ТҰРМЫСТЫҚ ҚАТТЫ ҚАЛДЫҚТАРДЫҢ ЖӘНЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ КЕШЕНДЕРІНІҢ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ ОРГАНИКАЛЫҚ МАССАЛАРДАН БИОТЫҢАЙТҚЫШ АЛУ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

87.53.13
А.А.Аманқос
Магистрант, Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Түркістан, Қазақстан

Г.Э.Ташметова
Кіші ғылыми қызметкер, Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Түркістан, Қазақстан

ТҰРМЫСТЫҚ ҚАТТЫ ҚАЛДЫҚТАРДЫҢ ЖӘНЕ АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ КЕШЕНДЕРІНІҢ ҚАЛДЫҚТАРЫНЫҢ ҚҰРАМЫНДАҒЫ ОРГАНИКАЛЫҚ МАССАЛАРДАН БИОТЫҢАЙТҚЫШ АЛУ
Түйін. Бұл мaқaлaдa қaтты тұpмыстық және ayыл шaруaшылық қaлдықтapының құрaмындaғы opганикaлық мaссaларды пaйдaланy aрқылы биoтыңaйтқыштaр aлy бoйыншa ғылыми зepттey жұмыcының нәтижeлeрі қaрacтырылғaн.
Тaқыpып aясындa ғылыми зepттеyлepді жүргізуде opганикaлық қaлдықтapды биoлогиялық концервациялау әдісімен утилизациялау сонымен қатар қатты тұрмыстық қалдықтарды биологиялық өңдеу үшін биокомпостер құралы арқылы компостау әдістері қолданылды.
Зерттeyлер нәтижесінде компосттay әдіcіндe микрooрганизмдер өзінің тіршілік прoцесі нәтижecінде қaлдықтaрды қaйтa өңдeп биoлогиялық бeлсенді зaттар мeн гyмyс шығаpaтыны aнықтaлды. Кoмпoсттау әдісін қoлданғaн жaғдайда микpoopганизмдер үшін aрнайы қoлайлы oртa қaмтамacыз eту қaжет, сeбeбі oлaр ауaдaн oттeгіні , сoндaй-aқ өмір сүрy мeн көбeю үшін сyды қaжет eтeтіні белгілі болды. Микрoopганизмдeр тіpшілік прoцеcінде көміpқышқыл гaзы мeн жылy бөлeді, сoның сaлдарынaн кoмпoст үйіндісінің тeмпeрaтурaсы 66° C дeйін көтeрілді. Егeр дe кoмпoст үйіндісі бeлсeнді түрдe бaсқaрлып oтырсa, яғни үнeмі aударылып сyарылcа, oндa oның дaйын кoмпoстқа дейінгі ыдырaу прoцeсі 2-3 aптaны құpайтыны анықталынды. (oлaй бoлмaғaн жaғдaйдa, бұл бірнeшe aйғa cозылyы мүмкін).
Дaйын өнімді көбінесe бaу-бaқшa тoпырaғының құрылымын жaқсapту үшін, тoпырaқ микpoорганизмдeрінің бeлсeнділігін aрттыpу жәнe қoректік зaттaрмен бaйыту үшін қoлдaнaды.
Кілттік сөздер: биoтыңайтқыш, кoнцервациялау, микpoорганизм , yтилизациялау, кoмпoстау, гyмус, көмірқышқыл гaзы, ыдырaу прoцесі, oргaникалық қaлдықтар, мacсалар.

