Әлемдегі және Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Әлемдегі және Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі

Қуанова А. Е., Раева А. М.

Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті

Барлығымыз білетіндей, экономикалық дамудың маңызды көрсеткіштерінің бірі болып әлем елдеріндегі жұмыссыздық деңгейі келеді. Осы экономикалық көрсеткіштің негізінде елдің қаншалықты қауіпсіз екендігі, әлемнің ең дамыған елдерінің рейтингінде қандай орын алатындығы туралы қорытынды жасауға болады. Кейбір жағдайларда жұмыссыздық деңгейі бойынша мемлекеттегі өмір сүру деңгейін бағалауға болады.

Алдымен жұмыссыздықтың басты себептерін қарастырайық. Бірінші себептерінің бірі - құрылымдық жетілдіру. Яғни қазіргі таңда технологиялар күннен-күнге дамып келе жатқаны бәрімізге мәлім. Және осы жаңа технологиялар уақыт өте келе адам еңбегін толығымен немесе жартылай алмастырып келе жатыр. Келесі себеп ол - маусымдық. Мысалға алатын болсақ қыс мезгілінде ауыл шаруашылығымен айналысатын мамандар аса көп қажет емес. Сонымен қатар экономиканың циклдік сипаты. Мысалы, дағдарыс кезінде көптеген өндірістік кәсіпорындардың жабылуы аясында жұмыссыздық күрт артады. Сондай-ақ демографиялық фактор. Еңбекке қабілетті халықтың тез өсуі жұмыс орындарының тапшылығына алып келеді, яғни елде тілек білдірушілер саны артты, бірақ жұмыс орындарының саны бұрынғы деңгейде қалды. Осының барлығы жұмыссыздық деңгейіне себепші болып отырады.

Енді әлем елдеріндегі жұмыссыздық деңгейіне келетін болсақ, қазіргі таңда, өкінішке орай жұмыссыздық пайызы нөльге тең ешбір мемлекет жоқ. Бірақ сонда да әрбір мемлекет осы көрсеткіштерді төмендетуге тырысады. Қазіргі әлем елдеріндегі 2021-2022 жыл аралығындағы жұмыссыздық деңгейі ең жоғары елдерді келесі кестеден көруге болады [1] .

Кесте 1. 2021-2022 жылдардағы жұмыссыздық деңгейі жоғары елдер [1] .

Мемлекет

Жұмыссыздық деңгейі

Мемлекет: Босния и Герцеговина

Жұмыссыздық деңгейі: 32. 62%

Мемлекет: Ангола

Жұмыссыздық деңгейі: 31. 80%

Мемлекет: ОАР

Жұмыссыздық деңгейі: 29. 10%

Мемлекет: Свазиленд

Жұмыссыздық деңгейі: 22. 90%

Мемлекет: Лесото

Жұмыссыздық деңгейі: 23. 50%

Мемлекет: Иордания

Жұмыссыздық деңгейі: 19. 00%

Мемлекет: Ливия

Жұмыссыздық деңгейі: 17. 30%

Мемлекет: Македония

Жұмыссыздық деңгейі: 16. 60%

Мемлекет: Греция

Жұмыссыздық деңгейі: 16. 40%

Көріп отырғанымыздай, жұмыссыздық деңгейі ең көп болып отырған ел Босния мен Герцеговина болып тур. Онда бұл көрсеткіш 32. 62%-ға тең. Көптеген сарапшылар бұл елдегі жұмыссыздықтың негізгі себебі Еуропалық Одақпен еркін сауда туралы келісімге қол қою деп сендіреді. Осының салдарынан елдегі кәсіпорындардың басым бөлігі дағдарысқа ұшырап, адамдар жұмысқа орналаспай қалды.

Оңтүстік Африкада жұмыссыздықтың жоғары деңгейі еңбекке деген сұраныстың төмендігі және білімнің болмауы. Греция 2008 жылғы дағдарыстың арқасында жоғары деңгейге жетті, ол әлі де шыға алмай отыр.

Қалған елдер еңбек нарығының дұрыс реттелмеуіне, жұмыс орындарының азаюына, дағдарыс пен тұрақсыз экономикалық жағдайға байланысты жұмыссыздықтың жоғары көрсеткішінен шыға алмауда. Төмендегі кестеден қазіргі таңдағы жұмыссыздық деңгейі ең төмен елдерді көруге болады [1] .

Кесте 2. 2021-2022 жылдардағы жұмыссыздықтың деңгейі ең төмен елдер [1] .

