Ғылыми жұмысының тақырыбы «Халел Досмұхамедұлының дара жолы» Жұмыстың мақсаты нақты тұжырымдалған және негізделген. Зерттеу жоспары мақсатқа жету үшін барлық қажетті қадамдарды қамтиды. Зерттеу жұмысы дұрыс құрылымға ие. Ол кіріспеден, зерттеу бөлімнен, қорытындыдан, сондай-ақ зерттеу жұмысын жазу кезінде пайдаланылған әдебиеттер мен қосымшалардың тізімінен тұрады.
Жобаның тақырыбы толығымен ашылды. Жоба ғылыми-зерттеу болып табылады, сондықтан танымдық қызығушылықты, аналитикалық қабілеттерді, ақпаратты қабылдау мен өңдеудің әр-түрлі тәсілдерін дамытуға арналған. Зерттеу бөлімінде Халел Досмұхамедұлы жайлы толық ашып жазған.
Зерттеу жұмысы сауатты жазылған, алынған мәліметтер тақырыпқа сәйкес, талапқа сәйкес келеді. Бұл зерттеу жұмысының теориялық практикалық маңызы жоғары. Бұл оқушының алғашқы өз бетімен дайындаған жұмысы болғандықтан, болашақта Халел Досмұхамедұлының барлық жұмыстарымен танысып, әрі қарай жұмысты жалғастырады деген нақ сенімдемін.
Пікір беруші: Казангапова Г. А.
Мазмұны
Абстракт . . .
Кіріспе
1. 1. Ғалым өмірі мен шығармалары . . .
1. 2. Х. Досмұхамедұлы және оның мұрасы . . .
Зерттеу бөлімі.
1. 3. Х. Досмұхамедұлы - лингвист ғалым . . .
1. 4 Х. Досмұхамедұлының ұстаздық және дәрігерлік қызметінің кезеңі(Ташкент)
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Аннотация:
Оқушы бұл ғылыми жұмыста ұмытылып бара жатқан Алаштың ұлы арысы Халел Досмұхамедұлының өмірбаянын, шығармашылық, және мәдени мұрасын зерттеген . Халел Досмұхамедұлының лингвист, дәрігер, педагогикалық өтілі барысындағы жұмыстарымен танысу үшін мұғалімнен, кітапханадан, сынып оқушыларынан және отбасындағы туыстарынан мәліметтер жинаған.
Зерттеу мақсаты:
Оқушыларға Халел Досмұхамедұлының дара жолын, Алаш арысының өмірі мен қызметін зерттеп, бай мұрасымен танысу.
Зерттеу міндетім:
Х. Досмұхамедұлы өміржолы туралы ғаламтордан, кітапханадан мағлұматтар жинау;
Ғалым шығармаларын жан-жақты талдау;
Ғалым қызметі жайлы материал жинақтау.
Өзектілігі:
Оқушылар Х. Досмұхамедұлының Алаштың арысы екендігін, оның өмірі мен қызметін, бай мұрасын білмейді.
Болжам:
Егер біз оқушылармен бірге сыныпта, сынып сағатында, дөңгелек үстелде және викториналар өткізсек, оқушылар Халел атамыздың ағартушы, дәрігер, тарихшы ғалым болғандығын білетін болады.
Күтілетін нәтиже:
Егер біз оқушыларға Х. Досмұхамедов туралы мағлұматтарды жинақтап, Алаштың арысы Халелдің өмірі туралы мәліметтерді толық жеткізсек, онда оқушылар Х. Досмұхамедұлының басып өткен өмір жолы туралы білетін болады.
Зерттеу әдісім:
Ғылыми жобаны зерттеуде алдын ала ойластырған зерттеу әдістері белгілі бір мақсатқа негізделіп, әр тақырыпшаларды қарастыруда төмендегідей зерттеу әдістері көзделді:
1. Сұрақ-жауап (анкета) ;
2. Сұхбат;
3. Кітапханаға саяхат;
4. Атырау университетімен байланыста болу. Профессор Базаргалиев Ғабит Бақытжанұлымен сұхбаттасу.