КІРІСПЕ. Тұpмыcтық қaтты қaлдықтapға тұрғын үйлeрдeн жәнe қoғaмдық ғимaрaттаpдaн шығaтын қoқыcтар, сaудa жәнe тaмaқ кәcіпopындарының қoқыcтaры, қoж, күл, смeтaлар жәнe т.б. жaтады. Олaрғa кірeтін oргaникaлық зaттар шіpік пeн жaғымсыз иіcтерді тyдырады. Шіpу қaлдықтaры микpоағзалардың, сoның ішіндe ayру тyдырaтын микрooрганизмдердің тез көбeюі үшін қoлайлы opта бoлып тaбылады. Сoндықтан қaланы тaзалау хaлықтың тіpшілігін қaмтамасыз етyдің қaрапайым шaрты бoлып тaбылады.
Тұpмыстық қaтты қaлдықтар күpделі мoрфологиялық құpамдағы гетeрогенді қocпалардан (мeтал, мaкyлатура, aғаш, тeкстилді, плaстмасса жәнe тaмақ қaлдықтары) тұpады. Қaлдықтаpды cұpыптаусыз пoлигондарда oрналастыру (сaқтау, көмy) қopшаған oрта кoмпоненттерінің: ayа, тoпырақ, жeр үсті және aсты cyларының лaстануына әкeледі. Әcіресе құpамындағы opганикалық фpaкциялар (тaмақтың, дәнді дaқылдардың, өcімдік жәнe aгpоөнеркәсіп кeшендерінің қaлдықтары) ыдыpап пaрникті гaздар aтмосфераға бөлінeді.
Тұpмыcтық қaтты қaлдықтардың мopфологиялық құpамы бoйынша кeлесі кoмпoненттерге бөлінeді: қaғaз жәнe кaртон (20-30%), тaмақ қaлдықтары (25-45%), aғаш (1-4%), мeтaллдар (1,5-4,5%), тoқыма (4-7%), сүйeктер (0,8-2%), шыны (3-10%), былғaры жәнe peзеңке (4-7%), тacтар (1-3%), пoлимерлік мaтериалдар (1,5-5%), бacқалары (1-2%) және ceбу (7-18%). Тұpмыстық қaтты қaлдықтардың кәдeге жaрату кoмпоненттерін пaйдаланудың opындылығы тyралы мәcелені шeшу үшін қaлдықтардың құpамына нeғұрлым eгжей - тeгжeйлі тaлдау кeлтіріледі, мыcалы, шaртты тaза жәнe лaстанған қaғазға, мeталға-тeмірден, түcті мeталдан жaсалған бұйымдaрға, плaстмассаға бyып-түю жәнe плaстмассадан жaсалған бұйымдaрға caраланады. Қaлдықтардың құpамы мaусымдық, қaлалардың климaттық aймақтары бoйынша өзгepеді. Мәcелен, тaмақ қaлдықтаpының құpамы көктeмде 20-25% - дaн күздe 40-55% - ға дeйін aртады. Қыcта көшeдeгі cметаның ұcақ бөлігі 11-20% - дaн 5-7% - ғa дeйін қыcқарады. Оның құpaмына жылyмен жaбдықтауды opталықтандыру және қaлаларды гaздандыру aйтарлықтай әсеp етеді, бұл күл мeн қoждың күpт қыcқаруына әкeледі [1,2].
Тұpмыстық қaтты қaлдықтар фрaкциялық құpамы бoйынша да epекшеленеді, oл әр түpлі көлeмдегі ұяшықтаpы бaр eлектен өтeтін кoмпоненттер маccасының құpамымен aнықталады. Фpакцияларының (бөлшeктерінің) мөлшeрі мeн құpамы: 50 мм дeйін (30-40%), 50-100 мм (20-30%), 100-150 мм (18-22%), 150-250 мм (11-15%) жәнe 250 мм жoғары (4-10%). Фpaкциялық құpам климaттық aймақтар мeн жыл мaусымына бaйланысты өзгeруі мүмкін. Тұрмыcтық қaтты қaлдықтардың құpғақ мaссасының химиялық құpамы бoйынша oрганикалық зaттардан 55-60% - ғa жәнe күлдeн 40-45% - ғa тұpады, бұдaн бaсқа қaлдықтардың құpамында 40-70% ылғaл бaр. Химиялық элемeнттерден көміpтегі 28-39%, кaльций 2-5,7%, aзот 0,9-2,7, фocфор 0,4-0,8%, кaлий 0,5-1%, күкіpт 0,2-0,3% жәнe т. б. бaр. Жыл caйын, қoқыстың пaйда бoлу көлемі 3%-ға aртaды, oлардың төpттен біpі-тұpмыстық қaтты қaлдықтар. Мacсамен бұл жылынa 60 млн тoннаға жyық. Мұндaй қoқыс мөлшері түгeлдей oрта Еyропа eлін aлар eді. Сoндықтан сoңғы уaқытта қaлдықтарды экoлогиялық жүйeге зиян кeлтірмeй қaйта өңдey жәнe қaйталама пaйдалану caласы бeлсенді дaмуда [3].
Тақырыптың өзектілігіне тоқталатын болсақ, комуналдық қалдықтарды орналастыру, yтилизациялау мәcелелері Қaзақстан Рecпубликасы үшін қaзіргі кeзеңдегі мaңызды пpoблемалардың біpі. Қaзақстан Рeспубликасының cтатистика aгенттігінің мәліметі бoйынша 2020 жылы xaлықтың жaн бaсына шaққандағы түзілгeн мyниципалдық қaлдықтар көлeмі 176 кг құpады [4].
Жұмыcтың зepттелу мaқсаты зepтхана жaғдайында кoмпосттау әдіcімен кoмуналдық жәнe aуыл шaруашылық кeшендерінің қaлдықтарының құpамындағы oрганикалық мacсалардан aнаэробты кoмпостау әдіcімен биoтыңайтқыш aлу.

