БАТЫС ҚАЗАҚСТАН АЙМАҒЫНЫҢ ЛАНДШАФТ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

БАТЫС ҚАЗАҚСТАН АЙМАҒЫНЫҢ ЛАНДШАФТ-ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТАБИҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУДЫҢ НЕГІЗГІ БАҒЫТТАРЫ
Хусаинова Р.К. а.ш.ғ.к., профессоры
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау қ.
bizhamal55@bk.ru

Ертаев К.А. 1 курс магистранты
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау қ.
ertaev.kost@gmail.com

Батыс Қазақстан - Республикамыздың бес экономикалық-географиялық аймақтарының бірі. Оның құрамына төрт облыс кіреді (Ақтөбе облысы, Маңғыстау облысы, Атырау облысы, Батыс Қазақстан облысы. Аймақ солтүстігінде Ресей Федерациясымен, оңтүстігінде Өзбекстан мен Түркіменстанмен, батысында Каспий теңізімен, шығысында Қарағанды, Қызылорда, Қостанай облыстарымен шектеседі. Орналасуы: батысында Еділ атырауының шығыс шетінен оңтүстік-шығысында Тұран ойпатына дейін, солтүстігінде Орал мен жалпы Сырттың оңтүстік сілемдерінен, оңтүстігінде Үстірт үстірті мен түрікмен шөлдеріне дейін. . Оның аумағы батыстан шығысқа қарай 1300 км және солтүстіктен оңтүстікке қарай 1200 км созылады.
Аймақтың жалпы ауданы: 736 241 км². Батыс Қазақстанның Халқы -- 2 931 518 (2021). Халық тығыздығы -- 3,98 адам км² (еліміздегі ең төмен көрсеткіш). Аймақтың ең үлкен қалалары: Ақтөбе, Атырау, Ақтау, Жаңаөзен, Орал, Құлсары, Қандыағаш, Ақсай, Шалқар, Хромтау, Алға, Жем, Форт-Шевченко, Темір.
Батыс Қазақстан Қазақстандағы жер көлемі жөнінен бірінші орын алатын экономикалық аудан. Жер бедерінің басым бөлігі жазық - солтүстік-батысында Шығыс Еуропа жазығы, солтүстік-шығысында Мұғалжар таулары, оңтүстігінде Маңғыстау таулары.
Аймақтың оңтүстіктігінің климаты құрғақ, күрт континенталды (жауын-шашын 100-150 мм). Солтүстіктің климаты қоңыржай континенталды (жауын-шашын 250-400 мм). Жазы ыстық, қысы аз қарлы. Аумақта жиі қатты жел соғып тұрады. Тұщы судың жетіспеушілігі, ауданның көп бөлігінде шөлдер мен шөлейттердің басым болуына әсер етеді. Аймақ территориясынан 3 табиғат зонасы өтеді: дала, шөлейт және шөл, ал аумақтың жартысынан көбі шөл табиғи зонасында орналасқан. Ауданның топырақ жамылғысы әр түрлі: қара-сарғылт, сарғылт топырақтар. Оңтүстік аудандарда қоңыр топырақтар және сортаң топырақтар кездеседі. Жазда температура +45 градусқа дейін көтеріледі, қыста температура - 45 градусқа дейін төмендейді. Климаты тым континенттік, қуаң. Бұл аймақта өзендер аз. Каспий теңізіне жететін жалғыз өзен-Орал, қалған өзендер ыстық жазда кеуіп қалады. Негізгі өзендері - Жайық, Ембі. Батыс аймақтағы ең ірі көлдер - Индер, Аралсор, Қамыс-Самар. Сондай-ақ Қазақстанның осы бөлігінде Каспий теңізі орналасқан. Жалпы Қазақстан Республикасы бойынша жерасты суларының болжамды ресурстарының жиынтық шамасы жылына 64,28 км³ құрайды. Жер асты суларының жалпы пайдалану Қоры жылына 15,56 км³ тең. Тұщы жер асты суларының негізгі ресурстары (54%) оңтүстік өңірде шоғырланған. Тұщы жер асты сулары ресурстарының тапшылығы Атырау, Маңғыстау және Батыс Қазақстан облыстарында байқалады.
Батыс Қазақстан экономикалық ауданына кіретін облыстар мамандануы жөнінен мұнай-газ өндіру және газ өңдеу өнеркәсібі, машина жасау, ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу, жеңіл өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы өндірісі, ағаш өңдеу өнеркәсібі, құрылыс материалдарын өндірумен ерекшеленеді. Маңғыстау мен Атырау облыстары мұнай, газ, балық өнеркәсібіне, Ақтөбе, Батыс Қазақстан облыстары хром, никель, минералды тыңайтқыштар өндіруге маманданған. Ақтөбе облысында орналасқан Мұғалжар тауында Қазақстандағы хром мен никельдің 99%-ы шоғырланған. Қазақстан хромның қоры жөнінен Оңтүстік Африка Республикасынан кейінгі екінші орынды алады.Қазақстандағы негізгі қара металлургия орталықтары ретінде Ақтөбе мен Ақсу қалалары саналады. Ақтөбе мен Ақсуда сапалы ферроқорытпа өндіріледі. Өңірде мұнай өндіру 100 жылдан астам уақыт бойы жүргізіліп келеді, Атырау қара уылдырықты өндіру және консервілеу орталығы болып табылады. Ресейдің көптеген қалаларымен және басқа елдермен шектесуі аймақтың экономикалық дамуына жақсы жағдай жасайды. Үстірт қорығының фаунасының сан алуандығымен қоса, бірегей жер бедерінің болуы, Каспий жағалауының көркем жерлері, Маңғыстауда кездесетін бірегей табиғат ескерткіштері мен көптеген тарихи және мәдени ескерткіштер,аймақ арқылы 2000 жыл бойы Ұлы Жібек жолы әлеуетті турист үшін үлкен қызығушылық тудырады.
Батыс Қазақстан-еліміздің ең ірі мұнай-газ өндіретін өңірі. Әлемдегі ең ірі мұнай және газ кен орындары -- Теңіз, Қарашығанақ, Қашаған. Өңірде бірегей минералдық-шикізат базасы -- көмірсутек шикізаты (мұнай, газ және газ конденсаты), хром, никель, титан, фосфорит, мырыш, мыс, алюминий және көмір қорлары бар.
Ақтөбе облысы - Қазақстанның ірі өнеркәсіптік өңірі. Өнеркәсіп саласының негізі-тау-кен өндіру және химия өнеркәсібі, қара металлургия. Пайдалы қазбалар қоры: газ -- 144,9 млрд м³, мұнай -- 243,6 млн тонна, мұнай -- газ конденсаты-32,7 млн тонна. Хромит (ТМД-да 1-ші орын), никель-кобальт кендері, фосфориттер, калий тұздары және басқа да пайдалы қазбалардың ірі кен орындары бар [1]. Ақтөбе өңірі пайдалы қазбалардың 340 кен орнынан тұратын бай минералдық-шикізат базасына ие. Оның аумағында қазақ хромының барлық қоры, 55 % -- никель, 40 % -- титан, 34 % -- фосфорит және Қазақстанның көмірсутек шикізатының болжамды ресурстарының 30%, 4,7% -- мырыш, 3,6% -- мыс, 2% - алюминий, 1,4% - еліміздің көмір қоры шоғырланған.
Облыс хромит кені қоры бойынша әлемде екінші орында -- 400 млн.тоннадан астам, мыс кені қоры бойынша Қазақстанда -- 100 млн. тонна және мұнай қоры бойынша -- 900 млн. тонна, сондай-ақ газ қоры бойынша елімізде төртінші орында[3]. Мұнда барлық хром кенін өндіру, рентген аппаратурасын өндіру және қазақстандық ферроқорытпалардың төрттен бір бөлігі шоғырланған. Өңір экономикасының жетекші саласы өнеркәсіп болып табылады. Оның көп салалы құрылымы бар және оған: тау-кен және мұнай-газ өңдеу өнеркәсібі, қара және түсті металлургия, машина жасау, химия, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, құрылыс материалдары өндірісі кіреді. Облыстың өнеркәсіп өндірісінде 645 кәсіпорын жұмыс істеп тұр. Ірі кәсіпорындар: "Қазхром "ТҰК" АҚ хром кені мен концентраттарын өндіру жөніндегі кәсіпорын, "СNPС-Ақтөбемұнайгаз" АҚ мұнай өндіруші кәсіпорындары, "Қазақойл Ақтөбе" ЖШС, "Ақтөбе хром қосылыстары зауыты" АҚ химиялық қосылыстар өндіру жөніндегі зауыт, "Ақтөбе рельс-балка зауыты" ЖШС рельс өнімдерін өндіру жөніндегі зауыт, "Ақтөбе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.