Зияты бұзылған балаларда фонемалық қабылдауды дамыту ерекшеліктері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік педагогикалық университеті

М1901-11 тобы Шыныбаева А. Т.

Аннотация

Мақала зияты бұзылған балалардың сөйлеуін қалыптастыру мәселелеріне, олардың фонемалық дамуының ерекшеліктері мен айырмашылықтарына, сөздерді дыбыстық талдау кезіндегі кездесетін қиындықтарына, фонемалар мен фонетикалық-фонемалық ауытқушылықтарына, саралаудың типтік жіне түрлік қателіктеріне, сондай-ақ осы бұзылулардың психикалық жіне танымдық дамуы тежелген балалардың сөйлеуді меңгеру процесіне тигізетін әсеріне арналған.

Аннотация

Статья посвящена проблемам формирования речи детей с нарушениями умственного развития, особенностям и различиям их фонематического развития, трудностям звукового анализа слов, фонемам и фонетико-фонематическим аномалиям, типичным и видовым ошибкам дифференциации, а также влиянию этих нарушений на процесс овладения речью детьми с задержкой психического и познавательного развития.

Annotation

The article is devoted to the problems of speech formation in children with mental development disorders, features and differences of their phonemic development, difficulties encountered in sound analysis of words, phonemes and phonetic-phonemic abnormalities, typical and typical differentiation errors, as well as the impact of these disorders on the process of speech acquisition by children with mental and cognitive retardation.

VIII типтегі арнайы түзету мектебінде "зият бұзылысы" диагнозы бар балалар оқиды. Балалардың бұл санаты балалар популяциясының жалпы санының 2, 5% құрайды. Бұл балалардың фонемалық дамуы өте төмен деңгейде, тіпті фонемалық талдаудың қарапайым формалары ұзақ және қиын қалыптасады.

Зияты бұзылған балаларда, сондай-ақ сау балаларда фонемалық қабылдауды дамыту сөйлеу терапиясының алғашқы кезеңдерінен бастап жүзеге асырылады және ойын түрінде, кіші топтарда және жеке сабақтарда жүзеге асырылады . Жеңіл дәрежедегі ақыл-есі кем балалармен түзету жұмыстарында Р. И. Лалаеваның фонемалық анализін, синтезі мен фонемалық көріністерін қалыптастыру әдістемесін қолданған дұрыс. Бұл техникаға сәйкес фонемалық талдау әр түрлі күрделілігін және онтогенезде оларды игеру реттілігін ескере отырып, сөйлеу терапиясы жұмысы келесі ретпен жүзеге асырылады:

1. Сөздің фонында дыбысты бөлектеп алу( тану), яғни. сөздегі дыбыстың болуын анықтау.

2. Сөздің басында дыбысты оқшаулап айту. Сөздегі алғашқы және ең соңғы дыбысты, сондай-ақ оның орнын (сөздің басы, ортасы, соңы) анықтау керек. Көрсетілген әрекетті қалыптастыру кезінде келесі тапсырмалар ұсынылады: Сөздің басындағы дыбысты, сөздің соңындағы дыбысты анықтауды; сөздегі дыбыстың орнын анықтауды ұсынылады.

3. Басқа дыбыстарға қатысты дыбыстардың реттілігін, санын және орнын анықтау.

"Ақыл-есі кем бала" ұғымы тек бір ғана типтегі бұзылушылыққа қатысты айтылмайды, әр түрлі балаларды қамтиды, олар диффузиялық сипатқа ие ми қыртысының зақымдалуымен біріктіріледі.

Қарқындылығы бірдей болмаса да, морфологиялық өзгерістер баланың ми қыртысының көптеген бөліктерін, олардың құрылымы мен функцияларын бұзады. Кортекстің диффузиялық зақымдануы жекелеген, немесе айқындалған жергілікті, кейде субкортикалдық жүйелермен біріктірілген жағдайлар да жоққа шығарылмайды. Мұның бәрі психикалық белсенділіктің барлық түрлерінде, атап айтқанда, ойлау мен таным процестерінде айқын көрінетін әртүрлі айқын бұзылушылықтардың пайда болуына әкеледі.

Ақыл-есінде ауытқушылығы бар балалар танымдық және ойлау процестерінің дамымауымен сипатталады, бұл олардың қалыпты құрдастарына қарағанда танымдық қабілеттерін дамыту керектігіне мұқтаж екендігін көрсетеді. Зерттеу деректері көрсеткендей, ақыл-есінде бұзылушылығы бар адамдарда таным процесінің барлық кезеңдерінде дамымаған элементтер болады, ал кейбір жағдайларда психикалық функциялардың атиптік дамуы: қабылдау, ойлау, есте сақтау сияқты қабілеттерінде бұзылушылықтар бар екені анықталған.

Ақыл-есі кем балалардағы психикалық процестердің ерекшеліктерімен қатар сөйлеу белсенділігінің дамуында кемшіліктер бар, оның физиологиялық негізі бірінші және екінші сигналдық жүйенің өзара әрекеттесуінің бұзылуы болып табылады.

