Экологиялық қауіпсіздіктің мақсаты
Мазмұн
Кіріспе
1.Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің мақсаты, негізгі міндеттері мен қағидаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Экологиялық қауіпсіздікті құқықтық қамтамасыз етудің кейбір мəселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Кіріспе
Заңға сәйкес экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету ұлттық қауіпсіздіктің негізгі алты бағытының бірі болып табылады. Бұл саладағы негізгі құжат Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасы болып табылады. Соңғы жылдар бойы оны іске асыру елдегі экологиялық жағдайды жақсартуға мүмкіндік берді.
Теңқұқықтық принципіне негізделген атом энергетикасы жөніндегі халықаралық агенттіктің (АЭЖХА) қамқорлығымен ядролық отын банкін құру әрбір елге өз аумағында уранды байытудан бас тарту шартымен атом станциялары үшін отын алуға мүмкіндік береді. Мұндай кемсітушіліксіз тәсіл ядролық қаруды таратпау режимінің талаптарына толығымен жауап береді.
Қазақстанның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың сендіруі бойынша Қазақстанда ядролық отынның халықаралық банкін құру басқа елдерге өз энергетикалық бағдарламаларын ашық іске асыруға мүмкіндік береді.
Тұрлаулы әлеуметтік-экономикалық жағдай, салыстырылып дұрысталған деп танылған сыртқы саяси бағдар, Қазақстанда уран өндіру мен қайта өңдеу бойынша дамыған атом өнеркәсібінің болуы, жаппай қырып-жою қаруын таратпау саласында Қазақстанның көшбасшы болуы және басқа да факторлар осы жобаны іске асыру үшін қолайлы және қажетті шарттар болып табылады.
Маңғыстау аймағының күрделі экологиялық мәселесі бұрынғы Каспий маңындағы тау-металлургиялық комбинатының қалдықтарын жинақтаушы Қошқар Ата қалдықтар қоймасы болып табылады. Ол Ақтау қаласының маңында, табиғи ағынсыз ойпатта орналасқан. 1969 жылдан бастап онда 11 мың Кюри сомалық белсенділігі бар 51 млн тонна радиоактивті қалдықтар қоймаланған. Фосфориттерді қайта өңдеу қалдықтарын шығарып тастау 1998 жылы тоқтатылған. Қазіргі кезде қаланың жекелеген ықшамаудандарының ағынды сулары шығарылуда.
Халықты ауызсумен қамтамасыз ету мәселесінің маңыздылығы 2000 жылы қабылданған мыңжылдық даму мақсаттарына жету бойынша БҰҰ Мағлұмдамасында белгіленген. Қазақстан, әсіресе елдің батыс, орталық және оңтүстік аймақтарында шектеулі су ресурстары бар және олардың айтарлықтай тапшылығын сезінетін мемлекеттер қатарына жатады. Қазақстан аумағының басым бөлігі шөлді және жартылай шөлді құрғақ аймақтарға жатады, онда экономиканың салалары мен халықты сумен қамтамасыз ету күрделі мәселеге айналып отыр. Қазақстанда Ауызсу және Ақбұлақ бағдарламалары іске асуда. Ақбүлақ бағдарламасы бойынша 2011-2020 жылдарға пайдаланушы кәсіпорындардың тиімді және ұтымды қызметі, су шаруашылығы саласының дамуы, мемлекеттік-жеке серіктестік және де жерасты сулары көздерін пайдалану бойынша кешенді шаралар қарастырылған.
Арал және Семей аймақтары экологиялық апат аймақтары болып саналады, онда табиғи экологиялық жүйелердің құруы, қолайсыз экологиялық жағдайдың салдарынан өсімдіктер мен жануарлар әлемінің азып-тозуы болған, халықтың денсаулығына айтарлықтай зиян келтірілген.
