КҮНБАҒЫС ЖӘНЕ ПИЯЗҒА СИПАТАМА ЖӘНЕ АУРУЛАРЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
Күнбағыс немесе Күнбағар(лат.Helianthus)астралылар тұқымдасына жататын бір жылдық мәдени өсімдік.Шыққан жері -- Солтүстік Америка Қазақстанда 2 түрі бар:жер алмұрт және бір жылдық күнбағыс (H.annuus)Күнбағыстың биіктігі 2 м-дей, сабағы тік, жуан өзегі қуыс, сырты қалың түкті, кіндік тамыры тармақты, 2 - 3 м тереңдікке бойлайды. Үлкен жалпақ жапырағы сабақта кезектесіп орналасады. Гүл шоғыры көп гүлді себет. Оның сыртын бір немесе бірнеше қатарға орналасқан гүл жапырақтары қоршаған. Бұлар өсімдік гүлін сыртқы қолайсыз жағдайдан сақтайды. Себеттерінің диам. 10 - 60 см-ге дейін жетеді. Себеті күн көзі бойымен бұрылып отырады. Жемісі -- тұқымша, онда 22 -- 27% май болады.
Дәнінен сұйық күнбағыс майы алынады. Өсімдік майының 90%-ы осы өсімдіктің дәнінен алынады, сыққаннан кейінгі дәніне қант қосып, сығымдап, тамаққа қолданылатын тәтті тағам жасалынады. Сары желегін медицинада пайдаланады. Күлінен сахар алады, онда 30 -- 36% калий тотығы бар. Күнбағыс күнжарасында -- құнарлы мал азығы, онда 38%-дан астам ақуыздық зат, 20 -- 22% көмірсу және 6%-дай май бар. Күнбағысты бұршақ өсімдіктерге қосып сүрлемдік дақыл ретінде өсіреді. 100 кг көктей орылған Күнбағыс құрамында 18 азық өлшемі, 1,4 кг сіңімді протеин бар. Көктей шабылған Күнбағыс-нан 400 -- 500 ц балауса азық алынады. Қазақстанның солт., шығыс аудандарында ерте және тез пісетін саратовтық 10; 169, шортандылық -- 41, қостанайлық -- 91, т.б. сұрыптары аудандастырылған. Осы сұрыптардың 1 га-нан 10 -- 12 ц күнбағыс майы алынады. К-тың негізгі зиянкестері: сым-құрт, күнбағыс қан көбелегі т. б.; аурулары:боз шірік , сұңғыл т. б.
Еуропалықтар тұңғыш рет күнбағысты Американы ашқан кезде Мексиканың кең байтақ жазықтарынан көрген. Олар күнбағысты Еуропаға бұдан төрт жүз жыл бұрын алып келді. Оны күн гүлі деп атады.
Қазір күнбағыс - біздегі ең кең тараған майлы дақыл. Әрине, ол өзінің жабайы арғы тегіне аздап қана ұқсайды. Мәдени күнбағыстың себеті ірі. Онда 7- мыңға тарта дән болады. Сонымен бірге мәдени күнбағыстың сабағы 4 метрге дейін жетіп, оның жуандығы білектей болып өседі.
Үй тұрмысында ол дәнін шағып жейтін шекілдеуік болып қалып отыр. Бірақ күнбағыстың беретін басты нәрсесі - оның жақсы майы. Күнбағыс дәнінен май сығып алғаннан кейін одан күнжара қалады. Күнжараны жылқы, сиыр, қойлар жейді. Сабағын турап, булап шошқаға береді. Себетін кептіреді де ұнтақтайды, ол да - жақсы мал азығы. Күнбағыстың кейбір сорттарын сүрлем үшін егеді. Бұл жағдайда оны дәні піспей тұрып көктей орады
Пияз(лат.Allium cepa) - амариллистер тұқымдасы, жуа туысының ең көп тараған түрі. Шыққан жері -- Орталық Азия және Ауғаныстан.
