Қытайша баспасөз тілінде жиі қолданылатын предлогты сөз тіркестерін аудару тәсілі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

АБЫЛАЙ ХАН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖӘНЕ ӘЛЕМ ТІЛДЕР УНИВЕРСИТЕТІ
ШЫҒЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
ШЫҒЫС ТІЛДЕРІ АУДАРМА КАФЕДРАСЫ

Мамандық: 5В020700 - Аударма ісі

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Қытайша баспасөз тілінде жиі қолданылатын предлогты сөз тіркестерін аудару тәсілі

Орындаған: Мухтарбекова Г.М.
Ғылыми жетекшісі: ф.ғ.к., доцент
Зеяда Б.

Қорғауға жіберілді
Каф.меңгерушісі: ф.ғ.к., доцент
Джельдыбаева Р.Б.

Алматы, 2021

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
I Қытай тіліндегі предлогтар және олардың лексика-грамматикалық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ..
1.1 Предлогтар жайлы сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
2.2 Предлогты сөз тіркестерінің негізгі функциясы немесе қызметі ... ... ... ... ... ... .
II Предлогты сөз тіркестерін аудару жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Қытай баспасөзінде ең жиі қолданылатын предлогты сөз тіркестері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Қосымша

Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі.
Қытай халқы Қазақстанның ежелден бері келе жатқан тарихи көршісі. Қытай тілін үйрену біздің елімізде сонау тәуелсіздік кезінен бастау алған. Біздің көпшілігімізге Қытай тілін үйрену, оқу өте қиын болып көрінеді. Тіптен бұл қыр-сыры көп тілді үйрену мүмкін де емес секілді. Әрине бұл таңқаларлық жайт емес, себебі қытай тілі қай жағынан болсын біз біліп, біз көріп қалған еуропа тілдерінен анағұрлым алыс. Алайда Қытай тілін үйрену сіз ойлағаннан да оңай. Құрылымы, грамматикасы жағынан, лексикалық жағынан еркеше қиын тілдерді үйренудің оңай жолдарын қарастыру өте маңызды.
Зерттеу жұмысының нысаны
Зерттеу жұмысының пәні
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері.

