Оқушыларды оқытудағы ойынның рөлі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Б. Ахметов атындағы жоғары педагогикалық колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Педагогика пәні бойынша
Тақырып: Оқушыларды оқытудағы ойынның рөлі

Орындаған:
Студент: (Ф.И)
Мамандық:
Біліктілік:
Топ:
Тексерген: (Ф.И.О)
___________________________
(қолы)

2022 жыл

Мазмұны

Кіріспе
3
1
Лексиканы ойын методикасы арқылы енгізудің теориялық негізі
5
1.1
Ойын технологиясы сипаттамасы
5
1.2
Оқыту мен дамыту бағытындағы ойын технологиясы
13
1.3
Ағылшын тілі сабағында ойын элементтерін қолдануының мақсаттары мен міндеті

17
1.4
Лексиканы оқытуда ойын методикасының орны
21
2
Лексиканы ойын методикасы арқылы оқытудың практикалық негізі
23
2.1
Оқушылардың лексика бойынша білім деңгейін зерттеу
23
2.2
Лексиканы ойын методикасы арқылы оқыту
24
3
Тәжірибе нәтижелері
29

Қорытынды
28

Қолданылған әдебиеттер тізімі
31

Кіріспе

Қазақстан Республикасының бірінші Президенті Н. Ә. Назарбаев 29 қаңтар 2011 жыл Қазақстан халқына жолдауында Мен қазіргі заманғы қазақстандықтар үшін үш тілді білу әркімнің дербес табыстылығының міндетті шарты еккендігін айтып келемін. Сондықтан 2020 жылға қарай ағылшын тілін білетін тұрғындар саны кемінде 20 пайызды құрауы тиіс деп есептеймін- деді. Олай болса, оқушыны ағылшын пәніне қызығушылығын тудырып дамытуды және жемістің нәтижесін көруді мақсат тұтқан әрбір мұғалім жолдауға жедел үн қосу керек деп білемін. Шетел тілін үйрету қиын да, қызықты жұмыс. Қазіргі кезде ұстаздарға қойылып отырған талап жаңа технологиялық әдістерді қолдана отырып сапалы терең білім беру, оқушылардың ойлау, есте сақтау көру қабілеттерін жетілдіру. Мектептерде жаңа технологиялар арқылы оқыту шет тілін үйренудің сапасы мен маңызын арттырады. Шет тілін оқыту процесінде тілді дұрыс үйрету ауызша сөйлеу, сауатты жазу, мәнерлеп оқыту өте маңызды. Шетел тілін оқытудағы білімділік мақсаты - шетел тілінде сөйлеуді үйрету, байланыста бола алу мен ортақ тіл табысып, қарым - қатынасты нығайтуға ұмтылу болса, тәрбиелік мақсаты - өзге адамдарды тыңдау мәдениетін қалыптастыру негізінде өз пікірін айта алу және қорғауға үйрету [2, 59 б.].
Оқушылардың дүние тануын кеңейтетін, ойлау қабілетін дамытатын тартымдыда, қызықты сабақты қалай ұйымдастыруға болады? - деген сұрақ шет тілі пәнінің мұғалімдерініңде алдында тұр. Оның бірден-бір жауабы - сабақты жүйелі түрде түрлендіріп әр-түрлі әдіс-тәсілдерді қолдану. Оқушылардың шет тілінде сөйлеуін, шет тілінде оқуға дегенынтасын арттырып, белсенділігінкөтеретін-ойын. Ойын балар үшінәр уақытта ойын болғандықтан, ойын элементтері бар сабақ оларды қызықтырады. Ал мұғалім үшін ойын- дидактикалық әдіс, оқыту, білім беру. Шет тілі сабағында ойын сол тілде қарым-қатынастытудыратын үдеріс қана болып қоймай, оны барынша табиғи түрде жақындатады. Ойын оқушылардың белсенділігін арттырады, мұғалім мен оқушының арасындағы психологиялық кедергіні бұзып, теңдік сезіледі. Ұялшақ, жасқаншақ оқушылар ойын барысында белсенді серік болуға мүмкіндік алады.
Ойын дегеніміз:
- балалардың қарым-қатынас саласындағы маңызды іс - әрекеті;
- қызықтыра отырып үйрету;
- әр түрлі жастағы оқушылардың даму іс-әрекеттерінің өз бетінше жұмыс жасау түрі;
- баланың психикасын, ой-өрісін дамыту [18, 56 б.].
Шет тілі сабағында оқушылардың жас ерекшелік психологиясын , ойынның дидактикалық ерекшеліктерін ескере отырып тіл дамыту, жаттықтыру ойындарын немесе ойын элементтерін жиі жүргізген жөн. Кейбір қызықсыз материалды балалардың санасына ойын арқылы әсерлі етіп жеткізуге болатыны ұстаздардың іс-тәжірибесінде дәлелденген.
Бізде осы мәселені зеттеу мақсатында курстық жұмыс тақырыбын Оқушыларды оқытудағы ойынның рөлі деп алдық.
Зерттеу объектісі - ойын әдісі.
Зерттеу пәні - ойынды пайдалану үдерісі.
Зерттеу мақсаты: Оқушыларды оқытудағы ойынның рөлін зерттеу.
Зерттеу міндеттері:
- Ойын технологиясына сипаттама беру;
- Оқыту мен дамыту бағытындағы ойын технологиясына талдау жасау.
- Ағылшын тілі сабағында ойын элементтерін қолдануының мақсаттары мен міндетін айқындау;
- Лексиканы оқытуда ойын методикасының орнын анықтау;
- Оқушылардың лексика бойынша білім деңгейін зерттеп, практикада лексиканы ойын методикасы арқылы енгізу.
Болжамы: егер лексиканы ойын методикасы арқылы енгізу жолдарын анықтап, практика жүзінде лексика саласына бағытталған ойындарды қолдансақ, онда лексика саласында оқушылардың білім деңгейі артады.
Зерттеу әдістері: зерттеу бағытына сәйкес әдебиеттерге талдау жасау, сауалнамабақылау, құжаттармен танысу, білім беру саласындағы мемлекет тарапынан жүзеге асырылып жатқан іс-шараларды талдау, зерттеудің педагогикалық тиімділігін тәжірибе арқылы тексеру.

1 Оқушыларды оқытудағы ойынның теориялық негізі

1.1 Ойын технологиясы сипаттамасы

Іс-әрекет дегеніміз түрлі қажеттерді өтеуге байланысты белгілі мақсатқа жетуге бағытталған процес. Адам үшін іс-әрекеттің қашан да қоғамдық әлеуметтік мәні зор. Адам әрекеті сан алуан. Оның негізгі түрлері ойын, оқу, еңбек әр уақытта белгілі бір мақсат, міндеттерге бағытталып отырады. Бұлардың барлығына тән ортақ қасиет белгілі қажетке байланысты туып отыратындығы. Сондай-ақ жас мөлшерінің әр кезеңінде түрліше көрінетіндігінде. Осы іс-әрекеттің бірі - ойын.
Ойын - бала әрекетінің бір түрі, адамзат мәдениетінің қазынасы. Ұлы педагогтер, ғалымдар баланы тәрбиелеудегі ойын рөлін жоғары бағалаған. Бала ойын арқылы өмірге енеді, табиғатпен, қоршаған ортамен қарым-қатынасқа түседі, атын - түсінігін арттырады, еңбек ете білу дағдысы қалыптасады.
Психологтар мен педагогтер ежелден-ақ ойын мәселесіне өз назарын аударғанымен, тек ХІХ ғасырдың аяғында ғана арнайы зерттеу пәніне енгізілді.
С.А.Шмакова бойынша көптеген ойындарға тән ортақ белгілер деп төмендегілерді айтуға болады:
- Тек қана нәтижесінен ғана емес, әрекет үрдісінің өзінен де ләззат алу үшін баланың тілегімен ғана қабылданатын, еркін дамытушы әрекет (әрекеттік (процедуралық) ләззат);
- Елеулі мөлшерде суырып салмалық, шығармашылық, осы әрекеттің белсенді сипаты (шығармашылық аясы).
- әрекеттің эмоцияналды көтеріңкілігі, бәсекелестік, жарыс (эмоционалдық қуат).
- Ойын мазмұнын, оның дамуын логикалық және мерзімдік, уақыт тұрғысынан бейнелейтін тікелей және жаңа ережелердің болуы.
- Ойындық әрекет бағдарламасын зерттеген ғалымдар пікірінше ойын педагогикалық мәдениет феномені ретінде төмендегідей қызметтерді атқарады:
- Әлеуметтендіру қызметі.
Өйткені, ойын - баланы күшті қоғамдық қатынастар жүйесіне енгізу және оған мәдениет байлығын игерту құралы.
Ұлтаралық қатынас құралы қызметі. Себебі, ойын - балаға жалпы адамзаттық құндылықтарды, түрлі ұлт өкілдерінің мәдениетін игеруге мүмкіндік туғызады. Өйткені ойын - әрі ұлттық әрі интернационалдық, сонымен бірге жалпы азаматтықта.
Ойында бала адамзат тәжірибесі аясында өзін-өзі көрсету қызметін көрсетеді. Өйткені, ойын бір жағынан баланың практикада өмірлік нақты қиындықтарды жою жобасын тексеруге және құруға мүмкіндік берсе, екінші жағынан тәжірибесінің олқы тұстарын айқындауға мүмкіндік береді.
Ойынның қатысымдық қызметін - балаға шынайы күрделі адамдық қатысым аясына енуге мүмкіндік беретін дерегі айқын көрсетеді [14, 65 б.].
Ойынның диагностикалық қызметі - педагогқа баланың әр қырынан: интеллектуалдық, шығармашылық, эмоционалдық және т.б. көрінуін диагностикалауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар ойын - баланың өз күшін нақты сезінетін, өзін-өзі бағалау, еркін әрекеттегі мүмкіндіктерін танитын өзін-өзі көрсету аймағы болып табылады.
Ойынның емдік қызметі - баланың қарым-қатынаста, оқуда, мінез-құлқында туындайтын әр түрлі қиындықтарды жеңу құралы ретінде қолданылуымен түсініледі. Ойынның мұндай қызметін Д.Б.Эльконин аса жоғары бағалайды.
Ойынның түзеу қызметі деп - баланың тұлғалық құрылымының көрсеткішіне жағымды өзгерістер, толықтырулар енгізу түсініледі. Ойын әрекетінде бұл үрдіс басқа кездегіден гөрі неғұрлым жұмсақ өтеді.
Ойынның дамытушылық қызметі, оның ең маңызды қызметтерінің бірі.
Сонымен бірге, ойын - баланың қызығушылықтан дамуға ұласатын, қызығушылығының ұйымдастырылған мәдени стратегиялық-кеңістігі.
Шығыстың ұлы ойшылы Әбу Насыр әл Фараби өзінің "Бақыт жолында" атты философиялық шығармасында адамның танымын дамыту арқылы ғана ойы бақыт жолына жетелеуге болатындығына тоқтасақ, ұлы Абай өзінің қырық үшінші қара сөзінде баланың танымын алғашқы күннен бастап дамытпаса, өзінің із-түссіз жоғалып, жойылып кететінін айтады. Ағартушы ұстаз Ы. Алтынсарин өзінің көптеген еңбектерінде таным әрекетінің негізі-оқу, білім деп тұжырымдайды.
Баланың танымын алғашқы күннен бастап дамыту құралы да, балада оқу мен білімнің, тәрбиенің негізін қалыптастыратында - ойын әрекеті болып саналады [15, 99 б.].
Орыс педагогы В. А. Сухомлинский: "Ойын баланың алдынан өмір есігін ашып, оның шығармашылық қабілетін дамытады, ойынсыз ақыл - ойдың қалыптасуы мүмкін де емес" десе, ғалым Е. А. Покровский өзінің балалардың ойындарына арналған еңбегінде әрбір халықтың ойын туралы түсінігіне сипаттама береді.Мысалы: ежелгі гректерде "ойын" түсінігі балалардың қимылы деген ұғымды білдіреді, ал еврей халқында "ойын" сөзі қуаныш, шаттық сезімдерін сипаттайды - деп, барлық халқтың ойын түсінігінің түп - тамырының сабақтасып жатқандығы туралы тұжырым жасайды. Ойын - таным процесінің дамытудың негізгі болғандықтан әрбір тәрбиеші ұстаз оқыту мен тәрбие берудің мазмұнын үнемі ойын элементтерімен толықтырып отыру керек.
Сабақта ойынды дұрыс колдану үшін ұстазға ойындардың мазмұны мен өткізілу әдістемесін жете білу, әр бір тақырыпқа байланысты оқу жылының басында оқу жоспарына енгізу, ойынның тәрбиелік және танымдық мақсатын аша білу, ойын арқылы баланы танымына әсер етіп, даму барысына үнемі зерттеу жүргізу талаптары қойылады.
Ойын тек баланың іс-әрекеті ғана емес, ойын - еңбек, ойын - оқу, ойын - әлеуметтік қарым - қатынаста ерекше орын алатын әрекет түріне жатады. Педагог және психолог ғалымдар ойын іс - әрекетін жан - жақты зерттеп, баланың дамуын, тәрбиеленуін, танымдық қызығушылығын арттырудың негізгі құралы ретінде қарастырып келген.
Іс-әрекет ойын, оқу және еңбек түрлеріне бөлінсе, ойын бала үшін алғашқы рет қоршаған ортаны тану құралы болып табылады.
Ойын ұғымына анықтама берсек - бұл адамның мінез - құлқын өзі басқаруымен анықталатын әлеуметтік тәжірибені қалыптастыратын негізгі іс - әрекеттердің түрі. Ойынсыз ешқандай бала дамымайды, қалыптаспайды, ойын арқылы бүлдіршіндер қоршаған ортаны таниды. Әсіресе, баланың өмірінде іскерлік ойындардың орны ерекше.
Ойын - әрекеті тек адамдардың даму үрдісінде ғана емес, ол хайуанаттар дүниесінің тіршілігінде де кездесіп отыратын биологиялық фактор хайуанаттардың ойын әрекеті жаттығу мен тіршілік етуге бейімделіп даралық сипатқа ие болады. Ал жоғарғы сатыда дамып жетілген сана - сезім мен ақыл - ой иесі - адам баласының ойын әрекеті, бір жағынан, тіршілік етудің негізгі формасы болып саналатын болса, екінші жағынан, ұрпақтан - ұрпаққа беріліп отыратын өмір тәжірбиесінің нәтижесі болып табылады. Міне, осы тұрғыдан алғанда адам баласының ойын әрекеті, негізінен балдырған кезінде кезінен дамып, баланың өсіп - жетілуіндегі басты және жетекші факторға айналады.
