Мектеп жанындағы оқу тәжірибе алаңының маңызы
Қазақстан Республикасының білім жӘне ғылым министрлігі
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
Ұстаз институты
Химия және биология __________кафедрасы
КУРСТЫҚ Жұмыс
Биологияны оқыту әдістемесі_________________________ ____пәні бойынша
Тақырыбы: Мектеп жанындағы оқу тәжірибе алаңының маңызы
Білімгер _ Қуандықова Айниса Тобы___ХБ-19-1 ___________________
аты-жөні қолы
Жетекші Аға оқытушы __Абжапарова А.С.
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ _____________________
қолы
Жұмыс қорғалды __________________20__ж. бағасы ____________________
жазбаша
Комиссия мүшелері: _________________________ _____ ______________________
аты-жөні қолы
______________________________ ___ ___________________
аты-жөні қолы
Тараз 2021
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Оқу-тәжірибе алаңының мақсаты, оның кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ...4
1.1 Жұмыстың мазмұны және ұйымдастырылуы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Оқу-тәжірибе алаңының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2. Оқу-тәжірибе алаңының бөлімдерін жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...10
3. Мектеп жанынан құрылған оқу-тәжірибелік алаңындағы қауіпсіздік ережелері мен талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3.1 Жалпы қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
3.2 Жұмыс басталар алдындағы қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..14
3.3 Жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..15
3.4 Апаттық жағдайлардағы қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .16
3.5 Жұмыс аяқталғаннан кейінгі қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..16
4. Оқу-тәжірибе алаңына күтім жасаудың агротехникасы ... ... ... ... ... .. ..17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .24
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Мектеп жанындағы оқу-тәжірибе алаңының балаларүшін маңызы, оның ерекшеліктері мен балаға берер әсері жайлы мәліметтер жинап, қорытындылау.
Жұмыстың мақсаты:
Оқу-тәжірибе алаңының сипаттамаларына үңіліп, толық түсінідіру. Ерекшеліктері мен пайдасына тоқталу;
Оқу-тәжірибе алаңының балаға берер әсеріне тоқталу;
Жұмыстың міндеттері:
1.Мектеп жанындағы оқу-тәжірибе алаңы туралы нақты мәліметтер жинау.
2.Мектеп биология пәнінің материалдық базасы ретінде оқу-тәжірибе алаңының жалпы сипаттамасына талдау жасау;
Зерттеу нысаны: Оқу-тәжірибе алаңы
Зерттеу әдісі: Зерттеу, анықтау, талдау.
Түйінді сөздер: мектеп, оқу-тәжірибе алаңы, тәрбие, биология;
Жұмыстың практикалық маңызы: Маған берілген курстық жұмыстың тақырыбы Мектеп жанындағы оқу тәжірибе алаңының маңызы деп аталады. Бұл курстық жұмыс арқылы мен алдымен оқу-тәжірибе алаңы туралы толық мәлімет аламын. Оның балаға әсері, балаға қызығушылығына қалай әсер беретінін, оның менің пәнімде қандай маңызыбар екендігіне алдыға уақытта толық тоқталатын боламын.
Биологияны оқыту практикасында мектептің оқу-тәжірибелік алаңына ерекше рөл беріледі. Мұнда оқушылар бақша және бақша өсімдіктерімен, дала және техникалық дақылдармен, арамшөптермен, зиянкестермен танысады, өсімдіктерге күтім жасау дағдылары мен дағдыларын игереді. Мектеп жанындағы алаңдағы тірі объектілермен оқу-зерттеу қызметі оқушылардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруды, табиғатқа деген сүйіспеншілік пен ұқыпты қарым-қатынасты тәрбиелеуді, еңбек қызметіне құрмет көрсетуді қамтамасыз етеді. Ұзақ және әр түрлі жұмыстар тәжірибені соңына дейін жеткізуге, уақтылы бақылау жүргізуге және оларды түзетуге деген ұмтылыс сияқты ерікті сапаны қалыптастыруға ықпал етеді.
Маңызды міндет-оқушыларды мәдени өсімдіктермен және ауылшаруашылық процестерімен таныстыру. Ол үшін алаңда әртүрлі мәдени өсімдіктердің коллекциялары өсіріледі және өнімділікті арттыру, өсірудің оңтайлы жағдайларын анықтау, енгізу, сортты сынау және т. б. бойынша тәжірибелер жасалады.
Ол оқу-тәжірибе алаңында 7-11 сыныптарға арналған ботаника, зоология және жалпы биология бойынша сабақтар мен экскурсиялар өткізіледі. Сонымен қатар, олар сабақтан тыс жұмыстарды, юннат, экологиялық және тәжірибелік жұмыстарды жүзеге асырады.
1 Оқу-тәжірибе алаңының мақсаты, оның кезеңдері
Оқу-тәжірибе алаңы бастауыш, негізгі және толық жалпы орта білім беретін мектептерде, тереңдетілген мектептерде құрылады.
Жаратылыстану, биология, экология, еңбекке оқыту бойынша оқу және сыныптан тыс сабақтар өткізу үшін, жазғы тапсырмаларды орындауы, пайдалы өнімді өсіру бойынша оқушылардың қоғамдық пайдалы, өнімді еңбегін ұйымдастыру үшін жекелеген пәндерді, лицейлерді, гимназияларды, мектеп-интернаттарды зерделеумен (көкөніс дақылдары, гүл дақылдарының көшеттері, ағаш-бұта тұқымдыларының көшеттері), оқушылармен сабақтарға арналған үлестірмелі және демонстрациялық материалдарды дайындау[1].
Биологияны оқыту практикасында мектептің оқу-тәжірибелік учаскесіне ерекше рөл беріледі. Мектептің оқу-тәжірибелік алаңы-бұл сабақтарға, практикалық сабақтарға, тәжірибелер мен бақылауларға арналған ашық аспан астындағы биология зертханасы, әр түрлі табиғи көрнекі құрал және демонстрациялық және үлестірмелі материалдар көзі. Мектеп бөлімі еңбек тәрбиесіндегі алғашқы буын ретінде қарастырылуы керек. Оқу-тәжірибе алаңы оқушылардың тәжірибелік жұмысының негізі болып табылады. Онда жұмыс істей отырып, олар тірі өсімдіктер мен жануарларға Биология туралы білімдерін нығайтады, ауылшаруашылық өсімдіктерін өсірудің негізгі агрономиялық әдістері мен жануарларға күтім жасау және белгілі бір жүйеде олармен жұмыс істеу дағдылары туралы нақты түсінік алады.
Мектептің оқу-тәжірибелік алаңының жұмыс істеуі білім беру міндеттерінің кешенін шешуге мүмкіндік береді:
жоғарыда аталған пәндер бойынша оқушылардың білімін жетілдіру;
өсімдіктерді өсіру, өсімдіктер мен жануарларға күтім жасау бойынша практикалық дағдыларды қалыптастыру;
мектеп аумағындағы қоршаған ортаның жай-күйін бағалаумен, мектеп аумағын абаттандыру бойынша шараларды жобалаумен байланысты зияткерлік және практикалық дағдыларды қалыптастыру;
өсімдіктер мен жануарларды зерттеуге оқушылардың қызығушылығын дамыту;
оқушылардың еңбекке, қоршаған ортаға, оны сақтау және жақсарту жөніндегі қызметке жауапты көзқарасын қалыптастыру;
оқушылардың эстетикалық сезімдерін дамыту;
мектеп оқушыларының өсімдіктерді өсіруге, өсімдіктер мен жануарларға күтім жасауға байланысты мамандықтарға деген қызығушылығын дамыту.
