Фарабидің педагогикалық идеяларының оның математикалық және жаратылыстану ғылыми еңбектерінде қолданылуы және жүзеге асырылуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚазақстанРеспубликасыМ.Х.Дулатиатын дағы
БілімжәнеҒылымминистрлігіТаразөңірл ікуниверситеті.

Министерство Образования и Таразский региональный
Науки Республики Казахстан университет им. М.Х.Дулати

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Ғұлама әл-Фарабиді зерттеген шетелдік және отандық ғалымдар және олардың еңбектерінің атауы, түсірлген фильмдер, әдеби кітаптар, суретін салған суретшілер, мүсіншілер т.б. туралы мәліметтер жинап каталог жасау.
Орындаған: Оракбаева Маргарет
Тобы: Ф21-3
Тексерген:

Жоспары :
1. Әбу Насыр Әл-Фарабидің өмірбаяны
2. Шығармашылық жолы
3. Әл-Фарабиді зерттеген шетелдік және отандық ғалымдар және еңбектерінің атауы
4. Әдеби кітаптар.

Әл-Фараби (870-950)
Әл-Фараби шығыстың ғұлама ғалымы
Тарихымыздағы ұлы тұлғалардын бірі, ислам дүниесінің ең ірі, атағы әлемге жайылған ғұлама философы, Аристотельден кейінгі "екінші ұстаз" атанған Әбу Насыр әл-Фараби қазақ жерінде, Отырар қаласында дүниеге келген.
Ұлы жерлесіміз әл-Фарабидің түркі тайпасының дәулетті бір ортасынан шыққаны бізге мәлім, бұған дәлел оның толық аты-жөнінде "Тархан" деген атаудың болуы. Әл-Фараби 870 жылы Сыр бойындағы Арыс езенінің Сырға барып құятын жеріндегі Фараб қаласында дүниеге келді. Фарабидің толық аты-жөні Әбу-Насыр Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн Үзлағ ибн Тархан әл-Фараби, яғни әкесі Үзлағ, арғы атасы Тархан. Туған жері -- қазақтың ежелгі қаласы Отырарды арабтар Барба -- Фараб деп атап кеткен, осыдан барып ол Әбу-Насыр Фараби, яғни Фарабтан шыққан Әбунасыр атанған. Бұл қаланың орны -- қазіргі Отырар ауданы, Оңтүстік Қазақстан облысы аумағында. Сол тұста өмір сүрген зерттеушілердің қалдырған нұсқаларына қарағанда, Отырар қаласы IX ғасырда тарихи қатынастар мен сауда жолдарының торабындағы аса ірі мәдениет орталығы болған. Отырарға орта ғасыр ғалымдарының көп назар аударғанын біз тарихтан жақсы білеміз. Ғалымдардың айтуынша, Отырар қала-сы орналаскан аса құнарлы алқапта қазақ халқының арғы ата-бабалары, кырдағы көшпелілер мен қала тұрғындары жиі қарым-қатынас, тығыз байланыс жасап отырған.
Кеңінен мәлім екі дерек бар: 1218 жылы монғолдар қаланы киратты, бұл "Отырар апаты" деп аталды; онан соң 1405 жылғы ақпанда мұнда Әмір-Темір қайтыс болды. Отырар жайында біздің қолымызда ибн Хаукальдің, Абул Фиданың, қытай деректемелерінің мәліметтері бар. Отырар жөнінде Птоломейде де айтылған. Отырардағы кітапхана, ел аузындағы аңызға қара-ғанда, кітабының саны жағынан атақты Александрия кітапханасынан соң екінші орында болған.
Әл-Фараби мұрасы және Көбесов зерттеулер
Ғұлама ғалым Әбу Насыр әл-Фарабидің 1150 жылдығы елі - мізде ғана емес, ЮНЕСКО деңге - йін - де аталып өтпек. Ал жылдан жылға әл-Фарабидің ғылыми мұраларын оқулықтарға, оқу үдерісіне енгізу, білім алушыларды ұлы баба өнегесінде оқыту және тәрбиелеу мәселесінің өзектілігі артып келеді. Бұдан 40-50 жыл бұрын бүкіл мұсылман шығысында жас ұрпаққа әл-Фараби мұраларын оқыту туралы тұңғыш рет ой қозғап, ғұламаның ұлы ойшыл-философ, математик, жаратылыстанушы, музыкатанушы, педагог ретіндегі еңбектерін зерттеуге, жарыққа шығаруға және насихаттауға өлшеусіз үлес қосқан көрнекті ғалым, профессор Ауданбек Көбесов туралы сөз қозғау парызымыз деп ойлаймын.
А.Көбесов көп жылдар бойы ұлы ғалым Әбу Насыр әл-Фарабидің ғылы - ми мұрасын зерттеді.Ол 60-жылдары құ - рылған әл-Фараби мұраларын зерт - теу тобы - ның құрамында отандық фарабис - тика - ның негізін қалаушылардың бірі болды.
Әл-Фараби ғылым тарихында негізі - нен философ және музыка теориясын жасаушы ретінде белгілі болса, А.Көбесовтің зерттеулері ұлы жерлесі - міздің математик, жаратылыстану ғылымдарының зерттеушісі ретіндегі шынайы бейнесін қалпына келтіруге шешуші үлес қосты.
Ауданбек Көбесов 1932 жылдың 13 ақ - панында Жамбыл облысы, Талас ауданы, Ойық ауылында дүниеге келген. Орта мектепті Жамбыл қаласында 1948 жы - лы күміс медальға аяқтап, 1952 жылы Абай атындағы Қазақ педагогикалық инс - ти - тутының физика-математика факуль - тетін математика мамандығы бойынша үздік бітірген.
Институттан кейін Талас ауданында оқытушы, мектеп директоры қыз - меттерін атқарып, 1959 жылы КазПИ-ге оқытушылық қызметке шақырылды.
1960 жылы Москваға, КСРО Ғылым Акаде - миясына, Араб математикасының тарихы мамандығы бойынша аспиран - тураға түсіп, 1963 жылы физика-математика ғылымдарының кандидаты атағын алды.
1963 - 1967 жылдар аралығында Абай атындағы ҚазПИ-дің Жоғарғы алгебра және сандар теориясы кафед - расында аға оқытушы, доцент болды.
А.Көбесов 1968 - 1977 жылдары Қазақ КСР Ғылым Академиясында әл-Фараби мұрасын зерттеген топта аға ғылы - ми қызметкер болып жұмыс істеп, ғалым-энциклопедист әл-Фарабидің шығармаларын тәржімалауда, өңдеуде және зерттеуде үлкен еңбектер атқарды. Осы кездерде, яғни 1971 жылы, ғалым Москвада ХІІІ ғылым мен техника тарихы халықаралық конгресінде Әл-Фарабидің ғылымның дамуындағы рөлі тақырыбында баяндама жасады.
А.Көбесов 1977 жылдан өмірінің соңына (2008 жылға) дейін Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде жұмыс істеп, 1977 - 1986 жылдар ара - лы - ғында Математиканы оқытудың әдіс - темесі кафедрасының меңгерушісі қызметін атқарды. 1990 жылы Ташкент қаласында әл-Фарабидің ғылыми-педа - го - гикалық мұрасы бойынша докторлық диссертация қорғады.
Әл-Фарабидің бай ғылыми мұра - ларын зерттеуде ғалым А.Көбесов 200-ден астам ғылыми, ғылыми-танымдық ең - бек - тер жариялады және араб тілінен көп - теген аударма жасады. Олардың ішінде кеңінен танымал Әл-Фараби, Әл-Фарабидің математикалық мұраcы, Әл-Фараби еңбектеріндегі астрономия сияқты еңбектері, араб тіліндегі математикалық трактаттарының аудармалары, Алмагестке түсініктемесі және көптеген монографиясы мен кітабы бар.
А.Көбесовтің Әл-Фарабидің матема - тикалық мұрасы атты монографиясы ғұлама бабамыздың ойшыл-математик ретіндегі тұлғасын жан-жақты ашып берді. Бұл еңбекте әл-Фарабидің геометрия, тригонометрия, арифметика, алгебра және олардың астрономия мен музыкада қолданылуы, сондай-ақ ықти - малдықтар туралы ілім, т.с.с. мәсе - лелер қарастырылған. А.Көбесов әл-Фарабидің бұл еңбектерін өзге ғалым - дардың жетістіктерімен тығыз байла - ныс - - та қарастырған.
Жұртшылыққа, әсіресе математик - тер қауымына осы Әл-Фарабидің мате - матикалық мұрасы монография - сы кеңінен мәлім. Бұл еңбек шетел әл-Фараби зерттеушілерінің жоғары баға - сын алған және ол әл-Фарабидің мате - матикалық еңбектері жан-жақты, жүйелі түрде терең зерттелген бірден бір еңбек ретінде аса зор маңызға ие.
Оның маңыздылығы бүгінгі күнде одан әрі артпаса, кеміген жоқ. А.Көбесовтің осы әл-Фарабидің матема - ти - калық мұрасы атты еңбегі, оның ғылыми ре - дак - торлығымен шық - қан әл-Фарабидің Математикалық трактаттар кітабының шетелде, яғни Американың Мичиган университетінің кітапханасында цифр - ланған көшір - месі жасалынып, осы универ - ситеттің электронды қорында сақталуы, бұған қоса, Птоломейдің Алма - гесіне түсініктеме еңбегінің Кали - форния университетінің кітапха - насында тұруы көп нәрсені аңғартса керек.
Атап айтар болсақ, Жаңа Зеландия - дағы Окленд университетінің профессоры Гарри Дж.Ти Араб ғылымының тарихы журналында жариялаған ма - - қа - - ласында былай деп жазған: А.Кө - бесов - тің монографиясы әл-Фара - би - - дің математикалық еңбектеріне шолу жасалынған алғашқы кітап және әл-Фарабидің математикасына қызы - ғу - шылық танытқандар үшін өте маңыз - ды... Көбесовтің кітабы әл-Фараби матема - тикалық еңбектерінің керемет дәйектілігі мен тереңдігін және оның көптеген кейінгі авторларға күшті әсерін көрсетуімен құнды. Ол әл-Фарабидің шы - ғармаларын зерттейтіндердің бар - лығына да пайдалы.
Белгілі ғалым, физика-математика ғылымдарының докторы, профессор Б.А.Розенфельд өзінің бұл кітапқа кезін - де берген пікірінде: А.Көбесовтің бұл монографиясы әл-Фарабидің ғылыми шығармашылығының осыған дейін белгісіз тағы бір қырын ашып көрсетті және әлемдік ауқымда аталып отырған ұлы ойшылдың 1100-жылдығына лайық - ты ескерткіш болып табылады, деп атап айтқан еді.
А.Көбесовтің фарабитануға қосқан маңыз - ды үлестерінің бірі, ғылым тарихында алғаш рет әл-Фарабиді ортаға - сыр - лық Шығыстың көрнекті астрономы ретінде көрсеткен Әл-Фараби еңбек - теріндегі астрономия монографиясы болып табылады. Аталған кітап авторы Птоломейдің Алмагесіне түсініктеме кітабын араб тілінен аударды, әл-Фарабидің бұл ірі шығармасының мазмұнын және басқа да еңбектерін зерттей отыра, әл-Фарабиді астрономияның теориясы мен тәжірибесіне қосқан үлесін көрсетіп жаңа қырынан танытты.
А.Көбесов өзінің тарихи-астроно - миялық зерттеулерінде Шығыстың екі ғұламасының әл-Фараби мен Ұлық - бек арасында өзара сабақтастық байла - ныстың бар екенін ашты.
Әл-Фарабидің физика-философия - лық көзқарастарын зерттей отырып, А.Көбесов онда табиғатты зерттеудің эксперименталды-теориялық әдісінің бар екенін айқындады.
А.Көбесовтің айтуынша,әл-Фараби - дің медицина, биология ғылымдары - мен шұғылданғаны мәлім болып отыр. Ол, әсіресе бұл ғылымдардың теория - лық мәселелеріне көп мән берген, бұл жөнінде Адам ағзалары жайлы, Жа - н - - уар - лар ағзалары жайлы, Тем - пе - ра - - мент - тер туралы, т.б. еңбектер жаз - ған. Олардың басым көпшілігі әлі аударылмай, зерттелмей жатыр.
Фарабидің кейінгі кезге дейін белгісіз болып келген осындай бір медициналық трактатының толық аты Адам ағзалары жөнінде Аристотельмен алшақтығы туралы Галенге қарсы жазылған трактат деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.