Негізгі майлы дақылдар

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
1.Әдебиеттерге шолу
1.1 Майлы дақылдардың жалпы сипаттамасы
2.1 Күздік және жаздық мақсарының шаруашылық маңызы және ботаникалық сипаттамасы
2. Материалдар мен зерттеу әдістері
2.1 Зерттеу объектісі мен шарттарының сипаттамасы
2.2 Зерттеу әдістемесі
3. Зерттеудің нәтижелері және оларды талдау
3.1 Күздік мақсарының биологиялық ерекшеліктері
3.2 Мақсарының биологиялық сипаттамасы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
КІРІСПЕ
Майлы дақылдар - майлы май алу үшін өсірілетін өсімдіктер. Олар әртүрлі тұқымдастардағы біржылдық және көпжылдық өсімдіктерді біріктіреді: Құрамдас - Мақсарының, мақсары; бұршақ дақылдары - соя, жержаңғақ; лабиаттар - перилла, лаллемантия; зәйтүн - зәйтүн; крестгүлділер - Мақсарының, қыша, түйегүл, т.б. Олардың кейбіреулері тропикалық ағаштар (кокос, майлы пальма, какао, тунг); басқалары қоңыржай климаты бар елдерде өсірілетін шөптесін өсімдіктер (соя, Мақсарының, Мақсарының, майлы зығыр және т.б.). Майлы дақылдардың көпшілігі майлы майды тұқымдар мен жемістерде, кейбіреулерінде, мысалы, чуфада, түйнектерде жинайды. Олардың ішінде қатты май (пальма, какао, балауыз ағашы) және сұйық май (зәйтүн, тунг, шөптесін өсімдіктер) беретін өсімдіктер бар. Майлы дақылдардан басқа иіру дақылдарының (мақта, зығыр), кейбір эфир майлы өсімдіктердің ( кориандр, зімбір, анис), жаңғақтардың (жаңғақ, бадам, балқарағай) тұқымдары майлы-май өнеркәсібінің шикізаты болып табылады.
Беларусь жағдайлары үшін майлы дақылдардан биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес қысқы және көктемгі Мақсарының ең қолайлы. Соңғы уақытта климаттың жылынуына байланысты Беларусь үшін Мақсарының, соя және басқа да жылуды жақсы көретін дақылдарды өсіру өзекті болып отыр. Мақсарының майы өзгермеген күйінде де (салат майлары) да, әр түрлі өңделген өнімдер - маргарин, майонез, ас майлары, балмұздақ түрінде де қолданылады; бұзауларды өсіру үшін сүт майын алмастырғыш ретінде пайдаланылады; полиграфияда, металлургияда, бояуда қолданылады. және лак, тоқыма, сабын жасау және басқа да салалар. Мақсарының тұқымында 40-45% май, 21-27% ақуыз болады.
Майды экстракциялаудан кейін тұқымдардан алынған өнімдер, торт және шрот табиғи түрде және құрама жем дайындау үшін ақуызға бай мал азығы ретінде пайдаланылады. Бұл жағдайда екі-нөл деп аталатын, глюкозасы төмен сорттардан алынған торт (тамақ) қолданылуы керек. Азықтық қасиеті бойынша (лизиннің және басқа алмастырылмайтын аминқышқылдарының мөлшері) Мақсарының ұнтағы соя ұнына жақын: 100 г Мақсарының ақуызында 1,74 г метионин, 5,54 г лизин, 1,3 г соя протеині - метионин, және лизин - 6,19 г 1 кг Мақсарының ұнында 1,1 ц.бірлік, 1 кг тортта 1,3 ц.бірлік бар.
Күздік Мақсарыныңты көктемде жасыл масса, шөп шабу, сабан және күздік аралық дақылдар үшін өсіруге болады. Аралық дақылдарда өсірілетін Мақсарыныңтың жасыл массасы мал азығына сұраныс жоғары болатын ерте көктемде және кеш күзде шаруашылықтарға түседі. 1 центнер жасыл массада 16 азықтық бірлікке дейін, 3 кг қорытылатын ақуыз (1 ц. бірлікке 190 г) болады.