Жалпы білім беретін орта мектеп үшін ұсынылатын алаң -- мектеп айналасындағы барлық өңделетін аумақты қоса алғанда, кемінде 0,5 га. Мектептердің оқу-тәжірибелік алаңдарында далалық (дәнді, техникалық, жем-шөп) және көкөніс, жеміс-жидек, гүл-сәндік дақылдар, ағаш -- бұталар, дәрілік өсімдіктер, бастауыш сыныптың бөлімдерінде ұйымдастырылады;
Экологиялық, жалпы биология, зоологиялық бөлімдер жоғары сыныптарға бөлінуі мүмкін.
Жалпы, биология және ауылшаруашылық жұмыстары курсында қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесуін зерттеу дәйектілігі бірнеше кезеңнен тұрады.
Бірінші кезеңде табиғат объектілері мен жабайы табиғат құбылыстарын білуге қажеттілік пен тілек, ұмтылыс пен қызығушылық мотивтері қалыптасады. Мұнда танымдық қажеттілік пен экологияға деген қызығушылық, мектеп оқушыларының жабайы табиғатқа: өсімдіктерге, жануарларға, жалпы табиғи қауымдастықтарға, адамның денсаулығына деген көзқарасының табиғаты пайда болады; экологиялық білімнің тереңдігімен, моральдық және құқықтық нормалар мен ережелерді сақтау қажеттілігі мен әдетінің даму деңгейімен, ұлттық экологиялық дәстүрлерді игерумен анықталады[2].
Екінші кезеңде адам қоғамы мен жабайы табиғат арасындағы нақты қарама-қайшылықтардың нәтижесінде экологиялық мәселелерді тұжырымдалады. Экологиялық фактор ретінде адамның іс-әрекеті негізінде табиғи жүйелердің мүмкін болатын өзгерістері болжанады.
Үшінші кезеңде оқушылар қазіргі экологиялық проблемалардың себептерін түсінеді, оларды шешу жолдарын қарастырады.
Төртінші кезеңде табиғатты қорғау идеялары негізінде адам мен қоғамның экологиялық жүйелермен өзара әрекеттесуінің ғылыми негіздері ашылады. Оқушылар оқу-тәжірибелік учаскеде Тәжірибелік зерттеулер орындайды, қалалық, аудандық және облыстық конференцияларда белсенді сөз сөйлейді, жүлделі орындарға ие болады.
Бесінші кезең - практикалық. Бұл кезеңде оқушының адам ортасын сақтауға, табиғатты ұтымды пайдалану нормаларын игеруге нақты үлесі қамтамасыз етіледі.
Әр кезеңде экологиялық жауапкершілікті қалыптастырудың әдістері мен әдістері сыртқы белгіленген экологиялық бағыттарды ішкі, дүниетанымдық жоспарға айналдыруға бағытталған: ғылыми ұғымдар, моральдық және құқықтық қағидалар мен ережелер, этикалық категориялар, адамның табиғатқа танымдық көзқарасын білдіретін нақты ғылыми идеялар.
Осы кезең-кезеңмен зерттеуді биология курсы мен ауылшаруашылық еңбектерін зерттеуді басшылыққа алады.
Оқу-тәжірибелік учаскенің құрамына сондай-ақ қорғалған топырақ (жылыжай), "жасыл сынып", қосалқы үй-жай, географиялық алаң кіреді. Бөлімдердің арақатынасын мектеп басшысы биология және еңбекке баулу мұғалімдерімен бірлесіп анықтайды, мектептің орналасқан жеріне (республиканың солтүстік, орта немесе оңтүстік бөлігінде, қалада немесе ауылдық жерлерде), жұмыстағы таңдаған бағытына, жұмысқа тартылатын оқушылар санына байланысты әр түрлі болуы мүмкін.
Мектептің оқу-тәжірибелік алаңының қандай да бір бөлімдерінде өсіру үшін дақылдарды таңдау оқу-тәрбие үрдісінің қажеттілігімен, табиғи-климаттық жағдайымен , мектептің жағдайымен (қалалық, ауылдық) және оның тұқым мен көшет материалын сатып алу мүмкіндіктерімен айқындалады.
Жалпы білім беру бағдарламалары мен мектептің оқу жоспарында көзделген оқушылардың өнімді еңбегін ұйымдастыру кезінде оқу-тәжірибе алаңының тиісті бөлімдері ағаш-бұта тәлімбағының, гүл-сәндік дақылдар алаңының, картоп пен көкөніс және т. б. өсіруге арналған өндірістік бөлімнің құрылуымен кеңейтілуі мүмкін (1-сурет).
"Жасыл сынып" еңбекке баулу және жаратылыстану пәндері бойынша сабақтарға арналады, ол оқу-көрнекі құралдармен және оқу жабдықтарымен жабдықталады.
Қосалқы үй-жайда ауыл шаруашылығы , алғашқы көмек көрсету үшін қажетті дәрі-дәрмектер мен таңу материалдары бар дәрі қобдишасы сақталады. Өрт сөндіру жабдықтары шаруашылық бөлмеге тікелей жақын жерде орнатылған. Тыңайтқыштар атауы анық жазылған арнайы ыдыста сақталады.
Сайттың айналасында табиғи (жасыл кеңістіктерден) немесе жасанды қоршаулар жасалады. Алаң өсімдіктерді суару үшін сумен қамтамасыз етіледі[3].
Алаңда өндірілген өнім мектеп асханасында оқушылардың тамақтануын ұйымдастыру үшін (ауыл шаруашылығы өнімдері), мектепті және оның аумағын, мектеп оқушылары тұрып жатқан үйлердің аулаларын (бөлме өсімдіктері, ашық топырақтағы гүл дақылдары, ағаш-бұталар) көгалдандыру үшін пайдаланылуы, сондай-ақ қолданыстағы заңнамаға сәйкес сатылуы мүмкін.
1-сурет. Мектеп жанынан құрылған оқу-тәжірибе алаңы
1.1 Жұмыстың мазмұны және ұйымдастырылуы
Мектептің оқу-тәжірибелік алаңынағы оқушылардың жұмысы еңбекке баулу сабақтарына, сондай-ақ жаратылыстану, биология, экология бойынша практикалық жұмыстарға бөлінген уақыт есебінен жүзеге асырылады.
Оқу-тәжірибе алаңындағы оқушылардың еңбек режимі жалпы білім беретін мектептерде биологияны зерделеу кезіндегі қауіпсіздік техникасы жөніндегі қағидаларды ескере отырып. Оқушылар алаңдағы жұмысқа дейін қауіпсіздік ережелерімен танысқаннан кейін рұқсат етіледі. Алаңда жұмыс істеу үшін әр сыныптың оқушыларынан 15 адамнан аспайтын топтар құрылады[4].
Алаңдағы оқушылардың жұмысы мектептің оқу-тәрбие жұмысы жоспарының құрамдас бөлігі болып табылатын жоспарға сәйкес ұйымдастырылады. Оған келесі бөлімдерді қосқан жөн:
оқу-тәжірибе учаскесінің жалпы сипаттамасы (ауданы, бөлімдері, олардың көлемі мен орналасуы);
өткен жылғы жұмысты талдау;
жаңа оқу жылына жұмыстың міндеттері;
Жұмыстың мазмұны және ұйымдастырылуы:
қолда бар және өсіруге жоспарланған өсімдіктердің тізбесі;
ұсталатын жануарлардың тізбесі;
тәжірибелер мен бақылаулардың тақырыптары;
биология бойынша жазғы тапсырмалар тәртібімен және ауыл шаруашылығы еңбегі сабақтарында дайындау үшін жоспарланған көрнекі құралдардың тізбесі;
учаскедегі, оның ішінде жазғы каникул кезеңіндегі оқушылардың жұмыс кестесі;
учаскедегі оқушылардың жұмысына басшылық ету (учаскедегі жұмысқа жауапты мұғалімдерді, сынып жетекшілерін, ұзартылған күн топтарының тәрбиешілерін, олардың жұмыс кестесін, оның ішінде каникул уақытында бекіту);
учаскедегі жұмысты материалдық қамтамасыз ету: жабдыққа, тыңайтқыштарға, егіс және отырғызу материалына, жануарларға арналған азыққа және т. б. қажеттілікті айқындау.;
жұмысты қорытындылау формалары[5].
Жұмыс жоспарына бөлімдер мен өсірілетін дақылдарды орналастыру схемасы қоса беріледі.
Күн сайын оқу жылының басында алаңдағы жұмыстың қорытындылары шығарылады (қорытындылау нысандарын мектеп сайлайды). Оқушылардың жазғы кезеңдегі жұмыс нәтижелері "еңбекке баулу" пәні бойынша баға қою кезінде ескеріледі.
Мектеп директоры оқу-тәжірибелік учаскенің жай-күйіне жауап береді, ондағы жұмысқа жалпы басшылықты жүзеге асырады. Ол тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасарымен бірге оқу-тәжірибе учаскесінде оқушылардың сабағын қамтамасыз ету бойынша педагогтер мен көмекші персоналдың міндеттерін айқындайды, оның материалдық базасының дамуын бақылайды.
Алаңдағы жұмысқа тікелей басшылықты, әдетте, биология, география немесе ауыл шаруашылығы еңбегі мұғалімдерінің арасынан мектеп директоры тағайындайтын оқу-тәжірибе учаскесінің меңгерушісі жүзеге асырады. Оқу-тәжірибе алаңын меңгергені үшін мұғалімдерге ынталандыру сипатындағы үстемеақылар мен қосымша ақылар туралы ережеге сәйкес қосымша ақы төленеді. Бастауыш мектепте оқу-тәжірибелік учаскедегі жұмысқа тікелей басшылықты еңбекке баулу мұғалімі немесе бастауыш мектеп мұғалімдерінің бірі жүзеге асырады. Меңгеруші алаңның жай-күйіне және ондағы жұмыстың мазмұнына, оны егіс және отырғызу материалымен, жануарларға арналған азықпен, жабдықтармен және қоршаулармен қамтамасыз етуге жауапты болады, учаскедегі жұмысқа тартылатын қызметкерлерге нұсқама береді, олардың санитариялық-гигиеналық нормаларының, еңбекті қорғау қағидаларының, сондай-ақ өрт қауіпсіздігі қағидаларының сақталуын қамтамасыз етеді. Оқу-тәжірибе алаңындағы жұмысты ұйымдастыру үшін қажетті материалдық құндылықтар оқу-тәжірибе алаңының меңгерушісінде жауапты сақтауда болады. Ол олардың есебін белгіленген тәртіппен жүргізеді[6].
Директордың шаруашылық бөлімі жөніндегі орынбасары оқу-тәжірибелік алаңды қоршаумен, егіс және отырғызу материалымен, азықпен уақтылы қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдайды.
1.2 Оқу-тәжірибе алаңының құрылымы
П.И.Боровицкий, Н.М.Верзилин, Б.В.Всесвятский, В.А.Матисен, И.Н.Пономарева, Н.А.Рыков, М.В.Сыскова және басқа да көрнекті биолог-әдіскерлер оқу-тәжірибелік алаңының құрылымын және оны оқушылардың жалпы білім беруде пайдалану әдістемесін әзірлеуге үлкен үлес қосты.
Айта кету керек, мектеп жанындағы оқу-тәжірибелік алаңының құрылымы туралы осы мәселені арнайы әзірлеген екі ірі әдіскер-П.И.Боровицкий мен Н.М.Верзилин айтқан әртүрлі көзқарастар ба. А.И. Герцен Вырица
П.И.Боровицкийдің айтуынша, оқу-тәжірибелік алаңында өсімдіктерді өсіру бойынша екі бөлім болуы керек: коллекциялық және тәжірибелік. Коллекцияда мәдени өсімдіктердің алуан түрлері өсіріледі: дәнді, жемісті, жапырақты, жидек, техникалық, майлы дақылдар және т.б. сонымен қатар, осы дақылдардың әрқайсысы ауыспалы егіске сәйкес арнайы алаңдарда орналастырылады.[7]
Тәжірибе бөлімінде далалық және көкөніс дақылдарындағы типтік тәжірибелерге арналған алаңдар сыртқы ортаның әсерін немесе басқа тақырып бойынша анықтау үшін сортты сынаудың өсімдік шаруашылығы тәжірибелеріне қойылатын барлық нормалар мен талаптарды сақтай отырып орналастырылады.
Н. М. Верзилиннің айтуынша, бірнеше бөлім нақты бөлінуі керек: далалық, көкөніс, жеміс-жидек, сәндік, биологиялық және зоологиялық. Оқу бағдарламасын орындау үшін ең бастысы-белгілі бір дақылдар өсірілетін, тәжірибелер жүргізілетін биологиялық бөлім, ол сонымен қатар маңызды биологиялық заңдылықтар мен процестердің тірі суреттері болып табылады.
Қазіргі уақытта аталған типтегі мектеп жанындағы оқу-тәжірибелік алаңдар ұйымдастырылды.
Биологиялық бөлімде ботаника бойынша учаске (морфология, систематика бөлімдері; "гүл күнтізбесі" топтамасы, тамыр жүйелерімен эксперименттер) және жалпы биология бойынша учаске ("түр өлшемдері", "селекция әдістері", "жарамдылық" өсімдіктер коллекциясы; табиғи сұрыптау, өзгергіштік, өсімдіктердің өсуі мен дамуына сыртқы жағдайлардың әсері және т.б. бойынша эксперименттер) бар. Дәстүр бойынша, оқу-тәжірибе алаңында мәдени өсімдіктер коллекциялар мен тәжірибелерде қолданылады. Жабайы табиғаттағы жалпы биологиялық заңдылықтарды дәлелдеу үшін, әсіресе өсімдіктер тіршілігіндегі экологиялық заңдылықтарды анықтау үшін мектеп жанындағы алаңныың құрылымына жаңа бөлім -- экология бөлімі енгізілді. Онда барлық коллекциялар мен тәжірибелер жергілікті жабайы түрлердің мысалында жүзеге асырылады. Мысалы, коллекциялар: "Қызыл кітап беттері"," Ерте көктемгі өсімдіктер", "Күзгі гүлді өсімдіктер", "Түрлер популяциясы", "Тіршілік формалары", "Экологиялық топтар", "Кең жапырақты орман өсімдіктері", "Аралас орман өсімдіктері", "Қара қылқан жапырақты орман өсімдіктері","Су өсімдіктері"; тәжірибелер: әр түрлі абиотикалық және биотикалық факторлардың әсері, Дарвин алаңдарының толып кетуі, жасанды су қоймаларының қоныстануы және т. б[8]
2 Оқу-тәжірибе алаңының бөлімдерін жоспарлау
Оқу-тәжірибелік алаңында келесі бөлімдерді орналастыруды жоспарлай алады : көкөніс және дала дақылдары, гүлді-сәндік, жеміс-жидек, дендрологиялық, бастауыш сынып бөлімі, коллекциялық, қорғалған топырақ, географиялық алаң және т.б. шағын зоологиялық бөлім ұйымдастыра алады(омарта, құс, қоян). Олардың әрқайсысының өлшемдері мектептің оқу жоспарымен және учаскенің жалпы көлемімен анықталады. Ауданы 0,5 га мектептің оқу-тәжірибелік алаңының мынадай бөлімдері болуы мүмкін: бастауыш сынып оқушыларына арналған бөлім -- 400 м2, далалық және көкөніс дақылдары бөлімдері -- 1200 м2, жеміс-жидек бөлімі -- 2300 м2, гүлді -- сәндік бөлім -- 400 м2, коллекциялық бөлім -- 350 м2, қорғалған топырақ - 170 м2, "жасыл сынып" -- 30 м2, географиялық алаң-100 м2. Бастауыш сынып бөлімі аймақта жиі кездесетін мәдени және жабайы өсімдіктермен ұсынылған. Бұл бөлім кішкентай, өйткені осы жастағы оқушыларға өсімдіктерге күтім жасау қиын[9].
Көкөніс және дала дақылдары бөлімі (ауыспалы егіс жүйесінде)- осы жерде аудандастырылған және перспективалы өсімдік сорттарын өсіру және оларға тиісті тәжірибелер жүргізу үшін ұйымдастырылады. Өсімдіктерді белгілі бір ауыспалы егіс жүйесінде өсіру керек. Оқу-тәжірибе учаскесінде тәжірибелік және зерттеу жұмыстарын жүргізу кезінде уақтылы бақылау жүргізу және жазбаларды нақты жүргізу өте маңызды. ( 2-сурет)
2-сурет.Көкеніс пен дәнді-дақылдар бөлімі
Біржылдық, екіжылдық және көпжылдық өсімдіктер, сондай-ақ кейбір бұталар (сирень, раушан, жасмин және т.б.) болуы керек алаңның кіреберісінде немесе ортасында орналасқан гүлді-сәндік (гүл бақшасы) бөлім. Гүлді безендіруді жоспарлау шарттарының бірі-оның көркемдік дизайнының қарапайымдылығы, анықтығы мен айқындылығы, сәндік өсімдіктердің биологиялық сипаттамалары жағдайында қатаң таңдау. Гүл бақшасының көктемнен күзге дейін үздіксіз гүлденуі үшін тек көпжылдықтарды қолдана отырып немесе оларды жыл сайын біріктіре отырып, әртүрлі гүлдену кезеңдері бар өсімдіктерді таңдау керек.[10,11]
Дендрологиялық бөлім мектеп аумағында ағаш өсімдіктерінің массивін құру және ағаш-бұта өсімдіктерінің жекелеген түрлерін, түрлері мен формаларын зерттеу бойынша тәжірибелік жұмыстарды орындау үшін ұйымдастырылады. ( 3-сурет)
3-сурет. Дендрологиялық бөлім
Қорғалған топырақ бөлімі оқушыларды көшеттер мен ерте көкөністерді өсіру техникасымен таныстыру, оқу-тәжірибелік учаскені көкөніс және гүл өсімдіктерінің көшеттерімен қамтамасыз ету үшін ұйымдастырылады.
Питомнигі бар жеміс-жидек бақшасы студенттерді әртүрлі түрлермен, жеміс-жидек ағаш, бұта және шөпті өсімдіктердің сорттарымен, олардың биологиялық ерекшеліктерімен таныстыру үшін, сонымен қатар бақша өсімдіктерін өсіру және күту дағдыларын игеру үшін қызмет етеді.
Өсімдіктер биологиясы бөлімі ботаника, жалпы биология және зоология үшін тәрбиелік маңызы бар. (4-сурет) Мұнда ең маңызды биологиялық заңдылықтарды анықтайтын тәжірибелер қойылады. Бөлімге Дарвин алаңы, тамыр жүйесінің өсуін бақылауға арналған қораптар кіреді[12].
4-сурет.Өсімдіктер биологиясы бөлімі
Метеорологиялық алаң оқушыларды табиғат құбылыстарын зерттеу тәсілдерімен таныстырады, олардың табиғатқа деген қызығушылығын оятады, табиғат пен ауа-райын бақылаушыларды тәрбиелейді.
Зоологиялық бөлімде әртүрлі тұқымдардың көгершіндері, қояндар, тауықтар және басқалар болуы мүмкін. Бұл жануарлар "жануарлар" және "адам" (авитаминоз, рефлекстер) бөлімдерінде, әсіресе "Жалпы биология" бөлімінде тәжірибелер мен бақылауларға ыңғайлы. Егер кішкене тоған болса, онда гидраларды, моллюскаларды, балықтарды, қосмекенділерді өсіру жұмыстарын ұйымдастыру керек. Сол бөлімде құрттардың және жер қоңыздарының кейбір түрлерінің өмір салты мен топырақ түзілуін бақылау алаңдары орналастырылған. Оқу-тәжірибе алаңындағы оқушылардың негізгі жұмысы көктемгі және күзгі кезеңдерде жүзеге асырылады. Алаңда жұмыс істеу үшін 4-5 оқушыдан тұратын бригадалар құрылады. Оқу-тәжірибелік алаңның әр бөлімінде балалар бірдей қызмет түрлерімен айналысады: олар топырақты өңдейді, әр нақты дақыл өсірудің ауылшаруашылық технологиясын ескере отырып коллекциялар өсіреді, тәжірибелер қояды, бақылау жүргізеді. Күзгі кезеңде егін жиналады, жинауға арналған материал, қыста топырақты өңдейді, қорытындылайды[13].
Көктемгі жұмыстар аяқталғаннан кейін еңбек қызметінің нәтижелерін бағалау алаңына тексеру жүргізіледі. Оқушылар барлық сынып алдында атқарылған жұмыстар туралы есеп береді және жазғы кезеңге жоспар жасайды.
Оқу-тәжірибе алаңындағы жұмыстың негізгі бөлігін тәжірибе жасау құрайды. Тәжірибені оқушылар тобы жүргізеді, бірақ әр уақытта. Бүкіл топ тәжірибе жинақтап, қорытындылайды. Жазда жеке жұмыс жүргізіледі, кейде оны басқа жұмыс аймағына ... жалғасы
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
Ұстаз институты
Химия және биология __________кафедрасы
КУРСТЫҚ Жұмыс
Биологияны оқыту әдістемесі_________________________ ____пәні бойынша
Тақырыбы: Мектеп жанындағы оқу тәжірибе алаңының маңызы
Білімгер _ Қуандықова Айниса Тобы___ХБ-19-1 ___________________
аты-жөні қолы
Жетекші Аға оқытушы __Абжапарова А.С.
қызметі аты-жөні
Қорғауға жіберілді ____________________20____ж. __ _____________________
қолы
Жұмыс қорғалды __________________20__ж. бағасы ____________________
жазбаша
Комиссия мүшелері: _________________________ _____ ______________________
аты-жөні қолы
______________________________ ___ ___________________
аты-жөні қолы
Тараз 2021
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Оқу-тәжірибе алаңының мақсаты, оның кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ...4
1.1 Жұмыстың мазмұны және ұйымдастырылуы ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .7
1.2 Оқу-тәжірибе алаңының құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
2. Оқу-тәжірибе алаңының бөлімдерін жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...10
3. Мектеп жанынан құрылған оқу-тәжірибелік алаңындағы қауіпсіздік ережелері мен талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
3.1 Жалпы қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
3.2 Жұмыс басталар алдындағы қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..14
3.3 Жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..15
3.4 Апаттық жағдайлардағы қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .16
3.5 Жұмыс аяқталғаннан кейінгі қауіпсіздік талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..16
4. Оқу-тәжірибе алаңына күтім жасаудың агротехникасы ... ... ... ... ... .. ..17
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .24
КІРІСПЕ
Курстық жұмыстың өзектілігі: Мектеп жанындағы оқу-тәжірибе алаңының балаларүшін маңызы, оның ерекшеліктері мен балаға берер әсері жайлы мәліметтер жинап, қорытындылау.
Жұмыстың мақсаты:
Оқу-тәжірибе алаңының сипаттамаларына үңіліп, толық түсінідіру. Ерекшеліктері мен пайдасына тоқталу;
Оқу-тәжірибе алаңының балаға берер әсеріне тоқталу;
Жұмыстың міндеттері:
1.Мектеп жанындағы оқу-тәжірибе алаңы туралы нақты мәліметтер жинау.
2.Мектеп биология пәнінің материалдық базасы ретінде оқу-тәжірибе алаңының жалпы сипаттамасына талдау жасау;
Зерттеу нысаны: Оқу-тәжірибе алаңы
Зерттеу әдісі: Зерттеу, анықтау, талдау.
Түйінді сөздер: мектеп, оқу-тәжірибе алаңы, тәрбие, биология;
Жұмыстың практикалық маңызы: Маған берілген курстық жұмыстың тақырыбы Мектеп жанындағы оқу тәжірибе алаңының маңызы деп аталады. Бұл курстық жұмыс арқылы мен алдымен оқу-тәжірибе алаңы туралы толық мәлімет аламын. Оның балаға әсері, балаға қызығушылығына қалай әсер беретінін, оның менің пәнімде қандай маңызыбар екендігіне алдыға уақытта толық тоқталатын боламын.
Биологияны оқыту практикасында мектептің оқу-тәжірибелік алаңына ерекше рөл беріледі. Мұнда оқушылар бақша және бақша өсімдіктерімен, дала және техникалық дақылдармен, арамшөптермен, зиянкестермен танысады, өсімдіктерге күтім жасау дағдылары мен дағдыларын игереді. Мектеп жанындағы алаңдағы тірі объектілермен оқу-зерттеу қызметі оқушылардың адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруды, табиғатқа деген сүйіспеншілік пен ұқыпты қарым-қатынасты тәрбиелеуді, еңбек қызметіне құрмет көрсетуді қамтамасыз етеді. Ұзақ және әр түрлі жұмыстар тәжірибені соңына дейін жеткізуге, уақтылы бақылау жүргізуге және оларды түзетуге деген ұмтылыс сияқты ерікті сапаны қалыптастыруға ықпал етеді.
Маңызды міндет-оқушыларды мәдени өсімдіктермен және ауылшаруашылық процестерімен таныстыру. Ол үшін алаңда әртүрлі мәдени өсімдіктердің коллекциялары өсіріледі және өнімділікті арттыру, өсірудің оңтайлы жағдайларын анықтау, енгізу, сортты сынау және т. б. бойынша тәжірибелер жасалады.
Ол оқу-тәжірибе алаңында 7-11 сыныптарға арналған ботаника, зоология және жалпы биология бойынша сабақтар мен экскурсиялар өткізіледі. Сонымен қатар, олар сабақтан тыс жұмыстарды, юннат, экологиялық және тәжірибелік жұмыстарды жүзеге асырады.
1 Оқу-тәжірибе алаңының мақсаты, оның кезеңдері
Оқу-тәжірибе алаңы бастауыш, негізгі және толық жалпы орта білім беретін мектептерде, тереңдетілген мектептерде құрылады.
Жаратылыстану, биология, экология, еңбекке оқыту бойынша оқу және сыныптан тыс сабақтар өткізу үшін, жазғы тапсырмаларды орындауы, пайдалы өнімді өсіру бойынша оқушылардың қоғамдық пайдалы, өнімді еңбегін ұйымдастыру үшін жекелеген пәндерді, лицейлерді, гимназияларды, мектеп-интернаттарды зерделеумен (көкөніс дақылдары, гүл дақылдарының көшеттері, ағаш-бұта тұқымдыларының көшеттері), оқушылармен сабақтарға арналған үлестірмелі және демонстрациялық материалдарды дайындау[1].
Биологияны оқыту практикасында мектептің оқу-тәжірибелік учаскесіне ерекше рөл беріледі. Мектептің оқу-тәжірибелік алаңы-бұл сабақтарға, практикалық сабақтарға, тәжірибелер мен бақылауларға арналған ашық аспан астындағы биология зертханасы, әр түрлі табиғи көрнекі құрал және демонстрациялық және үлестірмелі материалдар көзі. Мектеп бөлімі еңбек тәрбиесіндегі алғашқы буын ретінде қарастырылуы керек. Оқу-тәжірибе алаңы оқушылардың тәжірибелік жұмысының негізі болып табылады. Онда жұмыс істей отырып, олар тірі өсімдіктер мен жануарларға Биология туралы білімдерін нығайтады, ауылшаруашылық өсімдіктерін өсірудің негізгі агрономиялық әдістері мен жануарларға күтім жасау және белгілі бір жүйеде олармен жұмыс істеу дағдылары туралы нақты түсінік алады.
Мектептің оқу-тәжірибелік алаңының жұмыс істеуі білім беру міндеттерінің кешенін шешуге мүмкіндік береді:
жоғарыда аталған пәндер бойынша оқушылардың білімін жетілдіру;
өсімдіктерді өсіру, өсімдіктер мен жануарларға күтім жасау бойынша практикалық дағдыларды қалыптастыру;
мектеп аумағындағы қоршаған ортаның жай-күйін бағалаумен, мектеп аумағын абаттандыру бойынша шараларды жобалаумен байланысты зияткерлік және практикалық дағдыларды қалыптастыру;
өсімдіктер мен жануарларды зерттеуге оқушылардың қызығушылығын дамыту;
оқушылардың еңбекке, қоршаған ортаға, оны сақтау және жақсарту жөніндегі қызметке жауапты көзқарасын қалыптастыру;
оқушылардың эстетикалық сезімдерін дамыту;
мектеп оқушыларының өсімдіктерді өсіруге, өсімдіктер мен жануарларға күтім жасауға байланысты мамандықтарға деген қызығушылығын дамыту.
Жалпы білім беретін орта мектеп үшін ұсынылатын алаң -- мектеп айналасындағы барлық өңделетін аумақты қоса алғанда, кемінде 0,5 га. Мектептердің оқу-тәжірибелік алаңдарында далалық (дәнді, техникалық, жем-шөп) және көкөніс, жеміс-жидек, гүл-сәндік дақылдар, ағаш -- бұталар, дәрілік өсімдіктер, бастауыш сыныптың бөлімдерінде ұйымдастырылады;
Экологиялық, жалпы биология, зоологиялық бөлімдер жоғары сыныптарға бөлінуі мүмкін.
Жалпы, биология және ауылшаруашылық жұмыстары курсында қоғам мен табиғаттың өзара әрекеттесуін зерттеу дәйектілігі бірнеше кезеңнен тұрады.
Бірінші кезеңде табиғат объектілері мен жабайы табиғат құбылыстарын білуге қажеттілік пен тілек, ұмтылыс пен қызығушылық мотивтері қалыптасады. Мұнда танымдық қажеттілік пен экологияға деген қызығушылық, мектеп оқушыларының жабайы табиғатқа: өсімдіктерге, жануарларға, жалпы табиғи қауымдастықтарға, адамның денсаулығына деген көзқарасының табиғаты пайда болады; экологиялық білімнің тереңдігімен, моральдық және құқықтық нормалар мен ережелерді сақтау қажеттілігі мен әдетінің даму деңгейімен, ұлттық экологиялық дәстүрлерді игерумен анықталады[2].
Екінші кезеңде адам қоғамы мен жабайы табиғат арасындағы нақты қарама-қайшылықтардың нәтижесінде экологиялық мәселелерді тұжырымдалады. Экологиялық фактор ретінде адамның іс-әрекеті негізінде табиғи жүйелердің мүмкін болатын өзгерістері болжанады.
Үшінші кезеңде оқушылар қазіргі экологиялық проблемалардың себептерін түсінеді, оларды шешу жолдарын қарастырады.
Төртінші кезеңде табиғатты қорғау идеялары негізінде адам мен қоғамның экологиялық жүйелермен өзара әрекеттесуінің ғылыми негіздері ашылады. Оқушылар оқу-тәжірибелік учаскеде Тәжірибелік зерттеулер орындайды, қалалық, аудандық және облыстық конференцияларда белсенді сөз сөйлейді, жүлделі орындарға ие болады.
Бесінші кезең - практикалық. Бұл кезеңде оқушының адам ортасын сақтауға, табиғатты ұтымды пайдалану нормаларын игеруге нақты үлесі қамтамасыз етіледі.
Әр кезеңде экологиялық жауапкершілікті қалыптастырудың әдістері мен әдістері сыртқы белгіленген экологиялық бағыттарды ішкі, дүниетанымдық жоспарға айналдыруға бағытталған: ғылыми ұғымдар, моральдық және құқықтық қағидалар мен ережелер, этикалық категориялар, адамның табиғатқа танымдық көзқарасын білдіретін нақты ғылыми идеялар.
Осы кезең-кезеңмен зерттеуді биология курсы мен ауылшаруашылық еңбектерін зерттеуді басшылыққа алады.
Оқу-тәжірибелік учаскенің құрамына сондай-ақ қорғалған топырақ (жылыжай), "жасыл сынып", қосалқы үй-жай, географиялық алаң кіреді. Бөлімдердің арақатынасын мектеп басшысы биология және еңбекке баулу мұғалімдерімен бірлесіп анықтайды, мектептің орналасқан жеріне (республиканың солтүстік, орта немесе оңтүстік бөлігінде, қалада немесе ауылдық жерлерде), жұмыстағы таңдаған бағытына, жұмысқа тартылатын оқушылар санына байланысты әр түрлі болуы мүмкін.
Мектептің оқу-тәжірибелік алаңының қандай да бір бөлімдерінде өсіру үшін дақылдарды таңдау оқу-тәрбие үрдісінің қажеттілігімен, табиғи-климаттық жағдайымен , мектептің жағдайымен (қалалық, ауылдық) және оның тұқым мен көшет материалын сатып алу мүмкіндіктерімен айқындалады.
Жалпы білім беру бағдарламалары мен мектептің оқу жоспарында көзделген оқушылардың өнімді еңбегін ұйымдастыру кезінде оқу-тәжірибе алаңының тиісті бөлімдері ағаш-бұта тәлімбағының, гүл-сәндік дақылдар алаңының, картоп пен көкөніс және т. б. өсіруге арналған өндірістік бөлімнің құрылуымен кеңейтілуі мүмкін (1-сурет).
"Жасыл сынып" еңбекке баулу және жаратылыстану пәндері бойынша сабақтарға арналады, ол оқу-көрнекі құралдармен және оқу жабдықтарымен жабдықталады.
Қосалқы үй-жайда ауыл шаруашылығы , алғашқы көмек көрсету үшін қажетті дәрі-дәрмектер мен таңу материалдары бар дәрі қобдишасы сақталады. Өрт сөндіру жабдықтары шаруашылық бөлмеге тікелей жақын жерде орнатылған. Тыңайтқыштар атауы анық жазылған арнайы ыдыста сақталады.
Сайттың айналасында табиғи (жасыл кеңістіктерден) немесе жасанды қоршаулар жасалады. Алаң өсімдіктерді суару үшін сумен қамтамасыз етіледі[3].
Алаңда өндірілген өнім мектеп асханасында оқушылардың тамақтануын ұйымдастыру үшін (ауыл шаруашылығы өнімдері), мектепті және оның аумағын, мектеп оқушылары тұрып жатқан үйлердің аулаларын (бөлме өсімдіктері, ашық топырақтағы гүл дақылдары, ағаш-бұталар) көгалдандыру үшін пайдаланылуы, сондай-ақ қолданыстағы заңнамаға сәйкес сатылуы мүмкін.
1-сурет. Мектеп жанынан құрылған оқу-тәжірибе алаңы
1.1 Жұмыстың мазмұны және ұйымдастырылуы
Мектептің оқу-тәжірибелік алаңынағы оқушылардың жұмысы еңбекке баулу сабақтарына, сондай-ақ жаратылыстану, биология, экология бойынша практикалық жұмыстарға бөлінген уақыт есебінен жүзеге асырылады.
Оқу-тәжірибе алаңындағы оқушылардың еңбек режимі жалпы білім беретін мектептерде биологияны зерделеу кезіндегі қауіпсіздік техникасы жөніндегі қағидаларды ескере отырып. Оқушылар алаңдағы жұмысқа дейін қауіпсіздік ережелерімен танысқаннан кейін рұқсат етіледі. Алаңда жұмыс істеу үшін әр сыныптың оқушыларынан 15 адамнан аспайтын топтар құрылады[4].
Алаңдағы оқушылардың жұмысы мектептің оқу-тәрбие жұмысы жоспарының құрамдас бөлігі болып табылатын жоспарға сәйкес ұйымдастырылады. Оған келесі бөлімдерді қосқан жөн:
оқу-тәжірибе учаскесінің жалпы сипаттамасы (ауданы, бөлімдері, олардың көлемі мен орналасуы);
өткен жылғы жұмысты талдау;
жаңа оқу жылына жұмыстың міндеттері;
Жұмыстың мазмұны және ұйымдастырылуы:
қолда бар және өсіруге жоспарланған өсімдіктердің тізбесі;
ұсталатын жануарлардың тізбесі;
тәжірибелер мен бақылаулардың тақырыптары;
биология бойынша жазғы тапсырмалар тәртібімен және ауыл шаруашылығы еңбегі сабақтарында дайындау үшін жоспарланған көрнекі құралдардың тізбесі;
учаскедегі, оның ішінде жазғы каникул кезеңіндегі оқушылардың жұмыс кестесі;
учаскедегі оқушылардың жұмысына басшылық ету (учаскедегі жұмысқа жауапты мұғалімдерді, сынып жетекшілерін, ұзартылған күн топтарының тәрбиешілерін, олардың жұмыс кестесін, оның ішінде каникул уақытында бекіту);
учаскедегі жұмысты материалдық қамтамасыз ету: жабдыққа, тыңайтқыштарға, егіс және отырғызу материалына, жануарларға арналған азыққа және т. б. қажеттілікті айқындау.;
жұмысты қорытындылау формалары[5].
Жұмыс жоспарына бөлімдер мен өсірілетін дақылдарды орналастыру схемасы қоса беріледі.
Күн сайын оқу жылының басында алаңдағы жұмыстың қорытындылары шығарылады (қорытындылау нысандарын мектеп сайлайды). Оқушылардың жазғы кезеңдегі жұмыс нәтижелері "еңбекке баулу" пәні бойынша баға қою кезінде ескеріледі.
Мектеп директоры оқу-тәжірибелік учаскенің жай-күйіне жауап береді, ондағы жұмысқа жалпы басшылықты жүзеге асырады. Ол тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасарымен бірге оқу-тәжірибе учаскесінде оқушылардың сабағын қамтамасыз ету бойынша педагогтер мен көмекші персоналдың міндеттерін айқындайды, оның материалдық базасының дамуын бақылайды.
Алаңдағы жұмысқа тікелей басшылықты, әдетте, биология, география немесе ауыл шаруашылығы еңбегі мұғалімдерінің арасынан мектеп директоры тағайындайтын оқу-тәжірибе учаскесінің меңгерушісі жүзеге асырады. Оқу-тәжірибе алаңын меңгергені үшін мұғалімдерге ынталандыру сипатындағы үстемеақылар мен қосымша ақылар туралы ережеге сәйкес қосымша ақы төленеді. Бастауыш мектепте оқу-тәжірибелік учаскедегі жұмысқа тікелей басшылықты еңбекке баулу мұғалімі немесе бастауыш мектеп мұғалімдерінің бірі жүзеге асырады. Меңгеруші алаңның жай-күйіне және ондағы жұмыстың мазмұнына, оны егіс және отырғызу материалымен, жануарларға арналған азықпен, жабдықтармен және қоршаулармен қамтамасыз етуге жауапты болады, учаскедегі жұмысқа тартылатын қызметкерлерге нұсқама береді, олардың санитариялық-гигиеналық нормаларының, еңбекті қорғау қағидаларының, сондай-ақ өрт қауіпсіздігі қағидаларының сақталуын қамтамасыз етеді. Оқу-тәжірибе алаңындағы жұмысты ұйымдастыру үшін қажетті материалдық құндылықтар оқу-тәжірибе алаңының меңгерушісінде жауапты сақтауда болады. Ол олардың есебін белгіленген тәртіппен жүргізеді[6].
Директордың шаруашылық бөлімі жөніндегі орынбасары оқу-тәжірибелік алаңды қоршаумен, егіс және отырғызу материалымен, азықпен уақтылы қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылдайды.
1.2 Оқу-тәжірибе алаңының құрылымы
П.И.Боровицкий, Н.М.Верзилин, Б.В.Всесвятский, В.А.Матисен, И.Н.Пономарева, Н.А.Рыков, М.В.Сыскова және басқа да көрнекті биолог-әдіскерлер оқу-тәжірибелік алаңының құрылымын және оны оқушылардың жалпы білім беруде пайдалану әдістемесін әзірлеуге үлкен үлес қосты.
Айта кету керек, мектеп жанындағы оқу-тәжірибелік алаңының құрылымы туралы осы мәселені арнайы әзірлеген екі ірі әдіскер-П.И.Боровицкий мен Н.М.Верзилин айтқан әртүрлі көзқарастар ба. А.И. Герцен Вырица
П.И.Боровицкийдің айтуынша, оқу-тәжірибелік алаңында өсімдіктерді өсіру бойынша екі бөлім болуы керек: коллекциялық және тәжірибелік. Коллекцияда мәдени өсімдіктердің алуан түрлері өсіріледі: дәнді, жемісті, жапырақты, жидек, техникалық, майлы дақылдар және т.б. сонымен қатар, осы дақылдардың әрқайсысы ауыспалы егіске сәйкес арнайы алаңдарда орналастырылады.[7]
Тәжірибе бөлімінде далалық және көкөніс дақылдарындағы типтік тәжірибелерге арналған алаңдар сыртқы ортаның әсерін немесе басқа тақырып бойынша анықтау үшін сортты сынаудың өсімдік шаруашылығы тәжірибелеріне қойылатын барлық нормалар мен талаптарды сақтай отырып орналастырылады.
Н. М. Верзилиннің айтуынша, бірнеше бөлім нақты бөлінуі керек: далалық, көкөніс, жеміс-жидек, сәндік, биологиялық және зоологиялық. Оқу бағдарламасын орындау үшін ең бастысы-белгілі бір дақылдар өсірілетін, тәжірибелер жүргізілетін биологиялық бөлім, ол сонымен қатар маңызды биологиялық заңдылықтар мен процестердің тірі суреттері болып табылады.
Қазіргі уақытта аталған типтегі мектеп жанындағы оқу-тәжірибелік алаңдар ұйымдастырылды.
Биологиялық бөлімде ботаника бойынша учаске (морфология, систематика бөлімдері; "гүл күнтізбесі" топтамасы, тамыр жүйелерімен эксперименттер) және жалпы биология бойынша учаске ("түр өлшемдері", "селекция әдістері", "жарамдылық" өсімдіктер коллекциясы; табиғи сұрыптау, өзгергіштік, өсімдіктердің өсуі мен дамуына сыртқы жағдайлардың әсері және т.б. бойынша эксперименттер) бар. Дәстүр бойынша, оқу-тәжірибе алаңында мәдени өсімдіктер коллекциялар мен тәжірибелерде қолданылады. Жабайы табиғаттағы жалпы биологиялық заңдылықтарды дәлелдеу үшін, әсіресе өсімдіктер тіршілігіндегі экологиялық заңдылықтарды анықтау үшін мектеп жанындағы алаңныың құрылымына жаңа бөлім -- экология бөлімі енгізілді. Онда барлық коллекциялар мен тәжірибелер жергілікті жабайы түрлердің мысалында жүзеге асырылады. Мысалы, коллекциялар: "Қызыл кітап беттері"," Ерте көктемгі өсімдіктер", "Күзгі гүлді өсімдіктер", "Түрлер популяциясы", "Тіршілік формалары", "Экологиялық топтар", "Кең жапырақты орман өсімдіктері", "Аралас орман өсімдіктері", "Қара қылқан жапырақты орман өсімдіктері","Су өсімдіктері"; тәжірибелер: әр түрлі абиотикалық және биотикалық факторлардың әсері, Дарвин алаңдарының толып кетуі, жасанды су қоймаларының қоныстануы және т. б[8]
2 Оқу-тәжірибе алаңының бөлімдерін жоспарлау
Оқу-тәжірибелік алаңында келесі бөлімдерді орналастыруды жоспарлай алады : көкөніс және дала дақылдары, гүлді-сәндік, жеміс-жидек, дендрологиялық, бастауыш сынып бөлімі, коллекциялық, қорғалған топырақ, географиялық алаң және т.б. шағын зоологиялық бөлім ұйымдастыра алады(омарта, құс, қоян). Олардың әрқайсысының өлшемдері мектептің оқу жоспарымен және учаскенің жалпы көлемімен анықталады. Ауданы 0,5 га мектептің оқу-тәжірибелік алаңының мынадай бөлімдері болуы мүмкін: бастауыш сынып оқушыларына арналған бөлім -- 400 м2, далалық және көкөніс дақылдары бөлімдері -- 1200 м2, жеміс-жидек бөлімі -- 2300 м2, гүлді -- сәндік бөлім -- 400 м2, коллекциялық бөлім -- 350 м2, қорғалған топырақ - 170 м2, "жасыл сынып" -- 30 м2, географиялық алаң-100 м2. Бастауыш сынып бөлімі аймақта жиі кездесетін мәдени және жабайы өсімдіктермен ұсынылған. Бұл бөлім кішкентай, өйткені осы жастағы оқушыларға өсімдіктерге күтім жасау қиын[9].
Көкөніс және дала дақылдары бөлімі (ауыспалы егіс жүйесінде)- осы жерде аудандастырылған және перспективалы өсімдік сорттарын өсіру және оларға тиісті тәжірибелер жүргізу үшін ұйымдастырылады. Өсімдіктерді белгілі бір ауыспалы егіс жүйесінде өсіру керек. Оқу-тәжірибе учаскесінде тәжірибелік және зерттеу жұмыстарын жүргізу кезінде уақтылы бақылау жүргізу және жазбаларды нақты жүргізу өте маңызды. ( 2-сурет)
2-сурет.Көкеніс пен дәнді-дақылдар бөлімі
Біржылдық, екіжылдық және көпжылдық өсімдіктер, сондай-ақ кейбір бұталар (сирень, раушан, жасмин және т.б.) болуы керек алаңның кіреберісінде немесе ортасында орналасқан гүлді-сәндік (гүл бақшасы) бөлім. Гүлді безендіруді жоспарлау шарттарының бірі-оның көркемдік дизайнының қарапайымдылығы, анықтығы мен айқындылығы, сәндік өсімдіктердің биологиялық сипаттамалары жағдайында қатаң таңдау. Гүл бақшасының көктемнен күзге дейін үздіксіз гүлденуі үшін тек көпжылдықтарды қолдана отырып немесе оларды жыл сайын біріктіре отырып, әртүрлі гүлдену кезеңдері бар өсімдіктерді таңдау керек.[10,11]
Дендрологиялық бөлім мектеп аумағында ағаш өсімдіктерінің массивін құру және ағаш-бұта өсімдіктерінің жекелеген түрлерін, түрлері мен формаларын зерттеу бойынша тәжірибелік жұмыстарды орындау үшін ұйымдастырылады. ( 3-сурет)
3-сурет. Дендрологиялық бөлім
Қорғалған топырақ бөлімі оқушыларды көшеттер мен ерте көкөністерді өсіру техникасымен таныстыру, оқу-тәжірибелік учаскені көкөніс және гүл өсімдіктерінің көшеттерімен қамтамасыз ету үшін ұйымдастырылады.
Питомнигі бар жеміс-жидек бақшасы студенттерді әртүрлі түрлермен, жеміс-жидек ағаш, бұта және шөпті өсімдіктердің сорттарымен, олардың биологиялық ерекшеліктерімен таныстыру үшін, сонымен қатар бақша өсімдіктерін өсіру және күту дағдыларын игеру үшін қызмет етеді.
Өсімдіктер биологиясы бөлімі ботаника, жалпы биология және зоология үшін тәрбиелік маңызы бар. (4-сурет) Мұнда ең маңызды биологиялық заңдылықтарды анықтайтын тәжірибелер қойылады. Бөлімге Дарвин алаңы, тамыр жүйесінің өсуін бақылауға арналған қораптар кіреді[12].
4-сурет.Өсімдіктер биологиясы бөлімі
Метеорологиялық алаң оқушыларды табиғат құбылыстарын зерттеу тәсілдерімен таныстырады, олардың табиғатқа деген қызығушылығын оятады, табиғат пен ауа-райын бақылаушыларды тәрбиелейді.
Зоологиялық бөлімде әртүрлі тұқымдардың көгершіндері, қояндар, тауықтар және басқалар болуы мүмкін. Бұл жануарлар "жануарлар" және "адам" (авитаминоз, рефлекстер) бөлімдерінде, әсіресе "Жалпы биология" бөлімінде тәжірибелер мен бақылауларға ыңғайлы. Егер кішкене тоған болса, онда гидраларды, моллюскаларды, балықтарды, қосмекенділерді өсіру жұмыстарын ұйымдастыру керек. Сол бөлімде құрттардың және жер қоңыздарының кейбір түрлерінің өмір салты мен топырақ түзілуін бақылау алаңдары орналастырылған. Оқу-тәжірибе алаңындағы оқушылардың негізгі жұмысы көктемгі және күзгі кезеңдерде жүзеге асырылады. Алаңда жұмыс істеу үшін 4-5 оқушыдан тұратын бригадалар құрылады. Оқу-тәжірибелік алаңның әр бөлімінде балалар бірдей қызмет түрлерімен айналысады: олар топырақты өңдейді, әр нақты дақыл өсірудің ауылшаруашылық технологиясын ескере отырып коллекциялар өсіреді, тәжірибелер қояды, бақылау жүргізеді. Күзгі кезеңде егін жиналады, жинауға арналған материал, қыста топырақты өңдейді, қорытындылайды[13].
Көктемгі жұмыстар аяқталғаннан кейін еңбек қызметінің нәтижелерін бағалау алаңына тексеру жүргізіледі. Оқушылар барлық сынып алдында атқарылған жұмыстар туралы есеп береді және жазғы кезеңге жоспар жасайды.
Оқу-тәжірибе алаңындағы жұмыстың негізгі бөлігін тәжірибе жасау құрайды. Тәжірибені оқушылар тобы жүргізеді, бірақ әр уақытта. Бүкіл топ тәжірибе жинақтап, қорытындылайды. Жазда жеке жұмыс жүргізіледі, кейде оны басқа жұмыс аймағына ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz