Оқушылардың жүрек-қантамыр жүйесінің анатомиясы, физиологиясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Оқушылардың жүрек-қантамыр жүйесінің анатомиясы, физиологиясы.
Сұрақнама
1.Оқушылардың қан жүйесінің морфо-физиологиялық ерекшеліктері.
ҚАН ЖҮЙЕСІНІҢ ФИЗИОЛОГИЯСЫ
:: Адамның денесіндегі қан -- организмнің сұйық негізгі ішкі ортасы. Қанның жалпы мөлшері ересек адамда 4,5-6 л шамасында, яғни дененің жалпы салмағының 6-8 %. Жаңа туған нәрестеде ол 10-20 %, 1 жаста 9-13%, 5-7 жаста 7-8 % болады. Организмдегі барлық қанның 50% қан деполарында қор болып сақталады. Ондай мүшелерге бауыр, көк бауыр, өкпе және тері жатады.
Қан (гр. haemo ;лат. sanguis -- қан) -- организмдегі ішкі сұйық ортаның бірі. Ол қантамырларының тұйық жүйесін бойлай ағып, тасымалдау қызметін атқарады. Қан барлық мүшелердің клеткаларына қоректік заттар мен оттегін жеткізеді және тіршілік әрекетінің өнімдерін зәр шығару мүшелеріне тасымалдайды. Организмдегі биологиялық әрекетшіл заттардың гуморальдық реттелу қызметі қанның қатысуымен іске асады. Қан организмнің инфекциядан қорғаныш реякциясын қамтамасыз етеді. :: Ағзаның ішкі ортасына қан, ұлпа сұйықтығы, лимфа жатады.
2. Қанның құрамы мен қасиеттері. Резус-фактор.
Қанның құрамы мен қасиеттері
:: Қан - ағзаның сұйық ішкі ортасы.
:: Қанның мөлшері: нәрестеде дене салмағының 10- 20%, 1 жаста 9-13%, 7 жаста - 7-8%, ересектерде - 6-8%. Қанның жалпы мөлшері ересек адамдарда 4,5-5,5 л. Қан - 55-60% плазма, 40-45% пішінді элементтерден тұрады.
:: Қанның қызметтері: тасымалдау, қоректік, қан өндіру, қорғаныс, жылуды реттеу, су-тұз алмасу, экскреторлық, инкреаторлық, гомеостаз.
Қан түйіршіктерінің жас ерекшеліктері Балалардың қанындағы эритроциттердің саны құбылмалы болады, ұйкыға, тағамның құрамына, күн кестесінің бұзылуына, тұрмыс жағдайына, ауа райына байланысты. 4-6 жаста толық қалыптасады. Баланың ауруға қарсы қабілеті - иммунитеті - лейкоциттерге байланысты. Олар 3 түрге бөлінеді: дәнділер, дәнсіздер, моноциттер. 12 жаста толық қалыптасады. Тромбоциттер саны баланың жасына қарай өте көп ауытқиды, ең тұрақсыз мезгілі 1 жасқа дейін. 15 жаста толық қалыптасады. Тәуліктік өзгерістері бар - күндіз көп, түнде аз болады. Резус-фактор-эритроциттердің, қызыл қан денелерінің бетінде орналасқан антиген (ақуыз). Шамамен 85% адам осы резус-факторы бар және тиісінше, резус-оң. Қалған 15%, ол жоқ, резус-теріс. Әдетте теріс резус факторы оның иесіне ешқандай қиындық әкелмейді. Ерекше назар мен күтімді тек резус-теріс жүкті әйелдер талап етеді.
Егер болашақ анамның резус теріс болса, ал болашақ әкенің оң болса, резус-жанжал қаупі бар. Бірақ ол бала әкесінің резусын іздеген жағдайда ғана басталуы мүмкін. Сонда оның қаны анасының қанымен нашар үйлеседі. Резус-жанжал дегеніміз не? Ұрықтың Резус-факторы плацентарлы кедергіні еңсеріп, ананың қанына түседі, ал оның ағзасы ұрықты бөтен нәрсе ретінде қабылдап, қорғаныш антиденелерді шығара бастайды. Анасын қорғай отырып, бұл антиденелер балаға үлкен қауіп төндіреді. Резус-жанжалдың ауыр түрінде ұрықтың құрсақта қырылуы және жүктіліктің кез келген мерзімінде түсік алуы мүмкін.
