ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ СӨЙЛЕУ ӘРЕКЕТІ МЕН ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН ЗЕРТТЕУ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х. ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ

ФакультетИнститут: Ұстаз
Кафедра Педагогикалық психология

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Эксперименттік педагогика және психология пәні бойынша
Тақырыбы: Жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетінің теориялық негізі

Студент: Сұлтанбай А. ____________ Тобы: ПиП 19-1
қолы

Жетекші: Бүйембаева Ш.Б . _______________
қолы

Жұмыс қорғалды: _____________ 2021ж. Баға: __________
жазумен

Комиссия мүшелері: Сматова К.Б. ____________
қолы
Буйембаева Ш. Б. ____________
қолы
Сабралиева Ж.Т. ____________
қолы

Тараз, 2021ж.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х.ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
Кафедра Педагогикалық психология
Тапсырма:
Студент: ПиП 19-1 ; Сұлтанбай Ақжарқын
Эксперименттік педагогика және психология пәні бойынша
1.Тақырыбы: Жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетінің теориялық негізі
2.Тапсырма бойынша арнайы нұсқаулар: Курстық жұмыс М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті курстық жобасы туралы ереже 09.11.2020 сәйкес болу керек.

1. Есептік түсіндірме жазбаның (жұмыстың) негізгі бөлімдері

Орындау кестесі

Көлемі (%)

Орындау мерзімі

Кіріспе және басты бет

20%

1 - 4 апта

1 - тарау

25%

5 - 8 апта

2 - тарау

25%

9 - 10 апта

Қорытынды

10%

11 апта

2. Графикалық материалдың тізбесі (сызбалар масштабын көрсете отырып)

20%

12 апта
3. Жұмысты рәсімдеу

13 апта
4. Жұмысты қорғау
100%
14 апта

Тапсырма кафедра отырысында бекітілді ______2021ж. Хаттама №

Жетекшісі: аға оқытушы, Бүйембаева Ш. Б. ____________
лауазымы аты-жөні қолы
Тапсырманы орындауға қабылдады ____________2021ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 ЖАСӨСПІРІМДІҢ СӨЙЛЕУ ӘРЕКЕТІ МЕН ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..5
1.2Жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетін дамытудың психологиялық маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
2ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ СӨЙЛЕУ ӘРЕКЕТІ МЕН ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІН ЗЕРТТЕУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
2.1Жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетінің дамуын анықтаушы әдістер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2 Түзету-дамыту жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 21

КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Білім алудың нәтижесі сыни ойлау, өз бетінше іздену мен ақпаратты терең талдауға бейімделуі болуы керек деп еліміздің тұңғыш президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында айтып өткен еді [1].
Тілдік және сөйлеу қабілеттерін дамыту негізінде, сөйлеуді қабылдау және сөйлеуді тудыру процестерін зерттеу сөйлеудің сана мен бейсана, эмоциялар мен интеллект арасындағы қарым-қатынасын зерттеу арқылы өтті. Сонымен қатар, барлық психикалық процестер, когнитивті де, эмоционалды да, тек сөйлеумен ұштасып қана қоймай, сөйлеу әрекетінің ажырамас компоненттері ретінде қарастырылды. Сондай-ақ, біз сөйлеу әрекетінің психикалық қасиеттері мен жеке күйлерімен қарым-қатынасы тұрғысынан қарастырылады. Шет тілін оқыту материалында сөйлеудің танымдық (қабылдау, зейін, есте сақтау, ойлау, қиял) аспектісі, оның психодинамикалық (ынталандырушы, аффективті, эмоционалды) жағы мен сөйлеудің коммуникативті аспектісі арасында өзара байланысқан.
Жасөспірімнің дамуы оның отбасы, әлеуметтік және өмір сүріп отырған ортасына байланысты жүреді. Оған құрдастары, туыстары және басқа ересектер, сондай-ақ діни ұйымдар, мектеп және оған тиесілі топтар әсер етеді. Оған бұқаралық ақпарат құралдары, ол өсетін мәдени орта, ұлттық және жергілікті көшбасшылар және әлемде болып жатқан оқиғалар әсер етеді. Бұл көбінесе қоғамның және айналадағы өмір сүру жағдайларының нәтижесі болып саналады.
Танымдық қабілеттерге қатысты ақпараттық-бағдарланған тәсіл жасөспірім ақпаратты алған, қабылдаған, есте сақтаған, ол туралы ойлаған және оны қолданған кезде пайда болатын прогрессивті өзгерістерге, әрекеттер мен операцияларға ерекше назар аударады. Жасөспірімдер ақпаратты өңдеу жылдамдығымен ерекшеленеді.
Көрнекі-әрекеттік ойлау - қозғалыс арқылы ақпаратты жақсы сіңіреді. Әдетте олар қозғалыстарды жақсы үйлестіреді. Біздің айналамыздағы бүкіл объективті әлем олардың қолымен жасалды. Олар көлік жүргізеді, машиналарда тұрады, компьютерлер жинайды. Оларсыз ең керемет идеяны жүзеге асыру мүмкін емес. Көптеген көрнекті бишілер мен спортшылар осы ойлау қабілеті жақсы дамыған.
Абстрактілі-символдық ойлау - көптеген ғылым адамдары теориялық физиктер, математиктер, экономистер, бағдарламашылар, аналитиктерде осы ойлау қабілеті дамыған. Ойлаудың бұл түрі бар адамдар ақпаратты математикалық кодтар, формулалар және елестете алмайтын операциялар арқылы игере алады. Осындай ойлаудың ерекшеліктеріне байланысты гипотезалар негізінде ғылымның барлық салаларында көптеген жаңалықтар ашылды.
Сөздік-логикалық ойлау - арқасында ғалым, мұғалім, аудармашы, жазушы, филолог, журналист өз ойларын тұжырымдап, адамдарға жеткізе алады. Бұл шеберлік басшыларға, саясаткерлерге және қоғам қайраткерлеріне қажет.
Көрнекі бейнелік ойлау - бұл ойлау қабілеті бар адамдар көркемдік ойлау қабілетіне ие, олар не болғанын, не болатынын және ешқашан болмаған және болмайтын нәрсені жасап шығара алатын суретшілер, ақындар, жазушылар, режиссерлер. Сәулетші, дизайнер, дизайнер, суретші, режиссер дамыған визуалды - бейнелі ойлау қабілетіне ие болуы керек.
Креативті ойлау - бұл адамның шығармашылық ойлау қабілетінін дамығанынын көрсеткіші, мәселенің стандартты емес шешімдерін ұсына алады. Бұл кез-келген қызмет саласындағы талантты және табысты адамдарды ерекшелейтін сирек кездесетін және алмастырылмайтын қабілет.
Зерттеудің мақсаты: Жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетін психотехникалар арқылы дамыту.
Зерттеу нысаны: Жасөспірімдік жас аралығындағы балалардың сөйлеу әрекеті мен ойлау қаблетінін дамыту жолдары.
Зерттеудің пәні: Сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетін дамыту және жасөспірімдік жас психология.
Зерттеудің болжамы: Егер жасөспірімдердің танымдық қабілеттерін психотехникалар арқылы дамытсақ, онда жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетін жан-жақты қалыптастырамыз.
Зерттеудің міндеттері:
- Жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктерін анықтау;
- Сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетінің құрылымдық ерекшеліктерін зерттеу;
- Жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетінің дамуын анықтаушы әдістерді жинақтау және қолдану;
Зерттеу әдістері: Бақылау, индукция, дедукция, проективті әдістер, тест.
Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізі: Альберт Бандура жасөспірім кезіндегі дамуды зерттеуге оқытудың әлеуметтік теориясын қолданды. Б. Г. Ананьев өз зерттеулерінде адамның даму барысында әртүрлі модальдылықтардың тұрақты және ауыспалы байланыстарының сенсорлық-перцептивтік құрылымын қалыптастыратынын көрсетті.
Зерттеудің практикалық мәнділігі: Жасөспірімдік жас аралығындағы балалардың дамытуда психотехникалар қолдану нәтижесінде сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетін жоғары деңгейде дамыта аламыз.
Зерттеу жұмысының құрылымы: Кіріспе, екі бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

1 ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ СӨЙЛЕУ ӘРЕКЕТІ МЕН ОЙЛАУ ҚАБІЛЕТІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ

1.1 Жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктері
Жасөспірім сөз тіркесі латынның adolescere сөзінен шыққан, ол өсу немесе жетілу дегенді білдіреді. Жасөспірім-бұл балалық шақ пен жетілу арасындағы өмір кезеңі. Бұл тұрғыда жасөспірімді балалық шақ пен жетілу арасындағы көпірмен салыстыруға болады, оған сәйкес адам өсіп, жауапты ересек адам болғанға дейін өтуі керек.
Көптеген адамдар жасөспірім кезеңінің басталуын баланың физикалық жетіле бастайтын, көбеюге қабілетті болатын уақытпен байланыстырады, яғни ол жыныстық жағынан жетіле бастағанда. Бұл әдетте жыныстық жетілу деп аталады. Қалай болғанда да, балалардың көпшілігі 11-13 жас аралығындағы жыныстық жетілу кезеңіне енеді және бұл жасөспірім кезеңінің ең ерте шекарасы болып саналады.
Жасөспірімдер көбінесе ата-анасынан эмоционалды тәуелсіз болуға және өз іс-әрекеттері үшін жауапкершілікті қабылдауға көңіл бөледі. Ересектердің көпшілігі жасөспірім кезең қаржылық және эмоционалды тәуелсіздік пайда болған кезде аяқталады деп санайды [2].
Жасөспірімдерді зерттеудің бірнеше тәсілдері бар. Біріншісі-жыныстық жетілу процестерін және жыныстық жетілу кезінде болатын физикалық өзгерістерді қарастыратын биологиялық кезең. Ол ерлер мен әйелдердің жыныстық мүшелерінің жетілуі, екінші жыныстық сипаттамалардың дамуын, сондай-ақ жасөспірім кезеңінде пайда болатын бойынын биіктігі мен салмақтың жоғарылауын қамтиды. Денелер өзгерген сайын жасөспірімдер тамақтануға, салмақ мәселелеріне және физикалық тартымдылыққа назар аудара бастайды.
Жасөспірімдерді танымдық зерттеу барысы екі аспектіні қарастыратын тәсіл:
1) Жасөспірімдердің ойлау тәсіліне қатысты сапалы өзгерістер;
2) Интеллектті және ақпаратты өңдеуге қатысты сандық өзгерістер.
Танымдық өзгерістердің жасөспірімнің жеке басы мен мінез-құлқына әсері де маңызды.
Жасөспірімдерді зерттеудің үшінші тәсілі-бұл эмоцияның дамуы мен өзін-өзі басқаруды зерттейтін психосексуалдық тәсіл, оның ішінде өзін-өзі тұжырымдамасы, өзін-өзі бағалауы, жынысы және жеке басы қарастырылады. Сондай-ақ, бұл психикалық денсаулыққа және күйзелістің жасөспірімдерге тигізетін әсерін зерттейді.
Жасөспірімдерді қарастырудың төртінші тәсіл әлеуметтік қатынастар тұрғысынан зерттеу. Жасөспірімдер мен ата-аналар арасындағы қақтығыстарды, байырлардың қарым-қатынасын және ата-ана стилін, әртүрлі отбасылық формалардың әсерін қарастырамыз.
Жасөспірімдік жасты биологиялық тұрғыдан қарастыратын болсақ, онда оны баланың физикалық және жыныстық жетілу кезеңі ретінде анықтауға болады, оның денесінде өсу процесінде маңызды өзгерістер болатын уақыт аралығы.
Биологтардың көзқарасы бойынша жасөспірімнің психологиясы мен мінез-құлқындағы барлық өзгерістердің негізгі көзі биогенетикалық факторлар болып табылады. Өсудің процестері де, адамның мінез-құлқы да жетілудің ішкі күштерімен басқарылады, ал тәрбиенің әлеуметтік-мәдени жағдайларының әсері шамалы. Даму әлеуметтік-мәдени ортаға тәуелсіз өзгермейтін, әмбебап дәйектілік негізінде жүреді. Кейбір идеяларға сәйкес, бұл тізбектер табиғи сұрыптаудың әсерінен эволюция нәтижесінде пайда болған [3].
Жасөспірім жақын байланыста болатын барлық адамдарды қамтитын микрожүйе оған тікелей әсер етеді. Жасөспірімдердің көпшілігі үшін бастапқы микрожүйе-бұл отбасы, одан кейін достар мен мектеп. Микрожүйенің басқа компоненттері-бұл денсаулық сақтау ұйымдары, діни топтар, жақын аймағында орналасқан түрлі адамдар және жасөспірім жататын басқа да әлеуметтік топтар болып кіреді.
