САЯСИ КӨШБАСШЫЛАРДЫҢ СӨЙЛЕГЕН СӨЗДЕРІНДЕГІ ІЛЕСПЕ АУДАРМА ПРОЦЕСІНДЕГІ ҚАТЕЛЕР

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

УДК81'373:622.276.279:[811.111+811 .512.122
МPHTИ 14.35.09
САЯСИ КӨШБАСШЫЛАРДЫҢ СӨЙЛЕГЕН СӨЗДЕРІНДЕГІ ІЛЕСПЕ АУДАРМА ПРОЦЕСІНДЕГІ ҚАТЕЛЕР
СмагуловаА.C1., Өтепова Айымгүл2
1филология ғылымдарының кандидаты, дипломатиялық аударма кафедрасының доценті
халықаралық қатынастар факультеті әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Алматық., 0500022Қазақстан
e-mail: aigerim_0715@mail.rusmagulova.aiger m@kaznu.kz
2филология ғылымдарының магистрі, әл-ФарабиатындағыҚазақұлттықуниверс итетініңхалықаралыққатынастарфакуль тетідипломатиялықаудармакафедрасыны ңоқытушысы, қ.,Қазақстан
e-mail: otepova.aiymgul@gmail.com

Мақала аудармашылық құзіреттілікті қалыптастыру деңгейіне қойылатын жоғары талаптарды анықтайтын аудармашылық шеберліктің шыңы ретінде ілеспе аударманың ерекшеліктерін зерттеуге арналған. Зерттеудің пәні- ілеспе аудармашының қызметінде орын алатын қателерді классификациялаудың заманауи тәсілдерін зерттеу болып табылады. Мақаланын зерттеу мақсаты - ілеспе аудармашының практикалық аударма қызметін жүзеге асыру процесінде қателіктерге әкелетін себептерді, механизмдерді зерттеу және ықтимал аударма қателерін классификациялаудың заманауи тәсілдерін талдады. Зерттеуді жүзеге асыру барысында талдау, жүйелеу және жалпылау әдістері, сондай-ақ лексико-семантикалық, грамматикалық, дискурсивті және контекстік талдаудың лингвистикалық әдістер қолданды. Бұл мақалада ілеспе аудармадағы қателерді талдауға арналған, соның негізінде бұл қателерді азайту жолдары анықталады. Авторлар ілеспе аудармада болуы керек бірқатар сипаттамаларды келтіріп, оның аударма процесінде шешуі қажет міндеттерін сипаттайды.
Осы мақала саяси көшбасшылардың өткен кездесулерде сөйлеген сөздерін ілеспе аударма жасау барысында кеткен қателерді талдауға арналған. Авторлардың назарында ілеспе аудармада кездесетін қателер болды, негізгі ақпаратты қандай да бір дәрежеде бұрмалауға жол бермеу. Анықталған қателер үш түрге жатқызылды: нақты ақпаратты беру қателері және референциалдық қателер; түпнұсқаның логикасын бұрмалауға әкелетін қателер; стилистикалық бұрмалау. Аталған факторлар түпнұсқа тілдегі ақпараттың қазақ тіліне бұрымаланып аударылуына әсер етіп, ақпаратты қабылдаушы тарапынан қате түсініктің қалыптасына әкеліп соқтырады.Материал ретінде британдық саясаткер, 2016 және 2019 жылдар аралығында Ұлыбритания және Солтүстік Ирландия Біріккен Корольдігінің премьер министрі қызметін атқарған Тереза Мэйдің жиындар мен конференцияларда сөйлеген сөздеріне және оның ағылшын тілінен қазақ тіліне жасалған ілеспе аударма. Ілеспе аударманы Дипломатиялык аударма кафедрасының 2 курс магистранттары жасады.
Жалпы синхронды аударма көп жағдайда өзінің ерекшелігіне байланысты аударма қателерінің пайда болуына бейім. Бұл ретте, шамасы, халықаралық қатынастар саласындағы аудармашы ерекше мәртебеге ие және оған жекелеген жағдайларда одан ауытқуға мүмкіндік беретін дипломатиялық өкілеттіктер өнімді мемлекетаралық диалогты қолдау мақсатында түпнұсқаның мазмұны.

Түйінді сөздер: аударма, ілеспе аударма, аударма қатесі, дипломатиялық дискурс

ERRORS INTHEPROCESSOFSIMULTANEOUSINTERPRET ING
IN THE PROCESSOF POLITICAL SPEECHES

Aigerim Smagulova1Otepova Ayymgul2
1candidate of pedagogical sciences, professor of diplomatic translations chair, faculty of international relations, al-Farabi Kazakh National University,
Almaty, Kazakhstan e-mail: aigerim_0715@mail.ru, fax-7(727-377-33-44)
tel.: +7 701 167 4373
2teacher of diplomatic translations chair, faculty of international relations, al-Farabi Kazakh National University, Almaty, Kazakhstan.
Almaty, Kazakhstan e-mail: otepova.aiymgul@gmail.com
The article is about study of simultaneous interpretation specifics which is important for development of translation competence. As the subject of research was taken the study of modern approaches in order to classify errors that occur during simultaneous interpreting. Study of the reasons that lead to appearance of the mistakes and survey of modern approaches to the classification of possible translation errors are the main aim of the article. During the study were used systematization and generalization, linguistic methods of lexical- semantic, grammatical, discursive and contextual analysis. The article analyzes translation errors arising in the process of simultaneous interpreting of the summit of political leaders. The authors focused on translation errors which in one way oranother cause the distortion of the information in the text transmitted to recipients on the respectivesides. Identified errors were assigned to three types: errors of the factual information aspect; errorsleading to logic distortions of the original; errors leading to stylistic distortions. It is planned to analyze the mistakes made by politicians in the simultaneous translation of their words from English to Kazakh. As a material, a simultaneous translation of the speeches of the British politician, Theresa May, who served as prime minister of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland between 2016 and 2019, at meetings and conferences, and her translation from English into Kazakh. Simultaneous translation was performed by 2nd year undergraduates of the Department of diplomatic translation.In general,simultaneous interpretation is largely susceptible to the occurrence of translation errors due to itsspecific nature. At the same time, most likely, the interpreter in the field of international relationshas a special status and diplomatic capabilities that allow him in some cases to deviate from thecontents of the original in order to maintain a productive international dialogue.Keywords: translation, simultaneous interpretation, translation error, diplomatic discourse.ОШИБКИВПРОЦЕССЕСИНХРОННОГ ОПЕРЕВОДА В ВЫСТУПЛЕНИЯХ ПОЛИТИЧЕСКИХ ЛИДЕРОВАйгерім Смагулова[1], Өтепова Айымгүл [2][1]кандидат филологических наук, и.о. доцента кафедры дипломатического перевода факультета международных отношений Казахского национального университета имени аль-Фараби, г.Алматы, Казахстан, e-mail: aigerim_0715@mail.ru
[2] магистр филологических наук, преподаватель кафедры дипломатического перевода факультета международных отношений Казахского национального университета имени аль-Фараби, г.Алматы, Казахстан, e-mail:otepova.aiymgul@gmail.com

Статья посвящена изучению специфики синхронного перевода, важного для развития переводческой компетенции. В качестве предмета исследования было взято изучение современных подходов к классификации ошибок, возникающих при синхронном переводе. Изучение причин, приводящих к возникновению ошибок, и обзор современных подходов к классификации возможных переводческих ошибок являются основной целью статьи. В ходе исследования использовались систематизация и обобщение, лингвистические методы лексико-семантического, грамматического, дискурсивного и контекстуального анализа.
Статья анализирует переводческие ошибки, возникающих в процессе синхронного перевода встречи политических лидеров на высшем уровне. В фокусе внимания авторов находились переводческие ошибки, ведущие втой или иной степени к искажению информации для реципиентов.Выявленные ошибки былиотнесены к трем типам: ошибки передачи фактической информации и референциальных значений; ошибки, приводящие к искажению логики оригинала; ошибки, приводящие кстилистическим искажениям.В статье рассматривается анализ высказываний политиков на ошибки, допущенные при синхронном переводе с английского языка на казахский язык. В качестве материала приводится синхронный перевод выступления британского политика Терезы Мэй, занимавшей пост премьер-министра Соединенного Королевства Великобритании и Северной Ирландии в период с 2016 по 2019 годы, на собраниях и конференциях и ее выступления с английского на казахский язык. Синхронный перевод выполнен магистрантами 2 курса кафедры дипломатического перевода.В целом, синхронный перевод в значительной степени подвержен ошибкам перевода из-за своей специфики. В то же время, скорее всего, переводчик в области международных отношений обладает особым статусом и дипломатическими возможностями, которые позволяют ему в некоторых случаях отклоняться от содержания оригинала в целях поддержания продуктивного международного диалога.
Ключевые слова: перевод, синхронный перевод, ошибка перевода, дипломатический дискурс.

Кіріспе
Ілеспе аударма ауызша аударманың басқа түрлерімен салыстырғанда әлдеқайда жас мамандық болып есептеледі. Аталған аударма түріне сұраныс 20-ғасырдың басында, Ұлттар Лигасы (1919 ж.), БҰҰ (1945 ж.) және т.б. халықаралық ұйымдардың пайда болуымен байланысты. Ілеспе аударма түрін қолдану идеясын алғаш болып американдық кәсіпкер Эдуард Филейн ұсынған. Ұлттар Лигасы аясында болатын конференция және кездесулерде қолданылып жүрген ізбе-із аударма уақытты алатынын байқап, кәсіпкер мәселенің шешімін іздей бастаған. 1925 жылы Эдуард Филейн Ұлттар Лигасының хатшысына уақытты үнемдеуге көмектесетін аударма түрін, яғни ілеспе аударманы ұсынып, хат жазады. Дегенмен бұл аударма түріне көшілік сынмен қарап, сенімсіздік танытты. Уақыт өтке келе, Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейін, 1945-1946 жылдары Нюрнберг процессі кезінде ілеспе аударманың қарқынды қолданысқа еніп, тиімділігін ақтап шықты. Нюрнберг процессінің өзі ұзақ уақытқа созығандықтан, осы уақытқа дейін қолданыста болғанізбе-із аударма қолайсыз деп танылып, процессті ұйымдастырушылар ілеспе аудармаға жүгінді. Ілеспе аударманың дамуына әсер еткен тағы бір фактор - заманға сай техникалық мүкіндіктердің дамуы. Ілеспе аударма арнайы техникалық жабдықтарды талап етеді: аудармашыға арналған бутка, микрафон, құлаққап. Ілеспе аударма - спикерден екі немесе үш секунд қана қалып, ақпаратты аударатын, ауызша аудармадағы күрделі аударма түрі болып есептеледі.Айтып кеткеніміздей, ілеспе аударма сала ретінде жас және зерттелмеген сұрақтар бар. Сала бойынша алғашқы зерттеулерді А.Ф. Ширяев, И.А. Зимняя мен Г.В. Чернов, М.Я. Цвиллинг, Д. Селескович, А.Д. Швейцар, З.А. Кочкина, Б.А. Бенедиктов, А.Ш. Барик, Д. Гервер, Л. Виссон сияқты аудармашы-ғалымдар жүргізген. Зерттеушілер ілеспе аударма барысында жалпы механизімдерді, когнитивті үдерістерді және қолданылатын техникалар мен стратегияларды т.б. мәселелерді қарастырды.
Ілеспе аударма барысында бірнеше когнитивті механизімдер іске қосылады: ақпаратты қабылдау, ақпаратты түсіну, болжау механизімі, екі тілде ойлау механизімі, аударма жасау механизім және аударманы жүзеге асыру механизімдері. Ілеспе аударма ойдағыдай шығу үшін оны орындаушы тек қана қостілді маман емес, екі халықтың мәдениетін, тарихын, менталитетін, ұлттық психологиясын жақсы білетін, дикциясы анық, дауысы тартымды, сөйлеу ырғағын мағынамен тікелей байланыстырып өзіне бағындыратын, сөзге шешен болуы міндетті [1, 87б.]. Десекте, ілеспе аударма жасау барысында уақыттың тапшылығына байланысты қате аударма жасау орын алып жатады.
Материалдар мен әдістердің сипаттамасы
Ілеспе аударма (ІА) аударма қызметінің ең күрделі түрлерінің бірі болып табылады. Қазіргі ғылыми әдебиеттерде бірлескен кәсіпорын "Ауызша аударма түрлерінің бірі, бір уақытта белгілі мәтінді аудару, кәсіби аударма түрлерінің бірі" деп түсініледі [1,80], "аударма өнерінің шыңы" [2,860]. Өзінің мәні бойынша, ілеспе аударма психологиялық процесс болып табылады, онда үш негізгі кезең ерекшеленеді: ұғымды түсіну, түсіну және қалыптастыру, қабылдаушы мәдени модельдің тілдік жүйесі арқылы беру, қалпына келтіру.
Аударма іс - әрекетінің бірінші кезеңі, атап айтқанда шет тіліндегі мәтінді қабылдау-бұл мидың және сезім мүшелерінің аналитикалық және Синтактикалық функцияларын бір уақытта орындауға негізделген күрделі сенсорлық ойлау процесі. Түсіну ойды қалыптастыру және тұжырымдау арқылы, яғни ішкі сөйлеу арқылы жүзеге асырылады [3,171]. Негізгі мәселе - қандай да бір тілдің көмегімен түсіну жүзеге асырылады және оның ағымының интенсификация дәрежесі қаншалықты жоғары. Тілдік құралдарға келетін болсақ, түсіну түпнұсқа тілінің құралдарымен немесе сөйлеу әрекетінің осы түрін жоғары деңгейде - аударма тілінде, ал аудармашының жоғары шеберлігімен - ішкі жеке пәндік - схемалық семантикалық код құралдарының көмегімен жүзеге асырылуы мүмкін [3,173].
Аударма процесінің екінші кезеңі-болашақ ақпараттың негізгі мағынасын қалыптастыру. Басқаша айтқанда, осы кезеңде "мағына - идея" өзара байланысын, сондай - ақ қайта кодтауды негіздеу қажеттілігі туындайды. Егер түсіну қайта аударма тілінде жүзеге асырылса, онда мағынаны қалыптастыру бір уақытта болады және идеяны қалыптастыру, ал түсіну процесі қайта кодтау процесін қамтиды [4,37].
Аударма қызметінің үшінші, соңғы кезеңінде мәлімдеме көрсетіледі, оны аударма тілінің көмегімен қалпына келтіру жүзеге асырылады.Бірлескен кәсіпорында сөйлеу іс - әрекетінің әр кезеңін жүзеге асыру қайта құру құзіреттілігін қалыптастырудың жоғары деңгейін талап етеді. А. Тараков БК-ның келесі ерекшеліктерін атап өтті:
1) дискурсты бір уақытта қабылдау, декодтау және көбейту қабілетсіздігінен туындаған психологиялық ыңғайсыздық;
2) түпнұсқа мәтініне қайта жүгінудің болмауынан туындаған психологиялық тосқауыл, сөйлеуді тоқтата тұру, түсініксіз тіркестерді, сөздерді қайталау мүмкіндігі;
3) дыбысталған мәтінге түзетулер енгізу, анықталған қате түсіндірулерді жою мүмкіндіктерінің болмауы;
4) сөйлеудің тым жылдам қарқынына, сөйлеушінің шатастығына, сөйлеу ақауларына байланысты қате түсіндірудің пайда болу мүмкіндігі [1,88].
Бірлескен кәсіпорынның атрибутивті, маңызды сипаттамалары аударма құзіреттілігінің қалыптасу деңгейіне қойылатын жоғары талаптарды алға тартады, бүгінде олар көбінесе басқалармен сөйлеу циклдары үшін тілдік қауымдастық мүшесіне қажет нақты дағдылардың жиынтығын түсінеді [5,214]. Әр түрлі авторлардың ерекшеленген дағдыларының тізімі сәйкес келмейді және барлығы бірдей нақты белгіленбейді, бұл осы ақыл - ойлардың объективті көптігімен және олардың дұрыс иерархиясының болмауымен байланысты. Атап айтқанда, А. Тараков БК-ны сәтті жүзеге асыру үшін қажетті келесі дағдыларды атайды:
1) БК-ның өзіндік ерекшеліктеріне дайындық;
2) сөйлеушінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.