Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлері
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
Ұстаз институты
Мектепке дейінгі және бастауыш білім беру беру кафедрасы
К У Р С Т Ы Қ Ж Ұ М Ы С
Пәні: Мектепке дейінгі білім берудің инновациялық технологиясы
Тақырыбы: Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлері
Білімгер: Керімхан Фариза ДОВ 19-1 ___________
қолы
Жетекші: ф.ғ.к., доцент Есенова Нарима Борибаевна
Қорғауға жіберілді: _____ ______2021ж. ___________________
қолы
Жұмыс қорғалды:_____ ______2021ж. бағасымен ____________
қолы
Комиссия мүшелері:_______________________ _____________
Аты жөні қолы
________________________ ____________
Аты жөні қолы
ТАРАЗ, 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
Ұстаз институты
Мектепке дейінгі және бастауыш білім беру кафедрасы
ТАПСЫРМА ҚАҒАЗЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Керімхан Фариза ДОВ 19-1 тобының білімгерінің курстық жұмысына
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пән: MDBBIT4225 - Мектепке дейінгі білім берудің инновациялық технологиясы
Тақырыбы: Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлері
Орындалу кестесі
Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлері
Көлемі
Орындалу тәртібі
Кіріспе
5%
1 Caтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын oқытyдың тиiмдiлiгi
15%
1.1 Сабақта сaтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын қoлдaнy
15%
1.2 Сатылай кешенді талдау технологиясы қазіргі заман білім талабының шешімі
15%
2.Сaтылaй кeшeндi тaлдay жacayды мeңгepтy жoлдapы дeгeн тaқыpыпқa
15%
2.1 Caтылaй кeшeндi тaлдay
2.2 Caтылaй кeшeндi тaлдay - тeк қaнa бiлiмдi бeлгiлi бip көлeмдe бepiп, қaжeттi шeбepлiк пeн дaғдыны қaлыптacтыpy
15%
Қорытынды
10%
Жұмысты безендендіру
5%
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
5%
Қорғалды
100%
Тапсырма кафедра отырысында _____ 2020 жылы № __хатамасымен
Жетекші: Жетекші: ф.ғ.к., доцент Есенова Нарима Борибаевна ___________
Тапсырма орындалуға қабылданды _____________2020ж. ________
МАЗМҰНЫ
КIPICПE ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 CAТЫЛAЙ КEШEНДI ТAЛДAУ ТEХНOЛOГИЯCЫН OҚЫТУДЫҢ ТИIМДIЛIГI ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Сабақта сaтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын қoлдaнy ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Сатылай кешенді талдау технологиясы қазіргі заман білім талабының шешімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2 СAТЫЛAЙ КEШEНДI ТAЛДAУ ЖACAУДЫ МEҢГEPТУ ЖOЛДAPЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
2.1 Caтылaй кeшeндi тaлдay ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2 Caтылaй кeшeндi тaлдay - тeк қaнa бiлiмдi бeлгiлi бip көлeмдe бepiп, қaжeттi шeбepлiк пeн дaғдыны қaлыптacтыpy ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
ҚOPЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ПAЙДAЛAНҒAН ӘДEБИEТТEP ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
КІРІСПЕ
Жұмыcтың жaлпы cипaттaмacы: Зерттеу жұмысында тілдік талдаудың негізгі функциясы қарастырылады және оны оқыту қажеттілігі туралы айтылады. Технология, педагогикалық технологиялық ұғымдары туралы түсінік беріледі, оқыту процесін технологияландыру қазіргі заманғы талаптарға байланысты қажеттілік болып табылады және тілдік талдауды жан - жақты жүргізуде тиімді алдыңғы қатарлы технологияларды анықтау міндеті қойылады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан Республикасының әлемнің білім беру кеңістігінде өзінің мақсаттары мен мұраттарын айқындаған бәсекеге қабілетті мемлекет ретінде танылуы үшін оқыту жүйесінде көптеген міндеттер мен талаптарды іске асыру көзделеді. Жаңа сапалы білімдерді қалыптастыру оқу үдерісіндегі ғылыми-әдістемелік жетістіктермен де байланысты болады. Мәселелердің бірі-жеке тұлғаның қалыптасуы, жеке интеллект иесі, өзінің өмірлік қажеттіліктерін жүзеге асыра алатын, оқу процесіне инновациялық технологияларды енгізу арқылы білім беру тұрғысынан жан-жақты қаруланған әлеуметтік тұлға. Осыған байланысты "тілді кешенді талдау технологиясы" бітіру жұмысының тақырыбы-бай рухани әлемі, жазу, сөйлеу мәдениеті дамыған тақырыпты тәрбиелеуге деген ұмтылыс.
Бүгінгі таңда тілдік талдау үлгілері, тілдік талдау әдістері назардан тыс қалып отыр. Себебі тілдік талдауды жетілдірудің қажеттілігі, маңызы мен жолдары, оның технологиялық жағынан әдіснамалық тәсілдері толық шешілмейді. Осы мәселенің өзектілігін назарға ала отырып, тілдік талдауды технологияландыруды алғаш рет ұсынды, осы жолда жемісті еңбек етті және бірқатар табыстарға қол жеткізді-педагогика ғылымдарының докторы, профессор Н.А.Оразақынова. Әдіскер-ғалым "Сатылай кешенді технологиясының" тілдік-кешенді талдауын жетілдіруде ерекше орын алады. Қазақ тілін оқыту әдістемесінде тілдік бірліктердің теориялық мәселелерін сатылы құрылым арқылы оқытудың алғашқы технологиясы дүниеге келді.
Біздің зерттеу жұмысымызда негізгі проблема ретінде тілдік талдау қажеттілігі туындады, оның теориялық және әдістемелік кешені жасалды және талданды. Тілдік талдау немесе талдау-тіл бірліктерінің сипаттамаларын, заңдылықтарын, ерекшеліктерін, ажырату тәсілдерін, өзара байланыс тәсілдерін саралау. Бұл мәселенің күрделілігі оның әдістемесін, технологиясын, оқуын қалыптастыруда жатыр. Біздің міндеттеріміздің бірі - бітіру жұмысында лингвокомплексті талдаудың үлгілерін ұсыну ғана емес, сонымен бірге оған жаңа көзқараспен қарау.
Зерттеу нысаны. Тілдік-кешенді талдау.
Зерттеу пәні. Бұл зерттеу жұмысының тақырыбы тілдік талдау үлгілерін, олардың ерекшеліктері мен мағынасын көрсетеді.
1 CAТЫЛAЙ КEШEНДI ТAЛДAУ ТEХНOЛOГИЯCЫН OҚЫТУДЫҢ ТИIМДIЛIГI
1.1 Сабақта сaтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын қoлдaнy
ХХI ғacыpдa бiздiң eлiмiз ғaлaмдaнy жәнe жaһaндaнy пpoцecciнe көшyдe. Бұл үдерістің дамуында жас ұрпақтың білімі мен құзыреттілігі үлкен рөл атқарады.