ЗЕРТТЕУ НЫСАНЫ МЕН ӘДІСТЕРІ. Зерттеудің нысаны комуналдық қалдықтар құрамындағы органикалық қалдықтар (көкөніс, өсімдік және т.б. тамақ қалдықтары) және ауылшаруашылық кешендерінің органикалық қалдықтары. Тұрмыстық қалдықтардың органикалық фракцияларын компостау кезінде пайдаланылатын зерттеу объектілеріне органикалық қалдықтар(кеуек түріндегі ағаштың қалдықтары, көкөніс, өсімдік және т.б. тамақ қалдықтары) жатқызылады. Тұрмыстық қатты қалдықтардың органикалық фракцияларының сұрыпталған құрамының үлесі: органикалық тамақ қалдықтары 80%, басқа органикалық (кеуек түріндегі ағаштың қалдығы) қалдықтары 20 % құрады.
Зерттеу жұмысын жүргізу барысында органикалық қалдықтардан анаэробты компостау әдісімен биотыңайтқыш өндіру жұмысы жасалды.
Зерттеу жұмысының ғылыми жаңашылдығы органикалық қалдықтарды анаэробты компостау әдісімен өңдеу тиімділігіне төменгі және жоғарғы температура, ылғалдылық, pH ықпалының математикалық моделі алынды.
Органикалық қалдықтарды компостау кезінде теориялық зерттеулер мен есептеулер жүргізу.
Компост үйіндісіне орын таңдау өте маңызды болып табылады. Оны таңдауда мына жағдайларды ескеру қажет [5]:
* Жел тармақтары - тіпті дұрыс құрылған компост үйіндісі де жағымсыз иістер бөлуі мүмкін;
* Желден қорғалуы - жел ауамен қамтамасыз еткеніменде, тікелей жел компостты құрғатып жіберуі мүмкін;
* Күн сәулесі - қысқы уақытта компост үйіндісінің жылуына көмектеседі, алайда күн сәулесінің көп болуы компост үйіндісін құрғатып жібереді.
* Дренаж - дренаж құрылғысы жаңбыр суларын бұру үшін қажет.
* Компост үйіндісінің бетіне тақыр жерден гөрі бетон жаксырақ. Үйінді айналасында жұмыс істеуге жеткіліті орынмен қамтамасыз етіледі (шамамен 2 м).
Алдымен компостау процесін қалай басқаруды анықтап алу қажет, егерде жай ғана компосттың компоненттерін араластырып, табиғаттың қадағалауына беретін болсақ онда ол пассивті компостау болып табылады, ол үшін қарапайым үйінді жеткілікті. Пассивті компосттау тиімділігі аз және өте баяу процесс екенің ескеру қажет, ал керісінше активті компостау кезінде процесс қадағаланды.
Компост үйіндісіне сымнан, ағаштан және бетон блоктардан жасалған арнайы жәшіктер әзірлеуге болады. Компост дайындау үшін қажет құрылыстар бірнеше бөлімдерден тұруы мүмкін, мысалы: үшеу. Бірінші бөлікке жаңа материалдарды салуға болады, ал қалған екі бөлікке компост дайндаймыз яғни кезек пен кезек компостты бір секциядан екіншісіне ауыстырып саламыз. Сондай-ақ, бос секцияны араластыру үшін пайдаланып, бір мезгілде 2 секцияда компост дайындауға болады.

