Бағдарламамен қамтамасыздандыру

Жоспар

Жоспар

Теориялық бөлім
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
II. Негізгі бөлім: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1 Утилиттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1.2 Архиватор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1.3 Totol Commander ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
2.2 Қолданбалы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
2.2.1 Microsoft Word бағдарламасның мүмкіншіліктері ... ..8
2.2.2 Microsoft Excel бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.3 Арнайы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.3.1 Corel Draw векторлық графикалық редакторы ... ... ... 24
2.3.2 Photoshop графикалық бағдарламасы ... ... ... ... ... ..25
2.4 Мәліметтер қорымен жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Тәжірибелік бөлім
Оқу орындары мәліметтер қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..31
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36 IV. Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг
университетінің колледжі

“Бағдарламамен қамтамасыздандыруды өңдеу технологиясы” оқу-тәжірибесі
бойынша

Есеп

Орындаған: ВТ- 10-01 тобының
студенті Достанов А. Ю.
Тексерген: оқытушы Қалиева С.А.

Ақтау-2012

Жоспар

Теориялық бөлім
I.Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
II. Негізгі бөлім: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
2.1 Утилиттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... 5
2.1.2 Архиватор ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
2.1.3 Totol
Commander ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
... ... .6
2.2 Қолданбалы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 8
2.2.1 Microsoft Word бағдарламасның мүмкіншіліктері ... ..8
2.2.2 Microsoft Excel
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.3 Арнайы бағдарламалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...24
2.3.1 Corel Draw векторлық графикалық
редакторы ... ... ... 24
2.3.2 Photoshop графикалық бағдарламасы ... ... ... ... ... ..25
2.4 Мәліметтер қорымен жұмыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. .29
Тәжірибелік бөлім
Оқу орындары мәліметтер қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..36 IV. Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ...37

Кіріспе

Операциялық жүйе – компьютер іске қосылған кезде бірден жұмыс жасайтын
программа. Операциялық жүйе қолданушымен сұхбат ұйымдастырады, компьютермен
және оның ресурстарымен (оперативті жад, дискіде орынды, т.б.) басқару
жұмыстарын, орындауға басқа қолданбалы программаларды іске қосу жұмыстарын
орындайды. Операциялық жүйе қолданушымен, қолданбалы программалармен және
компьютер құрылғыларымен байланыс түрін (интерфейс) орнатуды қамтамасыз
етеді. Ол адамға программаларды іске қосуға, барлық мүмкін деректерді
оларға беруге және олардан алуға, программаның жұмысын басқаруға,
компьютердің параметрлерін және оған қосылған құрылғыларды өзгертуге,
ресурстарды қайта бөлуге мүмкіндік береді.
ОЖ-ның екі негізгі қызметін атап айту керек, олар:
1) Барлық қолданбалы және жүйелік программалардың жұмысын, оларды бір-
бірімен және аппаратық жабдықтармен байланыстыра отырып, қамтамасыз ету;
2) Әрбір адамға ЭЕМ-ді жалпы басқару мүмкіншілігін беру;
Компьютерді басқару ОЖ-нің командалық тілі арқылы жүргізіледі, ол дискіні
басқару, мәліметтерді көшіру, файлдарды баспаға шығару, кез-келген
программаны іске қосу, қажетті жұмыс режимін орнату сияқты әр түрлі
әрекеттерден тұрады.
Кез келген операциялық жүйе сияқты Windows ортасының негізгі ядросы,
жедел жадты басқаратын ішкі жүйесі, файлдық жүйесі, енгізу-шығару
құрылғыларымен жұмыс істейтін драйверлері, т.б. жүйелері бар. Ол жұмыс
кезінде мынадай мәселелердің орындалуын қамтамасыз етуі тиіс:
-компьютердің барлық аппараттық құрал-жабдықтарын басқару;
-файылдық жүйемен жұмыс істеуді қамтамасыз ету;
-қолданбалы программаларды іске қосу.
Бұған қоса WINDOWS жүйесі:
-бір уақытта бірнеше программалардың жұмыс істеуін;
-әр түрлі программалар арасында мәліметтер алмасуын;
-масштабталатын шрифтерді сүймелдеуді;
-мультимедия мүмкіндіктерін пайдалануды;
-біріңғай анықтамалық жүйе жұмысын қамтамасыз ете алады
WINDOWS жүесінің негізгі ұғымдары
Терезе экранның төртбұрышты қоршаулы аймағы. Онда әр түрлі программалар
орындалады. Кез келген мәліметтер өңделіп түзетіледі және басқару
әрекеттері жүргізіледі. Терезе шекаралары- бұл терезенің периметр бойынша
өтетін тік және көлденең сызықтар. Қолданбалы программа терезесі-бұл
терезеде негізгі қолданбалы программалар жұмысы атқарылады. Ол экранның
бөлігін немесе оны толық алып тұра алады. Экран бетінде бір мезетте бірнеше
терезе орналаса береді. Мұнда кез келген қолданбалы программаның өзіне тән
жұмыс істеу терезесі болады, бірақ олардың негізгі элементтері бірдей болып
жасалған. Егер терезені жбатын болсақ, дәл сол уақытқа дейін екпінді күйде
болып жұмыс істеп тұрған программаың жұмысы да аяқталады.
Кез келген терезенің белгілі бір шектеулі мөлшері болады,
сондықтан информация көп болса, ол терезеге симай қалады. Мұндай жағдайда
терезенің оң жақ шетінде (төменгі шетінде) айналу сызықтары деп аталатын
элемент пайда болады. Бұл элементтің пайда болуы осы мезетте терезе ішіне
симай сыртта орналасқан информацияның бар екенін көрсетеді.
Экран бетіндегі программалар мен құжаттар орналасатын терезелер үш
түрлі болады:
-толық экранды терезе, яғни терезе экранды толығымен алып тұрады;
-қалыпты күйдегі терезе, яғни терезе экранның белгілі бір бөлігін
алып тұрады.

2.1 Утилиттер

Утилиттер – программалау ортасында белгілі бір қызмет атқаруға
пайдаланылатын қосымша программалар. Мұндай программалар берілгендер қорын
басқарушы жүйелерде түрлі программаның тілдерінде жиі кездеседі.
Мәліметтерді қысатын (архивтейтін) компьютерді вирустан тексеретін
программалар.

2.1.1 Архиватор

Жинақтауыш уатты дейінің көлемі қаншалықты үлкен болғанымен ол
шектелген, жаңа мәліметтерді жазуға диеніде орын болмай қалуы мүмкін. Бұл
мәселені шешудің жолы - қажет емес файлдарды жою. Ал егерде қажет емес
файлдын бәрін жайғаннан кейін де дискідегі орын болса, мұндай жағдайда
дискіденгі орынды файлдан көлемін азайту үшін мәліметтерді сығылған түрде
компьютерде саутауға орналған арнайы Архиватор программалар бар. Файлдын
не файлдер топтарының сығылу процесі Архивтеу деп аталады.
Архиваторлар – дискідегі орынды үнемдеу үшін файлдын көлемін кішірейтіп
саутауға мүмкіндік беретін программалар тобы. Архив жасауға мүмкіндік
беретін программалардың жалпы қызметті – файлда қайталанып тұратын
фрагменттер орнына болуы аупаратты жазып, кейіңнен оларды өз реттіліктерің
саутай отырып алғашуы қолынуа келтіретін мүмкіндікті пайдалану.
Архиваторлар файл көлемін 10-70 %-ға дейін мүмкіндік береді. Архивтеу
программалары тегін немесе делдалдық әдіспен таратылады. Олардың ішінде кен
таралған архиваторлар тобына ART, RAR, PKZIP, PKUNZIP тәрізді программалар
жатады. Архивтің файл – қысылған күйде ыр файлға еңгіділген, қажет болғанда
басталуы күйіңде шығарып алуға болатын ыр немесе ырнеше файлдың жиынтығы.
Оның мазмұны және әр файлдың саутаулы циклдің бауылау коды болады. Win RAR
– алдыңғы қатарлы архивтеуге және оларды балқаруға орналған Windows-тың RAR
архиваторынын 32 разрядты нұсқасы. Әр түрлі операциялық жүйенерге арналған
ырнеше RAR нусқалы бар. Мысалы: DOS, OS2, UNIX, BEOS. Windows-да орналған
RAR-дын екі нусқалы бар: Win RAR.exe графикалық интерфейсті қолдану
нұсқасы; Rar.exe – мәтіндік режимде аруыны командаларды пайдалану тәсіліне
арналған нұсқасы. Win RAR-ды екі түрде қолдануымызға болады: Windows
стандартты интерфейстің графикалық қоршауы режимінде және командалар
қатарында. Файлдарды архивке енгізу ең алдымен, Win RAR-ды існе қолу қажет.
Ол үшін Win RAR белгішесін алып, тышуанды екі рет шертеміз немесе Enter-ді
басамыз. Қажет файлдар бар бұлсаға кірген сон, архивтейтің файлдар мен
бұлсаларда ерекшелер белгілейміз. Бір немесе бірнеше файлдарды ерекшелер
алып, қосу батырмалын шертеміз. Пайда болған сухбат терезесіне архивтін
атын енгіземіз. Осы жерден жаңа архивтің (RAR немесе ZIP) форматын, қылу
тәсілін, том көлемін және басқа да архивтеудің параметрлерін таңдауға
болады. Архивті жасау үшін ОК батырмасын шерту қажет. Архивтеу кезінде
статистикалық терезе пайда болады. Win RAR терезесін жүйесін науада үшін,
фондық батырмасын басамыз. Архивтеу алуталған сон, статистика терезесі
жойылады, ал жалалған архив ағымдағы белгіленген файл күйінде қалады. Win
RAR терезесінде архивті белгілеп және онын атында Enter пернесін болсақ,
RAR архивті оқып, мазмұнын көрсетеді.
Файлдарды архивтен шығарып алу үшін, алдымен архивті ашып алу керек. Оны
төменде корсетілген бірнеше тәсілмен жасай аламыз: Windows ортасында
архивтік файлға екі рет тышуанды, немесе Enter-ді болу;
Win RAR терезесіне архивті тасымалдау. Буны жаламас бұрын Win RAR
терезесінде болуы архивтің ашық болмағандығын тексеріп алған жөн, себебі
тасымалданатын архивіміз басқасына қосылып нетуі мүмкін.
Бір немесе бірнеше файлдарды белгіліп алған соң, Win RAR терезесіндегі
Шығару батырмасын басамыз.

2.1.3 Totol Commander

Totol Commander – бұл файлдық менеджер, яғни программа Windows
ортасында файл мен жұмыс жасау үшін арналған. Өз мүмкіншілігіне қарай ол
Сілтеуіш программасындағы файлдық менеджерден жақсырақ тұрғызылған және
оның сыртқы көрінісі мен интерфейсі Norton Commander-дағы MS-DOS
программасына ұқсас, осы программаның ең жақсыларын қосып атқарады.
Totol Commander-дың мүмкіншілігі:
• Totol Commander көп командаларын қарапайым пернелерді басу арқылы
орындауға болады, Norton Commander-ге ұқсас;
• Drag & Drop қолдауы, сілтемеге ұқсас (бар объектіні тышқан сілтемесі
арқылы апару);
• көшірімді кеңейту, ауыстырушылық, атын өзгерту және файл мен ағаш
каталогын жою;
• файлдық архивпен жай директория сияқты жұмыс жасау, файлды тез арада
архивке көшіруге болады немесе архивті дискке және файлды архивтен жоюға
болады (ішіндегі архивті модификациялау);
• Totol Commander меню командасына өз программасын жіберіп қосуға болады;
• программа жіберу үшін командалық жолға MS DOS-тағыдай әр түрлі
параметрлер көрсетіледі;
• файл іздеудегі функцияның кеңеюі;
• текстегі файл тұрғызуын қарау (F3 пернесімен шақырылады) және он алтылық
форматтағы DOS кодының мүмкіншілігін Windows-тағыдай;
• ZIP форматындағы файлды орамдау;
• сыртқы программа жіберу үшін панель аспабын күйге келтіру және Totol
Commander-дың орындалуы;
• Totol Commander программасындағы негізгі меню программасын жөнге
келтіру;
• ZIP, ARJ, LZH, GZ, TAR, RAR және ACE архиві сыртқы программа үшін
қосылуы;
• желілік, локальдық және Интернет ресурстарымен сізді компьютеріндегі диск
секілді жұмыс.

Totol Commander – ОЖ-гі Windows-тың жұмыс аспабы.

Totol Commander интерфейсі, атап өткендей Norton Commander
программасының интерфейсіне ұқсас. Терезенің жоғарғы жағында тақырып
жолының астында Totol Commander-дің мәзір қатары орналасқан, мұнда келесі
бөлімдер бар: Files (Файл), Mark (бөліктеу), Commands (Командалар), Net
(Желі), Show (Көрініс), Configuration (Конфигурация), Start (Бастау).
Start–Change Main Menu команда көмегімен мәзір құрамын қолданушылар
қалаулары бойынша өзгерте алады.

2.2 Қолданбалы бағдарламалар

Қазіргі кезде түрлі типті бағдарламалар компьютерлерге арнап,
дайындалған программалар жеткілікті. Олар негізінен мынадай класстарға
бөлінеді:
- Жүйелік программалар ;
- Қолданбалы программалар;
Қолданбалы программалар – белгілі бір мамандық сапасында берілген нақты
есептерді шығара алатын әмбебеп программалар жиынтығы. Қолданбалы
программалар пайдаланушының нақты есептерін шешеді. Сол есепке байланысты
келесі ең кең тараған және көп қолданылатын программалар түрлерін
келтірейік, олар: мәтіндік редактор, графикалық редакторлар, кестелік
процессор, мәліметтер қорлары, баспа жүйесі, ойындар, аудармашы-программа,
автоматтандырылған проект жүйесі, оқыту-үйрету программалар т.б.

2.2.1 Microsoft Word Бағдарламасының мүмкіншіліктері

MS WORD - мәтіндік құжаттарды дайындауға, түзетуге және қағазға басып
шығаруға арналған Windows жүйесінің қосымша программасы.Ол-мәтіндік және
графикалық информацияларды өңдеу барсында жүзден аса операциялды орындай
алатын ең кең тараған мәтін редакторының бірі.
Қазіргі компьютерлік технологияларда орындауға болатын кес келген операция
бұл ортада жүзеге асырыла береді. Мысалы, басқа ортада дайындалған мәтіндік
фрагменттер, кестелер, суреттер сияқты неше түрлі объектілерді байланыстыра
отырып осы ортаға енгізуге болады. Жалпы, Word редакторында типография
жұмысына керекті баспа материялдарын теруден бастап, олардың оригинал –
макетін толық жасауға дейінгі барлық жұмыс орындалады. Мұндай құжаттар мен
кестелерді көрікті етіп , безендіруге қажет көптеген дайын шаблондар ,
стильдер , жазылып бірден орындалатын ішкі макропрограмалар тілі ,
қарапайым графиктік бейнелерді салатын аспаптар және т. с. с. жетіп
артылады.

WORD редакторын тағайндау, іске қосу және онымен жұмыс істеуді аяқтау.
WORD-пен жұмыс істеуді бастау үшін Windows жүйесінің басқа программалары
сияқты оны бастапқы нұсқалық (инсталляциялық) дискеттерден немесе компакт-
дискіден компьютерге жазып орналастыру қажет.
Орналастырылған WORD редакторын іске қосу бірнеше тәсілмен жүзеге асырлады:
1. Басқару тақтасындағы Іске қосу (Пуск) менюінің Орындау (Выполнить)
командасының көмегімен, бұл тәсіл редактордың қосымша параметрлерін іске
қосуға арналған.
2. Программалардың Microsoft Office тобындағы WORD шартбелгісінде тышқанды
екі рет шерту арқылы.
3. Windows жүйесінің Сілтеуіш (Проводник) терезесін пайдалану арқылы.
4. WORD редакторына дайындалған құжаттың шартбелгісіне тышқан курсорын
жеткізіп, оны екі рет шерту арқылы т.б.
Редактормен жұмысты аяқтау кез келген стандартты тәсілдермен жүргізіледі:
- Файл→Шығу (Выход) меню командасын таңдау арқылы;
- WORD негізгі терезесінің жүйелік менюіндегі Жабу (Закрыть) командасын
таңдау;
- тышқан курсоры терезе тақырыбы аумағында тұрғанда курсорды сол жақ
шеттегі жүйелік меню белгісіне алып барып, тышқанды екі рет шерту немесе
батырманы бір рет басып, менюдің Жабу (Закрыть) командасын таңдау;
- редактор терезесінің тақырыб жолының оң жақ жоғарғы бұрышындағы Жабу
батырмасын (Х) басу;
- Тікелей Alt+F4 пернелерін басу.
Егер программамен жұмысты аяқтау барысында мұның алдында өзгертіліп, бірақ
дискіге жазылмаған құжат бар болса, онда редактор экранға қосымша
сұхбаттасу терезесін шығарып, өзгертілген құжатты дискіге жазу (Иә-Да)
керектігін, ал жазбасаңыз (Жоқ-Нет) оны да растап беруіңізді өтінеді.
Қалауңыз бойынша, редакторда әрі қарай жұмыс істей беруіңізге де (Болдырмау-
Отмена) болады.
Word редакторына тән қосымша элементтер.
Терезеде Widows жүесінде кездесуге тиіс стандартты көптеген элементтер бар.

Қалып жолында мұнан басқа қара түске боялып белгілі бір режимнің іске
қосылып тұрғанын, ал сұр түсті болса - іске қосылмағанын білдіріп тұратын
жұмыс режимі индикаторлары бар:
ЗАП - макрокомандаларды жазу (записать) режимі іске қосылған екпінді күйде
екенін көрсетеді;
ИСПР - түзелетулерді (исправления) белгілеу режимі екпінді күйде, олар
құжаттың соңғы ңұсқасына қандай өзгерістер енгізілгенін білдіреді;
ВДЛ - белгілеулерді кеңейтетін ( Расширить выделения) F8 пернесі екпінді
күйде, яғни фрагментті ерекшелеп алып, оны кеңейту режимі іске қосылған,
бұл режим ерекшелеу мөлшелерін F8 арқылы кеңейтуге болатынын (бір символға,
сөзге, сөйлемге т.б.) көрсетіп тұрады. Ерекшеленген мөлшерді кішірейту -
Shift + F8 арқылы, ал ерекшелеуді тоқтату - Esc арқылы орындалады;
ЗАМ - символдарды аустыру режимі екпінді күйде, символдарды ығыстырып
енгізу режимі орындалса, ол сұр түске боялады. Бір режимнен екіншісіне
ауысу - INSERT пернесін басу арқылы жүргізіледі.
Сонымен, жоғардағы режимдерді іске қосу немесе қоспау режимдері белгілі бір
пернелік командалармен орындалады. Оған қосымша, сол режимді қарама – қарсы
күйге ауыстыру қалып жолына жалғаса орналасқан қажетті индикаторға тышқан
курсорын жеткізіп, оны екі рет шертумен де орындалатынын білген дұрыс.
Цифорлық таңбалары бар көлденең және тік жылжу белдеулері мәтін ішіндегі
курсор тұрған орынды бағдарлау мүмкіндігін береді.Бірақ бұл жылжу
белдеулері Word редакторында бұрынғыдан маңыздырақ қосымша функциялар
атқарады.
Көлденең орналасқан сызғыш (белдеу) арқылы тышқан көмегімен:
- абзац алдындағы жаңа жол басын;
- беттің сол жақ және оң жақ шеттерінде қалдырылуға тиіс бос орындар (
поле) аумағын;
- мәтін аралықтарындағы кесте бағаналарының енін;
- көлденең табуляция позицияларын өзгертуге, олардың жаңа мәнін бекітуге
болады.
Тышқан курсорымен осы шамалардың мәндерін өзгерткенде олардың тек сол
абзацқа қатысты екенін естен шығармаған абзал.
Ал енді тік орналасқан сызғыш, терезенің сол жақ жақтау бойында
орналасқан.Оның көмегімен беттің жоғарғы және төменгі жақтарында
қалдырылатын бос орындар алмағын және де кестелер жолдары биіктігін
өзгертуге болады. Тік сызғышты көрсетпей, алып тастауға болады, онда сіздің
мәтіндеріңізде берелетін орын ұлғаяды. Дегенмен ол бейнеленіп тұрса,
мәтінді форматтау жұмыстары жылдамырақ орындалады.
Қарап шығу режимдерінің батырмалары қалып-күй қатары маңындағы көлденең
жылжу алабының сол жақ шетінде орналасады да, олар мыналардан тұрады:
- кәдімгі режим батырмасы – бұл қарап шығу режимі келісім бойынша
редакторға кіргенде бірден қабылданады. Ол мәтінді форматтау элементтерін
қарапйым түрде көрсете отырып, беттерді бөлу шекараларын пунктир –
сызықшамен бейнелеп, символдарды тексеру, түзету және қарап шығу процесін
жылдам орындайды.
- беттерді белгілеу режимі мәтін қағазда қалай орналаса, айнытпай солай
бейнелейтін режим болып есептеледі, мұнда форматтау, мәтінді түзету өте
ыңғайлы, өйткені қағаз шеттері айқын көрініп тұрады.
- құрылым режимі, құжатты толық бейнелемей, теқ тақыраптарын көрсете алады,
сол себепті мәтін тақыраптарын бастан аяқ қарап отырып, оны бақылау
мүмкіндіктерін береді. Ал оны т үйіндемей, ашылған күйде бейнелесек, өте
көлемді мәтін өңделгенде, оның белгілі бір бөліктерін түгелдей аустыруға,
көшіруге және оның құрылымын байқап отыруға ыңғайлы режим болып саналады.
Аспаптар тақтасы командалар мен іс - әрікеттерді жылдам орындау үшін ең
ыңғайлы жағдай жасайды. Оны пайдалану тышқан қолтетігінің немесе соған
ұқсас басқа құрылғының көмегімен жүргізіледі. Аспаптар тақтасының белгілі
бір командасын орындау сол командаға сәйкес батырманы тышқанмен шерту
арқылы орындалады. Бұл тақтаны әрқашанда пайдалануға болады,
өйткені,қалауымыз бойынша, ол құжат терезесінің жоғарғы жағында тұрақты
көрініп тұрады.
Меню жолының төменгі жағында Стандарты және Форматтау әрікеттерін ғана
атқаруға арналған Аспаптар тақтасы орналасқан. Бұл екі тақтадан басқа Word
редакторында бірсыпыра әрекеттерді атқаратын тақталар (Сурет салу, Көмек
алу және т.б.) бар. Нақты тақталар мен олардың әр түрлі батырмаларының
атқаратын қызметі жұмыс барысында түсіндіріледі.
Терезенің негізгі элементінің бірі болып, бірнеше мәтіндік құжаттар қатар
орналаса алатын терезелерден тұратын, ашық түске боялған жұмыс алмағы
(рабочая область) болып саналады.
Жаңа құжатты даярлау.
Word іске қосылған соң, экранда 1- құжат (Документі) деген бос Терезе пайда
болады. Құжаттың бұлай аталу себебі Word программасы іске кіріскен кезден
бастап, бұл сіздің 1-құжатыңыз болып саналады.Келесі құжат 2-нөмірлі, онан
кейін 3-нөмірлі т.с.с. болып әрбір келесі құжат нөмірі осылай өсіп отырады.
Егер ашылған 1-құжат жабылса да, осы тереземен жұмыс істеп отырғанда (осы
сеанс кезінде) даярланған келесі мәтін 2-құжат болып нөмірленеді.
Жаңа құжат ашарда Word оны құру үшін белгілі бір шаблонды (нұсқаны)
пайдаланады. Нұсқа жаңа құжатты форматтау параметрлерін анықтайды. Бұл
параметрлерге шрифтегі таңбалар сызылымы, парақ айналасындағы бос
қалдырылатын өрістер (поля) мәні, табуляция символдары және т.б.
жатады.Нұсқалардың бұлардан басқа мынадай элементтері болуы мүмкін:
- мәтін (мысалы, жоғарғы немесе төменгі колонтитулдар немесе бет
нөмірлері);
- кестелер (таблицалар);
- төртбұрышты жақтаулар (керегелер);
- графикалық бейнелер;
- кейбір арнайы құралдар (макрокомандалар, батырмалар, айта берсек аспаптар
тақтасы) және т.б.
Алдын ала келесім бойынша, жаңадан ашылған құжат Кәдімгі нұсқа (шаблон
Обычный) бойынша жасалады.Word редакторын алғаш қы рет компьютерге
орналастырғанда оның құрамына мынадай стандартты нұсқалар кіруі тиіс, олар:
іс қағаздары, қызмет жазбалары; газет беттері; т.б. типтегі құжат түрлері.
Бұл нұсқалар ішінде бірден толтырылуға тиіс стандарты өріс жолдары (Кімге,
Кімнен, Дата) мен дайын сөз тіркестері болғандықтан, олар әркімнің
уақыттарын тиінді пайдалануды қамтамасыз етеді. Арнаулы нұсқаларды
пайдалану дайындалған құжаттарға біркелкі стиль береді.