Өзінің көлемі бойынша Арал әлем көлдерінің қатарында: Каспийден, Солтүстік Американың Жоғарғы көлдері мен Чад көлінен кейін төртінші орында түрған. Арал көлемі (аралдарымен бірге) 64 490 шақ2 құраған; ең ұзын жері -- 428 шақ, ең кең жері -- 284 шақ. Судың тұздылығы 10-11% болған. 1961 жылдан бастап режимге белсенді антропогендік әсер кезеңі деп аталған теңіз өмірінің қазіргі замандағы кезеңі басталған. Кейбір жылдары 70-75 шақ3жылға жеткен ағынның қайтымсыз алынуының күрт өсуі және 1960-1980 жылдары орын алған судың табиғи түрде аздығы су және түз теңгерімінің бүзылуына алып келді. 1987 жылы Кіші теңіздің бөлінуінен кейін оның және Үлкен теңіздің режимдері әртүрлі сценарийлер бойынша дами бастады. 1992 жылы салынған Үлкен және Кіші Арал арасындағы бөгет Үлкен Аралға Сырдарияның құйылуын толығымен тоқтатты. Бірақ 1999 жылдың сәуірінде су тасқыны кезінде бөгетті су ағызып кеткен. 2007 жылы теңіз акваториясы 1960 жылғы су бетінің тек 10%-ін құраған. Арал теңізі 3 су қоймасына айналған. Үлкен Арал екі аса тұзды су қоймасына бөлінді. 2007-2008 жылдары Шығыс бассейніндегі су минерализациясы 200 гл асқан, 2007 жылы Батыста 94,5 гл деңгейінде болған, қазіргі кезде 110 гл асады. 2009 жылдың тамызына қарай Шығыс су қоймасы толығымен кеуіп қалған.
Құмды топырақтардың эрозиясына (ұшырылуына), ирригациялы жерлердің екінші қайтара тұздануына, аймақтың тоғай және сексеуіл ормандарының қысқаруына, жайылымдардың нашар сулануына, жеке-фермерлік шаруашылықтардың дұрыс ұйымдастырылмауына байланысты шөлдену үдерістерін тұрақтандыру мәселелері өзекті болып қалып отыр. Қазіргі кезеңде Қазақстанда Арал теңізінің кеуіп қалған түбінің ауқымы 50 000 астам шаршы шақырым құрайды және көпшілігінде сор мен қүмдық шөл нашар құрылған экожүйесі бар жаңа сортаң шөлді ұсынады. Кебу үдерісі республиканың оңтүстік-батысында, Өзбекстанда жалғасуда. Арал теңізінің кеуіп қалған түбінен шыққан тұз бен тозаң жергілікті халықтың денсаулығы үшін қауіп-қатер тудырады, онда тыныс жолдары аурулары, көмей мен өңештің қатерлі ісігі, ас қорытудың бұзылуы, тұзға қанық ауамен тыныс алу және судың әсерінен болған жоғары қан қысымы, сонымен қатар бауыр, бүйрек, көз ауруларымен ауырудың жоғары үлесі байқалады.
Жаһандық жылыну, мұздықтардың еруі, сел белсенділігі, ылғалдану аймақтары шекарасының жылжуы мәселелері -- бұл Қазақстанда ауа райының біртіндеп өзгеріп келе жатқандығының нақты белгілері. Шығарылатын булы газдардың көлемі бойынша ТМД елдері арасында Қазақстан Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орынды алады. Бізде адам басына шаққандағы шығындылардың деңгейі бір адамға 13,6 тонна, ал дамыған мемлекеттер ме ЕО елдерінде бұл көрсеткіш бір адамға 10 тонна құрайды, ал дамушы елдерде адам басына 2 тоннадан артық емес. Киот хаттамасына сәйкес Қазақстан 1992 жылға қатысты 2020 жылға шығындыларды 15 процент және 2050 жылға 25 процент қысқарту бойынша міндеттемелер қабылдады.
Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің мақсаты, негізгі . міндеттері мен қағидаттары.
Экологиялық қауіпсіздіктің мақсаты
Экологиялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаты табиғи жүйелердің, қоғамның өмірлік маңызды мүдделері мен жеке тұлға құқығының қоршаған ортаға антропогендік және табиғи әсерлердің нәтижесінде туындайтын қатерлерден қорғалуын қамтамасыз ету болып табылады.
Экологиялық қауіпсіздіктің негізгі міндеттері
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу қажет:
климаттың өзгеруі мен Жердің озон қабатының бұзылуына душар ететін антропогендік әсерді азайту;
биоәртүрлілікті сақтау және жердің шөлейттенуі мен тозуының алдын алу;
экологиялық апат аймақтарын, әскери-ғарыш полигондары мен сынақ кешендерін оңалту;
Каспий теңізі қайраңының ластануының алдын алу;
су ресурстарының тозуының және ластануының алдын алу;
табиғи ластануларды, әуе бассейнінің ластануын, радиоактивті, бактериологиялық және химиялық, оның ішінде трансшекаралық ластануларды жою және олардың алдын алу;
өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтардың жинақталу көлемдерін қысқарту;
табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу.
Қойылған міндеттерді шешуге:
Қазақстан Республикасының заңдарын, табиғат пайдаланудың, мемлекеттік экологиялық бақылаудың және экологиялық мониторингтің экономикалық тетіктерін жетілдіру және жүйеге келтіру;
табиғат пайдаланудың және экологиялық сараптаманың рұқсат ету жүйесін оңтайландыру;
қоршаған ортаны қорғау, экологиялық статистика, экологиялық білім беру, экологиялық үгіт-насихат және жұртшылықтың қатысуы саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту;
халықаралық ынтымақтастықты кеңейту жолымен қол жеткізіледі.
Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі қағидаттары
Мемлекеттің экологиялық қауіпсіз дамуы мынадай қағидаттарға негізделеді:
табиғи ресурстарды пайдаланудың экологиялық мүмкінді шектерін айқындайтын және қоршаған ортаны сапалы теңгермелі басқаруды қамтамасыз ететін шектеулердің, нормативтердің және шаруашылық әрі өзге де қызмет жүргізу ережелерінің ғылыми-негізделген кешенін енгізу жолымен мемлекеттің тұрақты дамуы үшін барлық қоғамдық қатынастарды реттеуге экожүйелік тәсіл;
экологиялық қауіпсіздіктің өңірлік және жергілікті міндеттерінің экологиялық қатерлердің алдын алудың жаһандық және ұлттық мақсаттарына бағыныштылығы;
қоршаған орта мен адамның денсаулығына келтірілген залалды өтеудің міндеттілігі (табиғат пайдаланушылар мен ластаушылар төлейді);
өндірістік күштерді дамыту мен орналастырудың экологиялық-экономикалық теңгермелігі (экологиялық сыйымдылық пен аумақтық жоспарлау қағидаттары);
шаруашылық және өзге де қызметінің қоршаған ортаға әсерін одан кейінгі экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық сараптамалармен бағалаудың міндеттілігі;
халықтың экологиялық ақпаратқа қол жетімділігін қамтамасыз ету және оның экологиялық проблемаларды шешуге қатысуы;
халықаралық ынтымақтастықтағы әріптестік және халықаралық құқық нормаларын сақтау.
Экологиялық қауіпсіздік проблемалары және оларды шешу жолдары
Қоршаған орта және даму жөніндегі Рио-де-Жанейро декларациясының қағидаттарын ескере отырып, Қазақстанның экологиялық қауіпсіздік проблемалары оларды жаһандық ұлттық ... жалғасы
Кіріспе
1.Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің мақсаты, негізгі міндеттері мен қағидаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2. Экологиялық қауіпсіздікті құқықтық қамтамасыз етудің кейбір мəселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..4
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...11
Кіріспе
Заңға сәйкес экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету ұлттық қауіпсіздіктің негізгі алты бағытының бірі болып табылады. Бұл саладағы негізгі құжат Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздік тұжырымдамасы болып табылады. Соңғы жылдар бойы оны іске асыру елдегі экологиялық жағдайды жақсартуға мүмкіндік берді.
Теңқұқықтық принципіне негізделген атом энергетикасы жөніндегі халықаралық агенттіктің (АЭЖХА) қамқорлығымен ядролық отын банкін құру әрбір елге өз аумағында уранды байытудан бас тарту шартымен атом станциялары үшін отын алуға мүмкіндік береді. Мұндай кемсітушіліксіз тәсіл ядролық қаруды таратпау режимінің талаптарына толығымен жауап береді.
Қазақстанның Президенті Н.Ә.Назарбаевтың сендіруі бойынша Қазақстанда ядролық отынның халықаралық банкін құру басқа елдерге өз энергетикалық бағдарламаларын ашық іске асыруға мүмкіндік береді.
Тұрлаулы әлеуметтік-экономикалық жағдай, салыстырылып дұрысталған деп танылған сыртқы саяси бағдар, Қазақстанда уран өндіру мен қайта өңдеу бойынша дамыған атом өнеркәсібінің болуы, жаппай қырып-жою қаруын таратпау саласында Қазақстанның көшбасшы болуы және басқа да факторлар осы жобаны іске асыру үшін қолайлы және қажетті шарттар болып табылады.
Маңғыстау аймағының күрделі экологиялық мәселесі бұрынғы Каспий маңындағы тау-металлургиялық комбинатының қалдықтарын жинақтаушы Қошқар Ата қалдықтар қоймасы болып табылады. Ол Ақтау қаласының маңында, табиғи ағынсыз ойпатта орналасқан. 1969 жылдан бастап онда 11 мың Кюри сомалық белсенділігі бар 51 млн тонна радиоактивті қалдықтар қоймаланған. Фосфориттерді қайта өңдеу қалдықтарын шығарып тастау 1998 жылы тоқтатылған. Қазіргі кезде қаланың жекелеген ықшамаудандарының ағынды сулары шығарылуда.
Халықты ауызсумен қамтамасыз ету мәселесінің маңыздылығы 2000 жылы қабылданған мыңжылдық даму мақсаттарына жету бойынша БҰҰ Мағлұмдамасында белгіленген. Қазақстан, әсіресе елдің батыс, орталық және оңтүстік аймақтарында шектеулі су ресурстары бар және олардың айтарлықтай тапшылығын сезінетін мемлекеттер қатарына жатады. Қазақстан аумағының басым бөлігі шөлді және жартылай шөлді құрғақ аймақтарға жатады, онда экономиканың салалары мен халықты сумен қамтамасыз ету күрделі мәселеге айналып отыр. Қазақстанда Ауызсу және Ақбұлақ бағдарламалары іске асуда. Ақбүлақ бағдарламасы бойынша 2011-2020 жылдарға пайдаланушы кәсіпорындардың тиімді және ұтымды қызметі, су шаруашылығы саласының дамуы, мемлекеттік-жеке серіктестік және де жерасты сулары көздерін пайдалану бойынша кешенді шаралар қарастырылған.
Арал және Семей аймақтары экологиялық апат аймақтары болып саналады, онда табиғи экологиялық жүйелердің құруы, қолайсыз экологиялық жағдайдың салдарынан өсімдіктер мен жануарлар әлемінің азып-тозуы болған, халықтың денсаулығына айтарлықтай зиян келтірілген.
Өзінің көлемі бойынша Арал әлем көлдерінің қатарында: Каспийден, Солтүстік Американың Жоғарғы көлдері мен Чад көлінен кейін төртінші орында түрған. Арал көлемі (аралдарымен бірге) 64 490 шақ2 құраған; ең ұзын жері -- 428 шақ, ең кең жері -- 284 шақ. Судың тұздылығы 10-11% болған. 1961 жылдан бастап режимге белсенді антропогендік әсер кезеңі деп аталған теңіз өмірінің қазіргі замандағы кезеңі басталған. Кейбір жылдары 70-75 шақ3жылға жеткен ағынның қайтымсыз алынуының күрт өсуі және 1960-1980 жылдары орын алған судың табиғи түрде аздығы су және түз теңгерімінің бүзылуына алып келді. 1987 жылы Кіші теңіздің бөлінуінен кейін оның және Үлкен теңіздің режимдері әртүрлі сценарийлер бойынша дами бастады. 1992 жылы салынған Үлкен және Кіші Арал арасындағы бөгет Үлкен Аралға Сырдарияның құйылуын толығымен тоқтатты. Бірақ 1999 жылдың сәуірінде су тасқыны кезінде бөгетті су ағызып кеткен. 2007 жылы теңіз акваториясы 1960 жылғы су бетінің тек 10%-ін құраған. Арал теңізі 3 су қоймасына айналған. Үлкен Арал екі аса тұзды су қоймасына бөлінді. 2007-2008 жылдары Шығыс бассейніндегі су минерализациясы 200 гл асқан, 2007 жылы Батыста 94,5 гл деңгейінде болған, қазіргі кезде 110 гл асады. 2009 жылдың тамызына қарай Шығыс су қоймасы толығымен кеуіп қалған.
Құмды топырақтардың эрозиясына (ұшырылуына), ирригациялы жерлердің екінші қайтара тұздануына, аймақтың тоғай және сексеуіл ормандарының қысқаруына, жайылымдардың нашар сулануына, жеке-фермерлік шаруашылықтардың дұрыс ұйымдастырылмауына байланысты шөлдену үдерістерін тұрақтандыру мәселелері өзекті болып қалып отыр. Қазіргі кезеңде Қазақстанда Арал теңізінің кеуіп қалған түбінің ауқымы 50 000 астам шаршы шақырым құрайды және көпшілігінде сор мен қүмдық шөл нашар құрылған экожүйесі бар жаңа сортаң шөлді ұсынады. Кебу үдерісі республиканың оңтүстік-батысында, Өзбекстанда жалғасуда. Арал теңізінің кеуіп қалған түбінен шыққан тұз бен тозаң жергілікті халықтың денсаулығы үшін қауіп-қатер тудырады, онда тыныс жолдары аурулары, көмей мен өңештің қатерлі ісігі, ас қорытудың бұзылуы, тұзға қанық ауамен тыныс алу және судың әсерінен болған жоғары қан қысымы, сонымен қатар бауыр, бүйрек, көз ауруларымен ауырудың жоғары үлесі байқалады.
Жаһандық жылыну, мұздықтардың еруі, сел белсенділігі, ылғалдану аймақтары шекарасының жылжуы мәселелері -- бұл Қазақстанда ауа райының біртіндеп өзгеріп келе жатқандығының нақты белгілері. Шығарылатын булы газдардың көлемі бойынша ТМД елдері арасында Қазақстан Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орынды алады. Бізде адам басына шаққандағы шығындылардың деңгейі бір адамға 13,6 тонна, ал дамыған мемлекеттер ме ЕО елдерінде бұл көрсеткіш бір адамға 10 тонна құрайды, ал дамушы елдерде адам басына 2 тоннадан артық емес. Киот хаттамасына сәйкес Қазақстан 1992 жылға қатысты 2020 жылға шығындыларды 15 процент және 2050 жылға 25 процент қысқарту бойынша міндеттемелер қабылдады.
Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің мақсаты, негізгі . міндеттері мен қағидаттары.
Экологиялық қауіпсіздіктің мақсаты
Экологиялық қауіпсіздік саласындағы мемлекеттік саясаттың мақсаты табиғи жүйелердің, қоғамның өмірлік маңызды мүдделері мен жеке тұлға құқығының қоршаған ортаға антропогендік және табиғи әсерлердің нәтижесінде туындайтын қатерлерден қорғалуын қамтамасыз ету болып табылады.
Экологиялық қауіпсіздіктің негізгі міндеттері
Осы мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу қажет:
климаттың өзгеруі мен Жердің озон қабатының бұзылуына душар ететін антропогендік әсерді азайту;
биоәртүрлілікті сақтау және жердің шөлейттенуі мен тозуының алдын алу;
экологиялық апат аймақтарын, әскери-ғарыш полигондары мен сынақ кешендерін оңалту;
Каспий теңізі қайраңының ластануының алдын алу;
су ресурстарының тозуының және ластануының алдын алу;
табиғи ластануларды, әуе бассейнінің ластануын, радиоактивті, бактериологиялық және химиялық, оның ішінде трансшекаралық ластануларды жою және олардың алдын алу;
өнеркәсіптік және тұрмыстық қалдықтардың жинақталу көлемдерін қысқарту;
табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлардың алдын алу.
Қойылған міндеттерді шешуге:
Қазақстан Республикасының заңдарын, табиғат пайдаланудың, мемлекеттік экологиялық бақылаудың және экологиялық мониторингтің экономикалық тетіктерін жетілдіру және жүйеге келтіру;
табиғат пайдаланудың және экологиялық сараптаманың рұқсат ету жүйесін оңтайландыру;
қоршаған ортаны қорғау, экологиялық статистика, экологиялық білім беру, экологиялық үгіт-насихат және жұртшылықтың қатысуы саласындағы ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту;
халықаралық ынтымақтастықты кеңейту жолымен қол жеткізіледі.
Экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі қағидаттары
Мемлекеттің экологиялық қауіпсіз дамуы мынадай қағидаттарға негізделеді:
табиғи ресурстарды пайдаланудың экологиялық мүмкінді шектерін айқындайтын және қоршаған ортаны сапалы теңгермелі басқаруды қамтамасыз ететін шектеулердің, нормативтердің және шаруашылық әрі өзге де қызмет жүргізу ережелерінің ғылыми-негізделген кешенін енгізу жолымен мемлекеттің тұрақты дамуы үшін барлық қоғамдық қатынастарды реттеуге экожүйелік тәсіл;
экологиялық қауіпсіздіктің өңірлік және жергілікті міндеттерінің экологиялық қатерлердің алдын алудың жаһандық және ұлттық мақсаттарына бағыныштылығы;
қоршаған орта мен адамның денсаулығына келтірілген залалды өтеудің міндеттілігі (табиғат пайдаланушылар мен ластаушылар төлейді);
өндірістік күштерді дамыту мен орналастырудың экологиялық-экономикалық теңгермелігі (экологиялық сыйымдылық пен аумақтық жоспарлау қағидаттары);
шаруашылық және өзге де қызметінің қоршаған ортаға әсерін одан кейінгі экологиялық және санитарлық-эпидемиологиялық сараптамалармен бағалаудың міндеттілігі;
халықтың экологиялық ақпаратқа қол жетімділігін қамтамасыз ету және оның экологиялық проблемаларды шешуге қатысуы;
халықаралық ынтымақтастықтағы әріптестік және халықаралық құқық нормаларын сақтау.
Экологиялық қауіпсіздік проблемалары және оларды шешу жолдары
Қоршаған орта және даму жөніндегі Рио-де-Жанейро декларациясының қағидаттарын ескере отырып, Қазақстанның экологиялық қауіпсіздік проблемалары оларды жаһандық ұлттық ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz