Көкнәр майын алу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті

"Ұстаз"____________________________ _______________________________факу льтетіинституты

Химия және биология ___________________________________ ___________________________________ кафедрасы

КУРСТЫҚ Жұмыс

___________________________________ _______________________________

ҚОЛДАНБАЛЫ БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТОПЫРАҚТАНУ НЕГІЗДЕРІ ___________________________________ _________________. ___________________________________ _______________________________пәні бойынша

Тақырыбы:_Майлы дақыл көкнардің биологиясы,оларды өсіру агротехникасы май алу биотехнологиясы ___________________________________ _________________________________

___________________________________ __________________________________

___________________________________ __________________________________

___________________________________ __________________________________

Білімгер Шаймерден Аруна___________________________ То бы Б-19-1 ____________ ___________________
аты-жөні қолы
Жетекші Тулеубаев Жақсыбай
___________________________________ ___ __________________________
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ _____________________
қолы

Жұмыс қорғалды __________________20__ж. бағасы ____________________
жазбаша
Комиссия мүшелері: _________________________ _____ ______________________
аты-жөні қолы

______________________________ ___ ___________________
аты-жөні қолы

Тараз 20___

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті

___________________________________ ___________________________________ кафедрасы

Б19-1__________тобының білімгеріне Шаймерден Аруна ________________________________кур стық жоба (жұмыс)
аты-жөні
___________________________________ ________________________________ пәні бойынша

ТАПСЫРМА

1. Тақырыбы Майлы дақыл көкнардің биологиясы,оларды өсіру агротехникасы май алу биотехнологиясы ___________________________________ ___________________________________ _________________
___________________________________ _____________________________________________
___________________________________ _____________________________________________

2. Тапсырманың арнайы нұсқауы ___________________________________ ________________
___________________________________ _____________________________________________
___________________________________ _____________________________________________

3. Есепке-түсініктеме жазбаларының негізгі тараула - ры (жұмыстары)
Орындау кестесі

Көлемі, %
Орындау уақыты

4. Графикалық материалдарының тізімі (сызулардың масштабы келтіріледі)

5. Жобаның (жұмысты) жинақтау мерзімі

6. Қорғау

Кафедра мәжілісінде бекітілген ___________________20___ ж. хаттама № ______

Жетекшісі:

________________________ __________ ___________ _______________________ _____
қызметі қолы аты-жөні

Тапсырманы орындауға қабылдадым _______________20___ж. ____________________
білімгердің қолы

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

І МАЙЛЫ ДАҚЫЛ КӨКНӘР ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕР

1.1 Майлы дақылдардың жалпы сипаттамасы
1.2 Көкнәрдің ботаникалық және биологиялық ерекшеліктері

ІІ МАЙЛЫ КӨКНӘРДЫ ӨСІРУ МЕН ОДАН МАЙ АЛУ ТӘЖІРИБЕСІ

2.1 Майлы көкнәрді өсіру технологиясы, ұрықтандыру, жинау және сақтау
2.2 Көкнәр майын алу