Тамыры ірі, қалың, шашыраңқы, түйнек түбінен өседі. Түйнегі үлкен, етті, сопақша және шар пішінді. Түйнегінің қабығы сары, қызыл-қоңырқай түсті. Қабығының астында ақ, шырынды, ерекше иісті қабаттар кезектесіп орналасқан. Пияз бір маусымда жеуге жарамды болып өседі. Тұқымын алу үшін пиязды (тамыр сабағын) көктемде қайта егеді. Одан 2-жылы ұзын гүл сидам өсіп шығып, гүлдейді. Күзге қарай тұқымын жинап алады. Отаны - Жерорта теңіз елдері. Пияздың құрамында көмірсулар, гликозид, сапонин, кальций оксалаты және басқа элементтер бар.
Пияз өсіріп алынатын бадана тегіс, ұзын немесе домалақ пішінде болады, қысқа сабақтан және оған тығыз, біріне-бірі қысыла орналасқан етті қабыршақтан тұрады. Қабыршақтың жоғары бөлігі жұқа, жалған сабақ құрайды. Сыртқы қабыршақтары бірте-бірте өледі де, жамылғыға айналады. Олар сары, қоңыр, қызғылт-көгілдір, ал кейде ақ түсті болады. Пияздың жапырақтары етті қабыршақтың жалғасы сияқты. Олар түтікті, үшкірленген, ұзындығы 20 -- 50 см, 18 -- 20oС-та жақсы өседі. Гүл шоғыры -- шар тәрізді шатырша, гүлдері қос жынысты. Тұқымы -- қарашық, ұсақ (1000 данасының салм. 3,5 -- 4,0 г), қара, пирамида пішіндес, 2 -- 4oС-та өне бастайды. Тығыз және ұзақ бөртетін қабықты болғандықтан тұқымы өте баяу өнеді. Құнарлы, қарашірігі мол, қышқыл емес, қоректік заттарға бай, арамшөптерден тазартылған топырақта жақсы өседі. Қазылып алынған бадананың аязға төзімділігі кемиді, толық піскендері 3оС суыққа шыдай алады. Үсікке пияздың ащы сорттары төзімдірек келеді.
Бадананың құрамында (сортына қарай) 2,4 -- 14% қант, 2 -- 13,9 мг% С витамині, 18% құрғақ зат, 2%-дың шамасында белок эфир майы; жапырағында -- 25 -- 47,7 мг% С витамині және 1,3 -- 5,9% А провитамині бар.
Құрамындағы эфир майының мөлшеріне, дәмінің ащылығына қарай Пияздың сорттарын 3 топқа -- ащы, жартылай ащы және тәтті деп бөледі. Ащы сорттарында құрғақ заттың, қанттың және эфир майының мөлшері көбірек болады. Пиязды ауыспалы егісте көкөніс және егіс танабынан кейін отырғызып, жапырақтары сарғайған кезде жинайды. Шабындықта және жайылымдарда Пияз отырғызбаған абзал, өйткені Пияз мал сүтінің дәмін өзгертіп, жағымсыз дәм береді. Пияз ежелден бағалы дәрілік өсімдік деп саналған. Ол ас қорытуды жақсартады, асқазан шырынының бөлінуін күшейтеді. Пиязға эфир майы ерекше иіс береді. Одан басқа пияз бен сарымсақта фитонцид бар, ол ауру қоздыратын бактериялардың өсуін тежейтін ұшпа зат.
Пиязды барлық тамаққа пайдаланады десек те болады. Алайда, пияз тағам өнеркәсібінде ғана емес, медицинада да қолданылады. Пияз шырыны іш өтуіне, қуыққа әсер етеді. Фармацевтика өнеркәсібінде Сцилларе деп аталатын сұйық дәрі шығарылады. Сонымен қатар пияз кардиологияда да қолданылады. Зиянкестерге қарсы дәрі-дәрмек құрамында да болады.