Предлог -- сөздін алдында тұратын көмекші сөздер. Жанама септіктегі сөздермен тіркесіп, сөйлемде, сөз тіркестерінде есімдер мен баска сөздердің өзара катыстылык, бағыныштылық сипатын білдіреді. Предлог көптеген тілдерде (үндіеуропа, семит т.б.) колданылады. Сол сиқты Қытай тілінде де предлоглары бар, олардың өзіндік ерекшеліктері мен қолданыс аясын біз тереңірек зерттегенде және оны қазақ тілі граматикасымен салыстыра отырып қарастырған болатынбыз.Тіл арқылы қатынас жасау процесінде сөздер, әдетте, жеке дара күйінде емес, бір-бірімен тіркесіп қолданылады. Сөздерді тілдің граматикалық заңдарына орайласып, емін - еркін тіркесуінен синтаксистік единицалар (еркін) сөз тіркесі сөздердің бір- бірімен емін- еркін тіркеуінен жасалады. Бірақ сөздер бір- бірімен жапа тармағай тіркесе бермейді. Мағыналарының үйлесімділігі болғанда ғана тіркесіп жұмсалады. Мағыналық үйлесімділік сөздердің бір-бірімен cемантикалық жақтан үйлесуге бейімділігі дегенді білдіреді. Еркін сөз тіркесінде оны құрастырушы сыңарлар (сөздер) мағыналық үйлесімділік шеңберінде басқа сыңарлармен (сөздермен) ауыса алады. Сонымен қатар қытай тілінде қазақ тіліндегідей түбір сөзбен қосымша арасында дыбыс үндестігі деген болмайды, яғыни қазақ тілінде сөзбен сөз арасындағы дыбыстардың бір- біріне ұқсата әсер етуі болып табылады. Қосымшаның үнді дыбыстан басталып жалғануына сөздің соңындағы дауысты және үнді дыбыстар әсер еткен. қосымшаның қатаңнан басталып жалғануына сөз соңындағы қатаң дыбыстар қосымшаның өзіне жақын қатаңнан басталуына ықпал еткен. Сонымен бірге буын ұндестігіне бағынбайтын қосымшалар бар яғыни көмектес септігінің- мен, бен, пен жалғаулары. Меншік ұғымды білдіретін- нікі, дікі, тікі қосымшаларын айтуға болады [1:21-22].
Қытай тіліндегі предлогтар зат есім немесе зат есім рөліндегі сөздер есімдіктердің алдында келіп предлогті сөз тіркесін жасайды, етістікті, сын есімді анықтайды, мезгілдік, мекендіе, тәсілдік, мақсаттық, обьектілік, қалдырып тастау, салыстыру мағыналарын білдіретіндігін көре аламыз. Мысалға уақытты білдіреді, мақсатты білдіреді. Тәсілді білдіреді, салыстыруды білдіретін болып бөлінеді, әр қайсысының алдында сөз алды қосымшасы, яғни предлог бар болып келеді. Предлогтар мезгілді білдіретін болып бөлінеді. Мекен-мәнді білдіретін, бағыт -бағдарды білдіретін предлог. Тәсіл, әдіс, негізді білдіретін предлог. Мақсат, себепті білдіретін предлог. Обьектіні, байланыстыруды білдіретін предлог. Қалдыру, шығарып тастау мағынасын білдіретін предлог, салыстыруды білдіретін предлог. Предлогтің граматикалық белгілері де болады, предлог жеке-дара қолданылмайды, ол зат есімге тіркесіп предлог сөз тіркесін жасайды және сөйлем мүшесі болады. Предлогті сөз тіркесінің басты белгісі етістік және сын есімнің алдына келіп пысықтауыш болады. Предлог қайталанбайды. Қимылдың аспектісі емес, предлогы болып табылады, себебі алдындағы сөз екеуі бірігіп бір түсінікте болады. Кейбір предлогты тіркестер зат есімді анықтай келіп, анықтауыш болады [1:32-33].