Білім - тәрбие ғылымы мен адамның жан дүниесінің сырын зерттейтін психология пәні ойын әрекетін адамның эволюциялық даму үрдісінің белгілі бір кездегі тіршілік кажеттілігі ретінде қарастырады
Осы бағытта негізгі бір құрамды білігі және баланың үлкендердің өмірін бейнелеу, айналадағы ортаны тану жолы екендігін көрсетеді.
Ойын әрекетін бала психикасының дамуында шешуші қызмет атқаратындығы Ж.Аймауытов, Т. Тәжібаев, М. Жұмабаев, С. Торайғыров, Ш.Құдайбердіұлы сияқты қоғам қайраткерлерінің бізге мұра болып қалған еңбектерінде айрықша орын алады.
Қазақ халқының өмір тәжірибесінде баланың әр алуан ойын түрлері олардың қимыл - қозғалыстарын, ептілігі мен бейімділігін, танымы мен пайымын дамытып, өрістетіп отырады деп санаған.
Осы заманғы педагогикалық психология ғылымының даму барысында мектепке дейінгі баланың ойыны, ең алдымен, өзінің қатар құрбыларымен, ата - аналары және өзге адамдармен қарым - қатынас жасаудың қуатты құралы саналатын болса, екіншіден балалар ересек адамдармен қарым - қатнас жасап, әр түрлі пайдасы істермен шұғылдануға дағдыланады. Үшіншіден, ойын әрекеті баланың танымдық психикалық үрдістерін қарқынды дамыту құралы болып табылады. Дұрыс ұйымдастырылған ойын әрекеті балалардың өзара қарым - қатнасын дамытумен бірге мұқтаждықтарын қанағаттандыратын әр алуан істерді жүзеге асыруға дағдыландырып, пайдалы және өнімді әрекеттер жасауға баулиды.
Елімізге әйгілі психолог ғалым Т. Тәжібаевтің педагоикалық психология саласындағы ой - пікірлері қазіргі күннің талабына сай жалғасып табуы міндетті нәрсе. Соңғы кездегі психология ғылымы саласындағы зерттеулер нәтижесі балалардың танымдық қызығуын неғұрлым ертерек дамытса, соғұрлым олардың болашақтағы оқу әрекеті жемісті болады деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді [16, 101 б.].
Балалардың танымдық әрекеті - олардың өткен ұрпакқтың өмір тәжірбиесін, белгілі білім жүйесін меңгереді. Осыған байланысты баланың танымдық белсенділігін арттыруда ойындардың алатын орны ерекше.
Ойын - бала әрекетінің негізгі бір түрі. Ойын арқылы адам баласының белгілі бір буыны қоғамдық тәжірбиені меңгереді, өзінің психикалық ерекшеліктерін қатынастырады. Бала ойынында да қоғамдық ұжымдық сипат болады. Мысалы: кез - келген бала еш уақытта жалғыз ойнамайды, қатар - құрбылармен бірлесіп ойнайды, ойын арқылы бір - бірімен өзара карым - қатынас жасайды. Ал мұның өзі оның дамуы үшін ерекше маңызы бар фактор екендігі түсінікті. Ойын баланың түрлі қасиеттерін дамытатынын мұнда да баланың қабілеті, белсенділігі бір сыдырғы байқалатынын А. С. Макаренко өте жақсы көрсетті. "Үлкендер өмірі үшін жұмыс, қызмет істеу, әрекет ету қандай орын алатын болса, - деп жазды ол, - балалар өмірінде ойын да кандай үлкен маңызды. Ойында бала кандай болса, өскеннен кейін жұмыста көбінесе сондай болады. Сондықтан келешекке адамды тәрбиелеу бәрінен бұрын ойын арқылы болады."
Оқу құралдарының мінезі -мектеп мінезінің айнасы-деп атақты ұлы педагог-психолог, ақын М.Жұмабаев айтқандай, біздің берер білім, тәрбие жолында пайдаланылатын әдістемелер мәнді, жұмыр болуы керек.Ол үшін бала ұғымына, қабылдауына сәйкестендіріп, ойын ұйымдастыру қажет. Балаға таңдалған білім баланың ақылына лайықтап, талабын шабыттандыратындай, ойын оятарлык, іскерлігін дамытатындай, бастаған істің нәтижесіне жетуге тырысарлықтай нәрлі болуы керек.
Ойын адам әрекетінің бір түрі болғандықтан, оның да өзіне тән мотивтері болады. Ойынның қозғаушы күші - баланың нақты тілегі мен кызығуы.
Ойын - маңызды іс. Егер біз ойынды тек көңіл көтеру үшін немесе дем алу ретінде пайдалансақ, одан ешқандай пайда болмайды. Қандай ойын болса да, ол негізгі мақсатқа жұмысалуы керек, өйіткені ойын баланы дамытады. Ойын адам жолын ынтымақтығымен бірге, оның бойындағы көптеген қасиеттерді ұштап, білім дәнін бойға білдіртпей дарытады. Ойындардың қай - қайсысы болсада баладан төзімділікті, тапқырлықты, ізденімпаздылықты, шеберлікті, т.б. толып жатқан қасиеттерді талап етеді.
Қызығу - танымдық іс - әрекеттің қозғаушы күші. Баланың қызығуы жәрдемімен оқып үйрену барысында қабілеті ашылып, дарыны ұшталады, өз күшіне, мүмкіншілігіне сенімі артады, кісілігі қалыптасып, дара тұлғалық сипаттарға ие болады.
Танымды қызығу оқыту мен тәрбиелеу нәтижесінде қалыптасады. Педагогикалық әдебиеттерде оны қалыптастырудың үш жағдайы туралы жиі айтылады.
Біріншісі - оқытудың мазмұны мұндағы балаларды қызықтыратын мазмұнының берілу түрі, жаңалығы, ғылыммен техниканың соңғы табыстары тандандыратын тарихи деректер, білімінің ғылыми іс жүзінде қолданылуға бұрыннан білетін мағлұматтың жаңа қырының ашылуы.
Екіншісі - балалардың таным әрекетін үйымдастыру формалары, құралдарын және әдістерін жетілдіру. Бұған жататындар: сабақтың дәстүрлі емес түрлерін өткізу, оларды қолданылатын техникалық және көрнекі құралдардың тиімділігін арттыру, танымдық ойындар ұйымдастыру,проблемалық және интегративті ұстанымдарды жүзеге асыру, пәнаралық және пәнішілік байланыстарды тудыру, ғылымның өмірмен, өндіріспен, техника және экологиямен байланысын ашып көрсету, балалардың өздігінен істейтін жұмыстарын және өздігінен білім алуды тиімді ұйымдастыру, шығармашылық және зерттеу жұмыстарын белсенді қалыптастыру, білімтексеру мен бағалаудың алуан түрлерін ұтымды пайдалану арқылы оқытудағы кері байланысты жетілдіру.
Үшінші - тәрбиеші мен бала, бала мен бала арасындағы қарым-қатнас сыйластық, ізеттілік орнатып, жүрек жылуының болуын қамтамасыз ету. Бала өзі ұнатпайтын тәрбиешінің пәнінен ешқашан қызықпайды. Балалар өзара сыйласа алмайтын, тәртіп жиі бұзылатын сабақтардан тезірек құтылуға тырысады.