1-БӨЛІМ. КҮНБАҒЫС ЖӘНЕ ПИЯЗҒА СИПАТАМА
Республикадағы майлы дақылдардың ең бастысы -- күнбағыс. Оның дәнінде 50-52 пайыз май және 16-16,5% протеин болады. Күнбағыс майы негізінен тағам үшін, яғни маргарин, майонез, балық және көкөніс консервілерін, нан және кондитер өнімдерін шығаруға қолданылады. Сонымен қатар, оның майы сабын қайнату және зәйтүн өндірісінде пайдаланылады. Дәнінің қауызы жақсы отын. Күнбағыс табағының күлте жапырақшаларынан дәрі дайындайды. Күнбағыстың күнжарасында 8-10% май, 1,1% мал азықтық өлшем болады, сондықтан ол -- малға бағалы концентратты жем. Күнбағыс -- балды ,өсімдік және отамалы дақыл болғандықтан, ауылшаруашылық өсімдіктері үшін жақсы алғы егіс. Егіншілікте егіс танаптарында ықтырма дақыл ретінде себіледі. Күнбағыс Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстарында дән және сүрлем үшін, ал республиканың басқа облыстарында тек сүрлем үшін ғана өсіріледі. Қазақстанда 2006 жылы күнбағыстың егіс көлемі 453,8 мың гектар, оның ішінде суармалы жерлерде 30,0 мың гектарға жетті. Орташа есеппен алғанда, сол жылы республика бойынша күнбағыстың әр гектарынан 6,3 центнер өнім алынып, ал оның жалпы түсімі 285,9 мың тонна болды. Қазақстан бойынша 2006 жылы күнбағыстың Арманирец, Восход, Заря, Салют, Казахстанский 324 буданы, Родник, СПК, Солнечный-20, Казахстанский-341 сорттары аудандастырылады.
Сыртқы ортаның факторларына қойылатын талаптар. Алғашқы даму кезеңінде күнбағыс жылуды онша керек етпейді. Оның себілген дәні топырақтың тұқым сіңіру тереңдігіндегі жылылық 3 °С жеткенде өне бастайды. Бірақ себілген тұқым тез және біркелкі көктеп шығуы үшін қолайлы температура +20-25 °С шамасында болып табылады. Топырақта бөртіп, бірақ өнбеген тұқымы 13 °С, ал жер бетіне көктеп шыққан жас өркені 5-6 °С суыққа үсімейді. Күнбағыстың гүлдену кезеңіндегі қолайлы температура 20-25 °С болып саналады. Күшті дамыған және топырақтың терең қабатына бойлап өсетін тамыр жүйесі болғандықтан күнбағыс құрғақшылыққа да төзімді келеді. Күнбағыс -- алғы дақыл. Ауыспалы егісте күнбағысты күздік және жаздық дәнді дақылдардан, жүгеріден, дәнді бұршақты дақылдардан кейін еккенде жақсы өнім алуға болады. Әр түрлі аурулар, зиянкестер және арамшөптер, оның ішінде сұңғыла күнбағысқа зиян келтірмеуі үшін оны бір егілген жеріне 7-8 жылсыз қайталап себуге болмайды.
Күнбағысты тыңайту. Күнбағыс 1 тонна дән құрау үшін топырақтан 60 кг азот, 26 кг фосфор және 186 кг калий пайдаланады. Осы сіңірілген элементтердің орнын толтыру үшін топырақты тыңайту керек. Ол үшін күнбағыстың осы элементтерді қай уақытта қалай пайдалану ерекшеліктерін білген жөн. Күнбағыстың қоректік элементтерді ең көп қажет ететін кезі -- көктем шыққаннан бастап, гүлденгенге дейін, ал одан кейін ол бұл элементтерді шамалы мөлшерде пайдаланады. Алғашқы өсіп-даму кезеңінде азотқа онша зәру болмағанымен, кейін бас алып табақ құрғаннан гүлденгенге дейін оны көп мөлшерде керек етеді, бірақ бұдан соң оның азотты сіңіруі тағы да төмендейді. Калийді бүкіл өсу кезеңі бойынша пайдаланады, дегенмен, оны табақ құрудан толық пісіп жетілгенге дейін көбірек сіңіреді. Егер топырақта азот көп, фосфор жеткіліксіз болса, күнбағыстың өсу кезеңі ұзарып, дәніндегі майдың мөлшері азаяды. Күнбағыстың жақсы өсіп дамуына топырақтың өзіндегі калий қоры жеткілікті, сондықтан оған калийлі минералды тыңайтқыш берудің қажеті жоқ. Күзде сүдігер жырту алдында әр гектарға 30-40 тонна көң және әсерлі заттар есебімен 60-90 кг фосфор шашып, топыраққа сіңіреді. Себу кезінде тұқыммен бірге әр гектарға әсерлі заттар есебімен 10-15 кг түйіршікті суперфосфат сіңірген жақсы нәтиже береді. Азот минералдың тыңайтқышымен күнбағысты әр гектарға әсерлі заттар есебімен 15-20 кг мөлшерде үстеп қоректендіру қажет.