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

4

6

6
7

13

13
16

20
22

КІРІСПЕ

Курстық жұмыстың өзектілігі: Майлы көкнәр тұқымында 46-56% жартылай кептірілген май және 18-20% ақуыз болады. Майы тамақ, кондитерлік, консерві өнеркәсібінде қолданылады. Ыстық престеу арқылы алынған май лактар, бояулар (бояу үшін), кептіру майы, сабын дайындау үшін қолданылады. Көкнәр тұқымы кондитерлік және нан-тоқаш өнеркәсібінде қолданылады.
Құрамында 32%-ға дейін ақуызы бар көкнәр торты жануарларға арналған құнды концентрлі жем болып табылады, бірақ оны аз мөлшерде беру керек, өйткені ол ұйқышылдықты тудырады. Қораптардың кейбір сорттары медицинада қолданылатын алкалоидтарды алу үшін шикізат ретінде қызмет етеді. Жапырақтары жібек құртын азықтандыру үшін пайдаланылады.
Өсірілетін көкнәр табиғатта кездеспейді, бұл оның шығу тегі туралы мәселені шешуді қиындатады. Н.И.Вавилов пен Н.А. Көкнәрдің, негізінен майлы дақылдардың шығу тегінің қосалқы орталығы - ол өте ерте заманда Қытай мен Орталық Азиядан енген Жерорта теңізі. Майлы дақыл ретінде көкнәр негізінен Еуропа елдерінде 15 ғасырда өсіріле бастады.
Майлы көкнәр - Papaver somniferum L. еуразиялық түршеге жатады. Оның 0,5-1 м тереңдікке енетін күшті тамыр тамыры бар. Сабағы тік, домалақ, әлсіз балауыз жабыны бар, биіктігі 0,7-1,5 м.Сабағындағы сүтті шырын жоқ немесе аз мөлшерде болады. Төменгі жапырақтары жапырақты, жалпақ ланцетті, үстіңгі жапырақтары отырықсыз, құшақтай, ұзынша ланцетті, ашық жасыл түсті. Гүлдері ірі, дара, бір өсімдікте 5-10 (20-ға дейін), қара көзді қызғылт, күлгін, ашық күлгін түсті төрт жапырақшадан, екі гүл шоғырынан, бірнеше тырнақшадан және бір пышақшадан тұрады. Негізінен жәндіктер арқылы айқас тозаңданады. Жемісі конус тәрізді сопақша, дөңгелек немесе жалпақ қорапша, ішінде қалқалы, беті түйіршіктелген, піскен кезде жарылып кетпейді. Тұқымдар өте ұсақ, бүйрек пішінді, беті ірі жасушалы, сұр, ақ, қоңыр түсті. 1000 тұқымның массасы 0,3-0,5 г.
Майлы көкнәрдің вегетациялық кезеңі 85-135 күн. Бұл ұзақ күндік өсімдік. Көшеттер себілгеннен кейін 12-15 күннен кейін пайда болады, гүлдену 50-65-ші күні болады. Ұрықтанудан капсуланың пісіп жетілуіне дейін 30-45 күн өтеді.
Майлы көкнәр суыққа төзімді өсімдік, тұқымы 2-3°С температурада өне бастайды, өскіндері -3, -4°С аязға шыдайды. Вегетативті массаның өсуі үшін қолайлы температура 15 ° C, гүлдену кезеңінде - тұқымның пісуі 20-25 ° C. Вегетациялық кезеңдегі орташа тәуліктік температураның қосындысы 1700-2100°С.