Предлог - сөздің алдында тұратын көмекші сөздер. Жанама септіктегі сөздермен тіркесіп, сөйлемде, сөз тіркестерінде есімдер мен басқа сөздердің өзара қатыстылық, бағыныштылық сипатын білдіреді. Предлог көптеген тілдерде (үндіеуропа, семит т.б.) қолданылады. Предлог - зат пен субъект арасындағы қатынасты білдіретін, зат есімнің, есімдіктің, сан есімнің басқа сөздерден сөз тіркестері мен сөйлемдердегі синтаксистік тәуелділігін білдіретін қызмет түрі. Предлогтар, барлық қызметші сөздер сияқты, дербес қолданыла алмайды, олар әрқашан қандай да бір зат есімге (немесе зат есімнің қызметінде қолданылатын сөзге) қатысты. Синтаксистік дербестікке байланысты предлогтар ешқашан сөйлем мүшесі қызметін атқармайды. Олар сөз тіркесінің басқарушы компонентімен байланыстыра отырып, бағыныңқы қатынастың бір түрі ретінде басқару қызметін атқарады.
I.Қытай тіліндегі предлогтар.
Қытай тіліндегі предлогтардың қолданылу аясы кең әрі күрделі. Предлогтарда толық лексикалық мағына болмайды, сол себепті көмекші сөздердің қатарына жатады және зат есім, есімдік немесе зат есімді сөз тіркестерінің алдында тұрып, предлогты тіркес құрайды. Ал грамматикалық тұрғыдан предлогтар өзі қатысты сөздерге мезгілдік, мекендік, бағыттық, мақсаттық, себептік, салыстыру, теңеу және тағы басқа мағыналар үстейді. Қытай тіліндегі предлогтардың беретін грамматикалық мағынасы мен атқаратын қызметіне қазақ тіліндегі септік жалғаулары және септеулік шылауларға ұқсастау болып келеді. Алайда предлогтарды септік жалғауы немесе септеулік шылаулармен теңестіріп қарауға келмейді. Оның бірден бір себебі қытай тілінде предлогтар қазақ тіліндегі септеуліктер сияқты сөз бен сөзді байланыстырмайды, олар тіркескен сөзіне үстеме мағына қосып, мағынасын нақтылай түседі. Септеуліктер түбір тұлғалы сөзбен немесе барыс, шығыс, көмектес септіктеріндегі есім сөздермен тіркесіп келіп, оларды екінші сөзге сабақтастыра байланыстырады. Предлогты (сөз алды қосымшасы) сөз тіркесі. Мұндай сөз тіркесі, көбінесе анықтауыш және пысықтауыш болады, әдетте, бастауыш толықтауыш, баяндауыш болмайды, атқа- ратын қызметі предлогпен (сөз алды қосымшасы) бірдей деп айтамыз. Мысалы:
1) 从北方 (来)，对你 (有意见)，被我 (说服)，比他 (强)，把车 (开走)，为大家 (好)
Предлогты (сөз алды қосым- шасы) сөз тіркесі сөйлемде анықтауыш болады, соңына жиі 的-ны қажет етеді. Мысалы:
2) 沿河的房子，对于前形势的看法，关于天体物理的学术报告
Сөз тіркестерінің сөйлемдегі қызметіне қарай түрлері мен құрылымдық түрлерінің схемасы
功能类别
结构类型
例子
例子
1
2
3
4
名词性短语
所字短语
所需
所见

定中短语
好人
我的书

联合短语 (名词性成分联合)
你和他
报纸杂志

同位短语
你自己
首都阿斯塔纳

方位短语
房子里
一周之

名量短语
这件
二十岁

的字短语
大的
看热闹的
1
2
3
4
谓语性短语
联合短语 (动词性成分联合)
去不去
笑和哭

状中短语
快写
认真地学习

动宾短语
弹冬不拉
爱学习

动补短语
说清楚
好得很

连动短语
出去散步
走出去叫人

兼语短语
请他听课
叫你进来
介词性组
状中短语
对她有话
比我弱

定中短语
中国的长城
哈萨克的风俗

Предлогты сөз тіркестерінің негізгі функциясы немесе қызметі.
1.Предлогты сөз тіркестері сөйлемде сын есім және үстеу қызметін атқарады.
2.Предлогты сөз тіркестері сын есім ретінде зат есімдерді сипаттап, анықтап немесе атын өзгерте алады.
Мысалы: 红色篮子里的蔬菜变色了。(Предлогты сөз тіркесі )
Предлогтың (сөз алды қосымшасы) грамматикалық ерекшелігі Предлогтар көмекші сөз болып табылады,олар өз алдына сөйлем мүшесі
бола алмайды, өз алдына сұрауға жауап бере алмайды. Ол тек зат есім. Есімдік немесе зат есім сипатындағы сөз тіркестерінің алдына қолданылып, соз алды қосымша сындық тіркес жасап, сөйлемнің айқындаушы мүшесі болып келеді. Мысалы：
1) 我们在大礼堂听报告。（作壮语）
Біз үлкен залда хабар тыңдаймыз.
2）干部要加强与群众的联系。（作定语）
Белсенділер ұжыммен байланысты нығайтады.
3）他经常学习到深夜。（作补语）
Ол үнемі түн жарымына дейін үйренеді.
Предлогтар қосарланбайды. Болымды-болымсыз қосарлану тәсілі мен де сұрақ сұрауға болмайды. Мысалы, "在在家里休息" ，"你同他谈谈" деуге болмайды, тек "在家里休息" "你同他谈谈" деуге ғана болады [2:87-88]. "为了，为着，随着，当着"等词中的"了，着"不是时态助词，不表动态，它跟前面的"为，随，当"　是一个词。
3. Предлогтардың соңына "着，了，过" сияқты шақтық шылаулармен "起来，下去" сияқты бағдарлық етістіктер жалғанбайды. "为了，为着，随着，当着"сияқты сөздердегі"了，着" шақтық шылаулар емес, етсті білдірмейді. Ол алдындағы "为，随，当"　сияқтылармен ұқсайтын сөз．
1. Предлог (сөз алды қосымшасы) жеке-дара қолданылмайды, ол зат есімнің алдына келіп, предлог (сөз алды қосымшасы) сөз тіркесін жасайды, сөйлем мү- шесі болады. Мысалы:
1) 他比我更了解这里的情况。
2) 努老师从早上一直工作到现在。
3) 关于工作安排问题，我们下次再研究。
4) 在业务能力上，他们俩差不多。
2. Предлогты (сөз алды қосымшасы) сөз тіркесінің басты белгісі етістік және сын есімнің алдына келіп пысықтауыш болады. Мысалы:
1) 我们沿着大路向前走。
2) 大家要按制度办事。
3) 他比我高。
3. Предлог (сөз алды қосымшасы) қайталанбайды және соңына 着，了，过 шақтық шылау келмейді. Мысалы:
1) 他在着了房间里睡觉。
朝着，随着，沿着，为了，除了-дағы 着，了 бұл шақтық шылау емес, қайта предлог (сөз алды қосымшасы).
4. Кейбір предлогты (сөз алды қосымшасы) тіркестер зат есімді анықтап келіп, анықтауыш болады. Предлог (сөз алды қосым- шасы) пен зат есімнің арасына 的 қосылады. Жиі қолданылатын предлогтар (сөз алды қосымшасы):
对，对于，朝，沿，着，向。Мысалы:
1) 大家对于这个文件的看法怎么样？
5. Предлогты (сөз алды қосымшасы) сөз тіркесі толықтырғыш мүше болады. Жиі қолданылатын предлогтар (сөз алды қосымшасы): 于，向，自，往，到，在。Мысалы:
1) 阿拜生于1845年。
2) 纳比江来自新疆的伊犁。
3) 火车开往阿斯塔纳。
4) 同学们一直讨论到下课。
5. Кейбір предлогтар (сөз алды қосымшасы) толықтауыш болады. Ол көбінесе
是 иероглифті сөйлемде кездеседі. Мысалы:
1) 我们学习是为了哈萨克民族的未来。
2) 我初次见到您是在一次电影招待会上。
Кейбір түсіндіруге тиісті бірнеше предлогтар : 从，自，由，打
从，自，由，打 бұлардың бар- лығы басталуды, алғашқы нүктені білдіреді. Әсіресе уақыттың, орынның басталу нүктесін көрсетеді. Мысалы:
1) 从上一周我们就开始上课了。
2) 由明年一月开始执行新方案。
3) 自古以来，泰山一直为游人们所喜欢。
4) 打明天起，不用你来照顾我了。
Орынды білдіреді. Мысалы:
1) 人们从四面八方涌进广场。
2) 下午两点，由公司乘车出发。
3) 本列火车自阿拉木图开往突厥斯坦。 Салыстырып көрелік:
自 көбінесе кітаби тілде, 打 көбінесе ауызшада қолданылады.
自 предлогты (сөз алды қосымшасы) сөз тіркесін жасап, сөйлемде мекен- мәнді толықтырғыш болады. Мысалы:
1) 他们的朋友来自世界各国。
2) 它一声声的道谢完全发自内心深处。
从，由 екеуі дамудың, өзгерістің және көлемнің басталу нүктесін көрсетеді.
Мысалы:
1) 由不懂到懂，需要经过一段艰苦的学习过程。
2) 他从一个农家孩子成长为一名优秀的大学生。
3) 从学习，工作到生活问题，我们都应该解决好。
从由 басталу нүктесінен сырт қимылдың бағытын, орнын көрсетеді.
Мысалы:
1) 阳光从树峰中射了进来。
2) 请观众由东西两门出场。
由 қимыл тудырушының қызметін көрсетеді.
Мысалы:
1) 这项工作由他负责。
2) 班长由你担任。
对，跟，给
对，跟，给 бұлардың барлығы қи- мыл иесін білдіреді. Кейбір кезде қимылға қатысты объектіні білдіргенде ауысты- рып қолдануға да болады. Мысалы:
1) 他给跟对我使了一个眼色。
2) 把你的想法给跟对大家说一说。
Көп жағдайда бұлар- дың айырмашылығы бар. Басты айырмашылығы мынадай:
对 қимылдың объектісін көрсетеді және сол объектіге өзіндік позициясын байқатады.
跟 қимылдың және қимылға қатысты адамды, іс-әрекетті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.