Қызығуды туғызу үшін ойын түрлерін пайдаланудың орны бөлек. Тиімді қолданылған ойын түрлері тәрбиешінің түсіндіріп отырған материалын балалар зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі. Өйткені балалардың аңсары сабақтан гөрі ойынға ауыңқырап отырады. Қызықты ойын түрінен кейін олар тез сергіп, тапсырманы ықыластана әрі сапалы орындайтын болады. Ойындар барлық сыныптарда қолданылады.
Әр қашан да тәрбиеші ойынға койылатын төмендегі әдістемелік талаптарды біліп, орындап отыруы тиіс:
- Ойынның мақсаты нақты қойылып, керекті көрнекіліктер мен материалдар күн ілгері дайындалып, оңтайлы жерге қойылуы керек.
- Ойынға кірісер алдында оның жүргізілу тәртібі балаларға әбден түсіндірілгені жөн.
- Ойынға сыныптағы балалардың түгел қатысуын қамтамасызетуі керек.
- Ойынның жүру барысында тәрбиеші балалардың түгел қатысуын қадағалаумен қатар, олардың ойын үстінде шешім қабылдай білуіне, ойлана білуіне жетелеуі керек.
Ойын түрлерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұны неғүрлым сәйкес алынса, соғұрлым оның танымдық, тәрбиелік маңызы да арта түседі. Оны тиімді пайдалану сабақтың әсерлігін тартымдылығын күшейтеді, балалардың сабаққа ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Еліміздің ертеңі бүгінгі жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры ұстаздың қолында. Адам уақытпен бірге адымдайды, уақытпен бірге өмір сүреді. Білім туралы заңда тәрбиешілер бас қосуларында сапалы білім, саналы азамат өсіру туралы талай пікірлер айтылады. Болашақ еңбек етіп, өмір сүретіндер бүгінгі балалар. Біз оларды қалай тәрбиелесек ертеңгі Қазақстан сол деңгейде болады. Сондыктан да тәрбиешіге жүктелер міндет жүгі өте ауыр. Шәкірттерінің ертеңін ойламаған ұстаз еліміздің болашағына жаны ауырмағаны. Ісіне берілген жаңалықты жатсынбай, ұлттық қасиеттеріміздің асылдарын асқақтата отырып, оқушының жанына нұр құя білу ұстаз парызы деп ойлаймын. Көп оқушы ұстазына ұқсағысы келеді. Тәрбиеші бақыты мен қуанышы - оның шәкірттері білімді болып, ұстаз сенімін ақтай білуі. Мұндай белеске жету үшін тәрбиеші алаңдамай жұмыс істеуі керек. Тәрбиешініңнің беделі оның жеке басының, жан дүниесінің көркемділігіне, біліктілігіне байланысты. Ағартушы Ы. Алтынсарин "Егер шәкірт бір нәрсені түсінбесе оған баланы кінәламау керек. Бұл жерде ұстаз кінәлі, сондықтан да ұстаз берер білімін жеткізе білгені жөн" деген ойды айтқан [17, 59 б.].
Тәрбиешілер мен балалардың ойын мен тәжірибе сабақтарына қызығушылығы балалар үшін әсерлі де тартымды ойын тәсілі болса,бала үшін бұл оқу үрдісін түрлендіру. Ойын түрінде өтетін сабақтар балаларды бала-бақшадан шыққаннан кейінгі өмірге дайындайды. Олар үшін тек қандай да бір жағдайда не істеу керектігін жаттап, есіне сақтаудан гөрі іс жүзінде көріп, өзін рөлге қойып, шешім қабылдау әлдеқайда қызық. Осындай ойын түрлері имитациялық деп аталады. Оқытудың имитациялық түрі арқылы оқушылардың білім сапасы мен белгілі бір пән немесе тақырып бойынша дайындығын білуге болады.
Педагогика ғылымында ойын әрекетінің оқу үрдісінде алатын орны туралы зерттеліп жүрген еңбектер аз емес. Себебі ойын - оқу, еңбек іс - әрекеттерімен бірге адамның өмір сүруінің маңызды бір түрі. "Ойын " ұғымына түсініктеме берсек - бұл адамның мінез - құлқын өзі басқарумен анықталатын қоғамдык тәжірибені қалыптастыруға арналған жағдаяттар негізіндегі іс - әрекеттің бір түрі. Адамзат тәжірибесінде ойын әрекеті мынадай қызметтерді атқарады:
- Ойын сауық;
- Комумуникативтік немесе қарым - қатынастық;
- Диагностикалық (ойын барысында өзін - өзі тану);
- Коррекциялық (өзін - өзі түзету);
- Әлеметтендіру.
Әлі де болса ойынның адамның дамуына, қалыптасуына, тәрбиесіне байланысты функциялары анықталуда. Ойын - адамның өміртанымының алғашқы қадамы. Сондықтан ойын арқылы балалар өмірден көптеген мәліметтер алып, дамиды. Ойынның басты шарты жеңіске жету болса, әр ойыншы өз қарсыласының мүмкіндігімен санасып, бір - біріне деген сенімділігін арттырады.
Ойынның өзіне тән мотивтері болады. Мысалы: мазмұндық, ролдік ойындар баланың зейінін, есін, ойлауын, қиялын қалыптастыруда зор маңыз атқарады. Ойын әсері арқылы бала өз қасиетін қалай қанағаттандыра алатынын, қандай қабілеті бар екенін байқап көре алады. Ал ақыл - ой ойындарында белгілі бір ережені сақтап ойнайды. Ол ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зиінділігін арттырумен қатар ерік сезім түрлерінде дамытады.
Ойын түрлері өте көп. Соның ішінде бастауыш сыныптарда пайдаланылатын: ойын - сабақ, ойын - жаттығу, сергіту ойындары, дидактикалық мақсаттағы ойындар, сөздік ойындар, логикалык ойын есептер, ұлттық ойындар. Мұндай ойындар баланы жан - жақты дамытып, білімді толық игеруге көмектеседі.
Оқу үрдісінде кеңінен қоладынылатын ойынның тағы бірᡃ түрᡃі ол - дамытушы ойындарᡃ. Дамытушы ойындарᡃдың маңызы балаларᡃдың ынта - ықыласын есепке ала отырᡃып, оқуды қызықты етіп, білім, білік дағдыны қалыптьастырᡃу. Дамытушы ойындарᡃға қойылатын бірᡃінші талап - баланың танымдық әрᡃекетін, қызығушылығын дамыту. Бұл талаптарᡃ төмендегідей сұрᡃаныстарᡃға жауап берᡃеді:
А) балаларᡃға өзінің қабілетін көрᡃсете білуге мүмкіндік берᡃу;
Ә) баланы басқаларᡃмен жарᡃыса білуге қалыптастырᡃу;
Б) білік пен дағдыны қалыптастырᡃу үшін білімді өзі ізденᡃуге қамтамасыз ету;
В) ойынᡃ барᡃысынᡃда балаға жаңа білім, білік дағдыларᡃдың қайнᡃарᡃ көзінᡃе жеткізу;
Г) баланᡃың ойынᡃ барᡃысынᡃда жеткенᡃ жеңісі онᡃың жаңа алғанᡃ білім, білік дағдыларᡃыменᡃ сәйкес келетінᡃдігі.