Бүгінгі күні республика мектептері жаңа ақпараттық комьютерлік техникамен толық қамтамасыз етілген, бұл, әрине, жаңашыл тәрбиешілер мен "жаңа ұрпаққа - жаңашыл -- жаңа тәрбиеші"құзыреттілігі бар сапалы және инновациялардың технологияларды талап етеді. Білім беру сапасын арттыруда инновациялық технологияларды дұрыс және сауатты қолдану жыл сайын күрделі және өзекті проблемаға айналуда. Қазіргі педагогикалық технологиялар негізінен гуманистік бағытқа, қарым-қатынаста жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Оқыту процесінде озық, тиімді технологиялар практикаға енгізіледі. Бұрын таныс сабақ модельдеріне балама болып табылатын бұл технологиялар балаға тәрбиешіге қарағанда басым рөл атқаруға мүмкіндік береді. Баланың жан-жақты қасиеттері мен ерекшеліктерін ашуға, оның жеке мүмкіндіктерін жақсартуға жағдай жасауға ықпал етеді, оның қызығушылығын, танымдық белсенділігін арттыруға ықпал етеді, білім мен дағдыларды дамытуға ықпал етеді.
Н. А.Оразахынованың "сатыла кешенді талдау" технологиясы-бұл қазақ тілін оқытудан бастау алатын, әдебиет, тарих пәндерінің жиынтығын құрайтын, балақайға жан-жақты білім беретін, оларды өз елінде, өз жерінде ұлттың жоғары білімді азаматтары ретінде қалыптастыратын оқыту. Кезең-кезеңмен кешенді талдау-бұл белгілі бір көлемде білім беруге, қажетті біліктер мен дағдыларды қалыптастыруға ғана емес, сонымен бірге баланың жалпы тұлғалық дамуына, ойлау, есте сақтау, қиял, қиял сияқты басқа да танымдық-психологиялық қасиеттердің жақсы үйлесімді дамуына бағытталған оқыту нысаны [3.5-бет] .
Бұл технологияны әзірлеу негізіне басқа елдердің озық идеяларымен қатар қазақ халқының төл ғалымдарын оқыту, тәрбиелеу туралы ғылыми тұжырымдар, әдістемелік кешендер алынған. ГТМО-ның теориялық негізін А. Байтұрсынов, ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, т. Шонанов, қ. Жұбанов, с. Аманжолов және т. б. ғалымдардың ғылыми-әдістемелік тұжырымдамалары құрады. ағартушылардың педагогикалық ұстанымын технология авторы ұлттық құндылықтар негізінде бастауыш сыныптардан бастап: Қазақ тілі, ана тілі, Орыс тілі, ағылшын тілі, әдебиет, Математика, Тарих, география, биология, физика, химия, информатика пәндерін енгізуге мүмкіндік берген әдістер мен тәсілдерді жүзеге асырды [6.3-бет] .
Технологияның ерекшелігі-бұл:
* оқу материалының дәйектілігі, бірізділігі;
* табиғи;
* шеберліктің басым бағыты;
* барлық бүлдіршін үшін базалық білім деңгейінің міндеттілігі;
* балаға өз деңгейін таңдауға ерік беру;
* балаларға берілетін білімді саралау;
* балалардың мүмкіндігінше міндетті деңгейден кем емес білім алу еріктілігі;
* оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі;
Оқыту барысында сатылай кешенді талдау технологиясының 2-ші деңгейінен бастап мұғалім тек бағдарланған субъектілік қызметті жүзеге асырады. Жалпы білім беру жүйесінде енгізудің мақсаты-балақайлардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, математиканы оқыту, білімді ғылыми негізде кезең-кезеңмен, жүйелі түрде игеру, оларға ұлттық құндылықтарды сіңіру, белгілі бір көлемде білім берумен және қажетті дағдылар мен дағдыларды қалыптастырумен шектелмейтін, құзыретті тұлғаны қалыптастыруға бағытталған.ойлау, есте сақтау, қиял, қиял сияқты танымдық-психологиялық қасиеттерді үйлесімді дамыту.
Тәрбиеші балаларының алдына міндет қояды, оларды ойлау тәсілдеріне үйретеді, оқу процесінде өзіндік жұмысқа бағыттайды, сондықтан бүлдіршін белсенді пәнге айналады. Бүлдіршіндердің өзара заңдылықтарды, теорияларды, ұғымдарды, ережелерді жинақтайды, бірлескен ұжымдық әрекеттерді жасайды. Олар өзін-өзі бақылауға, бағалауға, пайымдауға, баяндауға, проблемалық, іздеу, шығармашылық, зерттеуге бейімделеді. МЖДБ өз біліміне деген сенімділікті қалыптастырады, олар кез-келген ортада құзыретті тұлға ретінде әртүрлі жағдайлардан шығуды үйренеді.
1. Сатылай кешенді білдіру тәсілдері: тірек схемалары, алгоритм, кестелер, жүйелеу (тараулар, тақырыптар, түрлер). Қолдау схемалары-нәтижеге жету үшін кезең-кезеңмен орындалатын әрекеттер тізбегі. Алгоритм-Нұсқаулық нәтижесін шешу.
2. Негізгі шартты белгілері: берілген тапсырмаларды символдар арқылы білдіру.
"Кезең-кезеңмен кешенді талдау" технологиясының мақсаты:
* тақырыптар бойынша тереңдетілген білім беру;
* балалардың барлық оқу материалдарын игеруі;
* балақайларың зерттеуге, ғылымға қызығушылығын ояту;
* әр түрлі шығармашылық жұмыстар жүргізу арқылы балаларды шеберлікке, тапқырлыққа баулу;
* баланың жас ерекшеліктерін ескере отырып, осы материалды ғылыми негізде игеру;
* бақылау жұмыстарын сауатты жоғары деңгейде шығармашылықпен орындай білу [5.60 бет] ;
Бұл мәселенің айналасында көптеген өзекті сұрақтар туындайды. Мұғалім кез-келген технологияны ұтымды және тиімді қолдануы керек. Мен Н. Ә. Оразақынованың "Сатылай кешенді талдау" технологиясы туралы пікірімен келісемін деп ойлаймын.
Оразақынова Нұрша Алжанбайқызы-Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің оқытушысы, филология ғылымдарының докторы, профессор, "сатылайды кешенді талдау"технологиясының негізін қалаған ғалым-әдіскер.
ҒТТТ-бұл қазақ тілін үйренуден бас тартып, әдебиет, тарих, біздің халқымыздың географиясы сияқты басқа пәндердің жиынтығын құрайтын, балаларға өз елінде, жер бетінде ұлттың жоғары білімді азаматтары бола алатын жан-жақты білім беретін оқыту нысаны.
Баланы қазақ ғылымының мазмұны мен жүйесіне, оның сөздік құралдары мен грамматикалық құрылысына, сөйлеу байлығы мен әдеби тіл нормаларына оқытады, дұрыс қарым-қатынас жасау, сауатты жазу дағдыларын қалыптастырады. Осылайша, басқа пәндерді сауатты меңгеру үшін негіз қаланады.
Қажетті дағдылар мен қабілеттерді қалыптастыра отырып, белгілі бір көлемде білім беріп қана қоймайды, сонымен бірге баланың жалпы жеке дамуына, ойлау, есте сақтау, қиял, іздеу, зерттеу қызметін ұйымдастыруға назар аударады. Өлу үшін балақай жаңа мәселені шешу үшін өзінің бұрын таныс тәсілдері, тәсілдері жеткіліксіз деп санайтын жағдайға тап болуы керек. Содан кейін ол білім алуға тырысады.
Сатылай кешенді талдау деңгейлерімен оқытуда тірбиеші мен жас сәби қарым-қатынасы жаңа принциптерге негізделген. Бұл ынтымақтастық, түсіністік, серіктестік сияқты қасиеттер. Бұл технологияның маңыздылығы мен тағы бір ерекшелігі-ол балаларды "жақсы", "жаман", "орташа" деп бөлмей, бүкіл баланың дамуы үшін қолайлы жағдай жасауды мақсат етеді, бірақ материалды қабылдауға байланысты өте тез, баяу, тапсырманы он деңгейге бейімдейді.Ал деңгейлер келесідей бөлінеді:
1 деңгей:
Бұл деңгейде мұғалімнің баламен әрекеттерінің параллелизмі орын алады: жазу, айтылу, есту, көрнекі қабылдау, естігенді ұзақ есте сақтау, яғни.коммуникативті әрекеттер жасалады.
2 деңгей:
Бұл деңгейде ic әрекеті атау-жазылым түрінде жүзеге асырылады. Талдауды толық ауызша ұсыну үшін талдаудың қысқаша формасын қолданады.Ал дұрыс ұсыну үшін қажетті сөйлем құрудың толық үлгісі алдыңғы кезеңде оқытылады.
3-бұл деңгейде бұл талдау күрделі және бүлдіршіндерге көкжиекке тартуды, танымдық әлемді кеңейтуді қамтиды.
4-тілдік материалды таңбалар арқылы жазу, білдіру және жинақтау принципі бойынша толық ауызша талдау жүргізіледі. Бұл деңгейде алдыңғы білім мен дағдыларды жалпылайды, сауатты әңгіме әдісі қолданылады.
5-Диалог арқылы талдау. Осы деңгейдегі талдау үлгілері ауызша орындалады.осы талдау арқылы жас тұлғаға мұқият болуға, әріптесінің жауабын мұқият тыңдауға, ойынды жалғастыруға үйренеді. Мұндай талдау көбінесе ойын түрінде жүзеге асырылады.
6-жадты жазу. Бұл деңгейде біз СКТ көмегімен алған теориялық білімдерін жадқа қалай жазатынын байқаймыз және қорытынды жасаймыз: теориялық білімді игеру, орфографиялық сауаттылық, тыныс белгілерінің дұрыс қойылуы.
7-уақытты талдау: "өте жылдам" -3 минут; "жылдам" -5 минут; "баяу" -3 минут;
8-компьютерлік талдау;
9-Ашық тест
10-шығармашылық жұмыс;
Сптд-да баланы ғылыми тілде сөйлеуді үйренеді, қарапайым оқиғадан күрделіге дейін кезең-кезеңімен түсіндіріп, қорытынды жасай алады, баланы болжам мен сөйлеуден құтқарады.
Талдау кешенінің мақсаты:
1-барлық жас тұлғаларды табысты оқыту, білім мен дағдыларды қалыптастыру
2-оқуға деген ынтаны арттыру, танымдық белсенділікті оқытуды жеделдету;
3-шығармашылық қабілеттерін дамыту және ғылыми ізденіске жетелеу;
Бүгінде Қазақстан алдыңғы дамушы әлем мемлекеттері қоғамының құрамына кіреді. Бұл жетістік ғылыми саланың алдына aca-ның үлкен міндеттерін қояды, оның ең бастысы білім беру процесін 21 ғасырдың жаңа талаптарына сәйкес келтіру болып табылады.
Белгілі ғалым-педагог М. М. Поташник:"әрбір мұғалім мемлекет пен қоғамның қажеттіліктеріне, ғылым мен техниканың дамуына байланысты өзінің бағыты мен қойылған мақсаттарына қарай технологияны таңдай алуы тиіс", - деп атап көрсетті. Қазіргі уақытта біздің мемлекетімізде де, Ресейде де, шетелде де әртүрлі авторлар заманауи талаптарға жауап беретін әртүрлі инновациялық технологияларды ұсынады. Бірақ кез-келген технологияны білім беру және тәрбие жүйесіне енгізу оңай емес, өйткені кейбір технологиялар білім беруде тиімді, бірақ қазіргі заманғы білім беру жүйесіне сәйкес келмейді және білім беруде көптеген қарама-қайшылықтар бар. Бұл үдерісті тиімді ұйымдастырудың бір жолы-н.а. Оразахынова білім беру және тәрбие жүйесіне" кешенді талдау " технологиясын енгізу болып табылады.
1.2 Сатылай кешенді талдау технологиясы қазіргі заман білім талабының шешімі
ХХІ ғасырда біздің еліміз ғаламдану және жаһандану процессіне көшуде. Осы процессті жандандырып дамытуда жас ұрпақтың білімі мен біліктілігі орасан зор роль атқарады. Бүгінгі күні республика білім мекемелері жаңа ақпараттық комьютерлік техникамен толық қамтамасыз етілген, бұл, әрине, жаңашыл мұғалімдер мен "жаңа ұрпаққа - жаңашыл оқыту -- жаңа мұғалім"құзыреттілігі бар сапалы және инновация технологияларды талап етеді. Білім беру сапасын арттыруда инновацияларға технологияларды дұрыс және сауатты қолдану жыл сайын күрделі және өзекті проблемаға айналуда. Қазіргі педагогикалық технологиялар негізінен гуманистік бағытқа, қарым-қатынаста жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Оқыту процесінде озық, тиімді технологиялар практикаға енгізіледі. Бұрын таныс сабақ модельдеріне балама болып табылатын бұл технологиялар балаға мұғалімге қарағанда басым рөл атқаруға мүмкіндік береді. Баланың жан-жақты қасиеттері мен ерекшеліктерін ашуға, оның жеке мүмкіндіктерін жақсартуға жағдай жасауға ықпал етеді, оның қызығушылығын, танымдық белсенділігін арттыруға ықпал етеді, білім мен дағдыларды дамытуға ықпал етеді.
Бұл мәселенің айналасында көптеген өзекті сұрақтар туындайды. Мұғалім кез-келген технологияны ұтымды және тиімді қолдануы керек. Мен өз баяндамамда Н.Ә. Оразақынованың "Сатылайдың кешенді талдауы" (ЦСКТТ) технологиясы туралы пікіріммен бөлісемін деп ойлаймын.
Оразақынова Нұрша Алжанбайқызы-Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің оқытушысы, филология ғылымдарының докторы, профессор, "сатылайды кешенді талдау"технологиясының негізін қалаған ғалым-әдіскер.