Мемлекет

Жұмыссыздық деңгейі

Мемлекет: Сингапур

Жұмыссыздық деңгейі: 2. 30%

Мемлекет: Кувейт

Жұмыссыздық деңгейі: 2. 17%

Мемлекет: Вьетнам

Жұмыссыздық деңгейі: 2. 15%

Мемлекет: Макао

Жұмыссыздық деңгейі: 1. 90%

Мемлекет: Мьянма

Жұмыссыздық деңгейі: 1. 60%

Мемлекет: Таиланд

Жұмыссыздық деңгейі: 1. 00%

Мемлекет: Лаос

Жұмыссыздық деңгейі: 0. 60%

Мемлекет: Беларусь

Жұмыссыздық деңгейі: 0. 20%

Мемлекет: Камбоджа

Жұмыссыздық деңгейі: 0. 10%

Мемлекет: Катар

Жұмыссыздық деңгейі: 0. 10%

Қарап отырғанымыздай, Катар әлемдегі жұмыссыздық деңгейі ең төмен мемлекет болып келе жатыр. Оның қасына көрсеткіші бірдей болып тұрған Камбоджа бар. Негізінен Катар елі осындай көрсеткішке мұнай мен газды сатудан түскен табыстың арқасында қол жеткізді деп есептеледі. Сонымен қатар қара алтын мен газды белсенді экспортай отырып, Катар өзінің экономикасын жақсы дамытып, көптеген жұмыс орындарын құрды. Ал Камбоджаға келетін болсақ, ондағы жұмыссыздықтың төмен деңгейде болуының себебі белсенді дамыған туризм мен жеңіл өнеркәсіпке байланысты. Келесі Тайланд пен Мьянма негізі экономикалық жағынан жақсы дамыған мемлекеттер. Тайландтың экономикасы тауар экспортына бағытталған, ал Мьянманың экономикасы минералдарды экспорттауға бағытталған.

Енді, еліміздегі ресми статистикаға сәйкес жұмыссыздық жағдайы, бір қарағанда, басқа посткеңестік елдермен және алыс шетелдермен салыстырғанда салыстырмалы түрде қолайлы: соңғы 3 жылда оның деңгейі 4, 8-5, 0 % дәлізінде тұрақтанды, ал АҚШ-та, мысалы, флуктуация дәлізі кеңірек - 3, 9-7, 4%, ал дамушы елдерде жұмыссыздық деңгейі тұрақты түрде 10%-дан асуы мүмкін. Алайда жағдай соншалықты оңды емес [2] .

Сурет 1. Еліміздегі жұмыссыздық деңгейі [2]

Суреттен көріп отырғанымыздай, Қазақстандықтардың едәуір бөлігі өзін-өзі жұмыспен қамтығандар санатына жатқызылған, ал олардың қызметі мен табысының сипаты мүлде басқаша. Оларға компания иелері де, өнімсіз жұмысшылар да, соның ішінде жалақысы төленбейтін отбасылық жұмыскерлер де жатады, олардың табысы кейде күнкөріс деңгейіне жетпейді.

Сондай-ақ, азаматты Қазақстандағы жұмыссыз санатына жатқызу үшін оның тұрғылықты жері бойынша жұмыспен қамту орталығына немесе электронды үкімет порталы арқылы жұмысқа орналасуға жәрдемдесуі қажет екендігі де маңызды. Дегенмен, еңбек жасындағылардың көпшілігі жұмыс іздеп жұмыспен қамту орталықтарына жүгінбей, интернеттегі жарнамалар арқылы, таныстары арқылы өздері жұмыс іздегенді жөн көреді.

Жастар арасындағы жұмыссыздыққа ең алдымен әлеуметтік-психологиялық сипаттамалар әсер етеді - үміткерлердің шамадан тыс амбициясы, кәсіби немесе мансаптық өсуді қажет етпейтін жоғары лауазымды немесе лауазымдарды бірден алуға ұмтылуы, кәсіби қызметті жүзеге асырудың ұзақ мерзімді жоспарларының болмауы.

Сонымен қатар, жастардың, атап айтқанда, кешегі университет түлектерінің кәсіби тәжірибесі жеткіліксіз. Дәл осы жерде «алғашқы жалдау тұзағы» деп аталатын нәрсе туындайды: жұмыс берушілер жұмыс туралы хабарландырулар бойынша, әдетте, өтініш берушінің тәжірибесі болуын талап етеді - қызығушылық танытқан лауазымда 3 жылдан 5 жылға дейін жұмыс тәжірибесі болу қажет.

Халықтың еңбек нарығындағы ең осал санатына зейнеткерлік жастағы азаматтар да жатады. Көптеген жұмыс берушілер халықтың бұл санаты қазіргі еңбек нарығында бәсекеге қабілеттілігі төмен деп санайды. Жұмыс берушілер арасында 50 жастан асқан адамдар онша оқытылмаған, жаңа технологиялар мен әдістерді меңгеру қиын деген пікір бар. Жасы, денсаулық жағдайы әлеуетті қызметкерлердің өнімділігіне, ұтқырлығына әсер етеді деп болжанады.

Сонымен қатар, бұл жас санатындағы жұмысшылар, жастарға қарағанда, көбінесе өздерінің еңбек құқықтарын жақсы біледі, салық шегерімдерін талап етеді, әдетте жұмыс берушіге неғұрлым сауатты және талапшыл. Сондықтан компаниялар, фирмалар, ұйымдар, рекрутингтік агенттіктер өздерінің жұмыс туралы хабарландыруларында қызметкерлерге «45 жасқа дейін» деген талапты жиі қоятыны таңқаларлық емес.

2021 жылғы мәліметке сүйенсек Қазақстан жастары арасындағы жұмыссыздық деңгейі барынша төмендеді [3] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.