Топырақ өңдеу. Басқа дақылдар сияқты күнбағысқа танапты дайындау алғы дақылдарды жинап алғаннан кейін топырақты негізгі өңдеуден басталады. Күзде топырақ өңдеу тәсілі күнбағыстың алғы дақылына, танаптағы арамшөптердің түрлеріне және басқа жағдайларға байланысты. Дәнді дақылдар мен жүгері алғы егістерінен кейін танапта бір жылдың арамшөптер басым болса, топырақ ты 6-8 см-ден 8-10 см-ге дейін 2-3 рет қопсытады, содан кейін ПН-4-35, ПН-8-35 және басқа түренді соқалардың бірімен 20-22 см тереңдікке сүдігерге жыртады. Танапта көп жылдың арамшөптер басым болғанда оны гербицидпен қоса әр түрлі тереңдікке өңдейді. Алғы да-ңылды жинап алғаннан кейін аңызды ЛДГ-10, ЛДГ-15 сыдыра жыртқыштарымен 6-8 см тереңдікте өңдейді, ал арамшөптер көктеп шыққаннан кейін танапты жазық сыдыра тілгіштермен 12-14 см тереңдікке өңдеуді ңай-талайды. Арамшөптерді толың жою үшін әр гектарға 1,5-2 кг 2,4-Д гербицидін бүркеді. Осыдан 10-15 күн өткен соң жерді 27-30 см тереңдікке түренді соқалардың көмегімен жыртады. Топырақ жел эрозиясына ұшырайтын аудандарда жерді жазық табан сыдыра тілгіш терең қопсытқыштармен аудармай өңдейді. Ерте көктемде жер дегдісімен топырақтың күзде негізгі өңделген әдісіне қарай БЗСС-1,0, БЗТС-1,0 ( түренді соқалармен жыртылған жерлерде ), БИГ-ЗА (аңыз сақталып, жазық табан сыдыра тілгіштермен қопсытылған танаптарда) тырмаларымен ылғал жабылады. Егін себер алдында бүркілетін гербицидтердің топырақтың беткі қабатына дұрыс сіңуіне және егің себу жүмысы сапалы болуына жағдай жасау үшін танапты НП-8 құралымен тегістейді. Содан кейін әр гектарға 1,5 кг трефлан, 2-3 кг прометрин немесе 3,5 кг түйіршікті эп-там, Гезабард 50, с.п. 12,0-4,0 кгга гербицидтерінің бірін енгізіп, топырақтың 8-10 см жоғарғы қабатымен араластырады. Осы гербицидтер арамшөптерді 60-95 пайызға дейін құртады. Тұқым себер алдында топырақты 6-8 см тереңдікте қопсытады.
Тұқымды себуге әзірлеу және себу. Жоғары сапалы, іріктелген тұқымдар сепкенде ғана күнбағыстан мол өнім алуға болады. Әр түрлі ауруларға шалдықпау және зиянкестермен зақымданбау үшін тұқымның әрбір тоннасын 2-3 кг ТМД препаратымен дәрілейді. Тұқым себу мерзімін белгілей білудің зор маңызы бар. Қолайлы мерзімде себілген танапта арамшөптер жойылып, егінді күтіп- баптауға шығын аз жұмсалады, ал күнбағыстың өнімі гектарына 1,3-3,2 центнерге артады. Күнбағысты себудің ең қолайлы мерзімі -- тұқым сіңіру тереңдігіндегі топырақтың 10-12 С жылынған кезі. Егер температура бұдан төмен болса, себілген тұқым көпке дейін өніп шықпайды. Мұның өзі топырақта оның өну қабілетін төмендетіп , олардың біразының шіруіне әкеліп соқтырады. Тұқым себу мөлшері сол жердің ауа райына, топырақтағы ылғал қорына, себу әдісіне және басңа жағдайларғабайланысты өзгеріп отырады. Орманды далалық және далалық аймаңтардағы тұқым себудің ңолайлы мөлшері әр гектарға 40-45 мың бас, жартылай қүрғаңшылың-далалық аймақта 30-40 мың бас дән болады. Өсірудің интенсивтік технологиясын қолданғанда тұқымның себу мөлшері 10 пайызға көбейтіледі.
Пияз .Көкөніс дақылдарының арасында көптеген қарапайым күтім талап етіледі және ауру мен аязға төзімді. Олар 4 мың жыл бұрын адам өсіретін түрлі пияз деп саналады. Бүгінде бұл мәдениет өзінің ерекше дәмдік қасиеттеріне байланысты еуропалық құрлықта белсенді түрде өсіріледі.
Үздік пияз сорттары
Бұл өсімдік оны өсіруге негізделген сорттарға бөлінеді. Пияздың екі түрі бар: көк және басында. Көкөніс пиязының түрлерінде күн сәулесінің және тыңайтқышты қажет ететін қалың және қарапайым қалам болуы керек. Кесте өсімдік түрлерінің алуан түрлері, ең аз өсімді және күшті тамыр жүйесін береді. Бірнеше жіктеу бар:
Оңтүстік және солтүстік түрі . Жылы жағдайларға бейімделген, көкөністер жиналғаннан кейін ұзақ сақталады, бірақ қант бар, сондықтанолар пияздың барлық тәтті сорттарын қамтиды. Суық аймақтарда көшет арқылы ,топыраққа отырғызу қажет. Солтүстік түрі ұзақ уақыт сақталады және өткір дәмі бар.
Өсімдіктің шарттары . Мерзімді өтеу мерзімі ертерек: 90-100 күнде жинауға дайын болғанымен, есеппен орташа есеппен 120 күн, соңғы кезде ол 130 күннен асады.
Ұялардың саны .Бір ұяда өсетін шамдардың саны бойынша: кішігірім (1-2 бас), орташа (3-4 бас) және көп қабатты (5 және одан көп).
Гибридтік түрлер ең қиын жағдайларда аман қалу оңай болғандықтан, Sturon танымалдығын түсінуге болады . Бұл екінші жылда 150-250 грамм бастарды беретін көпжылдық пияздың голландтық алуан түрі. Сонымен қатар, ол үшін жыл сайынғы өсіру әдісі қолайлы. Дайын доптардың дөңгелек пішіні тез құрғатып, жіңішке мойын мен кішкене түбі бар. Оларды өсіруде ,осындай ерекшеліктер бар:
Егіс бір жылда жиналады, сондықтан үлкен үстел көрінісін қалайтындар ұзақ күтуге дайындалуы керек.
Патрис түрінің сипаттамасы, Стурон наурыз-сәуір айларында отырғызуды талап етеді. Жақсылап өсіру үшін көшет немесе тұқымдармен тор 2-3 күн бойы дымқыл шүберекке салынады.
Көгалдандыру үшін жер алдын ала дайындалады , борозды бөліп, оларды қабаты 3 см аспауы тиіс шымтезек немесе гумуспен жабады.
2-БӨЛІМ. КҮНБАҒЫС ЖӘНЕ ПИЯЗҒА АУРУЛАРЫНЫҢ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ҚОЗДЫРҒЫШТАРЫ
1.Күнбағыс мәдениеті ең пайдалы дақылдардың бірі болып табылады және жыл сайын оның дақылдары Украинадағы ауылшаруашылық жерлерінің айтарлықтай бөлігін алады.
Күнбағыс пен арамшөптердің аурулары өнімділіктің төмендеуіне айтарлықтай әсер ететін факторлар болып табылады. Дұрыс көзқараспен күнбағыс пен арамшөптерді уақтылы өңдеу егіннің шығынын азайтуға мүмкіндік береді.
Күнбағысты аурулардан қорғау және олармен күресу шаралары - күнбағыс будандарын жасау кезіндегі әлемдік жетекші тұқым өндірушілердің басты міндеті мен бағыты.
Мүмкін, бұл өсімдік, басқа мәдениет сияқты, ауруларға сезімтал. Күнбағыс зиянкестері жыл сайын шаруаларға айтарлықтай зиян келтіреді, ал жұқпалы агенттер өсімдіктің барлық бөліктерін: тамырды, сабақты, жапырақтарды және тұқым себетін жұқтыруы мүмкін. Ең көп таралған күнбағыс ауруларын қарастырыңыз:
ақ шірік;
сұр шірік;
фомоз;
көгеру (переспороз);
вертикилоз;
сыпырғыш (өсімдік-паразит).
Бұл аурулармен ерте кезеңде күресу және алдын алу үшін көптеген тиімді дәрі-дәрмектер бар, жұқтыру ықтималдығы мен салдары аз пайызға дейін азайтылып, жоғары өнім алуға болады.
1.2.Ақ шірік
Бұл аурудың ғылыми атауы - склеротиноз. Инфекцияны Sclerotinia саңырауқұлақтары тудырады. Ақ шірік шамадан тыс ылғалдылық пен төмен температурада көрінеді, инфекцияның тамыр, сабақ және себет формалары бар.

Аурудың түбірлік түрі ылғалды және жұмсақ түбірлік процестермен көрінеді, ақ гүлдену пайда болады.
Қоздырғыштың сабақтық формасы өсімдікте өсудің әртүрлі кезеңдерінде пайда болады. Өскіндер зақымданған кезде, әдетте, себебі ауру тұқымда болады, ересек өскіндерде бұл ауру сұр-қоңыр дақтар түрінде көрінеді, инфекция орнындағы өсімдік тіндері сынғыш болып, кеуіп, құлап кетеді, бұл ауруға әкеледі. бүкіл зауыттың өлуі.
Аурудың қоржын түрінің көріністері себеттің артқы жағында ашық реңктердің қоңыр дақтарының пайда болуымен көрінеді, бұл жерлерде тіндер оңай қысылады, ақ гүлдену пайда болады, себет шіриді, зақымдалған тұқымдар қараңғыланады.
Бұл саңырауқұлақтың зақымдануы 60% -дан астам болуы мүмкін.
Ақ шірікпен күресудің негізгі шаралары:
дұрыс ауыспалы егіс;
алдыңғы егіннен өсімдік қалдықтарын мұқият алып тастау және ұнтақтау;
фунгицидтерді енгізу;
себу кезінде тұқымдарды кептіру және байыту;
ауруға генетикалық төзімділік үшін тұқым сатып алу кезінде назар аудару.
1.3.Сұр шірік
Күнбағыс дамуының барлық кезеңдерінде пайда болатын сұр шірік Botrytis cinerea саңырауқұлақтарынан туындайды. Оның пайда болуының негізгі факторы қоршаған ортаның төмен температурасында ұзақ уақыт шамадан тыс ылғалдылық болып табылады. Бұл саңырауқұлақ күнбағыстың тұқымын, тамыр құрылымын, сабағын және себетін зақымдайды.
Егу кезінде тұқымның зақымдануы көшеттер бетінде пайда болғанға дейін ерте кезеңде қашу өліміне әкеледі.

Сұр шірік

Тамыр жүйесі зақымдалған кезде өсімдіктің тіндерінде пушистый сұр гүлге ұқсайды, кейіннен склеротия пайда болады.
Аурудың сабақтық түрі сұр түсті қара дақтар түрінде көрінеді, склеротиялар пайда болады, сабағы сынғыш болып, өсімдік өледі.
Себеттің зақымдану формасының белгілері сұр гүлмен жабылған қара дақтың артқы жағында пайда болуымен көрінеді. Тін жұмсақ болады, тұқымдар әсер етеді, олардың арасында склеротия пайда болады. Тұқымның өзі сұр мәрмәр көлеңкесін алады.
Инфекция ерте кезеңде өсімдіктің өлуіне әкеледі, өнімді жоғалту 60% -дан астам болуы мүмкін.
Бұл патогенмен күресу шаралары:
алдыңғы егіннен алынған өсімдік қалдықтарын мұқият тазалау;
ауыспалы егістің сақталуы;
сапалы өңделген тұқымдарды таңдау;
құрғатқыштар мен фунгицидтерді қолдану.
