Қысқа мерзімді, шағын стресстер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазіргі әлемде адамның ғылыми іс-әрекетінің түрлі салаларында стресстің табиғат генезисін, құрылымын талдауға және әртүрлі стресстік жанжалды жағдайларды реттеу әдістерін зерттеуге жоғары деңгейде қызығушылық көрінуде. Әртүрлі ғылым салаларында стресстік факторларды анықтау мәселесіне және стресске төзімділікті қалыптастыру механизмдерін дамытуға бағытталған бағдарламаларды әзірлеуге ерекше назар берілуде (соның ішінде психология білім саласында).

Стресс ұғымы білімнің әртүрлі салаларында кеңінен қолданылады, онда стресстің пайда болу себептері, оның даму механизмдері, салдары мен көріністері бойынша жаңа ұғымдар қосылуда. В.А. Бодров өз жұмыстарында атап өткендей, бұл термин сыртқы ортаның әсерінің салдарынан пайда болатын жанжалдарды, қауіпті жағдайларды, күрделі және жауапты өндірістік міндеттерге байланысты орнайтын көптеген мәселелерді біріктіреді. Әртүрлі стресстің түрлері психология, физиология, медицина, әлеуметтану және өзге де ғылымдар саласының зерттеу пәні болып табылады (Бойко, 2016: 32). Бүгінгі күні стресс мәселесі ерекше ғылыми мәнге ие болды. Стресс категория, феномен ретінде өзінің табиғаты бойынша күрделі құбылыстардың кең шеңберін біріктіреді: психофизиологиялық, тұлғалық, әлеуметтік және тағы да басқа. Бұл сұрақтың кешенділігі мен көптүрлілігі зерттеудің пәндік алаңы ретінде стрессті анықтаған көптеген ғылыми бағыттардың пайда болуына себеп болды. Осылайша, стресс концепциясын құру бір-бірінен айтарлықтай ерекшеленетін және сол уақытта бір-бірін дамытатын және толықтыратын теориялар мен модельдерінің бірқатарында өз көрінісін тапты (Cohen, 1985: 314).

Стресс - адам - адам жүйесінің кәсіптерінің өкілдері арасында ең көп таралған және ең танымал. Көптеген зерттеушілер атап өткендей, стресс, қалыпты және жиі кездесетін құбылыс. Қысқа мерзімді, шағын стресстер күнделікті өмірде жиі кездеседі және олар зиянсыз. Ұзақ мерзімді немесе шектен тыс стресс - бұл адамдар мен ұйымдар үшін қиындықтар тудыруы мүмкін. Стресс адам өмірінің ажырамас бөлігі болып табылады, бірақ стресс дәрежесі мен оның салдарын ажырата білу маңызды.

Қалыпты өмір жолын бұзатын кез келген күтпегендік, стресстің себебі болуы мүмкін. Г. Селье стресстің туындауында адамға қатысты жағдайдың жағымды немесе жағымсыз болуы маңызды емес екенін өз зерттеулерінде көрсетеді. Қайта құрылымдау немесе жеке бейімделу қажеттілігінің қарқындылығы маңызды. Мысалға, ғалым өз кітабында қызықты жағдайды көрсетеді: жалғыз ұлы шайқаста қайтыс болғаны туралы естіген ана қатты эмоциялық күйзелісті сезінеді. Егер көп жыл өткен соң, хабардың жалған екендігі анықталып, ұлы кенеттен бөлмеге жараланбаған, сау күйінде кірсе, анасы бұл сәтте үлкен қуаныш сезінеді. Екі оқиғаның нақты нәтижесі - қайғы мен қуаныш, эмоциялар басқа, тіпті бір-біріне қарама-қарсы, бірақ олардың стресстік әрекеті - адамның жаңа жағдайға бейімделуінің ерекше талаптары бірдей болуы мүмкін (Селье, 1979: 123).

Стресстік тұжырымдамаға сүйене отырып, адамның жеке басының стресске төзімділік тұжырымдамасын ажырату ұсынылады. Жеке адамның өмір сүру сапасы мен оның жұмысының маңызды факторы - бұл стресске төзімділік. Тұлғаның стресске төзімділігі - қиындықтарды еңсеру, эмоцияны басу, ұстамдылық пен сақтық көрсете білуге ептілік.

Стресске төзімділіктің неғұрлым толық анықтамасын П.Б. Зильберман береді: стресске төзімділік - күрделі эмотивтік жағдайда қызмет мақсатына оңтайлы табысты қол жеткізуді қамтамасыз ететін адамның психикалық қызметінің эмоциялық, ерік-жігер, зияткерлік және мотивациялық компоненттерінің өзара әрекеттесуімен сипатталатын тұлғаның интегративті қасиеті (Зильберман, 1974: 35).

Стресске төзімділік адамға кәсіптік қызметтің ерекшеліктеріне байланысты, басқаларға және олардың денсаулығына кері әсерін тигізбестен, маңызды интеллектуалды, ерікті және эмоциялық жүктемелерді алып жүруге мүмкіндік беретін жеке қасиеттер жиынтығымен анықталады.

Стресске төзімділіктің 8 негізгі құрылымдық компоненттері бар:

- еріктік (өзін-өзі бақылау, өзін-өзі басқару, іс-әрекеттерді саналы түрде реттеу, оларды жағдайдың талаптарына сәйкес келтіруде көрінеді);

- интеллектуалдық (ойлау қабілеті мен ойлау түрін білдіреді);

- коммуникативтік (қызметтің әлеуметтікпсихологиялық аспектісін, өзара әрекеттесуге дайындығын сипаттайды);

- мотивациялық (жеке тұлғаның алдына қойылған мақсаттарын орындауға ұмтылысын көрсетеді);

- қозғалтқыш (әртүрлі құралдарды пайдалану қызметінің тәсілдері мен әдістерін меңгеруді, оларды қолдануда қажетті дағдылар мен қабілеттердің болуын қамтамасыз етеді);

- танымдық (тапсырманы түсінуді сипаттайды);

- физиологиялық (ағзаның энергетикалық мүмкіндіктерінің қорын анықтайды);

- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.