Ана антиденесі плацента арқылы өтіп, баланың эритроциттерін бұзады. Қанда билирубин деп аталатын көп зат пайда болады. Билирубин баланың терісін сары түске боялады. Ұрықтың эритроциттері үздіксіз жойылғандықтан, оның бауыры мен көкбауыры жаңа эритроциттерді өндіруді жеделдетуге тырысады, бұл ретте мөлшерлерде ұлғаяды. Ақыр соңында, олар эритроциттердің азаюын жеңе алмайды. Анемия жағдайы пайда болады (қандағы эритроциттер, гемоглобин мөлшері төмен). Резус-жанжал мидың зақымдануына, есту және сөйлеу қызметінің бұзылуына себеп болуы мүмкін. Ең ауыр жағдайларда резус-жанжал ұрықтың өлуіне әкелуі мүмкін туа біткен арақпен (ісінумен) көрінеді.
Қан сұйық плазма мен жасушалар -- эритроцит, лейкоцит пен тромбоциттерден тұрады. Эритроциттердің сыртқы қабығында генетикалық қабілетке ие жүздеген антигендер бар: гликопротеин немесе гликолипидтер.

:: Антиген -- ағзаға енген немесе түзілген жағдайда иммундық жүйені іске қосып, антиденемен бірлесе қызмет атқаратын генетикалық бөгде зат. Олардың қатарына нәруыз, полисахаридтер, липопротеин, нуклеопротеиндер кіреді.
3. Қан топтары және қан құю тәртібі.
Қан тобын анықтау үшін ABO жүйесі қолданылады. Негізгі екі антиген А және В арқылы қанды топқа жіктеуге болады.
1. А қан тобы (II) -- эритроциттер А антигенін өндіреді.
2. B қан тобы (III) -- тек В антигені өндіріледі.
3. О қан тобы (I) -- екі антиген де кездеспейді.
4. АB қан тобы (IV) -- екі антиген де бар.

Қан құю үшін қан тобының мәні өте зор. Қанды науқас адамға, жараланып, көп қан жоғалтқан жағдайда құяды.
Қан тобы
Эритроцитте агглютиноген
Плазмада агглютинин
Кездесу жиілігі
І (О)
-
Αβ
49%
ІІ (А)
А
В
30%
ІІІ (В)
В
Α
15%
ІV (АВ)
АВ
-
6%
Қан беруші - донор, қан алушы - реципиент деп аталады.
Қан тобы
Қан құюға болатын топтар
Қан беруге болатын топтар
О
О, А, В, АВ
О
А
А, АВ
О,А
В
В, АВ
О,В
АВ
АВ
О,А,В,АВ

І топ - бұл топқа жататын адамдар ырымшылдыққа қарсы, жігерлі табанды, әзіл - сықаққа бейім, өмірдегі құбылыстарға көзін ашып қарайтын, айқындықты ұнататын болып келеді
ІІ топ - cезімтал сәл нәрседен көңілі қалғыш, сырттай қарағанда ұстамды әрі байсалды болып көрінгені мен жүйкесі жұқалау, өз - өзіне талап қойғыш, өз іс - әрекеттерін мұқият қарап отырады.
ІІІ топ - секемшіл, өзін қоршаған ортаға сезікпен қарайды.сары уайымға салынғыш, сабасына тез түсіп болған жәйтті тез ұмытады
ІV топ - мақсатына жетуге жан - тәнін аямайды, басқа адамдарды өз мақсатына пайдалануға шебер, жағымды болу мәселесінде шыдамсыз әрі табансыз.
1940 жылы Ландштейнер мен Винер адам қанының эритроцитінен макака- резус маймылы эритроциттерінің агглютиногеніне туыстас агглютиноген нәруызын тапты. Бұл резус-фактор деп аталады. Жер шарындағы адамдардың 85% - нан осы нәруыз табылған, олар резус оң деп аталса (рһ+), ал 15% - ында ол нәруыз жоқ, ол резус теріс адамдар деп аталады. (рһ-).
ІV. Бекіту.
І- тапсырма. Биологиялық диктант
1. Ағзаның ішкі ортасына ... ..., ... .., ... ... жатады.
2. Қан құрамы - ... . 55- 60% және ... ... 40-45% тұрады.
3. Қан жасушалары ... ..., ... .., ... ..
4. Ағзадағы қанның мөлшері ... ... .
5. Лейкоциттер - ... ... ... қызметін атқарады.
Қан тобына байланысты плазмада антиденелер болады: альфа (анти-А) мен бета (анти-B). Бұл ақуызды қосылыс бөгде антигендермен күресіп, иммундық жүйені қоздырады.
1. А қан тобы (II) -- плазмада анти-B антиденесі бар.
2. B қан тобы (III) -- сұйықтықта анти-A анти денесі кездеседі.
3. О қан тобы (I) -- анти-А және анти-B де бар.
4. АB қан тобы (IV) -- екі антидене де қан плазмасында жоқ.
Егер А қан тобына басқа қан тобын араластыратын болса, плазмадағы оның антиденелері өзара реакцияға түсіп, қан жасушалары жабысып қалады да, эритроциттер агглютинациясы болады. Нәтижесінде тамырлардың бітеліуі мен өлім туындайды.

Сондықтан донор таңдар кезде міндетті түрде қан тобына мән береді:
:: Егер адамның қан тобы А болса, оған А және О тобын құюға болады.
:: Егер В қан тобына жататын адам болса, оған В және О тобы сәйкес келеді.
:: АВ қан тобына кез келген топтағы қан құйылады: Антидене болмаса, мәселе туындаймайды.
:: О тобына тек өзін ғана құя алады. Есесіне, олар кез келген топқа донор бола алады. Олардың құрамында антиген болмағандықтан, бұл қан тобымен ешқандай антидене қарсы күреспейді. Дегенмен, қан құяр кезде тек топ қана емес, резус-фактор да назарға алынады.
4. Жүрек дыбыстарының пайда болуы, пульс. Жүрек циклы, қанның систолдық және минөттік мөлшері, оның жас ерекшеліктері.
Әрбіржүректің тоны, жеке бола және өзіндік дыбысты көрініспен, тыңдағанда біртұтас феномен секілді қабылданады.Кей жағдайларда бірінің артынан бірі жылдам пайда болатын екінші дыбыс естіледі. Бұл жағдайда дыбыстардың қосарлануы дейді. Кейде қосарланған дыбыс арасында үзіліс өте қысқа болса, жеке-жеке екі дыбыс ретінде естілмесе, дыбыс ыдырап шығады. Бұл жағдайда дыбыстың жарықшақтануы дейміз. Қандай да бір дыбыстың (тонның) қосарлануы мен жарықшақтануын екі дыбыс арасындағы үзіліс уақытына байланысты ажыратады, сондықтан олардың бірдей диагностикалық маңызы бар.
Дыбыстардың қосарлануы мен жарықшақтануы жүректің оң және сол бөлігінің біркелкі жиырылмауынан туындайды. Атриовентрикулярлық қақпақшалардың бірдей, бір уақытта жабылмауынан I дыбыстың жарықшақтануы, ал жарты айшық қақпақшалардың бір уақытта жабылмауынан II дыбыстың жарықшақтануы анықталады.Осы феноменнің себебі екіге бөлінеді: физиологиялық және патологиялық. Физиологиялық жарықшақтану тұрақсыздықпен, тыныс алу фазасымен және бұлшық еттің қатаюымен, II тонмен ерекшеленеді.
I дыбыстың патологиялық жарықшақтануы - Гисс шоғырының бір аяқшаларында бөгеме салдарынан туындайды.
II дыбыстың патологиялық жарықшақтануы Гисс шоғырының бір аяқшаларында бөгеме болса, қарыншалардың біреуінің қанға толмауынан, аорта немесе өкпе өзегінде қысым жоғарлағанда: артериялық немесе өкпе гипертензиясы, аорта сағасының стенозы, сол атриовентрикулярлық саңылаудың стенозында анықталады.
Негізгі жүрек дыбыстарының қосарлануы мен жарықшақтануын қосымша дыбыстың пайда болуынан ажыратып, диагностикалық маңызы бар: митральді қақпақшаның ашылуы, систолалық шоқырақ, перикард тон, патологиялық III-IV тондардан ажырата білу қажет.
Жүрек дыбысының тұйықтығы, тұншығуы. Жүрек дыбысының тұйықтығы, тұншығуы жүрек жиырылғанда (соғу кезінде), жүректің үстіңгі және көкіректің алдыңғы жағында пайда болады. Жүрек пен өкпенің аралығында пайда болған дыбысты абсолюттік дыбыс, ал жүректің алдыңғы жағында шыққан дыбысты -салыстырмалы дыбыс деп атайды.
Тапсырмалар
1.Қан жүйесінің маңызы.
Қан - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.