Сыртқы қатынастар

Жоспар

Сыртқы қатынас органдары
Сырткы істер министрлігі
Елшілік және миссия
Дипломатиялъщ өкілдік басшысын тагайындау
Консулдық құқық ұғымы, қайнар көздері
Консулдық артықшылықтар мен иммунитеттер

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Сыртқы қатынас органдары
Сыртқы қатынастарда мемлекет өзінің тәуелсіздігі арқылы халықаралық құқық
субъектілікке ие болатын біртұтас құрылым ретінде көрінеді. Сыртқы қатынас
органдары мемлекеттің шетелдегі өкілдігі ретінде болады және олардың
қүзыреттері шегінде іске асырылатын барлық әрекеттері мемлекеттің шетелдегі
өкілінің әрекеті ретінде қарастырылады және оған халықаралық құқық
нормаларына орай жауапкершілік жүктейді. Кез келген мемлекеттің сыртқы
қатынас органдары ішкі мемлекеттік (немесе орталық) және шетелдік болып
екіге бөлінеді.
Қазақстан Республикасындағы сыртқы қатынастың ішкі мемлекеттік
органдарына мыналар жатады: Қазақстан Республикасының Президенті, Қазақстан
Республикасының Парламенті, Үкімет басшысы және Үкімет, Сыртқы істер
министрлігі - мемлекеттің сыртқы қатынасын тікелей жедел басқаратын орган.
Мемлекеттің шетелдік сыртқы қатынас органдары, өз кезегінде түрақты және
уақытша болып бөлінеді. Қазақстан Республикасындағы түрақты сыртқы қатынас
органдарына Қазақстан дипломатиялық қатынас орнатқан елдерде тіркелген
Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдіктері (елшіліктер мен
миссиялар); консулдық мекемелер, түрақты өкілдіктер, халықаралық үйымдар
жанындағы түрақты бақылаушылар миссиясы жатады. Осы топқа сауда өкілдіктері
де жатқызылады. Қазақстан Республикасының шетелдердегі уақытша органдарына
түрлі миссиялар, халықаралық конференциялардағы делегациялар мен бақылау
топтары, халықаралық органдар сессияларының жүмысына қатысушы делегациялар
және олардың үйымдары және т.б. жатқылады.
Мемлекет басшысының өкілеттіктері - Қазақстан Республикасының
Президентінің, Парламентінің, Үкіметі мен Үкімет басшысының өкілеттіктері
Қазақстан Республикасының Конституциясымен, тиісті нормативтік актілермен
белгіленген. Бүл мәселелер конституциялық және әкімшілік қүқықтарда егжей-
тегжейлі зерттелген.
Сырткы істер министрлігі - Қазақстан Республикасының сыртқы саясатын
жүргізу жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыруды және сыртқы қатынастар
саласындағы мемлекеттік басқаруды қамтамасыз ететін орталық атқарушы орган
болып табылады. Министрлік өз қызметін Қазақстан Республикасының Президенті
мен Үкіметі басшылығымен жүзеге асырады. Жалпы мәселелер жөніндегі
министрліктің қызметіне Қазақстан Республикасының ГІремьер-министрі
басшылық жасайды. Өз қызметінде Миннстрлік Қазақстан Республикасының
Конституциясын, заңдарын, Сыртқы істер министрлігі туралы Ережені,
дипломатиялық қызмет туралы 2002 жылғы заңды, басқа да нормативтік-
қүқықтық актілерді басшылыққа алады. Министрлік жүйесіне Қазақстан
Республикасының дипломатиялық өкілдіктері мен консулдық мекемелері,
Қазақстан Республикасының халықаралық үйымдар жанындағы өкілдіктері,
Министрліктің Қазақстан Республикасы аумағындағы өкілдіктері мен өзінің
ведомстволық бағыныстағы үйымдары кіреді.
Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің негізгі міндеттері
мыналар болып табылады:
• Қазақстан Республикасы сыртқы саясатының түжырымдамасы мен негізгі
бағыттарын әзірлеу және Қазақстан Республикасының Президентіне және
Үкіметіне тиісті үсыныстарды тапсыру;
• Қазақстан Республикасының сыртқы саяси бағытын жүзеге асыру;
• Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысымен бірге Қазақстан
Республикасының Президенті үшін Қазақстан Республикасының сыртқы саясат
стратегиясын жасау, Президенттің халықаралық бастамаларын жүзеге асыру;
• Қазақстан Республикасының егемендігін, қауіпсіздігін, аумақтық түтастығын
және шекараларының мызғымастығын, оның басқа мемлекеттермен өзара қарым-
қатынастарындағы және халықаралық аренадағы мүдделерін қорғауды
дипломатиялық қүралдар мен әдістермен қамтамасыз ету;
• Шет елдерде Қазақстан Республикасы азаматтарының және заңды түлғаларының
қүқықтары мен мүдделерін қорғау;
• Қазақстан Республикасының шетелдік мемлекеттермен дипломатиялық және
консулдық қатынастарын, халықаралық үйымдармен қарым-қатынастарын жүзеге
асыру;
• Шетелдік мемлекеттермен және халықаралық үйымдармен қатынастарда
Қазақстан Республикасының біртүтас сыртқы саяси бағытты жүргізуін
қамтамасыз ету мақсатында атқарушы өкіметтің басқа да органдарының қызметін
үйлестіру және жүмысына бақылау жасау.
Елші өз елі дипломатиялық қатынас орнатқан мемлекеттердің елшілерінің
бәріне арнайы ресми кіріп-шығады, оны дипломатиялық корпустың жоғары
дәрежелісінен (дуайеннен) бастайды. Дуайен - дипломатиялық корпустың
(ағылшын тілді елдерде әдетте декан деп аталады) протоколдық басшысы.
Дуайен дипломатиялық корпустың атынан түрлі шараларда сөз сөйлейді және
дипломатиялық корпус мәртебесіне қатысты мәселелер бойынша дипломатиялық
өкілдік орналасқан мемлекет пен дипломатиялық корпустың тиісті билік
өкілдерінің арасында өзіндік бір жарастырушы болып табылады. Нақты
мемлекетте тіркелген дипломатиялық өкілдік басшылары ішінде ең жоғарғы
сыныбы бар дипломатиялық өкілдіктің басшысы автоматты түрде дуайен бола
алады. Егер дипломатиялық өкілдік басшыларының бірдей сыныбы болатын болса,
онда осы мемлекетте әріптестеріне қарағанда лауазымында көбірек мерзім
отырған түлға дуайен болып сайланады.
Сөйтіп, мемлекеттік хаттама басқармасы Сыртқы істер министрлігінің жедел
баеқару бөлімшесі болып табылады. Хаттамалық басқарма өз жүмысын жүргізген
кезде мемлекеттің әрбір мемлекетпен орнатқан дипломатиялық қатынасының
сипаты мен деңгейін ескеріп отырады.
Мемлекет басшылары халықаралық қатынастарға қатысты барлық мәселелерді
әрдайым өзара тікелей талқылай алмайды. Соған орай, олар өз аттарынан
келіссөз жүргізетін өкілдерді үстауға мәжбүр болады. Мүндай өкілдер
дипломатиялық агенттер деп аталады. Олардың міндеті, ең алдымен өздерін
жіберген мемлекеттің саясатын түсіндіру және өздері келген мемлекетте соны
мақүлдатуға қол жеткізуден түрады. Сол арқылы екі мемлекет арасында достық
қатынастар орнайды. Дипломатиялық қатынас туралы 1961 ж. Вена
Конвенциясының 1- бабына сәйкес, дипломатиялық агент деп өкілдік басшысы
немесе өкілдіктің дипломатиялық персоналын айтады. Дипломатиялық
агенттердің өкілдік сипаттан басқа бірқатар айырмашылық ерекшеліктері
болады, ол - дипломатиялық сыныптар мен дәрежелер. Дипломатиялық дәреже бұл-
дипломатиялық қызметті өткеруге қатысты нақты мемлекеттің заңдары мен
ережелеріне сәйкес берілетін дипломаттың жеке дәрежесі болып табылады. Бүл
дәреже лауазымына, отставкаға кетуіне қарамастан, сақтала береді. Қандай да
бір елдердің дәрежелері мен лауазымдық жағдайы сәйкес келуі де, сәйкес
келмеуі де, мүмкін (мысалы, Төтенше және Өкілетті елші - бір мезгілде
дәреже де, лауазым да). Қазақстан Республикасында Төтенше және Өкілетті
елші деген жоғары дәрежені сыртқы істер министрі, оның орынбасарлары,
мемлекеттің халықаралық ұйымдардағы тұрақты өкілдері және басқалары
иеленеді. Дипломатиялық сыныптар халықаралық құқық нормаларымен айқындалады
және дипломатиялық өкілдік басшыларына ғана қатысты болады. Дипломатиялық
қатынас туралы 1961ж. Вена Конвенцияеының 14- бабы- на сәйкес, өкілдік
басшылары үш сыныпқа бөлінеді, атап айтқанда:
а) мемлекет басшылары жанында тіркелетін елшілер мен нунцилер және тең
дәрежедегі өкілдіктердің басқа басшыларының сыныптары;
б) мемлекет басшылары жанында тіркелетін елшілер мен интернунцийлер
сыныптары;
с) сыртқы істер министрлері жанында тіркелетін сенімді өкілдер сыныптары.
Қазіргі кезде дипломатиялық өкілдік басшылары түріндегі елшілердің
сыныптары жоғалып барады, 3 -сыныпты дипломатиялық өкілдер халықаралық іс-
тәжірибеде өте аз кездеседі. Олармен өзара шектелген саяси, экономикалық
және басқа да мүдделері бар елдер ауысады. Әдетте, ол саяси көзқарастарға
байланысты тиісті бір елдермен дипломатиялық қатынасты жоғары деңгейде
үстағысы келмеген жащайларда орын алады.
Дипломатиялық дәрежелер әрбір мемлекеттің ішкі қүқығымен енгізіледі және
сыртқы істер министрлігі аясында шетел мемлекеттерімен ресми қатынастар
жасауды жүзеге асыратын барлық лауазымды адамдар үшін көзделеді.
Халықаралық дипломатиялық іс- тәжірибеде мынадай дәрежелер бар:
• Төтенше және Өкілетті елші;
• Бірінші сыныпты Төтенше және Өкілетті уәкіл;
• Екінші сыныпты Төтенше және Өкілетті уәкіл;
• Бірінші сыныпты кеңесші;
• Екінші сыныпты кеңесші;
• Бірінші сыныпты бірінші хатшы;
• Екінші сыныпты бірінші хатшы;
• Бірінші сыныпты екінші хатшы;
• Екінші сыныпты екінші хатшы;
• Үшінші хатшы;
• Атташе.
Елшілікті Төтенше және Өкілетті елші, миссияны - уәкіл немесе сенімді
өкіл басқарады. Сенімді өкілді уақытша сенімді өкілден айыра білу керек, ол
елші болмаған кезде елшілікті уақытша басқаруы мүмкін.
Елшілік және миссия - бүл дипломатиялық өкілдіктің екі түрі. Қазіргі
таңда дипломатиялық өкілдіктер деңгейін елшілік деңгейіне дейін жоғарылату
үрдісі нығайып келеді. Жеке мемлекеттер арасындағы қатынастар тығыз, әрі
достық сипатта бола бастағанда дипломатиялық өкілдіктер бір деңгейден
екінші деңгейге қарай қайта қүрылады. Мұндай жағдайларда, тиісті елдердің
үкіметтері халықаралық қатынастарының сапалы екендігін білдіру үшін
өздерінің дипломатиялық өкілдіктерінің деңгейін жоғарылатуға және оларды
миссиядан елшілікке айналдыруды, ал уәкілдерді елшілер дәрежесіне көтеруге
шешім қабылдайды.
Қазақстан Республикасының Елшілігі сыртқы қатынастағы мемлекеттік орган
және дипломатиялық өкілдік орналасқан еліндегі оның жоғары дипломатиялық
өкілдігі болып табылады. Елшілік өз қызметінде дипломатиялық қатынас туралы
1961 ж. Конвенция ережелерін, Қазақстан Республикасының Конституциясын,
Қазақстан заңдарын, Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлықтарын,
Қазақстан Республикасының қаулылары мен бүйрықтарын, сондай-ақ Сыртқы істер
министрлігінің нормативтік қүжаттары мен нүсқауларын басшылыққа алады.
Дипломатиялъщ өкілдік басшысын тагайындау.
Тағайындау алдында дипломатиялық өкіл тағайындалатын ел үкіметінің
келісімін - агреман сүрату керек. Агреман - (agrement agreer - деген
француз сөзінен шыққақ мақүлдау, келісу мағынасында) бір елдің
дипломатиялық өкілі ретінде белгілі бір адамды тағайындауға екінші бір
елдің алдын-ала келісім беруі. Агреман не үшін сүратылады. Біріншіден,
көпшілік таныған халықаралық іс-тәжірибеге байланысты. Агреманды сүратпауға
және оны алмай түрып, дипломатиялық өкілді тағайындауға болмайды.
Екіншіден, бірде-бір үкімет өз мемлекетінің сыртқы саясатына қарсы баспасөз
бетінде немесе ауызша нысанда жағымсыз сөйлеген адамды өз еліне
қабылдамайды. Дипломатиялық өкілдік орналасқан ел үкіметі өз елдеріне
халықаралық қатынас іс- тәжірибесінде объективті түрде және адал ниетпен
қатысқан адамның келуіне сенуге қүқығы бар. Өкіл өзінің Сыртқы саясат
ведомствосьінан тиісті нүсқау алғаннан кейін дипломатиялық өкілдік
орналасқан елдің сыртқы істер министрлігіне барып, ауызша нысанда осы
елдегі өз лауазымынан кететінін және басқа кандидатураға агреман сүратуды
тапсыру туралы хабарлайды. Ауызшахабарламаға агреман сүратылатын адам
туралы бар қажетті мәлімет қосымша тапсырылады. Халықаралық іс-тәжірибеде
агреманды телефон арқылы сүрату жағдайлары да кездеседі. Әдетте, бүл аты
мен жүргізетін саяси қызметі күмән туғызбайтын мемлекеттік қайраткерлерге
таралады. Халықаралық іс- тәжірибе агреман сүрату фактісін абсолютті
қүпиялықта сақтауды талап етеді.
Агреман сұратуға жауап қандай да бір саяси түсініктерге байланысты
болмаса, қысқа мерзімде беріледі. Жауап беру мерзімі - екі ел арасындағы
қатынастардың жай-күйінің көрсеткіші есепті. Дипломатиялық этикет ережелері
бойынша сүратылған агреман туралы еске салуға немесе жауап беруді тездету
туралы өтінуге болмайды. Агреманды беру туралы жауап сүратылған нысанда
беріледі, яғни ауызша немесе жазбаша нысанда. Агреман алған дипломатиялық
өкіл сол елдің қалаулы адамы болады, яғни persona grata. Егер түлғаның сол
елде болуы қолайсыз болса, оны persona non grata деп жариялайды. Мүндай
жағдайда бас тарту себебі айтылмайды. Кету туралы талап қойылған кез келген
дипломатиялық қызметкер persona non grata болып есептеледі.
Елші кеткенге дейін Сыртқы істер министрлігінің тиісті бөлімі
дипломатиялық өкілге сенім грамоталарын, ал оның алдындағыға кері шақырып
алу грамоталарын дайындайды. Кері шақырып алу грамотасы
- бұл дипломатиялық өкілдің лауазымынан кері шақырылатынын хабарлайтын
құжат. Ол дипломатиялық өкіл тіркелген мемлекет басшысына арналады және
дипломатиялық өкілді тағайындаған мемлекет басшысының қолы қойылады және
Сыртқы істер министрінің қойылған қолымен бекітіледі. Кері шақырып алу
грамотасының кіріспесінде дипломатиялық өкілді шақырып алу фактісі туралы
қысқа баяндалады; шақыру себебі айтылады; дипломатиялық окіл қызметі
мемлекеттер арасындағы дипломатиялық қатынастарды дамытуға және қолдауға
көмегін тигізер деген үміт білдіріледі. Кейбір мемлекеттердің дипломатиялық
іс-тәжірибелерінде кері шақырып алынған дипломатиялық өкіл кеткеннен кейін,
осы өкіл тіркелген мемлекет басшысы дипломатиялық өкілді тағайындаған
мемлекет басшысына жіберу грамоталарын жібереді. Мүндай грамоталар
дипломатиялық жолдармен жөнелтіледі. Жіберу грамоталарына қандай да бір
жауаптар берілмейді.
Дипломатиялық өкілдіктер қызметін тоқтату. Дипломатиялық өкілдік
орналасқан елдегі қызметін екі ел арасында дипломатиялық қатынастар
тоқтатылған немесе үзілген жағдайда толық тоқтатады. Халықаралық іс-
тәжірибеде басқадай нысан да болуы мүмкін, мысалы, екі мемлекет біріккен
жағдайда сыртқы саясатты біріккен үкімет жүргізуі керек және біріккен елдің
біреуі барлық дипломатиялық өкілдіктермен өз жүмысын тоқтатуы тиіс.
Консулдық құқық ұғымы, қайнар көздері

Бүгінгі таңда, экономикалық байланыстардың дамуына орай, сыртқы саясатты
жүргізуде сыртқы қатынастың мемлекеттік органдарына, оның ішінде консулдық
қызметке маңызды рөл берілген. Мемлекеттер ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.