ҚАЗАҚ ҚАНДАЙ ХАЛЫҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ БОЛМЫСЫ. .

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚ ҚАНДАЙ ХАЛЫҚ?
Светлана Хван
3-курс
Қазақстан - ғасырлар бойы қуатты империялар мен мемлекеттер пайда болып, қирап, күлден қайта түлеген Еуразия құрлығының ежелгі өркениетінің жері [1, 371-б]. Мұнда Шығыс пен Батысты байланыстыратын маңызды сауда жолдары өтті [1, 371-б]. Көптеген ғасырлар бойы ел аумағында өмір сүрген сақтар, үйсіндер, ғұндар, қаңлылар, түріктер, қыпшақтар, Қазақ хандығы секілді ежелгі тайпалардың тарихи-мәдени бірлестіктері қазақ этносының қалыптасуының негізі болды [1, 371-б]. Еуразияның түркітілдес халықтары туған және өмір сүретін жерлер, әсіресе қазақтар, әр уақыт кезеңіне сәйкес Тұран, оғыздар даласы, Дешті-Қыпшақ, Түркістан сияқты әртүрлі атауларға ие болды [1, 371-б].
XX ғасырда қазақтар өздерінің тәуелсіз мемлекетін құруға тарихи мүмкіндік алды [1, 371-б]. Ескі салт-дәстүрлерді, әдет-ғұрыптар мен әдет-ғұрыптарды, тарихи-мәдени құндылықтарды жаңғырту идеялары жаңа және жас мемлекет үшін өзекті және маңызды болды [1, 371-б]. Алайда, қазіргі заманғы технологиялар ғасырында және жаһандану процесі барысында халықтың ұлттық ерекшеліктеріне қауіп төніп тұр [1, 371-б]. Мұның себебі-дүниежүзілік ақпаратты бұқаралық ақпарат құралдарында тарату және батыс мәдениетінің бүкіл әлемге таралуы. Демек, ұлттың мәдениетін, тарихын, тілін және ерекшеліктерін білу және зерттеу, сонымен қатар оның жеке басын сақтауға тырысу өте маңызды [1, 371-б]. Бәрімізге белгілі, біздің ата-бабаларымыз қазір өмір сүріп жатқан тәуелсіз мемлекетті құру үшін үлкен үлес қосты [1, 371-б]. Сондықтан өз ұлтының әрбір өкілі олардың ұлттық тілі мен мәдениетінің қалай пайда болғанын білуге және зерттеуге, сондай-ақ біздің ата-бабаларымыздың қосқан үлесі мен еңбегін бағалауы тиіс. [1, 371-б]
Ғылымның түрлі бағыттары бізді қазақ халқының қасиеттерімен таныстырады. Этнолингвистика, тарихи лексикология, лингвистика, антропология, лингвомәдениеттану және басқа да ғылымдар қазақ халқына сәйкес келетін белгілі бір қасиеттерді зерттеді [6, 21,22-б] [7]. Бұл ғылымдар Қазақстан аумағында бүгінгі күнге дейін сақталған ауызша және жазбаша дереккөздердің объективті және егжей-тегжейлі зерттелуіне ықпал етті [6, 21,22-б] [7]. Сондай-ақ бұл ғылымдар Қазақстанда тұратын қазақтар мен басқа да этностар туралы қажетті және маңызды ақпаратты жинауға ықпалын тигізді [6, 21,22-б] [7]. Сонымен қатар, биология, антропология, тарих сияқты басқа ғылымдар география және генетика тұрғысынан қазақ халқының қасиеттерін талдады, атап айтқанда ассимиляция, көші-қон және басқа этностармен өзара іс-қимылы [6, 21,22-б]. Бұндай талдаулар қазақ халқын зерттеуге үлкен үлес қосты. Сонымен қатар, халықтар мен этникалық топтарды, этностың шығу тегін (этногенез), құрамы мен мәдени ерекшеліктерін зерттейтін этнографияны қолдануға болады [7].
Қазақ халқына тән негізгі қасиеттердің бірі - қонақжайлылық. Қазақтар үшін қонақжайлылық - бұл діни парыз, ал ізгілік - қазақ мәдениетінің негізі [1, 374-б]. Қазақтар үйге келген қонақты Қонақ келді құт келді, Қырықтың бірі Қыдыр деп қазақтар әрдайым қонақты қазақи салт-дәстүрмен құшақ жайып қарсы алатын [5, 87-б]. Келген қонаққа әрқашан үй иесі өзі жемей құтты қонаққа сақтаған тағамын дайындап, дастарханың жайып, төрт түлік малды сойып, жататын орнын дайындап, ыстық лебізбен қарсы алып, солайынан шығарып салатын [5, 87-б]. Бұл дәстүр дәл осылай жасалмаса да, үлкен ата апаларымыз ауылдық жерлерде осы дәстүрді сақтап, ұстануда [5, 87-б]. Келген қонақты құт келгендей сыйлау қазақтардың бойына сіңген менталитеттік қасиеттеріне жатады [5, 87-б]. Сонымен қатар, ежелгі дәстүрлерге сәйкес, кез-келген саяхатшыны жылы шыраймен қарсы алып, киіз үйге шақырып, дастархан жайып, адамды тамақтандыру керек болған [1, 374-б]. Тамақтанғаннан кейін ғана сұрақтар қойып, оның кім және қайдан екенін білуге болады [1, 374-б]. Мұндай сұрақтарды тек саяхатшының демалған соң шаңырақ иесі ғана қоя алатын [1, 374-б]. Қазақтың халық даналығында былай делінген: "жолаушыны ішпей, іс туралы сұрама", "қонақ келгенде ет пісіріледі, ет жоқ - иесінің жүзі ұятпен күйіп кетеді" [1, 374-б]. Бұл мақал-мәтелдер қазақ халқының ежелден қонақжайлығымен және мейірімділігімен танымал болғанын көрсетеді. Қазақтар қонақжайлылыққа өте жауапкершілікпен қарайды және әрбір жолаушыны және кез келген адамды қарсы алып, тамақтандыруды өздерінің құрметті борышы деп санайды [1, 374-б]. Шексіз кең байтақ жерді мекендеген қазақ халқы үшін қонақжайлылықтың маңызы ерекше [1, 374-б]. Сондықтан әр үйде қонақтарға алдын-ала дайындалған тағам сақталды. Бұл дәстүр қазақ үйлерінде әлі күнге дейін бар.
Қазақ мәдениеті - көшпелі халықтың тарихының көрінісі. Асқар Жұмаділов айтқандай: Қазақ - көшпелі халық [5, 75,76-б]. Көшпелілер немесе көшпелі қоғам, көшпелі өркениет дегеніміз -- бір жерден басқа жерге көшіп қонып жүретін, мал шаруашылығы негізгі кәсібі болған, әр таңың малмен аттырып жүрген адамдардың қауымдастығы [8]. Қазақтардың малы құнды болып табылады, мұны "Мал ашуы -- жан ашуы" немесе "Бірінші байлық - денсаулық, екінші байлық -- ақ жаулық, үшін байлық -- бес саулық" сияқты халық мақалдары растайды [4]. Көшпелі қазақтардың негізгі кәсібі мал шаруашылығы болғандықтан, қазақтар көшпелі өмір салтын жүргізді [3]. Көшпенділердің өмірі өмірдің ауыр жағдайларына байланысты болды: адамның қатал климатқа бейімделуі, жайылымдардың үнемі өзгеруі, су көздері мен жем-шөптің жетіспеушілігі, шабуыл қаупі, табиғи апаттар [3]. Өз кезегінде көшпелі өмір салты қазақтардың рухани әлеміне, дүниетанымына, салт-дәстүрлеріне айтарлықтай әсер етті [4]. Қазақ мәдениетінің ұзақ даму тарихында бай рухани мұра қалыптасты [4]. Көптеген көшпелі халықтар сияқты, қазақтарға да халық ауыз әдебиеті - мифтер, аңыздар, эпостар, шежірелер арқылы ауызша ақпарат беру тән [4]. Көшпенділер өздерінің мәдени дәстүрлерін қорғап, басқа этностардың ықпалына түспеуге тырысты, сол арқылы бүгінгі күні де байқайтын рухани және мәдени ерекшелігін сақтап қалды [4]. Яғни мал шаруашылығы Қазақ халқының өмір салтына, ал көшпелі өмір салты мәдени және рухани мұраға ықпал етті [4]. Сонымен қатар, көшпелі мал шаруашылығы көптеген қазақ халқы үшін тіршілік көзі болды. Демек, мал шаруашылығы қазақтардың негізгі кәсібі болғандықтан, азық-түлік көзі, сондай-ақ одан әрі экономиканың дамыған секторларының біріне кіргендіктен, қазақтар көшпелілер болды [3].
Қазақтар әр түрлі адамдар, әлеуметтік топтар мен мемлекеттер арасында бейілді, агрессивті емес, игілікті қарым-қатынас орнатуға ұмтылды [1, 374-б]. Қазақ - бейбіт халық [5, 31-б]. Қоршаған адамдармен тату тәтті және бейбіт түрде өмір сүру әрбір қазақтың бойында табылатын қасиет [5, 31-б]. Болмашы ұсақ-түйек шиеленістерге мән бермегенде, тарихта қазақтардың басқаның бас бостандығына, көршілеріне немесе басқа ұлттың өкіліне шабуыл жасағаны жоқ [5, 31-б]. Бірақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.