Мамандардың айтуынша, ақыл-есінде ауытқуы бар балаларда сөйлеудің барлық аспектілері зардап шегеді: фонетикалық, лексикалық және грамматикалық жағынан барлық жағдайда кемшіліктер анықталады.

Дыбыстық - әріптік талдау мен синтездеудің, сөйлеуді қабылдау мен түсінудің біршама қиын кешетіндігі байқалады. Нәтижесінде жазудың, оқудың бұзылуының әртүрлі бұзылушылықтары байқалады, сөйлеуге деген құлшынысы төмендеп, сөйлеуге деген қарым-қатынасқа қажеттілік азаяды.

Ақыл-есі кем балалар үшін сөйлеудің кеш дамуы немесе дамымай қалуы тән болады. Жеке сөздер көбінесе 2-3 жаста пайда болады, ал мұндай жағдайда балалар фразалық сөйлеуді 4-5 жастан кейін ғана игере бастайды. Олар ұзақ уақыт бойы сөйлеу дыбыстарын ажыратпайды, басқалардың айтқан сөздерін ажыратпайды.

А. И. Грибоедовтың айтуынша, ақыл-ой кемістігі бар балалардың 71%-ы сөйлеуі кешеуілдетіп жүзеге асады. Осы санатты құрайтын балалардың 40%-ында Е. Н. Правдина-Винарскаяның зерттеулеріне сәйкес алғашқы сөздер өмірдің үшінші жылының соңында пайда болады.

А. А. Катаева осы санаттағы балалардың сөйлеу дамуындағы артта қалушылықты көрсетеді. Бұл (қатарластарынан артта қалып даму) оларда нәресте болған кезден басталады және ерте балалық шақта жалғасады. Тиісінше, олар мектепке дейінгі жасқа көшуге дайын емес болып анықталады. Сөйлеу дамуының белсенділік, қоршаған ортаға деген қызығушылық, эмоционалды - ерік саланың дамуы сияқты алғышарттары қалыптаспаған, фонемалық даму мен айтылым дағдыларында айтарлықтай артта қалушылық бар.

Көптеген ақыл-есі кем балалар үшін мектепке дейінгі жаста сөйлеудің дамуы енді басталады және бұл кезең қалыпты жағдайдағыдай 5-6 жылға дейін созылмайды. Сөйлеудегі дамудың кешігуі мектепке дейінгі кезеңде фонемалық дайындықтың қалыптасуына теріс әсер етеді. Мектепте оқудың басында ақыл-есі кем баланың сауаттылықты сәтті меңгеру үшін сөйлеу тәжірибесі көп жағдайда жеткіліксіз болады.

Автор сонымен қатар фонемалық дамымаудың белгісі ретінде балалардың сөйлеген кезде сөздерінің дыбыстардың толық қалыптаспауы және саралануы болып табылады дейді, олар ысқырған дыбыстардың нәзік артикуляциялық және акустикалық белгілерімен сипатталады, сирек - дауысты және саңырау, қатты және жұмсақ, жарылғыш және фрикативті дыбыстары да осы санатқа кіреді.

Фонемалық есту қабілетінің дамуына теріс әсер ететін жағдайлар:баяу, кейбір жағдайларда сөздердің мағынасын дұрыс емес және тіпті қате игеру және сол арқылы баланың сөйлеуін қалыптастыруға кедергі келтіреді.

1-ші сыныптағы ақыл-есі кем оқушылардың фонемалық қабылдау жағдайын зерттеу. фонемалық дислексиямен мен әріптік кезеңнің соңына қарай ақыл-есі кем білім алушылардың едәуір бөлігі фонемалық дамудың алғашқы сатысында тұр деген қорытындыға келуге болады. Фонемалық қабылдаудың дамымау ерекшеліктері тұрғысынан ақыл-есі кем оқушылардың 3 тобын анықтауға болады.

Бірінші топ-айқын фонемалық дамуында ауытқушылығы бар балалар. Олар жақын және фонетикалық жағынан алыс дыбыстардың дифференциациясын бұзады, оларда дыбыстық - буындық құрылымға ұқсас сөздер мен асемантикалық комбинацияларды ажыратуды нашар көрсеткіштер көрсетеді. Оларда сондай-ақ фонемалық талдаудың барлық түрлерінің дамымағандығымен ерекшеленеді. Бұл топтың балалары фонемалық дамудың өте төмен деңгейінде.

Олар дұрыс және бұрмаланған, қате сөздердің айырмашылығын анықтайтын кездегі қиындықтармен сипатталады. Балалар тақырыпқа сәйкес сөздерді де, дыбыстық буын құрылымына ұқсас асемантикалық дыбыстық тіркестерді де байланыстырады. Егер сөздің және асемантикалық тіркесімнің буындық құрылымы әртүрлі болса, онда балалар оларды оңай ажыратады, бірақ тек дұрыс айтылған сөздерді ғана байланыстырады.

Бір дыбыста ерекшеленетін сөздер мен асемантикалық комбинацияларды ажырату үлкен қиындықтар туғызады. Бұл білім алушыларға ұқсас және сәйкес келмейтін акустикалық дыбыстармен бірқатар буындарды қайталау өте қатты қиынға соғады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.