Әлеуметтану ғылымының қалыптасуына үлес қосқан шет елдік және отандық ғалымдардың теориялары мен еңбектеріне қысқаша шолу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім жəне ғылым министрлігі

əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Файл:Logotip KazNU.gif — Википедия

Факультеті: « Физика - техникалық факультет »

Кафедрасы: « ӨЭжБЖ »

Тақырыбы : « Әлеуметтану ғылымының қалыптасуына үлес қосқан шет елдік және отандық ғалымдардың теориялары мен еңбектеріне қысқаша шолу »

Орындаған: Жұбанышқали Б. Б.

Тексерген: Болат. Ж. Б

Алматы - 2022

Әлеуметтану ғылымының қалыптасуына үлес қосқан шет елдік және отандық ғалымдардың теориялары мен еңбектеріне қысқаша шолу

Огюст Конт (1798-1857) қоғам дамуының үш сатылы моделін (діни, метафизикалық және позитивті кезеңдері) жасап, қазіргі қоғам үшінші кезеңге өту алдында тұр деп есептеді. Мұндай ауысуды жүзеге асыру үшін қоғамға өзі туралы жаңа білім қажет - сыни философиялық емес, позитивті ғылыми. Ол мұндай ғылымды биологияға және басқа жаратылыстану ғылымдарының атауларына ұқсас етіп «әлеуметтану» деп атады. Әлеуметтану дәлелді, бейтарап болуы керек, яғни. кез келген ғылым сияқты жеке қалаулар мен ұнатпаулардан ада болыңыз.

Таным құралы ретінде позитивті ғылым заңдарды білуге бағытталған. Әрбір күрделі ғылым олардың әдістерін қолдана алатын дәрежеде жалпы ғылымдарға негізделеді, бірақ әрбір күрделі ғылым өзінің ерекше әдісін немесе қарастыру тәсілін қосады. Әлеуметтану үшін бұл «тарихи әдіс». Конт мұнымен алдыңғы және кейінгі күйлерді салыстыруды және осы негізде даму заңдылықтарын шығаруды түсінеді.

Әлеуметтану адамзат қоғамы туралы ғылым ретінде Конттың ғылымдар энциклопедиясындағы ең жас ғылым болып табылады. Оның көмегімен қоғамдық құрылыс пен дамудың заңдылықтарын түсіндіріп қана қоймай, саясатты адам мен қоғамның прогрессіне қызмет ететіндей ғылыми негізде қоюға болады. Сонымен бірге әлеуметтану позитивті ғылымдар иерархиясындағы ең күрделісі болып табылады және сондықтан бұрын қалыптасқан барлық позитивті ғылымдарға негізделуі керек. Олардың ішінде математика Конт үшін негізгі және іргелі болып көрінеді, ал астрономия тарихи тұрғыдан ең ерте болып табылады. Астрономиядан кейін физика, химия және биология келеді. Әлеуметтанумен айналысу үшін осы ғылымдарды меңгеру керек.

Конт жаңа әлеуметтану ғылымын екі бөлікке бөлді. Бірінші бөлім - әлеуметтік статика, ол табиғи, тұрақты жағдайларды, қоғамның әлеуметтік құрылымын және т. б. зерттейді. Ол мұнда географиялық ортаны, отбасын (қоғам жасушасын), әлеуметтік бөлініс пен еңбектің интеграциясын (және ынтымағын) құрайды. қоғамның құрылымы және басқа да құбылыстар. Конт адам туралы әлеуметтанулық тұрғыдан айта отырып, ондағы психикалық (интеллектуалдық) және эмоционалдық қасиеттердің арақатынасын бөліп көрсетеді. Қоғамда еңбек бөлінісіне негізделген әлеуметтік иерархия және бағыныштылық бар. Үкімет жетекші рөл атқарады, әлеуметтік пирамиданың шыңында және ғылыми әлеуметтануды басшылыққа алады. Екінші бөлім - қоғамдық дамудың табиғи себептері мен заңдылықтарын зерттейтін әлеуметтік динамика. Мұнда Конт әлеуметтанудағы эволюциялық бағыттың өкілі болып табылады. Әлеуметтік динамика адамзат тарихын адам санасының (интеллектінің) күйлерінің дәйекті өзгеруі ретінде бейнелейді. Даму әскери саладан (1) өнеркәсіпке, (2) позитивті ғылымның экономиканың барлық салаларына енуіне және (3) халықтың урбанизациясына негізделген қоғамның индустриалды түріне өтеді. Қоғамдық прогрестің мақсаты - өзімшілдік мүдделерді жеңу және альтруистік мүдделерге назар аудару.

Герберт Спенсер (1820-1903) ағылшын философы және әлеуметтанушысы, позитивизмнің негізін салушылардың бірі. Теміржолда инженер болып жұмыс істеген. Ол О. Конттың позитивизмінің (философиялық және социологиялық) мұрагері болды; оның идеяларына Д. Юм мен Дж. С. Милл, кантшылдық та әсер етті.

Оның әлеуметтануының философиялық негізі, ең алдымен, дүниенің танылатын (құбылыстар әлемі) және танылмайтын («өзіндік нәрсе», мәндер әлемі) болып екіге бөлінетіндігі туралы ұстаныммен қалыптасады. Философияның, ғылымның, әлеуметтанудың мақсаты - біздің санамызға заттардың құбылыстарындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды, ұқсастықтарды және т. б. Адам санасы танымайтын мән - философия, дін және ғылым болжам жасайтын барлық құбылыстардың себебі. Дүниенің негізі, деп есептеді Спенсер, әмбебап эволюциямен қалыптасады, ол екі процестің үздіксіз әрекеттесуі болып табылады: дене бөлшектерінің интеграциясы және олардың ыдырауы, олардың тепе-теңдігі мен заттардың тұрақтылығына әкелетін.

Спенсер органикалық әлеуметтанудың негізін салушы, ол бойынша қоғам тірі заттардың ұзақ эволюциясының нәтижесінде пайда болады және өзі тірі заттарға ұқсас организм болып табылады. Ол мүшелерден тұрады, олардың әрқайсысы белгілі бір функцияларды орындайды. Әрбір қоғамның табиғи және әлеуметтік ортада өмір сүрудің өзіне тән функциясы бар, ол бәсекелестік - күрес сипатында болады, нәтижесінде ең бейімделген қоғамдар деп аталады. Табиғаттың эволюциясы (жансыз және тірі) қарапайымнан күрделіге, төмен функционалдыдан көп функциялыға көтерілу және т. б. Эволюция интегративті процесс ретінде ыдырау арқылы қарсы тұрады. Эволюция мен ыдырау күресі әлемдегі қозғалыс процесінің мәні болып табылады

Юрген Хабермас (1929 ж. т. ) - өз ілімінде философиялық және әлеуметтанулық көзқарастарды біріктірген, көбінесе оқшауланған немесе тіпті қарама-қайшы болып қалатын заманауи неміс әлеуметтанушысы. Хабермас ілімі әлеуметтік іс-әрекеттің рационалдылығы концепциясы мен өзара әрекеттестік концепциясының өзіндік синтезі қызметін атқарады.

Хабермас идеяларының жүйелі дамуы «Коммуникативті әрекет теориясы» еңбегінде кездеседі, онда әлеуметтік әрекет концепциясы негізінде қоғамның өзіндік тұжырымдамасы жасалған.

Хабермас әлеуметтік әрекет тұжырымдамасы төрт аспектіні қамтитынын көрсетеді:

«телеологиялық әрекет» түсінігі Аристотель заманынан бері әрекеттің философиялық теориясының негізінде болды. Актер тиісті құралдарды дұрыс қолдану арқылы мақсатқа жетеді;
әрекеттің телеологиялық түсінігін «стратегиялық әрекет үлгісіне» дейін кеңейтуге болады. Ол жеке тұлғаны емес, өз іс-әрекетін ортақ құндылықтарға байланысты бағдарлайтын әлеуметтік топ мүшелерін білдіреді;
«драмалық әрекет» түсінігі жеке актермен де, қандай да бір әлеуметтік топтың мүшесімен де байланысты емес. Ол бір-біріне көрермен болып табылатын өзара әрекетке қатысушылармен байланысты. Актер өзінің субъективті дүниесін мақсатты түрде аша отырып, аудиторияда өзінің белгілі бір бейнесін қалыптастырады. «Өзін-өзі көрсету» негізгі концепциясы стихиялық өзін-өзі көрсетуді емес, өз тәжірибесін мақсатты түрде көрсетуді көрсетеді;
Коммуникативті әрекет түсінігі тұлға аралық қатынасқа (вербальды немесе вербалды емес құралдар арқылы) түсетін әрекетке қабілетті кем дегенде екі сөйлеуші субъектінің өзара әрекеттестігімен байланысты. Актерлер іс-әрекет жоспарлары мен әрекеттерді өздері үйлестіру үшін әрекет жағдайын түсінуге ұмтылады. Мұндай түсіністік ең алдымен жағдайлар бойынша келісімге келумен байланысты. Бұл әрекет үлгісінде тіл ерекше мәнге ие болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.