ОҚУШЫЛАРДЫҢ ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНДЕГІ ЖЕКЕ ДЕРЕКТЕРІН ҚОРҒАУҒА ҮЙРЕТУ ТӘСІЛДЕРІ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

ӘӨЖ 004.042

ОҚУШЫЛАРДЫҢ ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІНДЕГІ ЖЕКЕ ДЕРЕКТЕРІН ҚОРҒАУҒА ҮЙРЕТУ ТӘСІЛДЕРІ

Қанен Әбілхайр Асқанұлы
a.qanen@silkway.edu.kz
Информатика кафедрасының магистранты 7М01501
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті, Атырау, Қазақстан
Ғылыми жетекшісі - п.ғ.к., қаумд. проф. С.Н.Идрисов

Интернет көптеген мүмкіндіктер беретініне қарамастан, қазіргі жасөспірімдер үнемі қауіп-қатерге тап болады [1]. Интернетті пайдалану кезінде кездесетін қауіптер тізімінде жеке деректерді қорғау және басқару мәселелері ерекше орын алады. Ақпараттық технологиялар өмірдің барлық салаларына белсенді еніп, нақты және виртуалды әлемдердің конвергенция қарқыны тек жеделдетіліп жатқандықтан, қоғамдағы жеке және жалпылама тепе-теңдікті талдау қажеттілігі туындайды. Бүгінгі таңда көптеген интернет қолданушылары өздерінің жеке өмірі мен оның маңызды құрамдас бөлігі - жеке деректерді қорғау қажет екендігі туралы нақты түсінікке ие. Осы мақсатта құпия сөздерден бастап күрделі кілттерге, идентификаторларға, электрондық цифрлық қолтаңбаларға дейін арнайы жасалған әртүрлі құралдар бар. Алайда жеке деректерді тарату және дұрыс пайдаланбау қаупі өте жоғары, себебі ересек пайдаланушы арасында да, мектеп жасындағы балалар арасында да тәжірибесіз адамдар көп.
Жеке өмірді және жеке адамның қол сұғылмаушылық құқығын білдіретін құпиялылық ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың қарқынды дамуына байланысты жалпыға ортақ проблемаға айналуда. Батыстық зерттеулерге сүйенсек, жеке деректерді жария ету немесе етпеу мәселесі - адамның өз өміріне деген құрметі болып саналады. Ақпараттың сыртқы әлемге қатысты қаншалықты ашық немесе құпия ретінде сақталуын шешу құқығы - тұлғаның жауапкершілігінде [2]. Ал Қазақстан Республикасы бойынша жеке деректерді қорғау 2013 жылғы 21 мамыр № 94-V Дербес деректер және оларды қорғау туралы Заңы арқылы жүзеге асады. Аталған Заңға сай, дербес деректер дегеніміз - жеке тұлғаның жеке басын анықтауға мүмкіндік беретін жеке тұлға туралы материалдық тасымалдағышта тіркелген ақпарат [3].
Цифрлық дәуірде жаңа технологияларды қолдану саласындағы жауапты, этикалық және азаматтық білім беру іс-әрекеттер үшін, әсіресе мектептегі жастар үшін басымдық болып табылады. Сандық білім берудің негізгі құрамдас бөлігі жеке деректердің құпиялылығы мен қорғалуын қамтамасыз ету болып табылады. Педагогтер азаматтардың осы цифрлық білімінде негізгі рөл атқаруға шақырылады.
Интернеттегі әлеуметтік желілер арқылы таратылатын жеке ақпараттың контент-талдауы негізінде Интернетті дамыту қорының мамандары жеке деректердің келесі санаттарын бөліп көрсетті:
кеңістіктік локализация (тұрғылықты мекен-жайы, орналасқан жерін және орнын ауыстыру);
тиісті тіркеу сәйкестендіру деректері (төлқұжат деректері, құпия сөздер, пин-кодтар, әр түрлі веб-сайттарда немесе онлайн-қызметтерде уақыт өте келе пайдаланушыны анықтау үшін пайдаланылатын тұрақты идентификатор, ұялы телефон нөмірі)
біліктер, дағдылар, жеке қасиеттер;
жеке оқиғалар шежіресі [4].
физикалық сипаттамалары (сыртқы деректер, биометриялық деректер, денсаулық жағдайы және т. б.);
әлеуметтік байланыстар (туыстары, достары, таныстары туралы ақпарат, әр түрлі ресми және бейресми топтарға жататындығы);
материалдық-экономикалық жағдайы (жылжымалы, жылжымайтын мүлік, жалақы, жинақ және т.б.);
өмір салты және мінез-құлық (дүниетаным, құндылықтар, қызығушылықтар мен хобби, әлеуметтік әдеттер мен іс-әрекеттер, көңіл-күй, талғам);
ресми мәртебелері (отбасылық жағдайы, жетістіктері, марапаттары, соттылығы және т. б.);
кәсіптік жұмыспен қамту (білім беруді қоса алғанда);
психологиялық ерекшеліктері (мінез, қабілет, білім).
Цифрлық білім заманда өмір сүріп жатқан оқушыларды жеке деректерді пайдалануға қатысты сыни ойлау дағдыларын дамыту, қауіп-қатердің алдын алу туралы білімді арттыру және цифрлық ортада сенімді, нақты бағдарлануға және әркімнің құқықтарын құрметтеуге мүмкіндік беретін оқыту әдістеріне жыл сайын қажеттілік артып отырды. Әр елге, ұлтқа сәйкес келетін нақты білім беру мақсаттарын, заңдар мен деректерді қорғау тәсілдерін шешу тұрғысынан Ақпараттық технологиялар және бостандықтар жөніндегі Ұлттық комиссия (CNIL) үйлестіретін халықаралық цифрлық білім беру жұмыс тобының бастамасымен құрылған бұл құрылым 2016 жылдың қазан айында деректерді қорғау және құпиялылық жөніндегі комиссарлардың 38-ші халықаралық конференциясында барлық деректерді қорғау жауапты органдармен қабылданды. Аталған бастама әркім қолдана алатын жеке деректерді қорғау саласындағы нақты және жедел құзыреттердің жалпы базасын құруға бағытталған болатын.
Баланың интернетті қолдануды жасы ақпараттық қоғамдағы белсенді әлеуметтенудің басталуын анықтайды. Мамандар балалардың қай жаста желіге шығуға болатындығы туралы қазіргі уақытқа дейін дауласады. Бірақ балалар дау-дамайдың шешімін күтпейді, тек компьютерлер қазіргі заманғы үй инфрақұрылымының міндетті элементіне айналған қоршаған кеңістікті белсенді түрде игеруге тырысады. Сондықтан, мамандар тарапынан жасалуы керек негізгі әрекет - интернет желісін жас ерекшелігіне қарай шектеу қажет. Ақпараттық технологиялар және бостандықтар жөніндегі Ұлттық комиссия зерттеуі нәтижесінде қалалық балалар 4,5 жастарынан бастап қолданғаны туралы деректер келтірсе, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.