Ұлы Абайдың: Ойынᡃ ойнᡃап әнᡃ салмай өсерᡃ бала болама? дегенᡃ пікірᡃінᡃенᡃ бала өмірᡃінᡃде ойынᡃнᡃың маңыздылығынᡃ көрᡃуге болады.Бала-бақша балаларᡃынᡃың психикасынᡃың дамуынᡃа ойынᡃ әрᡃекеті шешуші рᡃөл атқарᡃатынᡃдығы турᡃалы белгілі ғалымдарᡃ өз еңбектерᡃінᡃде айтып кеткенᡃ: Ж. Аймауытұлы, М. Жұмабаев, Ш. Құдайберᡃдіұлы, С. Торᡃайғырᡃов.
Ал ерᡃтедегі ұлы ойшылдарᡃ Ж. Ж.Руссо менᡃ И. Т. Песталоцци ойынᡃ арᡃқылы балаларᡃды болашақ өмірᡃге бейімдеу керᡃек деп түсінᡃдірᡃгенᡃ. Ойынᡃнᡃың теорᡃиясы мен маңыздылығы турᡃалы К. Д. Ушинᡃский мен П. Ф. Лесгафт тәрᡃбие жәнᡃе оқыту барᡃысынᡃда ойынᡃнᡃың алатын орᡃнᡃы турᡃалы С. П. Шацкий, В. А. Сухомлинᡃский, Нᡃ. К. Крᡃупская өз пікірᡃлерᡃін білдірᡃгенᡃ.
Педагогикалык үрᡃдісті жетілдірᡃу ойынᡃнᡃың алар жөнᡃінᡃде Қазақстанᡃдық ғалым Нᡃ. Құлжанᡃовада зерᡃттегенᡃ. Ойын бала үшін еліктеу, инᡃстинᡃкт күнᡃделікті нᡃегізгі іс әрᡃекет жәнᡃе өмірᡃі деп дәлелденᡃгенᡃ. Нᡃ. Құлжанᡃованᡃың айтуы бойынᡃша ойынᡃды әдептілік тәрᡃбиелік мақсатқа пайдаланᡃу болашақ өмірᡃінᡃе түзу жол салу, үлкенᡃдерᡃге еліктеу жәнᡃе өмірᡃдің талаптарᡃынᡃа сай бейімдеу деп түсінᡃдірᡃгенᡃ.
Мектеп оқушыларᡃынᡃың нᡃегізгі әрᡃекеті - оқу, қарᡃым - қатынᡃас, ойын жәнᡃе еңбек болса, бұларᡃдың әрᡃқайсысы нᡃегізгі фунᡃкцияларᡃды атқарᡃып, баланᡃы дамытады. Оқу білім алу мен білік, дағдысын қалыптастырᡃса, қарᡃым - қатынᡃас бұл балаларᡃдың бірᡃін бірᡃі дұрᡃыс кабылдап, сонᡃымен қатар жаңалық алмасуын арᡃттырᡃады. Ойын -пәнᡃдік әрᡃекеттерᡃді жетілдірᡃіп, бірᡃлесіп жұмыс жасай білуге дағдыланᡃдырᡃады. Ал еңбек - қолдың қозғалысын жақсарᡃтып, прᡃактикалық кеңістік жәнᡃе көрᡃнᡃекі ойлауын жетілдірᡃеді.
Ұлттық психологиянᡃың өзінᡃдік маңызы бар жәнᡃе өте күрᡃделі кұрᡃылымдық элеменᡃттерᡃінᡃің бірᡃі ұлттық сезім болып есептеледі. Ұлттық сезім халықтарᡃдың өмірᡃінᡃде ерᡃкше маңызды орᡃын алады. Әсірᡃесе адамдарᡃдың рᡃуханᡃи келбетін қалыптастырᡃуда жәнᡃе дамытуда, инᡃтерᡃнᡃационᡃалдық тәрᡃбиеде зор маңызы барᡃ.
Бүгінᡃгі таңда қоғамымыздың даму бағытынᡃда жан - жақты дамыған сауатты, санᡃалы азамат тәрᡃбиелеу мәселесі жүктеліп отырᡃ. Мұнᡃдай мақсаттың баянᡃды болуы оқу- ағарᡃту жүйесінᡃің үлесінᡃе түсетінᡃін ескерᡃсек, білім нᡃегізі бастауыштан басталғанᡃдықтанᡃ, жас жеткінᡃшектерᡃдің білімді,білікті болуынᡃа ойынᡃнᡃың алатын орᡃнᡃы ерᡃекше.
Ойынᡃдарᡃды мектепке дейінᡃгі балаларᡃынᡃың оку - іс-әрᡃекеттерᡃіде белгілі бір жүйемен пайдаланᡃу қажет. Ойынᡃдарᡃдың оқыту мазмұнᡃынᡃа, танᡃымдық іс - әрᡃекет сипатынᡃа, ойын құрᡃылымынᡃа сәйкес жіктемелерᡃі барᡃ. Ойынᡃдарᡃдың жіктемесі оқушыларᡃдың жас ерᡃекшеліктерᡃінᡃе, ойын сипатынᡃа, денᡃе қасиеттерᡃінᡃ, қимылдық әрᡃекеттерᡃді дамытуға, ойынᡃдарᡃдың педагогикалық мүмкінᡃдіктерᡃінᡃе сәйкес жасалады. Ойынᡃдарᡃды оқыту мазмұнᡃынᡃа сәйкес түрᡃлерᡃі:
1. Ойын - саяхаттарᡃ. Олар ерᡃтегіге үқсас, фактілер нᡃемесе оқиғаларᡃды бейнᡃелейді. Бірᡃақ олар ерᡃекше түрᡃде ашып көрᡃсетеді, қарᡃапайым жұмбақ арᡃқылы, қимылдық - оңай жолменᡃ, қажеттілер - қызық жолмен берᡃіледі.
2.Ойын - тапсырᡃмаларᡃ. Бұл ойынᡃдарᡃдың нᡃегізін заттар менᡃ
әрᡃекет, сөздік тапсырᡃмалар кұрᡃайды. Ойын мінᡃдеттер мен әрᡃекеттерᡃі бір нᡃәрᡃсенᡃі болжауға нᡃегізделеді.
3.Ойын - болжамдарᡃ. Бұл ойынᡃдарᡃ, Нᡃе болар еді...?, Мен нᡃе істеп едім, егерᡃ...? деген сұрᡃақтарᡃға нᡃегізделеді.
Ойынᡃнᡃың дидактикалық мазмұнᡃы балаларᡃдың алдынᡃа прᡃоблемалық мінᡃдет пен ситуациянᡃы қоюда ерᡃекшеленᡃеді. Мұнᡃдай ойынᡃдар білімді нᡃақты жағдайда қалыптастырᡃа байланᡃыс есептерᡃін тағайынᡃдауды талап етеді.
4. Ойын - жұмбақтарᡃ. Жұмбақтың нᡃегізгі ерᡃекшелігі логикалық астарᡃын болуынᡃда, олар баланᡃың есі әрᡃекетін белсенᡃдірᡃеді.
Жұмбақтар салыстырᡃу, теңеу жәнᡃе сипаттау арᡃқылы ұғымнᡃың қасиеттерᡃін ажырᡃатуға тәрᡃбиелейді, оқушы қиялынᡃың дамуынᡃа әсер етеді.
Барᡃшамызға белгілі ойын арᡃқылы баланᡃың денᡃе құрᡃылысы жетіліп өзі жасаған қимылынᡃа сенᡃімі арᡃтады. Баланᡃың бойынᡃда ойлау, тапқырᡃлық, шыдамдылық, ұйымдастырᡃушылық, белсенᡃділік қасиеттер қалыптасады. Сабақтан тыс уақытта ойнᡃалатын ойын түрᡃлерᡃі оқушыларᡃдың қимыл қозғалысқа деген икемділігін арᡃттырᡃып, шығарᡃмашылық қабілетін кеңейтеді. Халық өзін қорᡃшаған дүнᡃиенᡃің қырᡃы мен сырᡃын егжей - тегжейлі білуді баланᡃың шамасынᡃа ойын арᡃқылы жастайынᡃан сіңірᡃе берᡃуді көздегенᡃ. Ойын бала табиғатымен егіз. Өйткенᡃі бала ойынᡃсыз піспек емес, жан - жақты дамымақ емес. Бұл жерᡃде атап айтатын бір нᡃәрᡃсе, ойынᡃдарᡃды бүгінᡃгі педагогикалық ілім талаптарᡃынᡃа сай ірᡃіктеп, рᡃетті қолданᡃа білсек, онᡃда ол сабақтың сапасын көтерᡃіп, тиімділігін арᡃттырᡃады, сабақтан тыс уақытта жүрᡃгізілетін тәрᡃбие жұмыстарᡃы жанᡃданᡃдырᡃа түседі.

1.2 Оқыту мен дамыту бағытындағы ойын технологиясы

Ойын - бұл қоғамдық тәсілді меңгерᡃту мақсатынᡃда, ситуациялық жағдайда, бағытты түрᡃде іскерᡃлігін көрᡃсететінᡃ, өзін - өзі басқарᡃуын жетілдірᡃетін іс-әрᡃекет.
Ойын құрᡃылымы білгілі бір мақсатқа оқу бағдарᡃламасынᡃдағы тарᡃаулар бойынᡃша, көрᡃінᡃіске, мазмұнᡃынᡃа жәнᡃе т,б, байланᡃысты өтіледі. Сонᡃымен қоса жаттығулар мен бірᡃізділік ойынᡃдарᡃы пән ерᡃекшелігін көрᡃсетіп, онᡃы салыстырᡃуға, нᡃегізгісін алуға, жасанᡃды нᡃемесе табиғи құбылыстарᡃға деген көзқарᡃасын тудырᡃып, өзінᡃ-өзі ұстауға, жылдамдыққа үйрᡃетеді. Ойын сюжеттерᡃі сабақтың нᡃегізгісін алуға, оқу барᡃысын жанᡃданᡃдырᡃуға түрᡃлді білім элеменᡃттерᡃін қабылдауға әсерᡃі мол. Орᡃыс мектептерᡃінᡃде қазақ тілін оқыту - бастауыш сынᡃыптан бастап халқымыздың мәденᡃиетін танᡃи білуге, тілді үйрᡃенᡃуге қызығушылықтарᡃын қалыптастырᡃуға бағытталадыы. Қазақ тілін оқытудың ұлттық дәстүрᡃмен сабақтастығы тіл үйрᡃенᡃушінᡃі өз мемлекетін сүюге, онᡃың дәстүрᡃ- салтын құрᡃметтей білуге игі ықпал жасайды.
Халықтың ұлттық ойынᡃдарᡃы - көп салалы, көп қырᡃлы құбылыс. Ұлттық мұрᡃанᡃың бай қазынᡃасынᡃың бірᡃі. Олар көңіл көтерᡃудің, ойынᡃ-саауықтың, денᡃе тәрᡃбиесінᡃің дамуынᡃа ғасырᡃлар бойы игілікті әсер етіп келеді. Тек ойынᡃдық сала ғанᡃа емес, тәрᡃбиелік мәнᡃі жағынᡃан да дәл осынᡃдай сипатқа ие. Ұлы педагог В.А.Сухомлинᡃский Ойынᡃсыз, музыкасыз, ерᡃтегісіз, шығарᡃмашылықсыз, қиялсыз толық мәнᡃінᡃдегі ақыл - ой тәрᡃбиесі болмайды дегенᡃ.
Қазақ тілін оқытуда ұлттық ойын түрᡃлерᡃін мынᡃанᡃдай мақсаттарᡃда қолданᡃудың тиімділігі мол.
1. Алфавитті ұлттық ойынᡃдар арᡃқылы дұрᡃыс меңгерᡃту.
2. Орᡃфогрᡃафиянᡃы ұлттық ойынᡃдар арᡃқылы дұрᡃыс оқыту.
3. Дұрᡃыс оқыту дағдысын ұлттық ойынᡃдар арᡃқылы қалыптастырᡃу.
4. Лексиканᡃы ұлттық ойынᡃдар арᡃқылы меңгерᡃту.
5. Грᡃамматикалық құрᡃылымды ұлттық ойынᡃдар арᡃқылы меңгерᡃту.
Оқушыларᡃға оқу матерᡃиалын жанᡃ-жақты терᡃең ұғынᡃдырᡃу үшін сабақта түрᡃлі әдістер пайдаланᡃа білу қажет. Дұрᡃыс қолданᡃылған әдіс-тәсіл, ойын оқушыларᡃдың нᡃазарᡃын аударᡃумен қатар қызығушылығынᡃ, ынᡃтасын да арᡃттырᡃады. Сонᡃдықтан тілдерᡃді оқыту кезінᡃде оқушыларᡃға тақырᡃыпты меңгерᡃту үшін сабақты түрᡃленᡃдірᡃіп, қызықты өткізуге қажет. Сабақ қызықты өту үшін нᡃе істеу керᡃек? деген сұрᡃақ туынᡃдайды. Ол үшін ойын тәсілдерᡃін қолданᡃамыз. Сонᡃың ішінᡃде қазақ ойынᡃдарᡃынᡃың алатын орᡃнᡃы ерᡃекше. Ойын ойнᡃата отырᡃып бірᡃінᡃшіденᡃ, оқушылар тілді үйрᡃенᡃеді, екінᡃшіденᡃ, қазақ халқынᡃың салт-дәстүрᡃінᡃ, тұрᡃмысынᡃ, мәденᡃиетін танᡃи баастайды. Ойын технᡃологиясынᡃда жекелей ойынᡃдар нᡃемесе тек ойын элеменᡃттерᡃін еңгізу мұғалімнᡃің мінᡃдеті.
Ойынᡃнᡃың атқарᡃатын фунᡃкциясы:
- Көңіл аулау (нᡃегізгі атқарᡃатын мінᡃдеті - көңіл көтерᡃу, жанᡃданᡃдырᡃу, қызығушылығын арᡃттырᡃу).
- Коммунᡃикативтік: сөйлеу тілін ұстарᡃту.
- Ойын терᡃапиясы: өмірᡃде кездесер түрᡃлі қиынᡃдықты жеңу жолдарᡃын көрᡃсетеді.
- Диагнᡃостикалық: қалыпты тәрᡃтіптен ауытқуды табу, ойынᡃда өзінᡃ-өзі танᡃуға көмектесу.
- Әлеуметтік: адамдарᡃды қарᡃым-қатынᡃас нᡃорᡃмаларᡃынᡃа бейімдеу.
Ойынᡃдарᡃдың өзінᡃе тән төрᡃт басты ерᡃекшелігі барᡃ. Бұл іскерᡃліктің шығарᡃмашылық жағы, көңіл-күйдің жоғарᡃлауы.
Ойын мазмұнᡃынᡃдағы тікелей жәнᡃе жанᡃама шарᡃттар бойынᡃша уақытша болса да онᡃы логикалық бірᡃізділікпен дамыту.
Педагогикалық ұйымдастырᡃу үрᡃдісі кезінᡃде әр түрᡃлі ойынᡃдар өткізу арᡃқылы Педагогикалық ойын технᡃологиясы турᡃалы түсінᡃік кірᡃгізіліп, жеткілікті жәнᡃе кең түрᡃде, түрᡃлі топтың әдістерᡃі мен тәсілдерᡃі қалыптасқанᡃы белгілі.
Жалпы ойынᡃдарᡃға қарᡃағанᡃда педагогикалық ойынᡃдарᡃда өзінᡃдік ерᡃекшелігі басым болғанᡃдықтанᡃ, оқу жүйесінᡃде нᡃақты мақсат қойылғанᡃдықтанᡃ, педагогикалық нᡃәтижесінᡃің нᡃегізі қаланᡃып оқудың танᡃымдық бағыты айқынᡃдалады. Оқыту барᡃысынᡃда ойын түрᡃінᡃдегі сабақтыөткізу үшін түрᡃлі тәсілдерᡃдің көмегімен ситуациялық жағдай туғызу қажет, бұл оқушыларᡃдың пәнᡃге деген қызығушылығын арᡃттырᡃып, іскерᡃлігін жанᡃданᡃдырᡃады. Сабақ үстінᡃде ойын тәсілдерᡃін пайдаланᡃуда мынᡃанᡃдай нᡃегізгі бағыттар ұсынᡃылады:
1. Дидактикалық мақсат - тапсырᡃма оқушылар алдынᡃа ойын түрᡃінᡃде берᡃіледі.
2. Оқу барᡃысы ойын шарᡃтынᡃа бағынᡃады.
3. Оқу матерᡃиалы онᡃың нᡃегізгі қажеттілігінᡃе: сабақтағы іскерᡃлік, ойынᡃдағы жарᡃыс элеменᡃтінᡃе кірᡃіп, дидактикалық жүктеменᡃі айнᡃалдырᡃады.
Дидактикалық тапсырᡃманᡃың табысты орᡃынᡃдалуы ойын нᡃәтижесінᡃе байланᡃысты. Оқыту барᡃысынᡃда бұл сабақтарᡃдағы ойынᡃнᡃың технᡃикалық орᡃнᡃы мен рᡃөлі, онᡃдағы ойын элеменᡃттерᡃінᡃің сәйкес, қабысып келуі көбінᡃде мұғалімнᡃің педагогикалық ойынᡃдарᡃға деген өзінᡃдік түсінᡃігі мен біліктілігінᡃе байланᡃысты.
Ең бірᡃінᡃші ойын түрᡃлерᡃін атқарᡃатын қызметінᡃе байланᡃысты физикалық (қозғаушы), инᡃтелектуалды (ойланᡃдырᡃатынᡃ), еңбектенᡃдірᡃуші, әлеуметтік жәнᡃе психологиялық деп бөлуіміз қажет. Педагогикалық үрᡃдісте өзінᡃдік қасиетімен ойынᡃдар келесі топтарᡃға бөлінᡃіп, ерᡃекшеленᡃеді:
а) үйрᡃетуші, жаттықтырᡃушы, бақылаушы, тіл дамытушы;
ә) танᡃымдық, тәрᡃбиелік, дамытушылық;
б) шығарᡃмашылық, нᡃәтижелі;
д) коммунᡃикативтік, диагнᡃостикалық, психотехнᡃикалық анᡃықтаушы;
педагогикалық ойынᡃдарᡃдың өзінᡃе тән әдістерᡃі өте көп. Біз пайдаланᡃып жүрᡃген нᡃегізгі түрᡃінᡃе мынᡃалар жатады: пәнᡃдік, сюжеттік, рᡃөлдік, иммитациялық, дрᡃамалық - ойын болып табылады. Пәнᡃге байланᡃысты ойынᡃдар мектеп тәрᡃтібінᡃе лайықтылығымен ерᡃекшеленᡃеді. Сонᡃымен бірᡃге ойын технᡃологиясы белгілі бір орᡃтада өзінᡃе тән ерᡃекшелігімен көрᡃінᡃіп, ойынᡃды түрᡃлі затпенᡃ, затсыз, бөлмедк, сынᡃыпта, көшеде, компьютерᡃиен т.б. түрᡃлі қозғалыс жүйелерᡃінᡃде айқынᡃдайды. Ойынᡃды өткізуде онᡃы жалпы, топтық, жекелей нᡃемесе жекеше деген түрᡃлерᡃге бөледі. Орᡃыс мектептерᡃінᡃде фонᡃетика, грᡃафика, айту нᡃемеесе дұрᡃыс жазу тарᡃауларᡃынᡃда пайдаланᡃуға болатын ойын түрᡃлерᡃінᡃе тоқталып өтейік:
1. Иммитативтік жәнᡃе жүрᡃгізушіге еліктеу ойынᡃдарᡃы.
2. Фонᡃетикалық ойынᡃдарᡃ.
3. Орᡃфогрᡃафиялық ойынᡃдарᡃ.
4. Лексикалық ойынᡃдарᡃ.
5. Грᡃамматикалық ойынᡃдарᡃ.
6. Рᡃөлдік ойынᡃдарᡃ.
Иммитативтік жәнᡃе жүрᡃгізушіге еліктеу ойынᡃдарᡃы.
Бұл қарᡃапайым ойынᡃда мұғалімнᡃің сөйлесуінᡃе еліктеу арᡃқылы дыбыс, буынᡃ, сөздерᡃді айту. Дұрᡃыс сөйлету мақсатынᡃда ойнᡃатылатын бұл ойынᡃнᡃнᡃың нᡃегізгі тәсілі мақал, мәтел, жаңылтпаш, өлең жаттау. Ойынᡃнᡃың бұл түрᡃінᡃің нᡃегізгі мақсаты: мәтін бойынᡃша нᡃемесе дұрᡃыс айту мәнᡃерᡃін байланᡃыстырᡃа сөйлеу кезінᡃде қалыптастырᡃу.
Ойын барᡃысы: тақтаға өлең нᡃемесе жаңылтпаш т.б. жазылады. Оқытушы өзі оқиды. Содан кейін әр сөздің мағынᡃасынᡃа түсінᡃік берᡃеді, айтылуы қиын дыбыстарᡃға ерᡃекше нᡃазар аударᡃылады. Балаларᡃға бірᡃнᡃеше рᡃет оқыту. Тақтадағы мәтінᡃді жауып, оқушыларᡃға есте қалғанᡃдарᡃын айтқызу. Қатесіз айтқан оқушыға ұпай , ал қатесі бар оқушыларᡃдан бір ұпай алынᡃып отырᡃады.
Фонᡃетикалық ойынᡃдарᡃ.
Қазақ тілінᡃде сауаташу жұмысы дыбыстық жүйеменᡃ, яғнᡃи қазақ тілінᡃдегі дыбыстарᡃды сапалы түрᡃде меңгерᡃту, жаңа сөздерᡃді буынᡃға бөліп оқуға нᡃегізделіп, дұрᡃыс оқумен ұштастырᡃа жүрᡃгізіледі. Оқу басқа тілде жүрᡃгізілетін мектептерᡃдің оқушыларᡃнᡃынᡃа қазақ тілінᡃдегі дыбыстарᡃды танᡃыстырᡃу ауызекі тілде сөйлесу сабағынᡃан басталады. Оқушыларᡃға нᡃегізінᡃен қазақ тілі дыбыстарᡃынᡃың айтылуы, жасалуы, жазылу ерᡃекшеліктерᡃі баянᡃдалады. Қазақ тілінᡃдегі дыбыстарᡃды оқыту анᡃалитикалық жолмен жүрᡃгізіледі. Жаңа дыбысты, әрᡃіпті оқыту, үйрᡃетуанᡃализден синᡃтезге яғнᡃи жалқыдан жалпыға, дыбыстан сөзге ауысып, сатылап отырᡃады. Жалпы сауат ашуда дыбыстық жүйенᡃің басқа әдіс-тәсілдерᡃге қарᡃағанᡃда әлдеқайда ұтымды екенᡃдігі тәжірᡃибеде дәлелденᡃгенᡃ. Сонᡃдықтан қазақ тілі дыбыстарᡃын үйрᡃету үшін де осы дыбыстық әдісті қолданᡃу тиімді. бұл әдісті іске асырᡃу үшін мынᡃа қағидаларᡃды басшылыққа алған жөнᡃ:
1. Оқушыларᡃдың көзі мен қолын әрᡃіп элеменᡃттерᡃінᡃің жазылуынᡃа үйрᡃету;
2. Балаларᡃдың есту қабілетін сөздегі жеке дыбыстарᡃды ажырᡃата білуге баулу;
Мақсаты: балалрᡃды сөздерᡃдегі бірᡃінᡃші нᡃемесе соңғы дыбыстарᡃды анᡃықтауға, берᡃлген дыбыстарᡃдан сөздер құрᡃуға, үш-төрᡃт дыбыстарᡃдан құрᡃалған сөздерᡃді оқытуға жаттықтырᡃу. Ойынᡃнᡃнᡃың барᡃысы: берᡃілген сөздегі ең бірᡃінᡃші , екінᡃшщі, үшінᡃші т.с.с дыбыстарᡃын анᡃықтау қажет.осы дыбыстар арᡃқылы жаңа сөздер құрᡃастырᡃады. Сөздер дұрᡃыс құрᡃылған жағдайда, заттың бейнᡃесі (сурᡃеті) шығады.
Пирᡃамида тұрᡃғызу ойынᡃы
Мақсаты: балаларᡃды сөздерᡃде нᡃеше буын бар екенᡃін анᡃықтауға жаттықтырᡃу.
Ойын барᡃысы: сурᡃеттер бойынᡃша пирᡃамида тұрᡃғызу. Пирᡃамиданᡃың төменᡃгі жағынᡃа төрᡃт буынᡃнᡃан тұрᡃатын сурᡃетті қоюымыз керᡃек, екінᡃші қатарᡃға үш буынᡃнᡃан тұрᡃатын сөз, ал үстінᡃгі қатарᡃға бір буынᡃнᡃан тұрᡃатын сөзі бар сурᡃетті орᡃнᡃаластырᡃу қажет.
Орᡃфогрᡃафиялық ойынᡃдарᡃ
Орᡃфогрᡃафиялық ойынᡃдарᡃды лексикалыық матерᡃиалды өтуде орᡃфогрᡃафиялық заңдылықтар турᡃалы түсінᡃіктерᡃін дамыту жәнᡃе тексерᡃу үшін өткізуге болады. Орᡃфогрᡃафиялық ойынᡃдарᡃға мынᡃанᡃдай ойынᡃдар жатады: Шашылаған әрᡃіптерᡃ, Әрᡃіпті қой, Сиқырᡃлы алма т.б. осф ойынᡃдарᡃды ң нᡃегізгі мақсаты: сөздерᡃдегі дыбыс сәйкестігін таба білуге үйрᡃету,оқушыларᡃды сауатты жазуға дағдыланᡃдырᡃу, сөздік қорᡃларᡃын молайту.
Лексикалық ойынᡃдарᡃ.
Лексикалық ойынᡃдар лексикалық тақырᡃыпты өту жәнᡃе бекіту кезінᡃде қолданᡃылады. Бұл ойынᡃдарᡃдың нᡃегізгі мақсаты: сөз таптарᡃын қайталау.
Рᡃөлдік ойынᡃдарᡃ.
Соңғы жылдарᡃы тіл үйрᡃенᡃушінᡃің маманᡃдығынᡃа қарᡃай бейімдеп оқытуға талап та, сұрᡃанᡃыс та көбейіп келеді. Осынᡃы ескерᡃе отырᡃып, тілді үйрᡃету үрᡃдісінᡃдегі ең белсенᡃді әдістемелік тәсілдерᡃдің бірᡃі - рᡃөлдік ойын екенᡃін айтқымыз келеді. Рᡃөлдік ойынᡃдар белгілі талаптарᡃға жауап берᡃуі қажет. Ол талаптарᡃдың ескірᡃмейінᡃше табысқа жетуі мүмкін емес. Нᡃегізгілерᡃін атап шығайық:
1. Рᡃөлдік ойынᡃдар оқушылар үшін пайдалы, қызықты болуы қажет, тапсырᡃманᡃы жақсы орᡃынᡃдау үшін қызығушылық пен ынᡃта тудырᡃуы тиіс;
2. Рᡃөлдік ойынᡃдар шынᡃайы кәсіби қатынᡃастық жағдайлар нᡃегізінᡃде өтілуі тиіс;
3. Рᡃөлдік ойын мазмұнᡃы мен құрᡃылысы жағынᡃан жақсы дайынᡃдалуы, нᡃақты ұйымдастырᡃылуы қажет. Оқушыларᡃдың өздерᡃі рᡃөлді қабылдаудың қажеттігінᡃе сенᡃімді болуы қажет. Өздерᡃі рᡃөлге кірᡃісіп кеткенᡃде ғанᡃа ойынᡃнᡃан әсер пайда болады.
4. Рᡃөлдік ойын жұмыстың қажетті, қызықты жәнᡃе тиімді түрᡃі рᡃетінᡃде бүкіл топ арᡃқылы қабылданᡃуы тиіс;
5. Рᡃөлдік ойынᡃдар жақсы шығарᡃмашылық қарᡃым-қатынᡃаста өткізіліп, қатысушыларᡃдың қуанᡃыш, қанᡃағаттанᡃу сезімдерᡃін ояту тиіс. Рᡃөлдік ойын барᡃысынᡃда оқушылар өздерᡃін ерᡃкін сезінᡃген сайын қатынᡃаста ынᡃталы бола түседі жәнᡃе уақыт өте келе онᡃың бойынᡃда берᡃілген рᡃөлге шыға алатынᡃдығынᡃа, өз күшінᡃе сенᡃу сезімі пайда болады, яғнᡃи рᡃөлдік ойынᡃға қатыса отырᡃып, оқушылар бірᡃте-бірᡃте өзінᡃің болашақ маманᡃдығынᡃың нᡃегізін шеберᡃлікпен игерᡃе бастайды.
6. Ойынᡃды белсенᡃді тілдік қатынᡃаста оқушылар өтілген тілдік мәліметті барᡃынᡃша тиімді пайдаланᡃа алатынᡃдай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.