Мақсарының Батыс Еуропада да дәнді дақылдардың өнімділігін арттыруға көмектесетін фитосанитария ретінде кең таралған. Мақсарының дақылдары топырақты органикалық заттармен байытады.

Майлы дақылдардың жалпы сипаттамасы

Майлы дақылдар тобына тұқымдары мен жемістерінде май көп (20-дан 60%-ға дейін) болатын және өсімдік майын алудың негізгі шикізаты болып табылатын өсімдіктер жатады. Майлы дақылдар - тағамдық және техникалық мақсатқа жарамды майлы майлар алу үшін өсірілетін өсімдіктер тобы (1-сурет).

1-сурет - Негізгі майлы дақылдар

Бұл әр түрлі тұқымдастардың біржылдық және көпжылдық өсімдіктері, негізінен шөптесін өсімдіктер: Мақсарының, соя, жержаңғақ (жержаңғақ), Мақсарының, майлы зығыр және т.б.; бірақ тропикалық ағаштар да бар, мысалы: пальмалар, какао ағашы, тунг.
Бұл дақылдардың көпшілігі тұқымдар мен жемістерде май жинайды (2-сурет).

2-сурет - Майлы өсімдіктердің тұқымдары мен жемістері
- жержаңғақ; 2 - кастор майы зауыты; 3 - Мақсарының; 4 - мақсары; 5 - лаллемантия; 6 - күнжіт; 7 - сұр қыша; 8 - саңырауқұлақ; 9 - Мақсарының
Олардың ішінде қатты май беретін өсімдіктер: пальма, какао, балауыз ағаштары бар. Майлы майларды мақта тұқымынан, талшықты зығырдан, кендір, кориандр, анис, қарағай, жаңғақ, бадам, қарағай, шабдалы дәндері, өрік, жүгері және бидай ұрықтарынан алады. Негізінен Мақсарының, Мақсарының, соя, майлы зығыр, қыша, кастор майы - бірінші егілген жылы тұқым беретін жаздық біржылдық шөптесін өсімдіктерді егеміз. Бірақ күздік дақылдар да бар - күздік Мақсарының, түйегүл, Мақсарының. Олар күзде егіледі, ал тұқым келесі жылы қабылданады. Майлы дақылдардан алынған өсімдік майы тағамға, маргарин, консерві жасауға пайдаланылады. Ол кондитерлік және нан-тоқаш өнеркәсібінде, сондай-ақ техникалық мақсаттарда - бояу және лак, сабын, тоқыма, былғары, машина жасау, парфюмерия және басқа да көптеген салаларда қолданылады.
Майлы тұқымдарды өңдеу қалдықтары - шрот пен торт - ауылшаруашылық малдары үшін құнды концентрлі протеинді жем болып табылады. Көптеген майлы дақылдар жасыл жем және сүрлем (Мақсарының, соя, Мақсарының) үшін өсіріледі. Көп жағдайда қатарлы дақылдар бола отырып, егістіктерді арамшөптерден тазартуға ықпал етеді және көптеген егістік дақылдардың жақсы предшественнигі қызметін атқарады [8, 11 б.].
Майды пайдалану оның химиялық құрамы мен сапасымен анықталады. Өсімдік майлары - глицериннің май қышқылдарымен үш атомды спиртінің күрделі эфирлері. Майдың құрамында үш элемент бар: көміртегі (75-79%), сутегі (11-13%) және оттегі (10-12%). Калориялық құрамы бойынша майлар ақуыздар мен көмірсулардан айтарлықтай жоғары. 1 кг майдың құрамында ақуызға (4400-5500) және көмірсуларға (4000-4200) қарағанда калория (9500) 2 есе көп [13, 78 б.]. Әртүрлі дақылдардағы майдың қасиеттері ондағы қанықпаған (олеин, линол, линолен және т.б.) және қаныққан (пальмитин, стеарин және т.б.) май қышқылдарының болуына байланысты. Қанықпаған май қышқылдары оттегін оңай байланыстырады және май тотығады. Майдағы қанықпаған қышқылдардың мөлшерінің көрсеткіші йод саны (100 г майдың тотығуына қажетті йодтың грамм саны). Йод саны неғұрлым жоғары болса, май соғұрлым тез кебеді (кесте).
Кептіру дәрежесі бойынша өсімдік майлары үш топқа бөлінеді: кептіру, йод саны 170-203; жартылай кептіру, йод саны 130-160; нашар кептіру, йод саны 85 және одан төмен.
Майдың сапасының көрсеткіші қышқыл саны - 1 г майдағы бос май қышқылдарын бейтараптандыруға қажетті күйдіргіш калийдің миллиграммдағы мөлшері. Қышқылдың саны неғұрлым төмен болса, тағамдық және өнеркәсіптік майдың сапасы соғұрлым жоғары болады.
Майды сабын өнеркәсібінде пайдаланған кезде майдың сабындандыру қабілетінің маңызы зор, ол сабындану санымен бағаланады (1 г майдың құрамындағы глицеринмен байланысты бос май қышқылдарын бейтараптандыруға қажетті каустикалық калийдің миллиграммдағы мөлшері).
Өсімдік майының тағамдық өнім ретіндегі құндылығы оның май қышқылдық құрамымен және ең алдымен оның құрамындағы биологиялық белсенді май қышқылдарының мөлшерімен анықталады, оларды организм синтездей алмайды және оларды дайын күйінде қабылдауы керек. Көптеген майлы дақылдардың өсімдік майының құрамына организм үшін құнды басқа да бірқатар биологиялық белсенді заттар - фосфатидтер, стеролдар, витаминдер кіреді. Майлы дақылдардағы майдың мөлшері мен сапасы топырақ-климат жағдайына, сорттың ерекшеліктеріне және агротехнологиясына байланысты өзгеріп отырады. Оңтүстік облыстардың жұмсақ жылы климатында мұнайда қаныққан қышқылдар көбірек жиналады. Қатты климатта солтүстікке қарай жылжыған сайын мұнайда қанықпаған май қышқылдары көбірек түзіледі. Оңтүстік тектес өсімдіктерде май мөлшері солтүстікке қарай жылжыған сайын азаяды, ал солтүстік тектес өсімдіктерде керісінше артады.
Агротехникалық әдістердің ішінен тұқымдағы майдың мөлшері мен сапасына тыңайтқыштардың нормалары мен түрлері, суару режимдері, себу мерзімі, өсімдіктердің қоректену алаңы, жинау кезеңдері айтарлықтай әсер етеді. Көптеген майлы дақылдарда фосфор-калий тыңайтқыштары фонында азоттың қалыпты дозалары кезінде тұқымдағы май мөлшері артады. Азоттың артық тамақтануы ақуыз синтезін арттырады және көмірсулардың азаюына әкеледі, бұл тұқымның май құрамының төмендеуіне әкеледі.
Минералды тыңайтқыштарды (әсіресе фосфор-калий) енгізу арқылы суару майлылыққа оң әсер етеді. Ерте егіс мерзімінде май мөлшері де артады. Сирек дақылдарда тұқымдағы майдың мөлшері азаяды. Майлы дақылдарда көп мөлшерде аргинин (жүгері мен бидай дәндеріне қарағанда 2 есе көп), гистидин, лизин және басқа да маңызды аминқышқылдары бар ақуыздың жақсы теңдестірілген аминқышқылдық құрамы бар. Сондықтан майлы дақылдардың протеиндері белок мәселесін шешуде үлкен маңызы бар жемшөп пен тағамдық ақуыздың маңызды қосымша көзі болып табылады

1.2 Күздік және жаздық Мақсарыныңтың шаруашылық маңызы және ботаникалық сипаттамасы
Экономикалық құндылық. Қырыққабат тұқымдасының майлы дақылдарының ішінде күздік Мақсарының тұқымдарындағы майдың мөлшері бойынша бірінші орында: олардың құрамында 45-тен 51%-ға дейін аз кептірілетін май (йод саны 94-112), 20%-ға дейін ақуыз және 17%-дан жоғары. көмірсулар. Мақсарының майының құрамында организмге зиянды (40-45% дейін) эруц қышқылының көп мөлшері бар, бұл оның тағамдық құндылығын төмендетеді. Соңғы жылдары көптеген елдерде қысқы Мақсарыныңтың эруковсыз сорттары дамыды. Мұндай сорттардың майында эруц қышқылы толығымен дерлік жоқ, ал олеин қышқылының мөлшері 60-70% дейін жеткізіледі, бұл оның тағамдық құндылығын айтарлықтай арттырды және оны сапасы жағынан Мақсарының майына жақындатты. Бұл сорттардың Мақсарының майы тікелей тамақ өндірісінде, сонымен қатар кондитерлік, консервілеу, тамақ өнеркәсібінде кеңінен қолданылады. Кәдімгі Мақсарының майы тазартылғаннан кейін жейді. Сонымен қатар, ол биоотын өндіру үшін, жағармай ретінде, сондай-ақ сабын, тоқыма, металлургия, бояу және лак және басқа да салаларда қолданылады.
Майлы торт және қысқы Мақсарының ұны жануарларға арналған ақуызы жоғары концентрлі жем болып табылады. Эруков емес сорттардың тұқымдарынан алынған шрот құрамында 0,5%-ға дейін зиянды глюкозинолаттар бар (әдеттегі сорттарда 6-7% орнына) және азықтық қасиеті бойынша соя ұнына теңестіріледі. Оның құрамында алмастырылмайтын амин қышқылдары жоғары 45-49%-ға дейін ақуыз бар. Майлы торт пен кәдімгі сорттардың шроты да аз мөлшерде малға беріледі; 1 кг торт бір азық бірлігіне тең.
Күздік Мақсарының жоғары өнімді, вегетациялық кезеңі қысқа дақыл ретінде жасыл жем үшін кеңінен қолданылады. Мақсарыныңтың 100 кг жасыл массасында 4 кг-ға дейін ақуыз, 16 азықтық бірлік болады. Мақсарыныңтың жасыл массасындағы бір жемшөп бірлігінде 180-190 г ақуыз болады.
Қысқы Мақсарының - жақсы бал өсімдігі. 1 гектар егістіктен 100 кг-ға дейін бал алынады. Қысқы Мақсарыныңтың агротехникалық құндылығы да жоғары. Ол топырақты аздап құрғатады және егістік алқапты ерте босатады, сондықтан күздік дәнді дақылдар мен жаздық дақылдарға жақсы предшественник ретінде қызмет етеді.
Бұл өсімдіктің вегетациялық кезеңі қысқа болғандықтан, ерте пісетіндіктен (әсіресе жасыл жем ретінде пайдаланғанда) көп жерлерде аралық және саман дақыл ретінде өсіріледі. Мақсарының тұқымының алдыңғы қатардағы кемшілігі - ол еріктілермен бірге егістіктерді қоқыспен қоқыстай алады.