Мезожүйе микрожүйелер арасындағы өзара байланысқан қатынасты қамтиды. Мысалы, мектепте болып жатқан оқиғалар отбасындағы оқиғаларға әсер етеді және керісінше болып жатады. Жасөспірімнің әлеуметтік дамуын терең түсіну үшін олардың өзара байланысын ескере отырып, әртүрлі көздерден келетін әсерлер болады.
Экзожүйе жасөспірімнің айналасындағы әлеуметтік ортаның элементтерінен тұрады, онда ол белсенді рөл атқармайды, бірақ соған қарамастан жасөспірімге әсер етеді. Мысалы, ата-аналардың жұмысында болып жатқан оқиғалар ата-аналарға әсер етеді, ал олар өз кезегінде жасөспірімнің дамуына әсер етеді.
Макрожүйе - мінез-құлық ерекшеліктері, заңдар, қоғамдық тәртіп, этникалық құндылықтары, салт-дәстүрі мен мәдениетін қамтиды. Ол білім беру, экономикалық, діни, саяси және әлеуметтік құндылықтардың негіздерін біріктіреді.
Макро жүйелер әртүрлі елдерде, сондай-ақ нәсілдік, этникалық немесе әлеуметтік-экономикалық топтарда ерекшеленеді. Әр топтың ішінде мәдени айырмашылықтар да бар. Орта тапқа жататын американдық ата-аналар көбінесе әлеуметтік-экономикалық мәртебесі төмен топтардың ата-аналарына қарағанда басқа білім беру мақсаттарын қояды және басқа педагогикалық философияны басшылыққа алады. Қалалық және ауылдық жерлерде тұратын отбасылардың тәрбиелік құндылықтары әртүрлі болып жатады [4].
Ағылшын сөзі cognition таным, қабылдау актісі деген мағынаны білдіреді. Сонымен, жасөспірімдер дамуының осы аспектісін зерттей отырып, біз олардың білімін кеңейту процестерін қарастырамыз, олардың түсіну, ойлау және қабылдау қабілеті біртіндеп артып келе жатқанын көреміз, сонымен қатар күнделікті өмірдің практикалық мәселелерін шешуде білім мен қабілеттерін қолдана бастайды.
Таным процесін зерттеудің үш негізгі көзқарастары қарастырылған. Біріншіден, Пиаже тұжырымдамасында жасөспірімдердің ойлау процесінде сапалық өзгерістер болуы. Екіншіден, ақпаратты алу, қабылдау, есте сақтау, ойлау және пайдалану кезіндегі қадамдар мен әрекеттердің реттілігін зерттейтін ақпараттық және процедуралық тәсіл. Үшіншіден, жасөспірімнің ақыл-ойындағы интеллектуалдылық өзгерістерді бағалау үшін қолданылатын психометриялық әдіс қарастырылады.
Когнитивтік психология тұрғысынан жасөспірімдік жастағы балалардың таным процесі қарастырылады. Бұл түсіну процесіне кіретін ақыл-ой белсенділігі және ойлау.
Альберт Бандура жасөспірім кезіндегі дамуды зерттеуге оқытудың әлеуметтік теориясын қолданды. Бандура бой келе жатқан балалар басқа адамдардың мінез-құлқын бақылау және ата-аналарына еліктеу арқылы үйренеді деп санайды. Бұл процесс модельдеу деп аталады. Өсіп келе жатқан балалар өздерінің әлеуметтік ортасынан алынған әртүрлі мінез-құлықтарға еліктейді. Көптеген зерттеулерде ата-аналарды жасөспірім өміріндегі ең маңызды ересектер деп санайды, бұл олардың мінез-құлқы бірінші кезекте жақын ортасына байланысты модельденеді.
Жасөспірімдердің дамуына мен қалыптасуына жасөспірім тәрбиеленетін мәдениет пен қоғам айтарлықтай әсер етеді. Холл мен Гезелл биологиялық даму факторының маңыздылығын атап өтті. Фрейд пен Пиаже биологиялық фактор мен қоршаған орта факторының өзара әрекеттесуі туралы жазды, Бандура жасөспіріммен тікелей қарым-қатынас жасайтын адамдардың әсерін зерттеді. Көптеген ғалымдар мәдени нормалары, дәстүрлер мен құндылықтардың мінез-құлыққа қалай әсер ететінін жан-жақты қарастырған болатын.
Жасөспірімнің дамуы оның отбасы, әлеуметтік және өмір сүріп отырған ортасына байланысты жүреді. Оған құрдастары, туыстары және басқа ересектер, сондай-ақ діни ұйымдар, мектеп және оған тиесілі топтар әсер етеді. Оған бұқаралық ақпарат құралдары, ол өсетін мәдени орта, ұлттық және жергілікті көшбасшылар және әлемде болып жатқан оқиғалар әсер етеді. Бұл көбінесе қоғамның және айналадағы өмір сүру жағдайларының нәтижесі болып саналады [5].
Жасөспірімдер әдетте нақты операциялар сатысы деп аталатын танымдық даму кезеңінде болады.
Гипотетикалық-дедуктивті ойлау-бұл ғылыми әдісті қолдана отырып, мәселелерді шешудің тәсілі; бұл ретте бір фактор өзгереді, ал қалғандары өзгеріссіз қалады.
Жасөспірімдердің ойлауының маңызды сипаттамаларының бірі-ойлау икемділігіне қабілетті болуы. Жасөспірімдер мәселені жан-жақты ойлап, шеше алады, байқалған нәтижелердің әртүрлі түсіндірмелерін негіздеп келтіре алады. Олар нақты оқиғаның басталуына дейін әртүрлі ықтимал нұсқаларды болжай алатындықтан, олар ерекше нәтижелеріне таң қалмай бірқалыпты қабылдай алады. Жасөспірім кезінде ұлдар мен қыздар өздерінің алғашқы тұжырымдамасын өзгерте отырып ақпараттарды жылдам қабылдайды. Осылайша, олардың ойлау қабілеті балалардың ой-пікірлерінен ерекшеленіп келеді.
Формальды-операциялық ойлау қабілеті бар жасөспірім екінші таңбалар жүйесін қолдана бастайды: символдарға арналған таңбалар жиынтығы. Мысалы, метафоралық сөйлеуде ұғымдар басқа сөздермен белгіленеді, ал алгебралық таңбалар сандарды алмастырады. Таңбаларды таңбалармен алмастыру қабілеті жасөспірімдердің ойлауын баланың ойлауына қарағанда едәуір икемді етеді. Енді сөздер екі немесе үш мағынаға ие болуы мүмкін. Комикстің көмегімен сіз ұзақ уақыт сөзбен түсіндіруге тура келетін бүкіл оқиғаны суреттей аласыз.
Балалардың нақты операциялық ойлауы мен жасөспірімдердің формальды-операциялық ойлауының тағы бір маңызды айырмашылығы-бұл тікелей әсер емес, абстракцияға бағытталған болуы мүмкін. Жасөспірімдер деректерді қабылдап қана қоймай, не болуы мүмкін екенін елестете алады. Олар идеяларды құра алатындықтан, олар үйренгендерін дамыта алады, жаңа немесе басқа идеялар мен ойларды қалыптастырады. Олардың ойлауы тапқыр, ерекше, бейнелі және мүмкін болатын шындықтан басым болады. Жасөспірім-бұл өзін мүмкіндіктерге толығымен арнаған адам ... ол сөздің кең мағынасында жүйелер мен теорияларды құра бастайды (Бакер, 1982). Болашаққа өзін-өзі жобалаудың бұл қабілеті жасөспірімнің өмірінде көптеген маңызды өзгерістер әкеледі.
Пиаженің формальды ойлау тұжырымдамасын қарастыра келе, біз оның төрт негізгі аспектісін атап өтеміз: интроспективті ойлау (ойлар туралы ойлар); дерексіз ойлау (шындықтан мүмкін болатынға дейін); логикалық ойлау (барлық маңызды фактілер мен идеяларды ескеріп, олардан дұрыс қорытынды жасай білу, мысалы, себеп-салдар байланысын орнату) және гипотетикалық ойлау (гипотезаны тұжырымдау және оны көптеген айнымалыларды ескере отырып дәлелдеу).
Өзін-өзі ойлау қабілеті жасөспірімдерге өзіндік тұжырымдама Мен концепциясы жеке басын қалыптастыру процесінде де қажет. Сонымен қатар, жас адам өзіне қатысты кейбір постулаттарды тұжырымдауы керек [6].
Жасөспірімдердің оқу іс-әрекетінде мінез-құлқын болжау үшін формальды-операциялық ойлауды меңгеру тестілерінің нәтижелерін пайдаланған кезде сақ болу керек. Тест-бұл жасөспірімнің зияткерлік міндеттері қандай екенін сипаттайтын модель, бірақ бұл олардың ойлау қабілетінін ерекшеліктерін нақтылай алмайды. Шаршау, қызықпау немесе мотивацияға әсер ететін басқа факторлар кез-келген жағдайда зияткерлік мүмкіндіктердің толық көрінуіне кедергі келтіруі мүмкін. Сонымен қатар, Пиаженің модельдері сандық емес, сапалы болып табылады. Олар ойлау процестерін сипаттау үшін қолданылады және оқу нәтижелерін әрдайым қайталамайды немесе сенімді түрде болжай бермейді.

