Абайдың ақиқат әлемі

Жоспар

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Алланың өзі де рас, сөзі де рас
2. Абай таныған Ақиқат әлем (Ақын шығармашылығындағы Алланы тану мәселесі)
ІІІ Қорытынды

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қолыма кітап алдым. Кімнің дейсіз ғой? Абайдың. Иә, зар илеткен зар
заманда туған халқының рухани тәуелсіздігін сақтауға бел буып, елін
шоқындырмақшы болған отаршыл үкіметтің шеңгелінен қаймана қазағына
қарлығаштай қанатымен су сеуіп, шыр-пыр болған кәдімгі Абайдың. Жоқ, жоқ,
Абайды кәдімгі деп өздерінің адам жерінетін жаман қылықтарын бетіне
басқан сыншыл мінезін жаратпай, ол кім еді сонша? дейтін бақас,
күндестері айтқан. Қара қазаққа, бүгінгі күннің қазағына Абай – хакім ғой.
Әңгімеміздің басында Абайдың орыстың шоқындыру саясатына қарсы болғандығын
сөз еттік. Орыстың отарланған елді шоқындыру сынды жымысқы саясатын Абай
қайдан және қалай білген? Оған қалай қарсы тұрған? Осы сынды сұрақтарға
жауап табу үшін хакімнің өз өлеңдеріне, қара сөздеріне, яғни қария
сөздеріне (Ақселеу Сейдімбек ағамыз айтқандай) тоқталғанымыз жөн. Қасиетті
Құран-Кәрімді түсіну үшін пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с) хадистеріне
үңілеміз. Сол сияқты Абайдың өлеңдерін талдау үшін оның қара сөздерін
парақтаймыз.
Білімдіден шыққан сөзге мән бермейтін, мән бермек түгілі келеке
қылатын қалың елі қазағына қаратып:
Білімдіден шыққан сөз
Талаптыға болсын кез.
Нұрын, сырын көруге,
Көкірегінде болсын көз
- деп, тыңдалмаса сөз жетім болатынын ескертіп, қатаң талап қояды.
Жүрегі – айна, көңілі – ояу,
Сөз тыңдамас ол баяу.
Өз өнері тұр таяу,
Ұқпасын ба сөзді тез?
- деп, тыңдаушысының көкірек көзі ояу, жүрегі айнадай мөлдір болғанын
тілейді. Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел дейтін еді ғой ақын. Иә,
бәрімізге білімдіден шыққан сөзді ұғарлық айнадай жүрек, ояу көңіл бек
керек-ақ. Әйтпесе өзі айтқандай:
Ағайын бек көп,
Айтамын ептеп,
Сөзімді ұғар елім жоқ.
Моласындай бақсының
Жалғыз қалдым – тап шыным!
- дегенінің кері келмей ме?
Ақын нені сөз етпек болса да, ең алдымен, сол мәселенің байыбына
барып, терең үңіліп, зерделеп, ақылының таразысына салып, өлшеп барып сөз
етеді.
Адамзат жаратылғалы өзін саналы деп санайтын кеудесінде жүрек оты
сөнбеген әрбір адам баласы өзінің болмысына үңілумен келеді. Дүниеде
қызықпайтын нәрсесі жоқ адам үшін бұл дүниеге қалай және қайдан келдім,
қайда барамын деген сынды заңды сұрақтардың алдынан көлбең ете түсетіні
әлмисақтан белгілі. Өзін мазалаған сұрақтың жауабын таппаса тыншымайтын
Адам Ата мен Хауа ананың ұрпағы өздерін мазалаған сұрақтың жауабын Ақиқат
жіберген қанша мың пайғамбар келсе де сөздеріне шанбай қойды. Шанбағаны
былай тұрсын, өздерін бірін өртеп, бірін айқыш ағашқа шегелеп қойды,
әйтеуір қолдарынан келетін бар зұлымдықтарын істеп бақты. Өзінің жаратқан
туындысын басқа жаратылыстардан ерекше етіп, оған нәпсі мен рухты қоса
дарытқан, он сегіз мың ғаламның ілімін санасына сыйдырған Ақиқат – Аллаһ
еді. Әлемде қанша тіл болса, Ақиқаттың есімі де сонша. Бірақ бәрінің өз
тілдеріндегі Ақиқаттары сан атыраудан қосқанда жиналып келіп бір теңізге
құятын өзен сықылды бір ұғым, бір Ақиқат Аллаһ еді. Пенде өзінің бұл фәниге
қалай келсе, солай бақилыққа аттанатынын білмей қалмады. Білді. Жанұшырып
өлмеудің жолдарын іздестірді. Тапты ма? Қашып кете алмады. Қашып кетсе
Қорқыт қашып кетер еді. Ажалды алдап кете алмады. Алдап құтылар болса Алдар
Көсе алдап кетер еді ғой. Көзіне түспей тығылып та көрді. Сандықтың ішінен
де суырып алды сұм Ажал. Енді адамға не істеу керек? Ақыры бұл дүниеден
көшеді екен. Амал жоқ, ақтық дүниеге дайындалу керек болды, бірден бір
пайдалы амалы осы еді. Қанша жерден ғұлама болсаң да, қаншама Шыңғысхан боп
тусаң да, өмір өз айтқанын істетеді, жаныштайды. Әйтпеген күнде серілік
дәурені көзден бұлбұл ұшқан, талқаны таусылып бара жатқан Біржан:
Қамзолдай қысқа пішкен дөңгеленіп,
Дүние өтерінде шыр айналды,
- демес еді-ау.
Ақылдың азабына тұншыққан Абай пенде ретінде ет жүрегі езіліп,
санасына сабыр ұялатып, өзін де жұбатып:
Өлейін деп өлмейді өлерлік жан,
Әсте өлмесін білгендей қылық қылған.
Ажал келіп бас салса, жанды ұрласа,
Өмір қайда, сен қайда, соны да ойлан.
Адамзат – бүгін адам, ертең – топырақ,
- деп торыққандай қалыппен шарасыздыңын сездіреді.
Шарасыздық, ажалдың алдындағы шарасыздық – әрбір пенденің маңдайына
жазылған жазмыштың жазуы. Бақталайың, тағдырың, пешенең деген ұғымдар соның
баламалары. Кейде бүкіл өмірің – өзіңнің өліміңе дайындық сияқты көрінуі де
сондықтан. Абайдың:
Жарлығына Алланың,
Ерте ойланған көнбек-ті,
- деуінде жоғарыда біз айтқан сондай мойынсұну жатқан сияқты.
Өзіміз сөз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.