ОСГТТ-бұл қазақ тілін оқытудан бас тарта алатын, халқымыздың әдебиет, тарих, география пәндерінің жиынтығын қалыптастыратын, жан-жақты білім беретін, оларды өз елінің, өз елінің жоғары білімді азаматтары ете алатын оқыту нысаны.
"Сатылай кешенді талдау" технологиясын қазақтың төл технологиясы деп атауға болады. Бұған дәлел ретінде аталған технологияның авторы Оразақынова Нұрша Алжанбайқызы ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ ғалымдары әзірлеген оқыту мен тәрбиелеу туралы ғылыми тұжырымдамалар мен әдістемелік кешендерді негізге алды.Осгт теориялық негізін (Ораханованың "сатыла кешенді талдау" технологиясы) А. Байтұрсынов, ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, қ. Жұбанов, с. Аманжолов және қазақ ғалымдарының басқа да ғылыми әдістемелік тұжырымдамалары авторлық принциптерді басшылыққа ала отырып, Ыбырай, Абай, Шоқан және т.б. ағартушылардың педагогикалық ұстанымдарын, бастауыш сыныптардан бастап келесі пәндерге дейінгі ұлттық құндылықтарға негізделген әдістерді көрсетеді. Бұл негізгі пәндер: Қазақ тілі, ағылшын тілі, әдебиет, математика, тарих, георафия, физика, химия, информатика.
Қазақ ғылымының мазмұны мен жүйесіне, оның сөздік құралдары мен грамматикалық құрылысына, сөйлеу байлығы мен әдеби тіл нормаларына оқытады, дұрыс қарым-қатынас жасау, сауатты жазу дағдыларын қалыптастырады. Осылайша, басқа пәндерді сауатты меңгеру үшін негіз қаланады.
Қажетті дағдылар мен дағдыларды қалыптастыра отырып, белгілі бір көлемде білім беріп қана қоймайды, сонымен бірге баланың жалпы жеке дамуына, ойлау, есте сақтау, қиял, іздеу, зерттеу қызметін ұйымдастыруға назар аударады. Өлу үшін жаңа мәселені шешу үшін өзінің бұрын таныс тәсілдері, тәсілдері жеткіліксіз деп санайтын жағдайға тап болуы керек. Содан кейін ол білім алуға тырысады.
Сатылай кешенді оқытуда мұғалім мен баланың қарым-қатынасы жаңа принциптерге негізделген. Бұл ынтымақтастық, түсіністік, серіктестік сияқты қасиеттер. Бұл технологияның маңыздылығы мен тағы бір ерекшелігі-ол балақайды "жақсы", "жаман", "орташа" деп бөлмей, бүкіл баланың дамуы үшін қолайлы жағдай жасауды мақсат етеді, бірақ материалды қабылдауға байланысты өте тез, баяу, тапсырманы он деңгейге қояды.Ал деңгейлер келесідей бөлінеді:
1.деңгейі:
Бұл деңгейде мұғалімнің бүлдіршіндермен әрекеті параллель жүреді: жазу, айтылу, есту, көрнекі қабылдау, естігенді ұзақ есте сақтау, яғни, коммуникативті әрекеттер жасалады.
2.деңгейі:
Бұл деңгейде әрекет жазылым атаулары түрінде болады.
Талдаудың толық ауызша ұсыну үшін талдаудың қысқаша формасын қолданады.Ал дұрыс ұсыну үшін қажетті сөйлем құрудың толық үлгісі алдыңғы кезеңде оқытылады.
3.деңгейі:
Бұл деңгейде тілдік қарым-қатынас сөйлеу-жазу-тыңдау әрекеттерімен бірге жүреді. Бұл талдау күрделі және балалардың ақыл-ой белсенділігімен таныстыруды, танымдық әлемді кеңейтуді қамтиды.
Тілдік материалды символдар арқылы жазу, білдіру және жинақтау принципі бойынша толық ауызша талдау жүргізіледі. Бұл деңгейде балаларға алдыңғы білім мен дағдыларды жалпылайды, сауатты әңгіме әдісі қолданылады.
Диалог арқылы талдау. Осы деңгейдегі талдау үлгілері ауызша орындалады,осы талдау арқылы жас тұлғаларды мұқият болуға, әріптесінің жауабын мұқият тыңдауға, ойынды жалғастыруға үйренеді. Мұндай талдау көбінесе ойын түрінде жүзеге асырылады.
Жадты жазу. Бұл деңгейде біз балалардың сатылай кешенді талдау көмегімен алған теориялық білімдерін жадқа қалай жазатынын байқаймыз және қорытынды жасаймыз: теориялық білімді игеру, орфографиялық сауаттылық, тыныс белгілерінің дұрыс қойылуы.
Уақытты талдау: "өте жылдам" -3 минут; "жылдам" -5 минут; "баяу" -3 минут;
Компьютерлік талдау;
Ашық тест
Шығармашылық жұмыс;
Сптд-да баланы ғылыми тілде сөйлеуді үйренеді, қарапайым оқиғадан күрделіге дейін кезең-кезеңімен түсіндіріп, қорытынды жасай алады, баланы болжам мен сөйлеуден құтқарады.