Көктемгі зорлау (колза) қысқы зорлаумен бірдей мағына береді. Оның тұқымында 35-тен 45% -ға дейін аз кептірілетін май (йод нөмірі 101), 21% ақуыз және 17-18% -ға дейін көмірсулар бар. Көктемгі Мақсарының майы әдетте техникалық мақсатта (сабын жасауда, тоқыма, бояу және лак, металлургия және басқа салаларда) қолданылады. Құрамында эруцин (35-40%-ке дейін) және линолен (10-13%-ке дейін) қышқылдардың көп болуына байланысты оның тағамдық құндылығы өте төмен. Еруков емес сорттардың майы өзінің жоғары дәмімен ерекшеленеді және тамақ өнеркәсібінде және тамақ өнеркәсібінің әртүрлі салаларында кеңінен қолданылады.
Көктемгі Мақсарының тортында көптеген ақуыз бар (38-40% дейін), аминқышқылдарының құрамы жақсы теңдестірілген. Ондағы лизин мөлшері 6,1%-ға жетеді. Бірақ оның тағамдық құндылығы зиянды глюкозинолаттардың жоғары (6%-ға дейін) болуына байланысты төмен, бұл оған ащы дәм береді және қалқанша безінің жұмысына теріс әсер етеді (әсіресе шошқа мен құста). Сондықтан оны аз мөлшерде және арнайы емдеуден кейін тамақтандыру керек. Безеруковый және төмен глюкозинолат сорттарының майлы торты жануар ағзасына теріс әсер етпейді.
Көктемгі Мақсарыныңтың жасыл массасы жемдік мақсатта кеңінен қолданылады. Оның құрамында 4,9-5,1% ақуыз бар, яғни жүгері мен Мақсарыныңтың жасыл массасына қарағанда 2 есе көп. Көктемгі Мақсарының - жақсы бал өсімдігі [4, 87 б.].
3-сурет - зорлау 1 - жалпы көрініс; 2- жемістермен қашу

Мәдениетте ол қысқы және көктемгі формалармен ұсынылған. Қысқы Мақсарының - 1,7 м және одан да көп тереңдікте топыраққа енетін тамыр тамыры жақсы дамыған бір жылдық шөптесін өсімдік.
Өсімдік күзде жапырақтардың тамыр розеткасын құрайды, келесі жылы көктемде биіктігі 1,5 м және одан да көп сабақты дамытады. Сабағы тармақталған, балауыз гүлденген. Төменгі жапырақтары үлкен, жапырақты, лира тәрізді; үстіңгілері ұсақ, отырықсыз, ұзынша-ланцетті. Жапырақтары күшті балауыз гүлденуімен жабылған.
Гүлдер үлкен, сары түсті, гүл шоғырында жиналған - бос щетка. Қысқы Мақсарының факультативтік өздігінен тозаңдандырғыш болып табылады, айқас тозаңдану да байқалады (гүлдердің 20-35%). Жемісі түйіршік, тар, ұзындығы 10 см-ге дейін, жіңішке қысқа мұрынды, піскен кезде жарылады. Бір өсімдікте 200-430-ға дейін бүршік түзіледі. Тұқымдары шар тәрізді, қоңыр немесе сұр-қара, беті нүктелі-жасушалы, шөптесін дәм. 1000 тұқымның массасы 3,7-5,5 г.Бір бүршікте 20-25 тұқым болады (4-сурет).
4-сурет - Қысқы зорлау
А - өсімдіктің тамыр бөлігі, В - гүлі және жетілмеген жемістері бар сабақтың бөлігі: 1 - саңырауқұлақпен қоршалған, ұлғайған; 2 - бұршақ;
Көктемгі Мақсарының (colza) - Brassica napus oleifera annua қырыққабат тұқымдасына жатады - Brassicaceae. Биіктігі 1,5-1,8 м-ге дейін тік, бұтақтанған сабағы бар бір жылдық шөптесін өсімдік.Оның жапырақтары қысқы Мақсарыныңқа қарағанда аз дамыған: төменгілері үлкенірек лира тәрізді кесілген, жапырақты; үстіңгі жағы тұтас, ұзынша-ланцетті. Сабақтары мен жапырақтары күшті балауыз гүлденумен жабылған, жапырақ тақтасы астыңғы жағында түкті.