1.4.Фомос
Күнбағыс фомозы, Leptosphaeria lindquistii Frezzi саңырауқұлағы тудыратын кең таралған ауру, жоғары сатыдағы саңырауқұлақтарға жатады. Инфекция алдыңғы егіннен алынған өсімдіктердің қалдықтары мен сапасыз тұқымдар есебінен пайда болады, инфекцияның дамуы төмен температурада жоғары ылғалдылықтан туындайды.
Сырттай фомаоз 6-8 жапырақтың даму кезеңінде көрінеді, күнбағыстың барлық бөліктерін зақымдайды.Жапырақтарында сары жиегі бар қоңыр қара некроз, сабақтың бетінде қара ұзынша некроз пайда болады, ал себеттер қарайып кетеді. гүлдену және пісу кезінде, бірақ шірік емес.
Егер ауру ерте кезеңде күнбағысқа әсер етсе, тұқым түзілмейді, өсімдік кебеді және өледі. Инфекцияның салдары егіннің рентабельділігін жояды.
1.5.Майлы көгеру
Бұл инфекцияның қоздырғышы Plasmopara halstedii саңырауқұлақтардың ең төменгі сатысына жатады.Көгерумен біріншілік инфекция топырақ және оларда қыстайтын саңырауқұлақ споралары бар зардап шеккен өсімдіктердің қалдықтары арқылы жүреді.
Аурудың бірінші түрі өсімдіктің бойының қысқа болуымен, сабағының жіңішке болуымен, тамыр жүйесі артта қалуымен сипатталады. Өсімдіктердің көпшілігі өледі, ал кейбіреулері тіпті қалпақшалар мен тұқымдарды құрайды.
1.6.Вертициллз
Инфекция көзі - Verticillium dahliae Klebahn саңырауқұлағы. Өсімдікке ену түбірлік жүйе арқылы жүреді, содан кейін саңырауқұлақтар өсімдіктің барлық бөліктерін жұқтырады. Инфекцияның белгілері гүлдену кезеңінде көрінеді, жапырақтары қурап, жапырақтары түсі жоғалады, қурап, кебеді. Процесс төменгі жапырақтардан басталып, жоғарғы жағына дейін көтеріледі.
Аурудың қауіптілігі - тамырлардың бітелуі және ішкі тіндердің зақымдалуы, өсімдік генеративті органдардың қызметін жоғалтады, бұл егіннің пайда болуына жол бермейді, шығын 50% -дан астам болуы мүмкін. Құрғақшылық кезінде вертициллез әсіресе қауіпті.
2.Пияз- көптеген микробтар мен бактерияларды жоюға және жоюға қабілетті фитонцидтік өсімдік екеніне қарамастан, оның өзі жиі зақымдалады және әртүрлі бақытсыздықтарға ұшырайды. Зиянды организмдердің арасында паразитизмге бейімделген және жыл сайын оған айтарлықтай зиян келтіретіндер бар. Пиязды зиянкестер мен аурулармен күресудің негізгі әдістеріне жүгінбеу үшін алдын-алу шараларын жүргізудің ең оңай жолы.
2.1. Пияз тамыры кенесі ашық және қорғалған жерде, қоймаларда барлық жерде пиязды зақымдайды. Кенелер негізінен зақымдалған немесе ауру өсімдіктерді мекендейді. Зақымдалған шамдарда шырынды қабыршақтардың сыртқы беті қоңыр шаңмен жабылған, шеттерінің бойымен түбі жұқарған, кейіннен құлап кетеді, тамырлар түзілмейді.
Пияз төсектеріндегі бұл зиянкестер байқалмайды, өйткені кенелер өте кішкентай (0,5-1 мм). Олар түбі арқылы шамдарға енеді. Олар зақымдалған өсімдіктердің, топырақтың, жабдықтардың қалдықтарымен таралады.
2.3. Батыс пияз пробосцисі - зиянкестердің дернәсілдері тері арқылы көрінетін жапырақтардың целлюлозасындағы бойлық ақшыл жолдарды кеміреді. Ұзындығы 7 мм-ге дейін дернәсілдері сарғыш, аяқсыз, басы қоңыр. Ересек жаста олар жапырақтарды тастап, топыраққа түседі. Шілде айының соңында қара қоңыздар пайда болады, олар жинау алдында пияз жапырақтарымен қоректенеді, өсімдік қалдықтарының, топырақтың кесектері мен тастардың астында қыстайды.
Көктемде, ауа температурасы +8 ... + 10 ° C болғанда, қоңыздар жас пияздың жапырақтарымен қосымша қоректенеді.
Пияз көбелегі жылы, құрғақ ауа райында пиязға, пиязға және сарымсаққа айтарлықтай зиян келтіреді. Зақымдалған жапырақтар, шыңдардан бастап, сарғайып, кебеді. Олар жеңіл бойлық дақтар - шахталарды көрсетеді. Шынжыр табандар ашылмаған пияз гүлшоғырларына еніп, ондағы гүлдердің рудименттерін жейді. Гүлдену кезінде педикельдер кеміріледі.
2.4. Ховерфля әсіресе пияздың әртүрлі түрлерінің әлсіреген өсімдіктеріне зиянды. Зақымданған өсімдіктер өспейді, жапырақтың шыңдары сарғайып, қурап қалады. Шамдар жұмсақ болады, шіріп, жағымсыз иіс шығарады.
Зиянкестердің дернәсілдері айтарлықтай үлкен, 1 см-ге дейін.Олар зақымдалған өсімдіктердің жанында топырақта қуыршаққа айналады.
Мамырдың аяғында - маусым айларында жабайы раушан гүлдеген кезде ұшады. Жұмыртқаларды топырақтағы шамдардың үстіне немесе жанына қойыңыз. Жұмыртқадан шыққан дернәсілдер шамдарға еніп, онда бір айға жуық қоректенеді. Зиянкес пияздың өзінде қыстайды.
Пияз сабағының нематоды вегетациялық және сақтау кезінде пияз мен сарымсаққа шабуыл жасайды. Зақымданған көшеттер баяу өседі, бірінші жапырақ ісініп, бұралған. Өсімдіктер қатты зақымдалған жағдайда өледі. Инфекцияланған шамдардың бетінде сұр түсті дақтар пайда болады, ішкі қабыршақтары бос, жұмсақ, біркелкі емес қалыңдатылған болады. Қабыршақтардың арасында қуыстар пайда болады, ал лампа ұстағанда жұмсақ болады. Сыртқы қабыршақтары, кейде түбі жарылып кетеді, күзде мұндай шамдар тамырсыз болады. Жарықтардың жанында сұр дақтар көрінеді - нематодтардың жинақталуы.
Нематодтар пиязда, жапырақтар мен қабыршақтардың қалдықтарында, тұқымдарда қыстайды. Олар құрғақ таразыда бес жылға дейін өміршеңдігін сақтайды.
2.5. Пияз өсірудегі ең көп тараған саңырауқұлақ ауруларының бірі - мамық көгеру. Бұл әсіресе жаңбырлы жылдары және жиі суару кезінде қауіпті. Бұл пияздың және сарымсақтың әртүрлі түрлеріне әсер етеді. Ауру аталық бездер үшін өте қауіпті. Жапырақтарда, гүл көрсеткілерінде бозғылт жасыл бұлыңғыр сопақ дақтар пайда болады. Бірте-бірте олар көбейеді және оларда сұр-күлгін гүл пайда болады. Әрқашан дерлік басқа жартылай паразиттік саңырауқұлақтар зақымдалған жапырақтарға орналасып, қара зеңді қалыптастырады. Бұл саңырауқұлақ ауруы әсер еткенде, пияз жапырақтары сәл гофрленген, сарыға айналады және кебеді. Аталық бездердің гүл жебелері үзіледі. Тұқымның өнімділігі күрт төмендейді. Шамдар дамымаған. Аурудың қоздырғышы өсімдік қалдықтарында, сондай-ақ шамның өзінде қалады.
Мойын шірігі - сақтау кезінде пияздың ең зиянды ауруы. Оның дамуы тіпті бақша төсегінде де басталады. Жаздың екінші ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.