Көкнәр ылғалға жоғары талаптар қояды. Су ісініп, өнген кезде тұқымның құрғақ массасының 90% дейін сіңіреді. Суға ең үлкен қажеттілік гүлдену кезеңінде сезіледі.
Гүлденуден кейін қалыпты құрғақ және жылы ауа-райы егіннің қалыптасуына қолайлы. Осы кезеңде шамадан тыс ылғал өсімдік ауруына ықпал етеді, бұл өнімділікті төмендетеді.
Көкнәр топырақты таңдайды. Ол үшін ең жақсысы - жеңіл құмды саз және қара топырақтар. Тұзды топырақтар, сондай-ақ жер асты сулары жақын орналасқан ауыр қалқымалы топырақтар оны өсіруге жарамсыз.
Ауыспалы егісте көкнәр күздік дақылдардан кейін, сондай-ақ арамшөптерден тазартылған қатардағы дақылдардан кейін орналастырылады. Ол тыңайтқыштарға жауап береді. Көң (20-30 тга) немесе минералды тыңайтқыштар (ReoKzdK, сондай-ақ күзгі және егістікке арналған органо-минералды тыңайтқыштар (Р20-30) енгізіледі. га, оны 8-10 см тереңдікке енгізеді.
Негізгі өңдеу 6-8 см, бір немесе екі рет өңдеу және соқалы алқаптарды 22 см жырту, ал көпжылдық арамшөптер болған жағдайда 25-30 см тырмалау, ілмектеу және домалату, тиянақтылыққа қол жеткізу. топырақты тегістеу. Көкнәр ерте көктемгі дақылдармен қатар қатар аралықтары 45 немесе 60 см етіп кең қатарлы әдіспен себіледі. Егу нормасы 3-4 кгга, себу тереңдігі 1,5-2 см.
Пайда болғанға дейін топырақ қыртысы айналмалы шұңқырлармен жойылады. Арамшөптердің көшеттерін жою үшін көшеттер жеңіл тіс тырмаларымен өңделеді. Қалыңдалған дақылдарды екі шынайы жапырақтың фазасында тырмалау немесе байлау арқылы жұқартып, 1 м-де 10-нан аспайтын өсімдік қалдырады. Вегетациялық кезеңде көкнәр өсімдіктерін алғаш рет шашыратпай, кейінгі өңдеулерде арамшөп себетін соқаларды қолданып, 5-6 және 6-8 см-ден 2-4 рет өңдейді.
Көкнәр арнайы құрылғылары бар комбайндар арқылы жиналады. Олар қоңыр бұталар кезеңінде егін жинауды бастайды, шайқаған кезде тұқымдар оларда сыбдырлайды.
Зерттеу пәні: өсімдік шаруашылығы
Зерттеу объектісі: майлы дақыл көкнәр
Зерттеудің мақсаты - көкнәрдің биологиясы, оларды өсіру агротехникасы және май алу биотехнологиясын зерттеу.
Курстық жұмыстың міндеттері:
1) көкнәрдің морфологиялық, биологиялық, бонтаникалық сипаттамалары туралы мәліметтер жинау;
2) көкнәрдің түрлерін қарастыру;
3) көкнәрді өсіру агротехникасын талдау;
4) көкнәрдан май алу жолдарын қарастыру;
5) мәліметтерді қорытындылау.
Жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, 2 тараудан, 4 бөлімшеден, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І МАЙЛЫ ДАҚЫЛ КӨКНӘР ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛЫҚ ТҮСІНІКТЕР

1.1 Майлы дақылдардың жалпы сипаттамасы

Тұқымдары мен жемістерінің құрамында өсімдік майы болатын өсімдіктерді майлы дақылдарға жатқызады. Майлы дақылдар ботаникалық көптүрлілігімен ерекшеленеді, әртүрлі тұқымдастарға жатады:
- астра тұқымдасынан - күнбағыс, мақсары;
- қырыққабат тұқымдасынан - ақ және көкшіл сұр қыша, рапс, қышабас, крамбе;
- бұршақ тұқымдасынан - майбұршақ, жер жаңғағы;
- сүттіген тұқымдасынан - майкене;
- күнжіт тұқымдасынан - күнжіт;
- ерінгүлділер тұқымдасынан - ляллеманция, перилла;
- көкнәр тұқымдасынан - майлы көкнәр.
Өсімдік майларының жануарлар майларымен қатар азық-түліктік маңызы бар, өйткені олар жоғары калориялы болып табылады. Оларды тағамға, консерві, наубайхана өнеркәсібінде, маргарин өндіруде, кеңінен қолданады. Азық-түліктік майлардың ішінде өндірісі бойынша бірінші орынды майбұршақ майы иеленеді, содан кейін күнбағыс, жер жаңғағы, мақта, рапс, күнжіт, мақсары майлары орналасады. Олар сыр, сабын, тері, тігін, парфюмерия, медицина ж.б. өндірістерде кеңінен пайдаланылады. Олиф, стеарин, линолеум дайындауда да қолданылады. Техникалық майлардың ішінде бірінші орында зығыр майы, одан кейін зәйтүн майы, майкене майы орналасады. Аталған дақылдар өсімдік белогінің маңызды көзі болып табылады. Майлы дақылдардан май өндіргеннен кейінгі қалдығында - күнжара мен шротта (майсызданған күнжара) 40 %-ға дейін белок болады. Күнбағыс, зығыр күнжарасы бағалы құнарландырылған мал азығы. Май бұршақ күнжарасынан казеин, желім, пластмасса өндіреді, сонымен қоса оны мал азығына да пайдаланады. Күнбағыс сабағының күлінен поташ (калий тыңайтқышы) алынады. Майлы дақылдар өсімдіктерінің көпшілігі - жақсы бал әкелетін өсімдіктер.
Осы заманғы үлгіқалып (стандарт) талаптарына сәйкес адам бір жылда 8,47 кг өсімдік майын (май түрінде - 6,53 л, маргарин - 1,75 кг, майонез түрінде - 0,73 кг ж.б. өнімдер) пайдалануға тиіс. 2002 жылы республикамызда 104630 т күнбағыс майы өндірілді, бұл қажет мөлшерінің 21,6 %, басқаша айтқанда 484,6 мың т майдың жетіспеген көлемі импорт есебінен толтырылды. Соңғы жылдары елімізде өсімдік шаруашылығында диверсификация үдерісін кеңінен қолдану нәтижесінде және нарық экономикасының талаптарына сәйкес майлы дақылдар өндірісі күрт артты.
Қазақстан Республикасында майлы дақылдардың өндірістік егістік аумағын күнбағыс, рапс пен мақсары алып жатыр. Ауыл шаруашылығы министрлігінің деректеріне қарағанда 2009 жылы майлы дақылдардың егістігі 1185,4 мың га болса, оның 722,2 мың гектары күнбағыс болды, майлы тұқымның жалпы түсімі 770,2 мың тоннаға жетті, ал өнімділігі - 6,5 цга. Майлы дақылдардың негізгі бөлігі Шығыс Қазақстан, Павлодар, СҚО, Қостанай (күнбағыс, рапс), Алматы, Жамбыл (майбұршақ) және Оңтүстік Қазақстан (мақсары) облыстарында шоғырланған.
Өсімдік майлары - үшатомды спирт глицериннің әртүрлі май қышқылдарымен байланысқан күрделі эфирлер болып табылады. Белоктар және көмірсуларымен салыстырғанда майлар азырақ тотыққан қосылыстар және жоғары калориялылығымен ерекшеленеді: 1 г май - 9500 калория, 1 г белок - 4400-5500, ал 1 г көмірсулары - тек қана 4000-4200 калория бөліп шығарады. Олиф дайындауда қанықпаған қышқылдары көп майлар барынша құнды. Майдағы қанықпаған қышқылдар мөлшерінің көрсеткіші - йодтық сан, бұл 100 г майдың қанша грамм йодты қосып алатындығымен анықталады. Йодтық сан неғұрлым көп болса, солғұрлым майдың кебу қабілеті жоғары. Барлық өсімдік майлары кебу дәрежесіне қарай 3 топқа бөлінеді:
1. Кебетін майлар - йодтық саны 130, бұлар техникалық мақсатқа пайдаланылады (зығыр, перилла, ляллеманция, арыш майлары);
2. Жартылай кебетін майлар - йодтық саны 85-130, негізінен тағамға қолданылады (күнбағыс, майбұршақ, күнжіт, рапс, мақсары, қыша);
3. Кеппейтін майлар - йодтық саны 85-тен төмен, оларға тағамға қолданылатын жер жаңғағының майы мен техникалық мақсатқа қолданылатын майкене (кастор) майы жатады.
Сапалы тағамдық және техникалық майларда өте төмен мөлшердегі еркін май қышқылдары болғаны дұрыс (олардың болуы майды қосымша өңдеуді талап етеді). Майларда еркін май қышқылдарының мөлшерін қышқылдық сан көрсеткішімен белгілейді. Ол 1 г еркін май қышқылдарын нейтралдауға қажет калий сілтісінің (КОН) миллиграммен (мг) алған мөлшері.
Көптеген өсімдік майлары сабын қайнатуда шикізат ретінде қолданылады. Майлардың мұндай мақсатқа жарамдылығын сабындану санымен анықтайды. Ол көрсеткіш - калий сілтісінің 1 г еркін май қышқылдарын және глицеринмен байланысты май қышқылдарын нейтралдауға қажет мөлшері: ол сан 170-200 аралығында өзгереді және сабын өндірісінде маңызды көрсеткіш.

1.2 Көкнәрдің ботаникалық және биологиялық ерекшеліктері

Еуразия аумағында жеткілікті ұзақ тарихы және кең таралу аймағы бар Papaver somniferum L. табиғи түрде әртүрлі аймақтардың климаттық ерекшеліктерінің әсерінен қалыптасқан және кең амплитудасын ашатын белгілі бір географиялық нәсілдерге бөлінеді. оның ерекшеліктері.
Бұл бір жылдық шөптесін өсімдік.
Морфологиялық белгілері Көкнәрдің әртүрлі формалары дамуының алғашқы фазаларында көрінеді. Өсімдіктердің кейбіреулері өскіндер пайда болғанда ашық жасыл түспен және аздап жасылдау реңктері бар боялмаған гипокотилденді тіземен ерекшеленеді; басқа өсімдіктерде гипокотилельді тізе түсі сәл қызғылттан дерлік күлгінге дейін өзгереді, ал котилденді жапырақтардың түсі, сәйкесінше, пластинаның төменгі жағында ашық күлгін көлеңкесі бар жасылдан қою жасылға дейін өзгереді.
Өсімдіктердің одан әрі дамуын бақылау боялмаған өскіндері бар өсімдіктерде таза ақ немесе түсті, бірақ әрқашан ақ көзді гүлдер болатынын көрсетті. Түсті көшеттермен өсімдіктерде шеттерінің басқа түсі бар қара көзді гүлдер бар. Баспалдақтың түсі тұқым қуалайтын-тұрақтының белгісі болып табылады, дегенмен түстің қарқындылығы сыртқы жағдайларға байланысты біршама өзгеруі мүмкін.
Көкнәр сабағы тік, тегіс, дөңгелек, күшті балауыз жабыны бар, нәзік, сондықтан қатты желде, сондай-ақ капсулалардың салмағынан оңай сынуы мүмкін.
Көкнәр өсімдіктерінің биіктігі екі мәнмен анықталады:
- Біріншіден, тамыр мойнынан негізгі капсула түбіне дейінгі қашықтық;
- Екіншіден, мойыннан ең жоғары бүйірлік капсулаға дейінгі қашықтық.
Қалыпты өсу мен даму кезінде көкнәр өсімдігіндегі негізгі бүршік әрқашан бүйір бүршіктердің астына орналастырылады. Биіктігі өсу жағдайлары мен тамақтануына байланысты өзгереді. Ол 80-160 см болуы мүмкін. Еуропалық және жоңғарлық формалар сабақтың түбінде 1,0-2,5 см, оңтүстік азиялықтар - 0,3-1,0 см, Кіші Азия және Түркістандық формалар сабақта аралық орналасады. қалыңдығы 0,8-1,5 см ауытқулары бар.
Майлы көкнәрдің жапырақтары кезектесіп орналасады, төменгі базальды жапырақтары ірі, ұзынша, ортаңғы және жоғарғы жапырақтары ұзын-сопақша, сұр-жасыл. Көкнәрдің базальды жапырақтары ұзартылған пішінді, қатты тартылған, жүзі ең түбінде түйіседі, сабақ жапырақтары отырықсыз, сопақ немесе жұмыртқа тәрізді, жүрек тәрізді, сабақты жартылай қоршайды. Пластиналардың шеттері оңай кесіледі. Сабағы мен жапырақтары аздап гүлденумен жабылған.
Еуропалықтарда орташа есеппен 20-дан 26-ға дейін, оңтүстік аймақтарда 28-37 жапырақ болады. Еуропалық формалар Оңтүстік Азияға қарағанда әлдеқайда үлкен ассимиляциялық бетті құрайды. Еуропалық көкнәрдің ең үлкен жапырақтары он бесінші, жиырмасыншы және ішінара жиырма бесінші, яғни алғашқы жапырақтардан бастап гүлдену және гүлдену кезеңінде өсімдіктің негізгі жапырақ массасын құрайтын барлық орта сабақты жапырақтар. розетка сатысында өледі.