Гүлдері сары, гүлшоғыры қылқалам. Зорлау өзін-өзі тозаңдандырғыш болып табылады, бірақ айқас тозаңдану да мүмкін. Жемісі түйіршік, тар, түзу, ұзындығы 5-10 см, жіңішке ұзын мұрынды тегіс, піскен кезде жарылады. Тұқымдары ұсақ, қара немесе қоңыр түсті, беті тегіс. 1000 тұқымның массасы 2,6-5 г.Жеміс құрамында 18-ден 30-ға дейін тұқым болады.2-тарау. МАТЕРИАЛДАР МЕН ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ
2.1 Зерттеу объектісі мен шарттарының сипаттамасы
Біздің зерттеулеріміздің объектілері Беларусьтің негізгі майлы дақылы - Мақсарының, сондай-ақ еліміздің оңтүстік облыстары үшін перспективалы Мақсарының пен соя және республиканың солтүстік бөлігі үшін өзекті майлы зығыр болып табылады.
Мақсарының - орамжапырақ тұқымдасының қырыққабат тұқымдасына жататын шөптесін өсімдіктердің бір түрі. Маңызды май зауыты; Мақсарыныңтың экономикалық маңызы 20-шы ғасырдың соңы мен 21-ші ғасырдың басында биодизельді алу үшін қолданыла бастауына байланысты айтарлықтай өсті. Мақсарының - біржылдық ұзақ күндік өсімдік, суыққа төзімді, ылғал мен топырақ құнарлылығын талап етеді, Белоруссияның қоңыржай белдеуінде жақсы өседі. Күндізгі жарық уақытының қысқаруымен вегетативті масса артады, ал тұқым өнімділігі төмендейді. Мақсарының тұқымында күздік және жаздық формалар ажыратылады. Мақсарының тұқым арқылы таралады.
Біржылдық Мақсарының немесе майлы Мақсарының - Астровье тұқымдасының Мақсарының тұқымдасына жататын шөптесін өсімдіктердің бір түрі. Біржылдық Мақсарының бүкіл әлемде дерлік өсіріледі. Ең алдымен - тұқымнан Мақсарының майын өндіру үшін, содан кейін тамақ дайындауға және техникалық қажеттіліктерге қолданылады. Мақсарының майын гидрогенизациялау арқылы одан әрі маргарин немесе сабын өндірісінде қолданылатын саломалар алынады. Май лак-бояу өнеркәсібінде де қолданылады. Мақсарының майы өндірісінің қалдықтары (торт және ұн) малға жоғары ақуызды жем ретінде пайдаланылады. Торт халва жасау үшін де қолданылады. Биік сорттардың ақуызға бай жасыл массасы сүрлем мен пішендемеге пайдаланылады. Мәдени соя - бұршақ тұқымдасының соя тұқымдасына жататын бір жылдық шөптесін өсімдік. Соя - ақуызға бай өсімдік тағамдарының бірі. Соя майы өсімдік майының әлемдік өндірісінде жетекші орын алады. Тамақ өнімдерінде тазартылған түрде қолданылады. Соя майы тамақ өнеркәсібінде кеңінен қолданылады. Ол салаттар, маргарин, нан, майонез, сүтсіз кофе қаймақтары мен жеңіл тағамдарды қоса алғанда, әртүрлі азық-түлік өнімдерін өндіру үшін коммерциялық мақсатта қолданылады. Соя майының жоғары түтін нүктесі оны қуыруға қолайлы етеді. Майды жем қоспаларын дайындауға арналған жемді және тауықтарды, күркетауықтарды, мысықтарды, иттерді және басқа жануарларды азықтандыруға арналған құрғақ жемді байыту үшін пайдалануға болады.
Зығыр - зығыр тұқымдасына жататын өсімдіктер тұқымдасы.Жапырақтары кезектесіп немесе анда-санда қарама-қарсы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.