды қамтиды. Сонымен бірге, қылмыстық-құқықтық бағыт құқықтық және негіз болып табылады, өйткені зерттеуің басқа бағыттары өздерінің бастапқы ережелерінде қылмыстық заңнамадағы материалға негізделген.
Қылмыстардың заңды табиғаты және олардың жіктелуі
Осылайша зорлық-зомбылық қылмыстарын анықтау маңызды және күрделі ғылыми проблема болып табылады және зорлық-зомбылыққа қарсы қылмыстық-құқықтық күрестің бүкіл проблемасының құрамдас бөлігі болып табылады. Ғылыми зерттеу мақсатында жүзеге асырылған зорлық-зомбылық қылмысарын бір топқа біріктіру осы қылмыстық әрекеттерді сипаттайтын шабуылдың бірдей әдісіне негізделген. Алайда, зорлық-зомбылық әдісі қылмыстың бұл түріне ғана емес, сонымен қатар басқа да ұқсас белгілерге ие. Зорлық-зомбылық қылмыстары мен олардың шеңберін анықтау барлық зорлық- зомбылық қылмыстарына тән белгілердің басқа топтарын анықтаумен байланысты, оларды қылмыстық емес басқа әрекеттерден ажыратады.
Зорлық-зомбылық қылмыстарымен қылмыстық-құқықтық күрес мәселесін дәрбес бағыт ретінде зерттеу осы қылмыстарды қылмыстық заңда көзделген барлық қылмыстық әрекеттерден бөлумен байланысты. Үстірт шолуда мұндай оқшаулау таза механикалық болып көрінуі мүмкін, терең талдау зорлық-зомбылық қылмыстарының бірқатар ұқсас белгілерін және олардың арасындағы маңызды байланыстарды анықтауға мүмкіндік береді, бұл олардың біртұтастығын анықтайды. Сонымен, барлық зорлық-зомбылық қылмыстарына тән белгілер:
Әрекеттің тұтастай қылмыстылығы;
Қол сұғушылықтың біртекті обьектісі(физикалық игіліктерді құрайтын қоғамдық қатынастар)
Қылмыстың обьективті жағын сипаттайтын іс-әрекеттің мәні бойынша бірдей тәсілі(баламалы: күш көрсету немесе қорқыту, оны қорқыту)
Нақты қолданылатын зорлық-зомбылықтың(зорлық-зомбылықп ен қорқыту)қасақана(саналы) сипаты көзделуге тиіс.
Қарастырылып отырған әрекеттің қылмыстылығы оның әлеуметтік қауіпті және қылмыстық заңсыз болуы керек(және, әрине, қылмыс пен жаза сияқты қылмыс белгілері болуы керек). Бұл жағдайда зорлық-зомбылық пен қауіптің өздері қылмыстық болуы қажет емес. Қылмыстық әрекеттің тұтастай болуы маңызды. Мысалы, қолды басқа адамға бұрау,физикалық ауырсынуды тудырмайды және қылмыстық мақсаттар мен импульстарсыз жүзеге асырылады, қылмыс емес. Мұндай қолды бұрау мүлікті ұрлау мақатында жүзеге асырылған жағдайда кезде, жеке адамның жеке басының тұтастығын қамтамасыз ететін меншік қатынастры мен қатынастарға органикалық өзара байланысты шабуылдардан тұратын зорлық-зомбылық қылмысы бар, атап айтқанда, зорлық-зомбылық қылмыстары үшін біртектес қол сұғушылық обьектісінің болуы физикалық жақсылықты қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастар, бұл қылмыстар басқа адамның өмірін, денсаулығын немесе дене тұтастығын қамтамасыз ететін қоғамдық қатынастарға қарсы бағытталған дегенді білдіреді. Сонымен бірге, әрбір нақты зорлық-зомбылық қылмысы аталған артықшылықтардың біріне бағытталған. Әрекет бір уақытта екі немесе одан да көп физикалық жақсылыққа қарсы бағытталған кезде,қол сұғушылықтың осы тауарлардың ең құндылығына бағыты ескеріледі. Бұл ұстаным зорлық-зомбылық қылмыстың тек адамға немесе басқа обьектіге қол сұғуына қарамастан мызғымас болып қала береді .Әрекеттің қауіптілігі белгілі бір дәрежеде қол сұғушылық бағытталған құндылық пен жақсылыққа байланысты.
Зорлық-зомбылық әрекеттерін жасаудың бірдей әдісі-зорлық-зомбылықты іс жүзінде қолдану, күш қолдану немесе қорқыту. Физикалық зорлық-зомбылық бұл басқа адамның денесіне оның еркіне қарсы немесе еске түсіруден көрінетін және оның физикалық пайдасына зиян келтіруге бағытталған заңсыз қасақана әрекет. Зорлық-зомбылық қаупі бұл басқа адамды оған физикалық күш қолдану қорқыту. Әдісті анықтаған кезде зорлық-зомбылық қылмыс құрамының міндетті элементі болып табылады ма, жоқ па маңызды емес. Зорлық-зомбылық әрқашан адамға физикалық зиян тигізбейді, мысалы, қылмыскер жіберіп алған кезде атыс кезінде. Сондықтан зорлық-зомбылық деп адамның жеке игіліктеріне зиян келтіруге бағытталған қылмыстарды түсіну керек. Зорлық-зомбылықтың қарқындылығы, оның салдары, сондай ақ зорлық-зомбылықпен бірге жүретін басқа да әрекеттер және зорлық-зомбылық пен басқа да әрекеттер арасындағы себептік байланыстың болуы немесе болмауы қоғамдық қауіптілік деңгейіне және әрекеттің біліктілігіне әсер ететінін атап өткен жөн.
Нақты қолданылатын зорлық-зомбылықтың қасақана сипаты- бұл әрекеті білдіретін зорлық-зомбылық әрқашан саналы түрде қолданылады. Оның қоғамдық қауіптілігін түсініп, сонымен бірге зорлық-зомбылықты қолдана отырып, кінәлі оны жүзеге асырғысы келеді, яғни ол тікелей ниетпен әрекет етеді. Бұл ереже аяқталған қылмастардың құрамына қатысты аксиоматикалық болып табылады, оның міндетті элементі зорлық-зомбылық болып табылады, яғни жеке адамға қол сұғу тұрғысынан ресми құрамы бар қылмыстар. Бұл жалпы ережеге байланысты, оған сейкес ресми құрамы бар қылмыстар әрқашан тікелей ниетпен жасалады. Материалдық құраммен зорлық-зомбылық жасаған қылмыскердің кінәсінің нысаны, атап айтқанда, аяқталған қылмыс құрамының конструктивті элементі зорлық-зомбылықтан туындаған өлім және дене жарақаты түріндегі салдар бір уақытта іс-әрекетке және оның салдарына, яғни тұтастай алғанда қылмыстық әрекетке қатысты.
Зорлық-зомбылық қылмысының белгісі ретінде зорлық-зомбылық кең маңынада түсіндіріледі. Бұл әрекеттің іс жүзінде зорлық-зомбылық немесе зорлық-зомбылық қаупі бар екендігі ғана маңызды. Бұл жағдай заңда әрекеттің зорлық-зомбылық сипатын(зорлық-зомбылық,ұрып-соғу және т.б)көрсету арқылы қылмыс құрамында мүмкін, күш қолдану нәтижесінде(дене жарақатына), оған және басқаға бір мезгілде (адам өлтіру) не өзінің мазмұны туралы және күш қолдану мүмкіндігі туралы белгісі бар белгі кезінде қолданылады. Атап айтқанда, зорлық-зомбылық нәтижесін көрсеткенде, қылмыс құрамының сындарлы элементі болмаса да, бұл әдетте осы нәтижені тудыратын оқиғалардың табиғи дамуындағы байланыс болып табылады. Зорлық-зомбылық құрамының белгісі ретінде зорлық-зомбылықтар мағынада түсініледі. Зорлық-зомбылықты түсінудің шекараларын анықтау барлық зорлық-зомбылық қылмыстарының құрамын топтарға бөлумен байланысты. Ең алдымен, қандай элемент - зорлық-зомбылық немесе салдары міндетті, аяқталған қылмыстың құрамында сындарлы болып табылатындығына сүйене отырып, зорлық-зомбылық қылмыстарының құрамынан екі топ бөлінеді:
1) элементі зорлық-зомбылық болып табылатын құрамдар(немесе балама түрде зорлық-зомбылық қолдану қаупі немесе тек зорлық-зомбылық қаупі);
2) дене жарақаты немесе өлім түріндегі салдары элементі болып табылатын құрамдар.
Бірақ бұл екі топ барлық зорлық-зомбылықты аяқтамайды. Қаралып отырған қылмыстардың басқа да құрамдары бар, олардың белгісі іс-әрекет немесе жағдай, оның ішіндегі міндетті түрде, балама немесе қосымша зорлық-зомбылық әрекеті, алайда зорлық-зомбылықнемесе зорлық-зомбылық қаупі терминдерімен белгіленбейді.Бұл композициялар міндетті түрде, олар үшін зорлық-зомбылық әрекеті балама немесе қосымша болып табылатындығына байланысты екі топқа бөлінеді. Олардың біріне(жүргізілген жіктеу бойынша-үшінші)әртүрлі терминдер деп аталатын зорлық-зомбылық әрекеттері(терроризм,ұрып-соғу,өмір ге қол сұғу және т.б) міндетті немесе балама белгі болып табылатын қылмыстардың құрамы кіреді. Басқа топқа(төртінші)күш қолдану әрекетін қамтитын әрекет немесе мән-жай белгілері болып табылатын құрамдар жатады. Аталған төрт топтың жиынтығы барлық зорлық-зомбылық қылмыстарын қамтиды. Бірінші, үшінші және төртінші топтардың зорлық-зомбылық қылмыстарының құрамы адамға қол соғу бөлігінде ресми немесе қысқартылған, жоғарыда аталған қылмыстардың барлық белгілеріне ие. Материалдық қосылыстарды біріктіретін екінші топтың құрамы барлық осы белгілермен сиппаталмайды. Сонымен, зорлық-зомбылық аяқталған қылмыс құрамының элементі емес, салдардың басталуы да қажет; бұл композициялар мінез-құлық тек кінәнің қасақана нысаны ғана емес.
Осылайша, жалпы белгілермен сипатталатын зорлық-зомбылық қылмыстарының құрамына тек бірінші, үшінші және төртінші топтардың құрамы ғана кіруі керек(обьектінің бір туысы,іс-әрекеттің зорлық-зомбылық әдісімен және әрекеттің қасақана сипатымен бірдей).Бұл ереже зорлық-зомбылықты, тар мағынада, яғни заңда көрсетілген терминерге қарамастан, аяқталған қылмыс құрамының міндетті, балама немесе қосымша белгісі ретінде түсінумен байланысты.
Зорлық-зомбылықты түсінудегі аталған айырмашылықтарды түсіну зорлық-зомбылық топтары, олардың жалпы белгілері бойынша біріктірілген осы қылмыстардың құрамы бірдей емес деген қорытынды жасауға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.