Зерттеудің жаңашылығы:
Ұмыт болған Халел Досмұхамедұлын еске түсіру;
Халел Досмұхамедұлы туралы мәлімет жинау;
Атырау университетімен байланыста болу.
Кіріспе бөлім:
Мен бұл ғылыми жұмысты 3 (үш) жылға алдым.
Халел Досмұхамедұлы атамыздың өмір жолымен танысамын;
Мен таңдаған Халел Досмұхамедұлы химия- биология бағытында жұмыс жасағандықтан, біздің лицейіміз химия-биология бағытында болғандығына байланысты мен биология, өсімдіктану, жануартану және тәнтану кітаптарын әрі қарай зерттеп, ғылыми жұмысымды жалғастырамын;
Халел атамның үлкен-үлкен шығармаларын әрі қарай зерттеймін.
1. 1 Ғалым өмірі мен шығармалары
Толық аты-жөні
Досмұхамедов Халел Досмұхамедұлы
Туған күні
1883 жылы 24 сәуір
Туған жері
Бұрынғы Орал облысы, Гурьев уезі, Тайсойған болысының (қазіргі Атырау облысы Қызылқоға ауданы) №4 ауылы.
Арғы атасы
Алдар Ерназарұлы əділдікпен аты шыққан би. Одан кейінгі Байнақ, Машақ. Олардан Дəулетүмбет, Ізмағанбет пен Досмұхамедтер тарайды.
Арғы атасы:
Жұбайы
Алдар Ерназарұлы əділдікпен аты шыққан би. Одан кейінгі Байнақ, Машақ. Олардан Дəулетүмбет, Ізмағанбет пен Досмұхамедтер тарайды.:
Сағира
Арғы атасы:
Балалары
Алдар Ерназарұлы əділдікпен аты шыққан би. Одан кейінгі Байнақ, Машақ. Олардан Дəулетүмбет, Ізмағанбет пен Досмұхамедтер тарайды.:
Рабиға, Әділхан, Сәуле, Қарашаш, Төле деген бес ұл-қыз тарайды. Балаларының барлығы жоғары білім алып, елге елеулі еңбек еткен. Ең қызығы, әулеттен он үш ұрпақ ата жолын жалғап, дәрігер мамандығын иеленген.
Арғы атасы:
Қайтыс болды
Алдар Ерназарұлы əділдікпен аты шыққан би. Одан кейінгі Байнақ, Машақ. Олардан Дəулетүмбет, Ізмағанбет пен Досмұхамедтер тарайды.:
1958 жылы
Халел Досмұхамедов туралы жылдар сөйлейді:
1905 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.
1905 жыл:
1909 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Академияны жоғары дəрежелі дəрігер атағымен бітірді және алтын медальмен марапатталған. Кейін офицер ретінде əскери міндетін өтеуге жіберілген.
1905 жыл:
1910 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Халел Досмұхамедұлы дəрігерлік жұмысын Түркістаннан бастайды. Одан кейін Оралда жұмыс жасайды. Орал казак-орыстарын емдейтін Ілбішін, Калмыков қамалындағы ауруханада кіші дəрігер болып, кейіннен аға дəрігер болып қызмет атқарады.
1905 жыл:
1913 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Әскери борышын өтеуден босатылған Халел Досмұхамедұлы Орал облысы Темір уезінде бөлімшелік дəрігер болып жұмысқа жасады.
1905 жыл:
1912-1915 жылдары
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Оба індетіне қарсы күрес ісіне белсенді қатысты. Ерелі еңбегі үшін императорлық қола медальмен марапатталды.
1905 жыл:
1916 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
48 тараудан тұратын "Қырғыз халқының жеріндегі оба ауруымен қалай күресуге болады" атты ғылыми еңбегі жарық көреді. Кітап өз кезеңінде оба індетіне қарсы күрестің əдіс-тəсілдерін қамтыған зор еңбек болды.