Құжат ашу сұхбат терезесiнiң мүмкіндіктері.
Құжат ашу терезесінің тек бір функциясы ғана - файлдың аты мен орны
белгілі болғанда оны ашу жолын қарастырады. Бірақ бұл сұхбаттасу
терезісінің әрбір адамға берер біраз мүмкіндігі баршалық .
Сонымен, Құжат ашу терезесінің (немесе оның Аспаптар тақтасы) қосымша
мүмкіндіктері :
- файл іздеуді жүзеге асыр ;
- мәтіндік құжат ашу ;
- файлды басқа орынға орналастыру;
- файлды қиып алу ( алмасу буфері арқылы ) ;
- файлдың көшірмесін алу;
- жарлықты дйындау ;
- файылды жою;
- файл атын өзгерту ;
- файл қасиеттерін қарап шығу;
- файлды ашпай-ақ, оны жылдам қарап шығу;
- файылдағы мәліметті тек оқу үшін ашу;
- файлды қағазға басып шығару;
- бумадағы файлдарды реттеу.
Негізінен алғанда, Құжат ашу сұхбат терезесі кішігірім информациялық
іздеу жүйесінің функциясын атқара алады. Жоғарыда көрсетілген барлық іс -
әрекеттер Құжат ашу сұхбат терезесінің басқару тақтасы мен тышқанның оң
жақ батырмасы арқылы ашылатын контекстік жанама менюлер жүйесі көмегімен
орындалады. Құжат ашусұхбат терезесінің басқару тақтасы көрсетілген, ал
төменде батырмалардың атқаратын қызметтері көрсетілген.
Құжат ашу терезесінің басқару тақтасы батырмаларының атқаратын
қызметтерін былай суреттеуге болады (солдан оңға қарай):
Бір деңгей жоғары өту - бумалар сатысымен жоғары бір деңгейге өтуді жүзеге
асырады.
Өз буманды ашу - өзіңнің пайдалануына арналған буманы ашады.
Өз бумаңа орналастыру - құжатты өз бумаңа орналастырады.
Майда белгілер - бумалар тізімін олардың шартбелгілері (пиктограммалары)
мен атын жазу арқылы бейнелейді.
Кесте - бумалар тізімі кесте түрінде олардың соңғы өзгертілген мерзіммен
бірге бейнеленіледі.
Қасиеттерін шыару - экранға осы құжат туралы мағлұматтар
шығару : дайындалған, не өзгертулер енгізілген уақыты, көлемі және
т.б.
Ішкі мазмұнын шығару - құжатты экранда жылдам қарап шығуды жүзеге асырады .
Командалар мен режимдер - оқу, қағазға басу, іздеу, сұрыптау командаларының
тізімін ашады .
Егер файл туралы кесте көмегімен информация берілген мәліметтер жеткіліксіз
деп санасаңыз, Қасиеттерін шығару батырмасын басу қажет . Сол кезде
берілетін қосымша мәліметтерден іздеп отырған керекті файылыңыз осы екенін
(немесе осы емес екенін) анықтай аламыз. Алдыңғы сабақта файл туралы
қосымша информация енгізу керектігі айтылып еді, енді Құжат ашу сұхбат
терезесі арқылы файл іздегенде сондай информацияның қажеттілігіне көзіңіз
толық жетеді.
Ішкі мазмұнын шығару батырмасын пайдаланып құжатты ашпай - ақ, оның бас
жағынын жылдам қарап шығуға болады. Бұл мүмкіндік іздеу жүйесі арқылы ішкі
мәтіні ұқсас бірнеше файл тапқанда өте қажет болады. Табылған файлдар
ішінен керегін оқи отырып осылай анықтайды. Ішкі мазмұнын шығару батырмасы
арқылы табылған файлдар мәтінінің бас жағын қарап алып барып, тек
керектісін ғана терезеге шығаруға болады.
Бос құжатты даярлау.
Бірінші құжатты даярлау үшін Кәдімгі нұсқасын пайдаланайық. Бұл нұсқа
кейін информация енгізетін, ал әзірге бос құжат терезесін ашарда қажет.
Өйткені әзірше бұл құжатқа оның мәтінін форматтау немесе безендіру жөнінде
арнайы талап қойылған жоқ.
Кәдімгі нұсқасымен бос құжатты даярлау үшін:
1. Файл → Даярлау (Файл → Создать) командаларын таңдап алу қажет. Мұның
нәтижесінде Құжат дайындау сұхбат терезесі пайда болады.
2. Сол терезеден Кәдімгі нұсқасын таңдап алып, ОК батырмасын басу керек.
3. Осы әрекетті басқа жолмен де – Ctrl + N пернелерін немесе стандартты
аспаптар тақтасында Жасау (Создать) батырмасын басу арқылы да іске
асыруға болады. Осылардың нәтижесінде де Кәдімгі нұсқасына сәйкес жаңа
құжат ашылады, бірақ мұнда экранға сұхбат терезесі шығарылмайды.
Басқа форматтардағы файлдарды ашу.
Word редакторында WordPerfect, Works, WordStar, DOC-қа арналған Word және
т.б. форматтарда даярланған файлдарды ашуға болады. Ол үшін Файл → Ашу (
Файл → Открыть) командаларының Файл типі жолындағы керекті типті таңдау
керек, әйтпесе барлық файлдарды қарап шығуға рұқсат беретін Барлық
файлдар деген жолды таңдап, солардың ішінен қажеттісін таңдау керек.
Құжатты сақтау.
Даярланып жатқан құжитты жиі – жиі дискіге жазып қою керектігін түсінген
шығарсыздар. Мәтін терліп жатқан кезде компьютердің жедел жадында болады
да, ток не компьютер өшіріліп қалса, бірден жойылып кетеді.Сондықтан
дискіге жазып сақтап отырған абзал. Ол көп уақыт алмайды. Ол үшін тышқан
курсорын дискеттің суреті салынған батырмаға жеткізіп, оны бір рет шертсе
болғаны. Осылай сақталған мәтін ғана қатты дискіге жазылып, қауіпсүз күйде
ұзақ уақыт сақталады.
Құжатты дискіге алғашқы рет жазып сақтау үшін оған белгілі бір ат қойып,
қай дискінің қандай бумасына орналастыратыныңызды білгеніңіз жөн. Егер
жұмыс нәтежесін бірнеше вариантта сақтау керек болса, олардың әрқайсысына
бөлек - бөлек ат қойып сақтау қажет.
Файлды сақтау үшін келесі әрекеттерді орындау қажет:
1. Файл → ... деп сақтау командасын таңдау немесе F12 пернесін басу.
2. Файл аты деген өріс жолына құжаттқа қойылатын аты енгізу, әйтпесе Word-
тың ұсынған атын (мысалы, Документ2) қабылдау.
3. Буманың ашылатын тізімінің көмегімен, алдымен дискіні таңдап ал. Оның
аты жоғарғы кішкене терезеге шығады, ал төменгі негізгі терезеде сол
дискідегі бумалар тізімі көрінеді. Бұл ж мысты орындағанда, А:, В:
таңбалары мен иілгіш диск, яғни дискет белгіленетіні есіңізде болсын,
сондықтан көбінесе С:, D: сияқты қатты дискілерді таңдауған жөн, оны Диск
деген өрісте белгілейміз, мысалы, Д: дискісін таңдап алайық.
4. Бумалар тізімінен файлды орналастыратын бума атын белгілеу керек, мысалы
BOOK атын таңдап алайық. Белгіленген бума аты жоғарғы терезеде, ал негізгі
терезеде – сол буманың (ВООК) ішіне кіретін басқа бумалар мен файлдар
тізімі тұрады.
5. Қабаттасқан ішкі бумалардан да керектісін таңдап ал, бізге керектісі,
мысалы, PROSPECT ішкі бумасы болсын.
6. Бумалар деңгейлерін толық қарастырып керектісін таңдап алған соң,
Сақтау (Сохранить) батырмасын басу қажет. Осылай сақталған құжатты
кейіннен тауып алу қиынға соқпайды.
7. Мәтінің құрамына кіретін және оны сипаттай алатын сөз тіркестерін де
енгіземіз, оларды Қасиеттер сұхбаттасу терезесіне енгізіп, кейіннен
өзгертіп немесе толықтырып қоюға болады. Сервис менюінің ішкі
Статистика парағы өздігінен толтырылып отырады, онда мәлімет көлемі неше
беттен, абзацтан және жолдан тұратыны көрсетіледі.
Жұмыс туралы қортынды информацияны Файл → Қасиеттер (Файл → Свойства)
сұхбаттасу терезесі көмегімен алуға болады. Бұл терезе кейіннен файлды
іздеуді оңайлататын информация мен ескертулерді есте сақтайды. Егер
Қасиеттер терезесінің жолына әр файл туралы тұрақты күйде информация
енгізіп отыратын болсақ, кейіннен файлдарды көбейтіп, оның аты, бумасы
ұмытылып кетсе де, оларды іздеп табу қиынға соқпайды.
Сондай сәттерде бұрын енгізілген Қасиеттер терезесіндегі мәліметтердің
қадырын түсінуге болады. Енді осы терезені толығырақ қарастырайық.
Терезедегі Жалпы және Статистика парақтары адамдардың қатысысуынсыз –
ақ өздері автоматты түрде толтырылады.
Сонымен Қасиеттер сұхбат терезесін толтыру үшін төмендегі әрікеттерді
орындаймыз.
1. Файл → Қасиеттер командаларын таңдаймыз. Қасиеттер сұхбаттасу терезесі
пайда болады.
2. Құжат парағына өтіп, ондағы жолдарға тиісті мәліметтер енгізу қажет.
Құжат (Документ) парағына Тақырып, Автор, Мекеме,Топ, Өзекті сөздер,
Ескертпе сияқты жалпы мағлұматтардын жинайды. Бұл мағлұматтарды әркім жұмыс
барсында өзі енгізіп, онда 255 таңбаға дейінгі әр түрлі мағлұматтардан
тұратын сөз тіркестерін толтыруға мұмкінідік бар.
3. Статистика парағы мынадай мәліметтер береді:
- Құжаттың дайындалған, өзгертілген, ашылған даталары;
- Кім дайындады, қанша уақытта түзетілді, кім сақтады;
- Статистика бөлімінде құжаттың қанша беттен, абзацтан, жолдан, сөзден,
символдан, байттан тұратыны туралы жазылған мәлімет болады.
Қасиеттер терезесін толтыру қажет те емес сияқты болуы мүмкін, бірақ
файлды іздеп оны табу процесінде оны дер кезінде толтырудың қандай маңызы
бар екенін толық түсіндіруге болады.

2.2.2. Microsoft Excel бағдарламасы

Excel электрондық кесте құралдарымен мәліметтерді өңдеу
Кестелік құрылымдықұжаттармен жұмыс істеуге арналған кең таралған
құралдардың бірі Microsoft Excel болып табылады. Ол сандық мәліметтермен
жұмыс істеу үшін негізделген. Бұл тарауда біз Microsoft Office 2000
программасының құрамына кіретін Microsoft Excel 2000 электрондық кестенің
алғашқы ұғымдарымен және жұмыс істеу тәсілдерімен танысамыз. Excel жай ғана
программа емес, оны көптеген математкалық амалдрды, күрделі есептерді
жеңілдету үшін пайдалануға болады. Ол кестедегі мәліметтердің негізінде
түрлі-түсті диаграмммалар тұрғызып, жүргізуді қамтамасыз ете алады. Excel
мүмкіндігінің көпжақтылығы тек экономика саласында ғана емес, ғылыми
зерттеу, әкімшілік жұмыстарында да кеңінен қолданылады.
Excel даярлайтын құжат Жұмыс кітабы деп аталады. Жұмыс кітабы жұмыс
парағынан тұрады. Жұмыс парағының құрылымы кестенің құрылымындай және ол
бір немесе бірнеше кестені қамтиды. Әрбір парақтың аты төменгі жағында
орналасқан таңбашада көрініп тұрады. Осы таңбашаның көмегімен кітапты
парақтауға болады. Таңбашаны тышқаннның батырмасын екі рет басу арқылы
өзгертуге болады. Әрбір жұмыс парағы жолар мен бағандардан тұрады.
Бағандардың аты латын алфавитінің бас әріптерімен жазылады. Бір жұмыс
парағы 256-ға дейін баған санын қамти алады. Бағандар А-дан Z әріптерінің
комбинацияларымен белгіленеді, ал жолдар 1-ден бастап 65536-ға дейін
нөмірленеді.
Бағандар мен жолдардың қиылысуы ұяшықтарды береді. Ол электрондық кестенің
мәлімет енгізетін ең кіші элементі болып табылады. Әрбір ұяшықтың жол мен
бағандардың белгіленуінен тұратын адресі болады. Мысалы: А9, D21, F5, G7,
L16.
Әрқашанда ұяшықтардың біреуі ағымдық ұяшық болып есептеледі және жақтаумен
ерекшеленіп тұрады. Осы жақтау кестелік меңзердің рөлін атқарады және
тышқанның немесе басқару пернелердің көмегімен экранда жылжыта аламыз.
Мәліметтерді енгізу, пішіндеу және басқада іс-әрекеттер осы ағымдағы осы
ұяшықта жүзеге асырылады. Бірнеше ұяшықтар тобын ұяшықтар ауқымы деп
атаймыз. Ауқымдар тік төртбұрыш қалыпты болады. Оларды былай белгілейді:
A7: E25. Мұндағы А7 – тік төртбұрыштың сол жақ жоғарағы, ал Е25 – оң жақ
төменгі бұрыштары.
Мәліметтер типі. Кестенің ұяшықтарына мәліметтердің келесі үш типінің
біреуін ғана енгізе аламыз. Ол мынадай типтер:
• Сан
• Формула
• Мәтін
Енгізілетін мәліметтің сан немесе формула екенін оның алғашқы символына
қарап анықтайды. Егер енгізілетін символдың біріншісі сан болса, онда оны
сандық типке жатқызамыз. Егер біріншісі теңдік белгісі болса, формула деп
қабылдайды. Егер бірінші символымыз әріп немесе апостроф болса, мәтін деп
қабылдайды.
Мәліметтерді енгізу Enter пернесін басумен жүзеге асырылады. Енгізілген
мәліметтерді енгізбей алып тастау үшін немесе ұяшықтың бастапқы мәндерін
қалпына келтіру үшін esc пернсін басамыз немесе формулалар жолындағы
Болдырмау (отмена) батырмасын шертеміз.
Excel-де енгізілген сандық мәліметтер автоматты түрде ұяшықтардың оң
жақшетіне орналасады.
Сандық пішімде. Экономикалық есептерде санның үш түрлі пішімде жазылуы
қолдананылады: кәдімгі сандық пішім, қаржылық және мерзімдік. Кәдімгі
сандық пішім әр түрлі сандқ шамаларды жазуға арналған. Мысалы: қайсыбір
тауардың санын, пайзын жас мөлшерін және т.б. Ақша сомасын енгізу қаржылық
пішімде жүзеге асырылады. Уақыт мезгілін жазу үшін мерзімдік пішім
пайдалынылады.
Мәтіндік пішім. Мәтіндік пішім мәтіндік жолдар мен цифрмен көрсетілген
сандық емес мәліметтерді жазу үшін қолданады. Бұларға жататындар:
регистрациялық нөмірлер, поштаның индексі, телефонның нөмірі.
Ағымдағы ұяшықтың немесе ерекшеленген ауқымдығы мәлдіметтердің пішімін
өзгерту үшін Пішім Ұяшықтар(Формат Ячейки) командасын пайдаланады.
Ашылған Ұяшықтарды пішімдеу (Формат ячеек) сұхбат терезесіндегі
қыстырмалардан мәліметтердің жазылу пішімін таңдап алады. Сол терезеде
мәтіннің бағытын көрсетіп, оны түзеу, қарпін өзгерту, символдардың жазлуын,
фонның түсін, жақтаудың түрін анықтайтын параметірлерді енгізуге болады.
Excel програмысының кестесіндегі есептеулер формулалардың көмегімен жүзеге
асырылады. Формулалар тұрақты сандардан, ұяшықтарға сілтеме мен Excel
функцияларынан тұрады. Егер ұяшықтарға формулалар енгізілген болса, онда
жұмыс парағында осы формуланың есептеу нәтижесі белгіленіп тұрады.
Ұяшықтағы сандық нәтижені емес, оған енгізілген формуланы көру үшін сол
ұяшықты ерекшеп алып, формулалар жолында бейнеленген жазуға көзсалу керек.
Ұяшықтарда адрес көрсетіледі оны ұяшықтарға сілтеме деп атаймыз. Есептеу
нәтижесі формуладағы пайдалынылған ұяшықтарға тәуелді болады. Тәуелді
ұяшықтағы мәндер бастапқы ұяшықтағы мәндердің өзгеруіне байланысты өзгеріп
тұрады.
Ұяшықтарға сілтемені әр түрлі тәсілдермен беруге болады:
• біріншіден, ұяшықтың адресін қолмен теруге болады;
• екінші тәсілі қажетті ұяшыққа тышқанмен шерту арқылы ерекшелеп енгізуге
болады.
Салыстырмалы сілтеме. Формулаларды бір ұяшықтан екіншісіне көшіргенде
нәтиже қандай болатыны сілтеменің адрестеуіне тікелей тәуелді. Кәдімгі
жағдайда формуладағы ұяшықтарға сілтеме салыстырмалы болып табылады. Бұл
формулаларды бір ұяшықтан екінші ұяшыққа көшіргенде сілтеменің адресі
автоматты түрде өзгереді деген сөз. Мысалы: В2 ұяшығында одан бір жол солға
қарай және төмен орналасқан А3 ұяшығына сілтеме орналассын. Егер осы
формула көшірлсе, онда сілтеменің салыстырмалы көрсеткіші сақталады.
Мысалы: А9, D25, F5 салыстырмалы сілтеме болып табылады.
Абсолют сілтеме. Абсаолют адрестеу кезінде формула көшірілгенде сілтеменің
адресі өзгермейді, сілтеме көрсетіп тұрған ұяшық тұрақтыы болып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.