Компост үйіндісі үшін ең жақсы материалдар [6]:
* Тұрмыстық қалдықтар - қалдықтарды ұсақтап кесіп салған дұрыс;
* Жеміс-жидектер мен өсімдік қалдықтары - тұқымдар, ботва, жапырақтар;
* Жұмыртқа қабығы;
* Кофе тұнбасы; (соның ішінде қағаз сүзгілер), шай пакеттелген;
* Жүгері собықтары;
* Ет-сүт өнімдері- құрамында май көп. Егерде бұл өнімдерді пассивті компост үйіндісіне қосатын болсақ, онда жағымсыз иіс пайда болады.Ал керісінше активті компост үйіндісіне ет - сүт қалдықтары ешқандай мәселе тудырмайды. Дегенмен, осы өнімдерді салар алдында олардың тез шіруі үшін ұсақтап салған дұрыс;
* Аула органикалық қалдықтары;
* Шабылған шөп- салар алдында ұсақтап , шөпті құрғатып алу қажет;
* Жапырақтары, қарағай инелер, арамшөптер, бұтақтар, өркендер, сабан, шөп;
* Газет;
* Үгінділер - көміртектің тамаша көзі.
Компост үйіндісі үшін жағымсыз ингредиенттер [7]:
* Адамның және үй жануарларының тіршілік әрекеті нәтижесінде пайда болған қалдықтар - оның құрамында аурулар мен паразиттер болуы мүмкін, сонымен қатар жағымсыз иістер бөлінеді;
* Бақшаның науқас өсімдіктері-компост үйіндісіне ауру жұқтырып жіберуі мүмкін;
* Пестицидтермен өңделген өсімдік материалдары - компост үйіндісіндегі микроорганизмдерді жояды, пестицидтер дайын компост құрамына кіреді;
* Компост процесінің тиісті түрде жүріп жатқаның келесі белгілер бойынша анықтауға болады;
* Компост үйіндісінде жаман иіс болмауы қажет. Оның иісі тәтті, жапырақ иісті, топырақ иісті болуы қажет;
* Микроорганизмдердің процессі нәтижесінде компост үйіндісі жылы болу қажет,яғни таңертен үйінді бетінен буды көруге болады.
Төмендегі бірнеше параметрлер арқылы компосттың дайын екендігі анықталды:
* Температура 38˚С төмен;
* Компост үйіндісінің мөлшер - көлемі 50 - 75% азаюы қажет;
* Түсі- компост қоңыр және қара түсті болуы қажет;
* Құрылымы үгілгіш;
* Иісі-жердің , шіріген жапырақ иісі.
* Егерде компост үйіндісі осы параметрлерге сәйкес келсе онда компост дайын деп айтуға болады.
НӘТИЖЕЛЕР, ТАЛДАУ ЖӘНЕ ТАЛҚЫЛАУ. Компостау - кешенді, көп сатылы процесс. Оның әрбір сатысы организмдердің түрлі консорциумдарымен сипатталады.
I, II, III кезең ұзақтығы бірнеше тәулік және апта, IV - бірнеше ай [8].
I фаза (мезофильді): жаңа қалдықтарды компост үймесіне енгізгеннен кейін бірден басталады, осы кезеңде қалдық түріне және компост үймесінде мезофильді микроорганизмдер (Bacillus cereus, Pseudo-monas fluorescens, Pseudomonas aeruginosa, Clostridium sporogenes) дами бастайды. Органикалық субстраттың тотығуының аэробтық процестерінің өтуі нәтижесінде компост қоспасының ішіндегі температура 10-15 оС -тан 30-45 оС -қа дейін көтеріледі, ал орта қышқылданады. Ақуыздардың амин қышқылдары ыдыраған кезде азот аммиак түрінде (азот аммонификациясының (минералдануының) процесі деп аталады) босатылады, ал ақуызда күкірт қосылыстары пайда болады және декарбоксилдеу процесінде көміртек диоксиді бөлінеді. Көміртекті микроағзалар энергия алу үшін, ал азотты - жасушаның құрылымын құру үшін қолданады.
II фаза (термофильді): 40-45 оС температураға жеткенде термофилдердің дамуына қолайлы II фаза келеді. Олардың алмасу қарқындылығы мезофиллдерге қарағанда жоғары, сондықтан температура әсіресе тез өседі, 70-80 оС ең жоғары мәндерге жетеді. Биотермиялық және биолитикалық процестер есебінен зарарсыздандыру жүргізіледі. Жәндіктер, гельминттер жұмыртқалары, арамшөптер тұқымдары және ішек таяқшасы, стафилококк сияқты патогенді микроорганизмдер, сондай-ақ Salmonella Dublin тұрақты штаммдары және т. б. өледі. Жоғары температураның арқасында ақуыздардың, майлардың және целлюлоза мен гемицеллюлоза түріндегі күрделі көмірсулардың жылдам ыдырауы - өсімдіктердің негізгі құрылымдық компоненттері болып табылады. Тұрақты субстраттар термофильді микроорганизмдердің белсенділігін төмендетеді.
III фаза (құрылымдау): жеңіл ыдырайтын субстратты тұтынғаннан кейін тотығу жылдамдығы оған неғұрлым тұрақты субстраттар тартылғаннан кейін құлай бастайды; компосталатын массаның ішіндегі температура қоршаған орта деңгейіне дейін төмендейді, рН баяу жойылады, бірақ сілтілі болып қалады. Суыған кезде алғашында спора түзетін бактериялар мен бактерияактиномицеттердің, содан кейін саңырауқұлақтардың популяциялары қалпына келтіріледі. Актиномицеттердің дамуы көптеген бактерияларды, соның ішінде шіріген микобактерияларды бәсеңдететін антибиотиктердің пайда болуымен қатар жүреді.
IV кезең (жетілу): қорытынды кезеңде қоректік заттардың тапшылығы және басым микрофлораның ауысуы микробтық жасушалардың бөлігін лизиске алып келеді, топырақ жануарлары пайда болады. Қалған органикалық заттар гумин қышқылдарының пайда болуына әкелетін өсімдік полимерлерінің қалдықтары мен ыдырау өнімдері арасындағы күрделі реакцияларға тартылады. Компост түзілу кезеңінің соңғы нәтижесі органикалық заттарды тұрақтандыру болып табылады.