1905 жыл:
1917 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Сəуір айындағы Орал облысында болған қазақ съезінде Жанша Досмұхамедовпен біргелікте "Орал облысының далалық бөлігін басқарудың уақытша ережелері" тақырыбындағы заң жобасын ұсынған . Оған делегаттардың барлығы келісе дауыс береді.
1905 жыл:
1917 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Халел Досмұхамедұлы мамыр айында болған Бүкілресейлік мұсылмандар съезіне қатысқан.
1905 жыл:
1917 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Шілде айында болып өткен жалпы қазақ съезінде Бүкілресейлік Құрылтай жиналысында Халел Досмұхамедұлы депутаттыққа кандидат ретінде ұсынылған. Кейіннен желтоқсан айында өткен жалпықазақтық съезде Алашорда үкіметі мүшелігіне Орал облысы атынан сайланды.
1905 жыл:
1918 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Ал, наурыз айында Жанша Досмұхамедовпен Кеңес үкіметінің басшысы В. И. Ленин жəне И. В. Сталинмен кездесіп, келіссөз жүргізеді. Оларға біршама талаптар қойып, біраз ақшалай жəрдем алған.
1905 жыл:
1918 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Мамыр айында Жаһанша екеуі Оралда съез ашады. Əскер жасақтайды. "Ойыл уалаятының уақытша үкіметін" жариялап, кіші əскери мамандықтар дайындайтын оқу орнын ұйымдастырған.
1905 жыл:
1918 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Қыркүйек айында Уфа қаласында Алаш басшыларымен біргелікте жиналыс ұйымдастырылып, "Ойыл уалаяты" ресми түрде мойындалды. Оған "Алаш Орданың Батыс бөлімшесі" деген ат берілген.
1905 жыл:
1920 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Кеңес үкіметінің қаулысымен Алашорда мүшелеріне кешірім жасалып, Алашорда үкіметінің Батыс бөлімшесі ресми таратылғаннан кейін оның белсенді басшылары халықтан алыстатылады.
1905 жыл:
1920 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Ташкентте Халел Досмұхамедұлы Қазақстан және Орта Азияда денсаулық сақтау жүйесін ұйымдастырып, Түркістан Денсаулық сақтау халық комиссариаты алқасының мүшесі жəне емдеу-санитарлық бөлімінің меңгерушісі болып сайланады.
1905 жыл:
1922-1925 жылдары
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Мəдениетті жан-жақты көркейту мақсатындағы "Талап" қауымының басқармасының төрағасы болады.
1905 жыл:
1924 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Халел Досмұхамедұлы Түркістан Халық ағарту комиссариаты тарапынан Орынборда болған қазақ білімпаздарының, сонымен қатар Мəскеуде болып өткен Бүкілресейлік денсаулық сақтау қызметкерлерінің съездеріне қатысып, белсенділік танытты.
1905 жыл:
1924 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Ресей Ғылым Академиясының Оталық Өлкетану бюросының тұңғыш корреспондент-мүшесі болып сайланды.
1905 жыл:
1924 жылы
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Ташкентте Қазақ-қырғыз білім комиссиясы жанынан "Сана" журналын шығарып, өзі басшылық жасап отырды.
1905 жыл:
1926 жыл
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Абай атындағы ұлттық педагогикалық университетін (бұрынғы ҚазПИ) құруда комиссия төрағасы болып сайланды. Қазақ мемлекеттік университетін ұйымдастыру жөніндегі комиссия төрағалығында да жұмыс атқарады.
1905 жыл:
1927 жылы
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Доцент
1905 жыл:
1929 жылы
Теке қаласында болып өткен 5 облыстан жиналған қазақтың зиялы азаматтары Ресей кадет партиясы үлгісімен саяси ұйым құрады. Олармен бірге Халел де болды.:
Профессор ғылыми атаққа ие болды.