1.2 Жасөспірімдердің сөйлеу әрекеті мен ойлау қабілетін дамытудың психологиялық маңызы
Жасөспірімдер балаларға қарағанда тезірек ойлана алады, өйткені оларда миелинизацияланған, яғни оқшаулағыш майлы затпен жабылған нейрондар көп. Мұндай қамту нейрондардың берілуін тездетеді және тез ойлау процесіне әкеледі. Жад қоймасындағы ең маңызды өзгерістер ұзақ мерзімді қабілетте немесе ақпаратты қысқа мерзімдіден ұзақ мерзімді сақтауға ауыстыру қабілетінде болады.
Ойлау-бұл адамның санасында қоршаған шындықтың белсенді, мақсатты, жанама және жалпыланған көрінісі. Ойлау әрекетінің бастапқы сатысы қабылдау және оның негізінде қалыптасатын идеялардан құралады. Есте сақталатын көріністер қабылданған объектінің қасиеттерін сақтайды, ал қиялдың көріністері шындықтан тыс сенсорлық бейнені қалыптастыруды қамтиды.
Сөзде қалыптастыру мен бекітудің арқасында ой жоғалмайды, бірақ сөйлеу тұжырымдамасында - жазбаша немесе ауызша бекітіледі. Ойлаудың тілмен ажырамас байланысында ойлаудың әлеуметтік-тарихи мәні айқын байқалады. Тұжырымдама-объектілер мен құбылыстардың маңызды қасиеттерін, байланыстары мен қатынастарын көрсететін, сөзбен немесе сөздер тобымен көрінетін ойлау нысаны. Ойлау-танымдық объектілер арасындағы байланыстар мен қатынастарды орнататын психикалық рефлексияның ең жалпыланған және жанама түрі. Ол тікелей қабылданатын тақырыппен байланысты [11].
Выготский бойынша тұлға бойында түсініктін қалыптасатын 5 кезеңі:
2 - 3 жаста бала ұқсас заттарды біріктіреді (синкретизм).
4 - 6 жаста балалар объективті ұқсастық элементтерін пайдаланады.
7 - 10 жаста балалар ұқсастықтар бойынша объектілер тобын біріктіре алады, бірақ жалпы белгілерді түсінбейді және атай алмайды.
11 - 14 жаста тұжырымдамалық ойлау пайда болады. Алғашқы ұғымдар ғылыми негізделмеген күнделікті тәжірибе негізінде қалыптасады.
Жасөспірімдер жаста теориялық ережелерді қолдану өз тәжірибеңізден тыс шығуға мүмкіндік береді.
Сөз бен сөйлем арқылы сөйлеуде бір жағынан келіп түскен ақпаратты талдау және қорыту жүзеге асырылады, ал екінші жағынан пайымдаулар мен ой қорытындысы тұжырымдалады. Сондықтан сөйлеу қарым-қатынас құралы бола отырып, сонымен бірге алаңдаушылық пен жалпылау әрекеттерін орындауға мүмкіндік беретін және категориялық ойлаудың негізін құрайтын зияткерлік қызмет механизміне айналады.
Адамның сөйлеуі атқарушы немесе операциялық жағымен сипатталады, оның байланыстарын мұқият талдау біздің мақсаттарымыз үшін сөйлеу әрекетінің құрылымын талдау сияқты үлкен мәнге ие.
Операциялық немесе атқарушы, сөйлеуді ұйымдастырудың физикалық немесе дыбыстық жағын қамтамасыз етумен байланысты болып келеді. Дыбыстардың үздіксіз ағынын дискретті бірліктерге - фонемаларға айналдыратын сөйлеуді дыбыстық талдау, сөздердің мағынасын ажыратуда шешуші рөл атқаратын және әртүрлі тілдердегі тең емес белгілерді оқшаулау негізінде жүзеге асады. Сөйлеу процесінің атқарушы жағының келесі буыны-тілдің лексикалық-морфологиялық кодын игеруден тұратын сөйлеу актісінің лексикалық-семантикалық құрылымы, ол кескіндер мен ұғымдардың ауызша белгілерге айналуын қамтамасыз етеді. Мәлімдеме жеке сөздің артында тұрған категориялық жалпылау процесін емес, ойдың сөйлеу әрекетіне көшу процесін білдіреді, яғни бастапқы ойды тілдің объективті синтаксистік кодтары негізінде кеңейтілген сөйлемдер жүйесіне кодтау.
Ойлау - білімді мақсатты пайдалану, дамыту және көбейту, егер ол ойдың нақты тақырыбына объективті тән қайшылықтарды шешуге бағытталған болса ғана мүмкін болады. Ойлану үдерісінде түсіну маңызды рөл атқарады. Бейнесіз ойлану - еркін түрде ойлану қабылданатын бейнелердің еркін түрде болуы. Көрнекі немесе визуальды ойлау:
1. Ішкі визуалды суреттерге сүйене отырып, зияткерлік мәселелерді шешу әдісі.
2. Шығармашылық ойлаудың бір түрі, оның нәтижесі жаңа бейнелердің өнімі, белгілі бір семантикалық жүктемені алып, мағынсы көрініс табатын жаңа визуалды формаларды құру [12].
Дискурсивті ойлау - адамның сөйлеу әрекеті мен ойлауы өткен тәжірибесімен байланыстырылып жүйелі орындалуы. Әрбір кейінгі ой алдыңғы ойға байланысты болып құрылады. Күрделі ойлау - бала мен ересек адамның өзіндік эмпирикалық жалпылау процесінде жүзеге асырылатын ойлау қабілеті, оның негізі қабылдауда ашылатын заттар арасындағы қарым-қатынас болып табылады. Көрнекі тиімді шешімге бағытталған ойлау - бұл мәселенің түріне емес, оны шешу процесі мен әдісіне байланысты бөлінетін ойлау түрлерінің бірі болып саналады.
Ертегі терапиясы-бұл жеке тұлғаны интеграциялау, шығармашылық қабілеттерін дамыту, сыртқы әлеммен өзара әрекеттесуді жақсарту үшін қолданатын әдіс болып есептеледі. Ертегі әдісіне өзінің шығармашылығында танымал шетелдік психологтар жүгінді. Олар: Э.Фромм, Э. Берн, Э. Гарднер, И. В Вачков., М. Осорина, Е. Лисина, Т. Зинкевич-Евстигнеева.
Ертегі терапиясы - ертегімен емдеу дегенді білдіреді. И. В. Вачков жазғандай, ертегіні дәрігерлер де, психологтар да, мұғалімдер де қолданады және әр маман ертегіден өзінің кәсіби міндеттерін шешуге көмектесетін ресурс ретінде қарастырады.
Балаға уақытында айтылған ертегі ересек адамға психологиялық кеңес беру сияқты көп нәрсені білдіреді. Айырмашылық тек баладан дауыстап қорытынды жасауды және оған не болып жатқанын талдауды талап етпейді, жұмыс барысы бейсана деңгейінде жүреді.
Т.Д. Зинкевич-Евстигнееваның түсінігінде ертегі терапиясы - бұл тек психотерапияның бағыты ғана емес, сонымен қатар психология, педагогика, психотерапия және әртүрлі мәдениеттердің философиясының көптеген жетістіктерінің синтезі болып табылады.
Р. М Ткач өзінің Балалар мәселесі ертегі терапиясы кітабында балалардың жеке мәселелері бойынша ертегілердің құрылымдық ерекшелігін сипаттаған:
1. Қараңғылықтан қорқатын, медициналық кабинеттен және басқа қорқыныштан қорқатын балаларға арналған ертегілер.
2. Гиперактивті балаларға арналған ертегілер.
3. Агрессивті балаларға арналған ертегілер.
4.Физикалық көріністермен мінез-құлқының бұзылуынан зардап шегетін балаларға арналған ертегілер.
5. Отбасылық қарым-қатынас проблемаларына тап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.