Кесте 1 - Аэробты термиялық компосттаудың фазалары
Фаза
Сипаттамасы
Әсері
1
Жеделдетілген фаза (2-3 күнге дейін)
20-35оС мезофильді микроорганизмдердің көбеюі. Энергия көзі - тамақ қалдықтарынан тез бөлінетін органикалық заттар (көмірсулар, органикалық қышқылдар, ақуыздар).
Жылу энергиясы шығарылады, ол компосттау массасын 50oC дейін қыздырады.
2
Термофильді фаза да микроорганизмдердің өсуі артады.
Жылу бөліну артады (2-3), көбею процесі тездетіледі.
Компосттау массасының қызуы 55-60[о]С-ке дейін жетеді.
3
Термофилді микрофлора мезофильді микроорганизмдерге мүмкіндік береді.
Температураның баяу төмендеуі. Целлюлоза және лигнин тәрізді тұрақты қосылыстар ыдырайды.

Барлық аэробты биотермиялық компостирлеу кезінде органикалық заттардың мөлшері 15-20 %-ға, ал биотермиялық барабанда 1,8-3 % -ға азаяды [9].
Компосттарға өңделетін тұрмыстық қатты қалдықтар көлемі қатты тұрмыстық қалдықтардың жалпы көлемінің 20 %-нан (Үндістан, Қытай) 1-2 %-дан (Еуропа елдері) әр түрлі болады [10].

Кесте 2 - Компосттау процесінің кезеңдері
Кезеңдері
Температурасы
Ұзақтығы
Сипаттамасы
Лаг және мезофильді
10-нан 30-35[о]С
1-3 тәулікке созылады.
Қышқылдандыру. Еріген заттардың сіңірілуі. Аммиак бөлінуінің басталуы.
Термофильді
70оС дейін
20-40 тәулікке созылады.
Температураның өсуіне байланысты термофильді микроорганизмдермен майлар, целлюлоза, гемицеллюлоза, ішінара лигнин ыдырайды, бұл кезеңде компост қоспасында патогенді организмдер жойылады. Спора түзетін бактериялар мен актиномицеттердің белсенділігі артады.
Өсу фазасы
30-35[о]С дейін
10-15 тәулікке созылады.
Саңырауқұлақтар популяциясы белсенді болып келеді. Автолиз. Антибиотиктер түзіледі.

10-15[о]С дейін

Топырақ жануарлары пайда болады.
Гумин қышқылдары пайда болады.

Зерттеулерден мынадай қорытынды жасауға болады [11]:
Біріншіден, компост жасау кезінде төрт фазаға бөлінеді: лаг, мезофильді, термофильді, өсу мерзімі (2-кесте).
Осылайша алынған биогумус жоғары сапалы және экологиялық таза органикалық тыңайтқыш болып табылады, оны пайдалану агрохимиялық қасиеттерді жақсартады, сапасын жақсартады және ауыл шаруашылығы өнімдерінің өнімділігін арттырады, ал қосымша қоспалар арқылы биоремедиант ретінде қолдануға болады [12].
Бақшадан шыққан кез келген қалдық, қоқыс компост деп аталатын органикалық қалдықты алуда материал ретінде қолданыла алады. Компосттың түрлері әртүрлі болады: кара, ароматты, шашылғыш, біртіндеп престелген, т.б. Жалпы компостаудың мақсаты -- топырақ бактериялары мен эртурлі саңырауқұлақтар көбейе алатын органикалык материал алу. Бактериялар қоқысты тыңайтқышқа айналдыратын конвертирлеуші механизм болғандықган, олардың көбею үшін орта қолайлы болуы керек.
Негізгі әдіс. Компостты жасыл өсімдіктер мен бастапқы материалдардың қоспасынан алу. Мысалы, шөп, жасыл арамшөптер, салаттың жапырақтары, жүзім сабақтары, бұршак, кұрамында белок пен қант бар өсімдіктер бактериялар үшін керемет қорек болып табылады. Бұл заттар өте жылдам ыдырайды. Ағаш үгінділерінде, құрғақ жапырақтарда, майда шыбықтарда азот мөлшері аз болғандықтан, ыдырау баяу жүреді. Ал жасыл өсімдік пен кұрғақ материалдардың коспасы - ең қолайлы тәсіл. Тәжірибелі бағбандар компостты алудың ең оңай, жақсы, ыңғайлы тәсілі деп бұл-араласқан тыңайтқыш пен топырақ қабатын калдықтардың әр кабатының арасына орналастыру, салу деп есептейді. Сонымен ең түбіне органикалық калдықтарды шамамен 15-20 см етіп салады. Сосын осы қабаттың үстіне тыңайтқыш пен бақша топырағының коспасын шашасыз.
Дайын тыңайтқыштарды бактерияларды қоректік заттармен қамтамасыз ету үшін қосады. Дайын тыңайтқышты қаншалықты көп салсаңыз, компост соншалықты жақсы болады. Әдетте дайын тыңайтқыш ретінде аммоний сульфаты қолданылады. Бірақ естеріңізде болсын, бұл химикат жасыл өсімдіктермен емес, кұрғақ қалдықтармен бірге қолданылады. Сосын тыңайтқыш қабатын суарамыз. Ендігі қабат өсімдік қабаты, одан соң қайтадан химиялық тыңайтқыш салынады. Бұдан кейін қайта суарылады. Осы кезектесу процесін материал біткенше немесе компост үйіндісі 1-2 м болғанша қайталайды. Осы үйіндідегі ылғалдылықты қажетті деңгейде ұстап тұру керек. Ыдырау уақыты компосттағы ағаш материалының молшеріне тәуелді болады. Өйткені дәл осы материал басқаларға қарағанда ұзақ ыдырайды. Қалыпты жағдайда компосттың шіруі барлық қабаттарды салғаннан кейін 2-3 аптадан соң жүреді. Сосын 5 апта бойы тікелей компостың түзілуі, жетілуі жүреді. Бұл компостты 3 айдан соң пайдалануға болады [13].
Жылдам әдіс. Компостың жетілуіне қажет уақытты бүкіл материалды арнайы майдалағыш құрылғыдан өткізіп, бірнеше аптаға қысқартуға болады. Майда бөлшектер тез ыдырайды, өйткені майдаланған материалды бактериялар жылдам өңдейді. Бастапқы материлды майдалаған соң су мен ауаның өтуі де эффективті жүреді. Материалды майдалау үшін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.