Көкнәрдің әртүрлі формалары үшін тармақталуы айтарлықтай өзгереді. Әлсіз бұтақтанған өсімдіктерде 2-5, ал орта есеппен 6-20 бұтақ болады. Көкнәрдің мәдени түрлерінің көпшілігі орташа немесе әлсіз бұтақтанған, бірақ Қазақстанда өсетін кейбір формалары 20 және одан да көп (25-30) бұтақтарды құрайды. Оларды Украина жағдайында себу кезінде олар 15-тен аспайтын бұтақтарды дамытады, ал бұтақтану сабақтың түбінен басталады. Сыртқы факторларға байланысты (қоректену, отырғызу тығыздығы және т.б,
Бүршіктер Көкнәр бүршіктерінің пішіндері алуан түрлі, олар ұзартылған сопақ, сопақ, сопақ және сопақ тәрізді - сыртқа қарай сәл кеңейген. Бүршіктердегі пішіннен басқа, сыртқы ұшын толтыру дәрежесі ерекшеленеді. Барлық еуропалық формаларда бүршіктер ұштарында мыжылған және біркелкі емес ойықтар немесе қатпарлар құрайды. Сепалдар көкшіл-жасыл түсті, жалаңаш, сирек жағдайларда ғана жалғыз шаштар кездеседі.
Көкнәр гүлдері төрт жапырақты, ірі, дара, бір өсімдікте 5-10 дана. Барлық өсірілетін ірі және орташа көкнәр, географиялық шығу тегіне қарамастан, түстердің толық диапазонына ие, бірақ олардың көпшілігінің шетінде ақ немесе күлгін, ал түбінде қара дақ бар. Көптеген аталықтары бар - 150-200. Олар бес шеңберде орналасқан. Тозаң бүршікте піседі және гүл ашылғанға дейін көп мөлшерде стигмаға түседі. Бірақ жәндіктер арқылы гүлдің ішінара тозаңдануы мүмкін. Көкнәр қосымша өздігінен шаң шығаратын құрылғы болып саналады.
Көкнәрдің гүлденуі негізгі сабақтың бүршіктерінен басталады, содан кейін бүйір осьтерінің гүлдері негізгі сабаққа орналасу реті бойынша біртіндеп ашылады. Гүлдер таңертең ерте ашылады. Құрғақ шуақты ауа-райында жапырақшалар күн шыққанға дейін, ал ылғалды және жаңбырлы ауа-райында әлдеқайда кейінірек ашылады.
Жас күйде көкнәр бүршіктері салбырап тұрады және олар піскен кезде ғана педикелдер бірте-бірте түзеле бастайды. Бұл процестің қарқындылығы салыстырмалы ылғалдылық пен ауа температурасына да тығыз байланысты. Құрғақ және ыстық ауа-райында бұл процесс шамамен 24 сағатты алады.
Бүршіктердің көтерілуімен бір мезгілде генеративті мүшелердің жетілуі басталады. Стигма жапырақшаларындағы қабылдау беті перифериядан орталыққа қарай ашылады және бір мезгілде дерлік антерлер біртіндеп ашыла бастайды. Гүлдену қарсаңында күннің екінші жартысында тік бүршіктердегі антерлер әлі толық ашылмаған болса да, өте қатты көлбеу болады және стигма жапырақшаларындағы қабылдау беті соңғысының ұзындығының жартысына дейін ашылады.
Көкнәр жемісі қорап болып табылады, оның ішінде ортасына жетпейтін көптеген бөлімдер бөлінген: бұл плацента, онда дән піскенше сақталады. Пішіні бойынша жәшіктер дөңгелек, жұмыртқа тәрізді, дөңгелек жалпақ, конустық, цилиндрлік, ұзын цилиндрлік, қайталанатын болуы мүмкін. Олардың өлшемдері әртүрлі - көлденең немесе тік диаметрі 3,5 см-ден асатын үлкен, диаметрі 3,5 см-ден аспайтын орташа диаметрі, диаметрі 2 см-ден аз кішкентайлар.
Майлы көкнәр сорттарында капсуланың беті қырлы болады. Тұқымдық қораптың салмағы 6-дан 12 граммға дейін. Ал қораптағы тұқымның салмағы 3,5 граммнан 8 граммға дейін. 1000 тұқымның массасы 0,3-0,6 г.
Тұқым. Пішіні рениформды, түсі әртүрлі - көк, сұр, қоңыр, зәйтүн, қою, сары, ақ. Жасыл тұқымдар плацентаға бекітіледі, піскеннен кейін олар капсула түбіне түседі.
Түбір. Көкнәрдің тамыр жүйесі дамымаған. Негізгі тамыры 130 см тереңдікке енетін фузиформалы.Онда топырақ бетіне жақын орналасқан бүйір тамырлардың аз саны өседі.
Даму кезеңдері. Майлы көкнәрде бір жылдық өсімдік ретінде вегетацияның мынадай негізгі фазалары ажыратылады: тұқымның өнуі, өркені, жапырақтың розеткасының түзілуі, бұтақтануы, бүршіктенуі, гүлденуі, пісуі.
Қолайлы агроклиматтық жағдайларда сортына қарай көкнәрдің вегетациялық кезеңінің жалғасуы (көкеттер - пісу) 100-115 күн. Бұл ретте даму фазаларының шамамен ұзақтығы: розетка - 50 күн, бұтақтану - 15 күн, бүршіктену - 15 күн, гүлдену - 10 күн, пісу - 30 күн.
Топырақ және климаттық факторларға қойылатын талаптар. Майлы көкнәр өсіру жағдайларына белгілі талаптар қойылады. Климаттық жағдайлар тұқымның өнімділігіне және өсімдіктердің жалпы дамуына әсер ететін маңызды және шешуші фактор болып табылады.
Көкнәр ұзақ күндізгі өсімдік және айтарлықтай көлеңкеге төтеп бермейді. Оның дақылдары солтүстікке қарай ілгерілеген сайын өну кезеңінің гүлдену кезеңі қысқарады, ал гүлденуден пісуге дейін ұзарады.
Қалыпты мәдени жағдайда солтүстік шекара солтүстік ендікке 61 ° жетеді және тек кейбір аудандарда 50 ° дейін төмендейді. Бірақ бұл шекараның оңтүстігіндегі барлық жерде емес, майлы көкнәрдің егістігі өнімді.
Көкнәрдің егістік мәдениеті үшін вегетациялық кезеңге арналған температураның қосындысы 2000°-тан төмен емес және Г.Т.Селяниновтың анықтамасы бойынша орташа ылғалдылығымен абиотикалық факторлары 1-ден 1,3-ке дейінгі ең қолайлы аймақтар.
Майлы көкнәр өсіру үшін Украинаның табиғи жағдайлары өте қолайлы. Көбінесе оның оң жақ жағалауы бұл үшін қолайлы. Майлы көкнәр суыққа жеткілікті төзімді дақыл. Тұқымдар 2-3°С температурада өнеді.10-15С температурада және ылғал болған жағдайда 4-6 күннен кейін көшеттер пайда болады. Өсіру үшін оңтайлы температура + 15-20 ° C. Көкнәр көшеттері төмен температураға төзімді және - 1-6 ° C дейін аязға шыдай алады.
Ылғалдың жетіспеушілігімен өну кезеңі 5-6 аптаға созылуы мүмкін.
Көкнәр көшеттері нәзік және өте баяу дамиды. Өсімдіктердің қатайып, жақсы өнім алуы үшін вегетациялық кезеңнің басында жеткілікті ұзақ салқын және ылғалды ауа-райы қажет.
Көкнәр өскіндері шыққанда, екі әрең байқалатын котиледон пайда болады. Жапырақ розеткасының фазасында 2-3 шынайы жапырақтан оның өсуі тоқтап, биіктігі 1,5 см-ге жетеді. Осы кезеңде оны арамшөптер оңай басып тастауы мүмкін, сондықтан жоғары өнім алу үшін арамшөптермен уақтылы күресу шаралары өте маңызды. .
Көптеген ғылыми-зерттеу мекемелерінің мәліметтері көкнәр шығымдылығының алғашқы 3 айдағы жауын-шашын мөлшеріне тәуелділігін және әсіресе мамыр айында ол жетіспейтіндігін көрсетеді. Құрғақ және ыстық ауа-райының көшеттерге зиянды әсері кеш себу кезінде түсімнің төмендеуімен түсіндіріледі.
Гүлдену кезінде көкнәр жылы және құрғақ ауа-райын қажет етеді, бірақ ыстық емес, ал пісу кезінде қайтадан қалыпты ылғалды және жылы.
Ұрықтың өсуі қарқынды транспирациямен бірге жүреді. Ол ұрықтың ішіндегі температуралық режимді реттеушілердің бірі болып табылады.
Транспирация, жемістің өсуі және тұқымның сулануы арасында табиғи байланыс бар. Ұрық дамуының бастапқы кезеңі, оның қарқынды өсуімен байланысты (гүлденуден кейін 12 күнге дейін) оның барлық тіндерінің транспирациясының жоғары деңгейімен және сулануымен бірге жүреді. Жеміс піскен сайын транспирацияның қарқындылығы мен тұқымның сулылығы төмендейді.
Транспирацияның ең үлкен қарқындылығы ұрықтың дамуының бастапқы кезеңінде байқалады. Бүкіл вегетациялық кезең үшін бір капсуламен буланған су мөлшері 137 г болса, онда жеміс дамуының бастапқы кезеңінің үлесі (гүлдеуден кейінгі 1-ден 12-ші күнге дейін) барлығының 23 (94 г) құрайды. су. Жеміс піскен сайын транспирацияның қарқындылығы мен оның етегінен буланатын судың мөлшері бірте-бірте азаяды. Транспирациялық судың мөлшері мен жалпы транспирация жемістің өсуі тоқтаған сәттен бастап, гүлденуден кейінгі 14-ші күннен бастап азая бастайды. Ұрықтың өсуі қарқынды транспирациямен бірге жүреді. Транспирация жапырақтардың сулылығымен тығыз байланысты. Сондықтан құрғақ жемістердің транспирациясын олардың ұлпаларының сулану дәрежесімен анықтау керек.
Көкнәр өсімдіктерінде латекс түзілетін тамырлар (алкалоидтар қоспасы) тек тәждің мезокарпында дамиды және ұрпақты болу мүшелері мен өскіндерінде пайда болмайды. Бұл ыдыстар гүл жапырақтары құлағаннан кейін 2 аптадан кейін қалыптасады. Осы сәттен бастап алкалоидтардың (морфин) мөлшері өсе бастайды және техникалық пісу фазасында максимумға жетеді.
Вегетациялық кезеңнің соңында артық ылғалдылық тұқым сапасына теріс әсер етеді. Ылғалдылықтың жоғарылауы көбінесе тұқымдардың әлі жартылай піскен капсулаларда өніп шығуына әкеледі және бұл дәннің сапасын төмендетеді.
Көкнәрдің маңызды биологиялық ерекшелігі минералды қоректену элементтеріне жоғары қажеттілік болып табылады: фосфор мен калийдің бір центнер көкнәр дәнінің өндірісі 1 центнер бидай дәнінің өндірісінен 2 есе көп. Сонымен қатар көкнәр өсімдіктерінің қоректік заттарды сіңіру кезеңі қарқынды өсу фазаларымен шектеледі - сабақтардан гүлденуге дейін, яғни бұл бір ай.
Бір гектар сабағынан 10 центнер тұқым және капсула өнімімен көкнәр азотты - 50 кг, фосфорды - 15 кг, калийді - 90 кг тасымалдайды.
Көкнәр тек құнарлы топырақта жақсы өнім береді. Көкнәр топырақтан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.