ОСГТТ мақсаты:
Барлық тұлғаларды табысты оқыту, білім мен дағдыларды қалыптастыру
Оқу мотивациясын арттыру, танымдық белсенділікті оқытуды жеделдету;
Шығармашылық қабілеттерін дамыту және ғылыми ізденіске жетелеу;
2005 жылы мен Н. Ә.Оразақыновамен "Практикалық қазақ тілі"кітабында таныстым. Сол жылдары мен ағылшын тілін кезең-кезеңімен салыстырмалы талдау арқылы қазақ тілін жас балаға жеткізуді мақсат етіп қойдым. Автордың лингвист ретіндегі кітабынан кейін мен қазақ тілінің де, орыс тілінің де грамматикасын өз бетінше оқи бастадым. Оның негізгі себептерінің бірі 9-сыныптарда және 11-сыныптарда білім беру жүйесінде дамыды. МАБ және ҰМТ тапсырмаларын жіктеу кезінде тапсырмалардың орта есеппен 60-70% тіл біліміндегі морфология саласындағы етістіктерге тиесілі болды. Етістіктердің бұл категориясын мен балаларға салыстырмалы түрде түсіндіруді ұйғардым. Осы бағдарламаға сәйкес мен бүлдіршін мен мұғалімдерге арналған "ОСГТТ бойынша қазақ тілімен салыстырғанда ағылшын тілінің етістігін талдау" атты оқу-әдістемелік құралымды ОСГТТ пайдалана отырып жаза бастадым. Оқу құралында екі тілдің етістік категориясы с.к.т бойынша толық талданады және осы категорияны толығымен қамтиды. Оны екі тілде құру ерекшеліктері сатылай кешен арқылы талданады ... жалғасы
М.Х ДУЛАТИ АТЫНДАҒЫ ТАРАЗ ӨҢІРЛІК УНИВЕРСИТЕТІ
Ұстаз институты
Мектепке дейінгі және бастауыш білім беру беру кафедрасы
К У Р С Т Ы Қ Ж Ұ М Ы С
Пәні: Мектепке дейінгі білім берудің инновациялық технологиясы
Тақырыбы: Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлері
Білімгер: Керімхан Фариза ДОВ 19-1 ___________
қолы
Жетекші: ф.ғ.к., доцент Есенова Нарима Борибаевна
Қорғауға жіберілді: _____ ______2021ж. ___________________
қолы
Жұмыс қорғалды:_____ ______2021ж. бағасымен ____________
қолы
Комиссия мүшелері:_______________________ _____________
Аты жөні қолы
________________________ ____________
Аты жөні қолы
ТАРАЗ, 2021
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.Х Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
Ұстаз институты
Мектепке дейінгі және бастауыш білім беру кафедрасы
ТАПСЫРМА ҚАҒАЗЫ
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Керімхан Фариза ДОВ 19-1 тобының білімгерінің курстық жұмысына
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Пән: MDBBIT4225 - Мектепке дейінгі білім берудің инновациялық технологиясы
Тақырыбы: Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлері
Орындалу кестесі
Сатылай кешенді талдау технологиясының деңгейлері
Көлемі
Орындалу тәртібі
Кіріспе
5%
1 Caтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын oқытyдың тиiмдiлiгi
15%
1.1 Сабақта сaтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын қoлдaнy
15%
1.2 Сатылай кешенді талдау технологиясы қазіргі заман білім талабының шешімі
15%
2.Сaтылaй кeшeндi тaлдay жacayды мeңгepтy жoлдapы дeгeн тaқыpыпқa
15%
2.1 Caтылaй кeшeндi тaлдay
2.2 Caтылaй кeшeндi тaлдay - тeк қaнa бiлiмдi бeлгiлi бip көлeмдe бepiп, қaжeттi шeбepлiк пeн дaғдыны қaлыптacтыpy
15%
Қорытынды
10%
Жұмысты безендендіру
5%
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
5%
Қорғалды
100%
Тапсырма кафедра отырысында _____ 2020 жылы № __хатамасымен
Жетекші: Жетекші: ф.ғ.к., доцент Есенова Нарима Борибаевна ___________
Тапсырма орындалуға қабылданды _____________2020ж. ________
МАЗМҰНЫ
КIPICПE ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
1 CAТЫЛAЙ КEШEНДI ТAЛДAУ ТEХНOЛOГИЯCЫН OҚЫТУДЫҢ ТИIМДIЛIГI ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Сабақта сaтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын қoлдaнy ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Сатылай кешенді талдау технологиясы қазіргі заман білім талабының шешімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
2 СAТЫЛAЙ КEШEНДI ТAЛДAУ ЖACAУДЫ МEҢГEPТУ ЖOЛДAPЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
2.1 Caтылaй кeшeндi тaлдay ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.2 Caтылaй кeшeндi тaлдay - тeк қaнa бiлiмдi бeлгiлi бip көлeмдe бepiп, қaжeттi шeбepлiк пeн дaғдыны қaлыптacтыpy ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
ҚOPЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 19
ПAЙДAЛAНҒAН ӘДEБИEТТEP ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
КІРІСПЕ
Жұмыcтың жaлпы cипaттaмacы: Зерттеу жұмысында тілдік талдаудың негізгі функциясы қарастырылады және оны оқыту қажеттілігі туралы айтылады. Технология, педагогикалық технологиялық ұғымдары туралы түсінік беріледі, оқыту процесін технологияландыру қазіргі заманғы талаптарға байланысты қажеттілік болып табылады және тілдік талдауды жан - жақты жүргізуде тиімді алдыңғы қатарлы технологияларды анықтау міндеті қойылады.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Қазақстан Республикасының әлемнің білім беру кеңістігінде өзінің мақсаттары мен мұраттарын айқындаған бәсекеге қабілетті мемлекет ретінде танылуы үшін оқыту жүйесінде көптеген міндеттер мен талаптарды іске асыру көзделеді. Жаңа сапалы білімдерді қалыптастыру оқу үдерісіндегі ғылыми-әдістемелік жетістіктермен де байланысты болады. Мәселелердің бірі-жеке тұлғаның қалыптасуы, жеке интеллект иесі, өзінің өмірлік қажеттіліктерін жүзеге асыра алатын, оқу процесіне инновациялық технологияларды енгізу арқылы білім беру тұрғысынан жан-жақты қаруланған әлеуметтік тұлға. Осыған байланысты "тілді кешенді талдау технологиясы" бітіру жұмысының тақырыбы-бай рухани әлемі, жазу, сөйлеу мәдениеті дамыған тақырыпты тәрбиелеуге деген ұмтылыс.
Бүгінгі таңда тілдік талдау үлгілері, тілдік талдау әдістері назардан тыс қалып отыр. Себебі тілдік талдауды жетілдірудің қажеттілігі, маңызы мен жолдары, оның технологиялық жағынан әдіснамалық тәсілдері толық шешілмейді. Осы мәселенің өзектілігін назарға ала отырып, тілдік талдауды технологияландыруды алғаш рет ұсынды, осы жолда жемісті еңбек етті және бірқатар табыстарға қол жеткізді-педагогика ғылымдарының докторы, профессор Н.А.Оразақынова. Әдіскер-ғалым "Сатылай кешенді технологиясының" тілдік-кешенді талдауын жетілдіруде ерекше орын алады. Қазақ тілін оқыту әдістемесінде тілдік бірліктердің теориялық мәселелерін сатылы құрылым арқылы оқытудың алғашқы технологиясы дүниеге келді.
Біздің зерттеу жұмысымызда негізгі проблема ретінде тілдік талдау қажеттілігі туындады, оның теориялық және әдістемелік кешені жасалды және талданды. Тілдік талдау немесе талдау-тіл бірліктерінің сипаттамаларын, заңдылықтарын, ерекшеліктерін, ажырату тәсілдерін, өзара байланыс тәсілдерін саралау. Бұл мәселенің күрделілігі оның әдістемесін, технологиясын, оқуын қалыптастыруда жатыр. Біздің міндеттеріміздің бірі - бітіру жұмысында лингвокомплексті талдаудың үлгілерін ұсыну ғана емес, сонымен бірге оған жаңа көзқараспен қарау.
Зерттеу нысаны. Тілдік-кешенді талдау.
Зерттеу пәні. Бұл зерттеу жұмысының тақырыбы тілдік талдау үлгілерін, олардың ерекшеліктері мен мағынасын көрсетеді.
1 CAТЫЛAЙ КEШEНДI ТAЛДAУ ТEХНOЛOГИЯCЫН OҚЫТУДЫҢ ТИIМДIЛIГI
1.1 Сабақта сaтылaй кeшeндi тaлдay тeхнoлoгияcын қoлдaнy
ХХI ғacыpдa бiздiң eлiмiз ғaлaмдaнy жәнe жaһaндaнy пpoцecciнe көшyдe. Бұл үдерістің дамуында жас ұрпақтың білімі мен құзыреттілігі үлкен рөл атқарады.
Бүгінгі күні республика мектептері жаңа ақпараттық комьютерлік техникамен толық қамтамасыз етілген, бұл, әрине, жаңашыл тәрбиешілер мен "жаңа ұрпаққа - жаңашыл -- жаңа тәрбиеші"құзыреттілігі бар сапалы және инновациялардың технологияларды талап етеді. Білім беру сапасын арттыруда инновациялық технологияларды дұрыс және сауатты қолдану жыл сайын күрделі және өзекті проблемаға айналуда. Қазіргі педагогикалық технологиялар негізінен гуманистік бағытқа, қарым-қатынаста жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Оқыту процесінде озық, тиімді технологиялар практикаға енгізіледі. Бұрын таныс сабақ модельдеріне балама болып табылатын бұл технологиялар балаға тәрбиешіге қарағанда басым рөл атқаруға мүмкіндік береді. Баланың жан-жақты қасиеттері мен ерекшеліктерін ашуға, оның жеке мүмкіндіктерін жақсартуға жағдай жасауға ықпал етеді, оның қызығушылығын, танымдық белсенділігін арттыруға ықпал етеді, білім мен дағдыларды дамытуға ықпал етеді.
Н. А.Оразахынованың "сатыла кешенді талдау" технологиясы-бұл қазақ тілін оқытудан бастау алатын, әдебиет, тарих пәндерінің жиынтығын құрайтын, балақайға жан-жақты білім беретін, оларды өз елінде, өз жерінде ұлттың жоғары білімді азаматтары ретінде қалыптастыратын оқыту. Кезең-кезеңмен кешенді талдау-бұл белгілі бір көлемде білім беруге, қажетті біліктер мен дағдыларды қалыптастыруға ғана емес, сонымен бірге баланың жалпы тұлғалық дамуына, ойлау, есте сақтау, қиял, қиял сияқты басқа да танымдық-психологиялық қасиеттердің жақсы үйлесімді дамуына бағытталған оқыту нысаны [3.5-бет] .
Бұл технологияны әзірлеу негізіне басқа елдердің озық идеяларымен қатар қазақ халқының төл ғалымдарын оқыту, тәрбиелеу туралы ғылыми тұжырымдар, әдістемелік кешендер алынған. ГТМО-ның теориялық негізін А. Байтұрсынов, ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, т. Шонанов, қ. Жұбанов, с. Аманжолов және т. б. ғалымдардың ғылыми-әдістемелік тұжырымдамалары құрады. ағартушылардың педагогикалық ұстанымын технология авторы ұлттық құндылықтар негізінде бастауыш сыныптардан бастап: Қазақ тілі, ана тілі, Орыс тілі, ағылшын тілі, әдебиет, Математика, Тарих, география, биология, физика, химия, информатика пәндерін енгізуге мүмкіндік берген әдістер мен тәсілдерді жүзеге асырды [6.3-бет] .
Технологияның ерекшелігі-бұл:
* оқу материалының дәйектілігі, бірізділігі;
* табиғи;
* шеберліктің басым бағыты;
* барлық бүлдіршін үшін базалық білім деңгейінің міндеттілігі;
* балаға өз деңгейін таңдауға ерік беру;
* балаларға берілетін білімді саралау;
* балалардың мүмкіндігінше міндетті деңгейден кем емес білім алу еріктілігі;
* оқыту мен тәрбиелеудің бірлігі;
Оқыту барысында сатылай кешенді талдау технологиясының 2-ші деңгейінен бастап мұғалім тек бағдарланған субъектілік қызметті жүзеге асырады. Жалпы білім беру жүйесінде енгізудің мақсаты-балақайлардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, математиканы оқыту, білімді ғылыми негізде кезең-кезеңмен, жүйелі түрде игеру, оларға ұлттық құндылықтарды сіңіру, белгілі бір көлемде білім берумен және қажетті дағдылар мен дағдыларды қалыптастырумен шектелмейтін, құзыретті тұлғаны қалыптастыруға бағытталған.ойлау, есте сақтау, қиял, қиял сияқты танымдық-психологиялық қасиеттерді үйлесімді дамыту.
Тәрбиеші балаларының алдына міндет қояды, оларды ойлау тәсілдеріне үйретеді, оқу процесінде өзіндік жұмысқа бағыттайды, сондықтан бүлдіршін белсенді пәнге айналады. Бүлдіршіндердің өзара заңдылықтарды, теорияларды, ұғымдарды, ережелерді жинақтайды, бірлескен ұжымдық әрекеттерді жасайды. Олар өзін-өзі бақылауға, бағалауға, пайымдауға, баяндауға, проблемалық, іздеу, шығармашылық, зерттеуге бейімделеді. МЖДБ өз біліміне деген сенімділікті қалыптастырады, олар кез-келген ортада құзыретті тұлға ретінде әртүрлі жағдайлардан шығуды үйренеді.
1. Сатылай кешенді білдіру тәсілдері: тірек схемалары, алгоритм, кестелер, жүйелеу (тараулар, тақырыптар, түрлер). Қолдау схемалары-нәтижеге жету үшін кезең-кезеңмен орындалатын әрекеттер тізбегі. Алгоритм-Нұсқаулық нәтижесін шешу.
2. Негізгі шартты белгілері: берілген тапсырмаларды символдар арқылы білдіру.
"Кезең-кезеңмен кешенді талдау" технологиясының мақсаты:
* тақырыптар бойынша тереңдетілген білім беру;
* балалардың барлық оқу материалдарын игеруі;
* балақайларың зерттеуге, ғылымға қызығушылығын ояту;
* әр түрлі шығармашылық жұмыстар жүргізу арқылы балаларды шеберлікке, тапқырлыққа баулу;
* баланың жас ерекшеліктерін ескере отырып, осы материалды ғылыми негізде игеру;
* бақылау жұмыстарын сауатты жоғары деңгейде шығармашылықпен орындай білу [5.60 бет] ;
Бұл мәселенің айналасында көптеген өзекті сұрақтар туындайды. Мұғалім кез-келген технологияны ұтымды және тиімді қолдануы керек. Мен Н. Ә. Оразақынованың "Сатылай кешенді талдау" технологиясы туралы пікірімен келісемін деп ойлаймын.
Оразақынова Нұрша Алжанбайқызы-Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің оқытушысы, филология ғылымдарының докторы, профессор, "сатылайды кешенді талдау"технологиясының негізін қалаған ғалым-әдіскер.
ҒТТТ-бұл қазақ тілін үйренуден бас тартып, әдебиет, тарих, біздің халқымыздың географиясы сияқты басқа пәндердің жиынтығын құрайтын, балаларға өз елінде, жер бетінде ұлттың жоғары білімді азаматтары бола алатын жан-жақты білім беретін оқыту нысаны.
Баланы қазақ ғылымының мазмұны мен жүйесіне, оның сөздік құралдары мен грамматикалық құрылысына, сөйлеу байлығы мен әдеби тіл нормаларына оқытады, дұрыс қарым-қатынас жасау, сауатты жазу дағдыларын қалыптастырады. Осылайша, басқа пәндерді сауатты меңгеру үшін негіз қаланады.
Қажетті дағдылар мен қабілеттерді қалыптастыра отырып, белгілі бір көлемде білім беріп қана қоймайды, сонымен бірге баланың жалпы жеке дамуына, ойлау, есте сақтау, қиял, іздеу, зерттеу қызметін ұйымдастыруға назар аударады. Өлу үшін балақай жаңа мәселені шешу үшін өзінің бұрын таныс тәсілдері, тәсілдері жеткіліксіз деп санайтын жағдайға тап болуы керек. Содан кейін ол білім алуға тырысады.
Сатылай кешенді талдау деңгейлерімен оқытуда тірбиеші мен жас сәби қарым-қатынасы жаңа принциптерге негізделген. Бұл ынтымақтастық, түсіністік, серіктестік сияқты қасиеттер. Бұл технологияның маңыздылығы мен тағы бір ерекшелігі-ол балаларды "жақсы", "жаман", "орташа" деп бөлмей, бүкіл баланың дамуы үшін қолайлы жағдай жасауды мақсат етеді, бірақ материалды қабылдауға байланысты өте тез, баяу, тапсырманы он деңгейге бейімдейді.Ал деңгейлер келесідей бөлінеді:
1 деңгей:
Бұл деңгейде мұғалімнің баламен әрекеттерінің параллелизмі орын алады: жазу, айтылу, есту, көрнекі қабылдау, естігенді ұзақ есте сақтау, яғни.коммуникативті әрекеттер жасалады.
2 деңгей:
Бұл деңгейде ic әрекеті атау-жазылым түрінде жүзеге асырылады. Талдауды толық ауызша ұсыну үшін талдаудың қысқаша формасын қолданады.Ал дұрыс ұсыну үшін қажетті сөйлем құрудың толық үлгісі алдыңғы кезеңде оқытылады.
3-бұл деңгейде бұл талдау күрделі және бүлдіршіндерге көкжиекке тартуды, танымдық әлемді кеңейтуді қамтиды.
4-тілдік материалды таңбалар арқылы жазу, білдіру және жинақтау принципі бойынша толық ауызша талдау жүргізіледі. Бұл деңгейде алдыңғы білім мен дағдыларды жалпылайды, сауатты әңгіме әдісі қолданылады.
5-Диалог арқылы талдау. Осы деңгейдегі талдау үлгілері ауызша орындалады.осы талдау арқылы жас тұлғаға мұқият болуға, әріптесінің жауабын мұқият тыңдауға, ойынды жалғастыруға үйренеді. Мұндай талдау көбінесе ойын түрінде жүзеге асырылады.
6-жадты жазу. Бұл деңгейде біз СКТ көмегімен алған теориялық білімдерін жадқа қалай жазатынын байқаймыз және қорытынды жасаймыз: теориялық білімді игеру, орфографиялық сауаттылық, тыныс белгілерінің дұрыс қойылуы.
7-уақытты талдау: "өте жылдам" -3 минут; "жылдам" -5 минут; "баяу" -3 минут;
8-компьютерлік талдау;
9-Ашық тест
10-шығармашылық жұмыс;
Сптд-да баланы ғылыми тілде сөйлеуді үйренеді, қарапайым оқиғадан күрделіге дейін кезең-кезеңімен түсіндіріп, қорытынды жасай алады, баланы болжам мен сөйлеуден құтқарады.
Талдау кешенінің мақсаты:
1-барлық жас тұлғаларды табысты оқыту, білім мен дағдыларды қалыптастыру
2-оқуға деген ынтаны арттыру, танымдық белсенділікті оқытуды жеделдету;
3-шығармашылық қабілеттерін дамыту және ғылыми ізденіске жетелеу;
Бүгінде Қазақстан алдыңғы дамушы әлем мемлекеттері қоғамының құрамына кіреді. Бұл жетістік ғылыми саланың алдына aca-ның үлкен міндеттерін қояды, оның ең бастысы білім беру процесін 21 ғасырдың жаңа талаптарына сәйкес келтіру болып табылады.
Белгілі ғалым-педагог М. М. Поташник:"әрбір мұғалім мемлекет пен қоғамның қажеттіліктеріне, ғылым мен техниканың дамуына байланысты өзінің бағыты мен қойылған мақсаттарына қарай технологияны таңдай алуы тиіс", - деп атап көрсетті. Қазіргі уақытта біздің мемлекетімізде де, Ресейде де, шетелде де әртүрлі авторлар заманауи талаптарға жауап беретін әртүрлі инновациялық технологияларды ұсынады. Бірақ кез-келген технологияны білім беру және тәрбие жүйесіне енгізу оңай емес, өйткені кейбір технологиялар білім беруде тиімді, бірақ қазіргі заманғы білім беру жүйесіне сәйкес келмейді және білім беруде көптеген қарама-қайшылықтар бар. Бұл үдерісті тиімді ұйымдастырудың бір жолы-н.а. Оразахынова білім беру және тәрбие жүйесіне" кешенді талдау " технологиясын енгізу болып табылады.
1.2 Сатылай кешенді талдау технологиясы қазіргі заман білім талабының шешімі
ХХІ ғасырда біздің еліміз ғаламдану және жаһандану процессіне көшуде. Осы процессті жандандырып дамытуда жас ұрпақтың білімі мен біліктілігі орасан зор роль атқарады. Бүгінгі күні республика білім мекемелері жаңа ақпараттық комьютерлік техникамен толық қамтамасыз етілген, бұл, әрине, жаңашыл мұғалімдер мен "жаңа ұрпаққа - жаңашыл оқыту -- жаңа мұғалім"құзыреттілігі бар сапалы және инновация технологияларды талап етеді. Білім беру сапасын арттыруда инновацияларға технологияларды дұрыс және сауатты қолдану жыл сайын күрделі және өзекті проблемаға айналуда. Қазіргі педагогикалық технологиялар негізінен гуманистік бағытқа, қарым-қатынаста жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған. Оқыту процесінде озық, тиімді технологиялар практикаға енгізіледі. Бұрын таныс сабақ модельдеріне балама болып табылатын бұл технологиялар балаға мұғалімге қарағанда басым рөл атқаруға мүмкіндік береді. Баланың жан-жақты қасиеттері мен ерекшеліктерін ашуға, оның жеке мүмкіндіктерін жақсартуға жағдай жасауға ықпал етеді, оның қызығушылығын, танымдық белсенділігін арттыруға ықпал етеді, білім мен дағдыларды дамытуға ықпал етеді.
Бұл мәселенің айналасында көптеген өзекті сұрақтар туындайды. Мұғалім кез-келген технологияны ұтымды және тиімді қолдануы керек. Мен өз баяндамамда Н.Ә. Оразақынованың "Сатылайдың кешенді талдауы" (ЦСКТТ) технологиясы туралы пікіріммен бөлісемін деп ойлаймын.
Оразақынова Нұрша Алжанбайқызы-Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің оқытушысы, филология ғылымдарының докторы, профессор, "сатылайды кешенді талдау"технологиясының негізін қалаған ғалым-әдіскер.
ОСГТТ-бұл қазақ тілін оқытудан бас тарта алатын, халқымыздың әдебиет, тарих, география пәндерінің жиынтығын қалыптастыратын, жан-жақты білім беретін, оларды өз елінің, өз елінің жоғары білімді азаматтары ете алатын оқыту нысаны.
"Сатылай кешенді талдау" технологиясын қазақтың төл технологиясы деп атауға болады. Бұған дәлел ретінде аталған технологияның авторы Оразақынова Нұрша Алжанбайқызы ХХ ғасырдың 20-30 жылдарындағы қазақ ғалымдары әзірлеген оқыту мен тәрбиелеу туралы ғылыми тұжырымдамалар мен әдістемелік кешендерді негізге алды.Осгт теориялық негізін (Ораханованың "сатыла кешенді талдау" технологиясы) А. Байтұрсынов, ж. Аймауытов, М. Жұмабаев, қ. Жұбанов, с. Аманжолов және қазақ ғалымдарының басқа да ғылыми әдістемелік тұжырымдамалары авторлық принциптерді басшылыққа ала отырып, Ыбырай, Абай, Шоқан және т.б. ағартушылардың педагогикалық ұстанымдарын, бастауыш сыныптардан бастап келесі пәндерге дейінгі ұлттық құндылықтарға негізделген әдістерді көрсетеді. Бұл негізгі пәндер: Қазақ тілі, ағылшын тілі, әдебиет, математика, тарих, георафия, физика, химия, информатика.
Қазақ ғылымының мазмұны мен жүйесіне, оның сөздік құралдары мен грамматикалық құрылысына, сөйлеу байлығы мен әдеби тіл нормаларына оқытады, дұрыс қарым-қатынас жасау, сауатты жазу дағдыларын қалыптастырады. Осылайша, басқа пәндерді сауатты меңгеру үшін негіз қаланады.
Қажетті дағдылар мен дағдыларды қалыптастыра отырып, белгілі бір көлемде білім беріп қана қоймайды, сонымен бірге баланың жалпы жеке дамуына, ойлау, есте сақтау, қиял, іздеу, зерттеу қызметін ұйымдастыруға назар аударады. Өлу үшін жаңа мәселені шешу үшін өзінің бұрын таныс тәсілдері, тәсілдері жеткіліксіз деп санайтын жағдайға тап болуы керек. Содан кейін ол білім алуға тырысады.
Сатылай кешенді оқытуда мұғалім мен баланың қарым-қатынасы жаңа принциптерге негізделген. Бұл ынтымақтастық, түсіністік, серіктестік сияқты қасиеттер. Бұл технологияның маңыздылығы мен тағы бір ерекшелігі-ол балақайды "жақсы", "жаман", "орташа" деп бөлмей, бүкіл баланың дамуы үшін қолайлы жағдай жасауды мақсат етеді, бірақ материалды қабылдауға байланысты өте тез, баяу, тапсырманы он деңгейге қояды.Ал деңгейлер келесідей бөлінеді:
1.деңгейі:
Бұл деңгейде мұғалімнің бүлдіршіндермен әрекеті параллель жүреді: жазу, айтылу, есту, көрнекі қабылдау, естігенді ұзақ есте сақтау, яғни, коммуникативті әрекеттер жасалады.
2.деңгейі:
Бұл деңгейде әрекет жазылым атаулары түрінде болады.
Талдаудың толық ауызша ұсыну үшін талдаудың қысқаша формасын қолданады.Ал дұрыс ұсыну үшін қажетті сөйлем құрудың толық үлгісі алдыңғы кезеңде оқытылады.
3.деңгейі:
Бұл деңгейде тілдік қарым-қатынас сөйлеу-жазу-тыңдау әрекеттерімен бірге жүреді. Бұл талдау күрделі және балалардың ақыл-ой белсенділігімен таныстыруды, танымдық әлемді кеңейтуді қамтиды.
Тілдік материалды символдар арқылы жазу, білдіру және жинақтау принципі бойынша толық ауызша талдау жүргізіледі. Бұл деңгейде балаларға алдыңғы білім мен дағдыларды жалпылайды, сауатты әңгіме әдісі қолданылады.
Диалог арқылы талдау. Осы деңгейдегі талдау үлгілері ауызша орындалады,осы талдау арқылы жас тұлғаларды мұқият болуға, әріптесінің жауабын мұқият тыңдауға, ойынды жалғастыруға үйренеді. Мұндай талдау көбінесе ойын түрінде жүзеге асырылады.
Жадты жазу. Бұл деңгейде біз балалардың сатылай кешенді талдау көмегімен алған теориялық білімдерін жадқа қалай жазатынын байқаймыз және қорытынды жасаймыз: теориялық білімді игеру, орфографиялық сауаттылық, тыныс белгілерінің дұрыс қойылуы.
Уақытты талдау: "өте жылдам" -3 минут; "жылдам" -5 минут; "баяу" -3 минут;
Компьютерлік талдау;
Ашық тест
Шығармашылық жұмыс;
Сптд-да баланы ғылыми тілде сөйлеуді үйренеді, қарапайым оқиғадан күрделіге дейін кезең-кезеңімен түсіндіріп, қорытынды жасай алады, баланы болжам мен сөйлеуден құтқарады.
ОСГТТ мақсаты:
Барлық тұлғаларды табысты оқыту, білім мен дағдыларды қалыптастыру
Оқу мотивациясын арттыру, танымдық белсенділікті оқытуды жеделдету;
Шығармашылық қабілеттерін дамыту және ғылыми ізденіске жетелеу;
2005 жылы мен Н. Ә.Оразақыновамен "Практикалық қазақ тілі"кітабында таныстым. Сол жылдары мен ағылшын тілін кезең-кезеңімен салыстырмалы талдау арқылы қазақ тілін жас балаға жеткізуді мақсат етіп қойдым. Автордың лингвист ретіндегі кітабынан кейін мен қазақ тілінің де, орыс тілінің де грамматикасын өз бетінше оқи бастадым. Оның негізгі себептерінің бірі 9-сыныптарда және 11-сыныптарда білім беру жүйесінде дамыды. МАБ және ҰМТ тапсырмаларын жіктеу кезінде тапсырмалардың орта есеппен 60-70% тіл біліміндегі морфология саласындағы етістіктерге тиесілі болды. Етістіктердің бұл категориясын мен балаларға салыстырмалы түрде түсіндіруді ұйғардым. Осы бағдарламаға сәйкес мен бүлдіршін мен мұғалімдерге арналған "ОСГТТ бойынша қазақ тілімен салыстырғанда ағылшын тілінің етістігін талдау" атты оқу-әдістемелік құралымды ОСГТТ пайдалана отырып жаза бастадым. Оқу құралында екі тілдің етістік категориясы с.к.т бойынша толық талданады және осы категорияны толығымен қамтиды. Оны екі тілде құру ерекшеліктері сатылай кешен арқылы талданады ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz