ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ТІРКЕСТЕР МЕН КОММУНИКАТИВТІК ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ТІРКЕСТЕРДІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:

MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

TARAZ INTERNATIONAL INNOVATIVE INSTITUTE

DIPLOMA WORK

Specialty 5B011900 - "Foreign Language: two foreign languages"

Taraz-2022

MINISTRY OF EDUCATION AND SCIENCE OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

TARAZ INTERNATIONAL INNOVATIVE INSTITUTE

DIPLOMA WORK

Theme : Ағылшын тіліндегі коммуникативтік фразеологиялық тіркестердегі артикльдердің рөлі

Specialty 5B011900 - "Foreign Language: two foreign languages"

Performed By: Zhumadaulet Aiman

Scientific supervisor: Далиева Ф. п.ғ.к., аға оқытушы

Taraz-2022

МАЗМҰНЫ:
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І. ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ТІРКЕСТЕР МЕН
КОММУНИКАТИВТІК ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ТІРКЕСТЕРДІҢ
ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Фразеологиялық тіркестер ұғымы және зерттелу тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
1.2 Фразеологиялық тіркестер түрлері: коммуникативтік фразеологиялық тіркестер анықтамасы мен ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2. АҒЫЛШЫН ТІЛІНДЕГІ КОММУНИКАТИВТІК ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ТІРКЕСТЕРДЕГІ АРТИКЛЬДЕРДІҢ РӨЛІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...31
2.1 Ағылшын тіліндегі артикльдің түрлері мен оның қызметі ... ... ... ... ... ... 31
2.2 Шарлотта Бронтенің Джейн Эйр романында қолданылғанартикльдердің мағынасы,қолданылуы және аудармасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...48
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...70
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..72
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 74

КІРІСПЕ
Тіл мен халық - біртұтас. Тіліне қарай ұлтын тану - ежелгі дағды. Ұлттық ерекшеліктің бастысы да тіл. Халқымыздың ұлттық санасын, сапалық белгілерін айқындай түсетін неше алуан әдет - ғұрып, салт - сана, мінез - құлық, қасиет қалыбы тілдік танымында тікелей көрініс тапқан. Әр тілдің сөздік құрамынан сол халықтың бүкіл өмірі, тұрмыс - тіршілігі, кәсібі, саяси - мәдени дережесі толық аңғарылады. Халық жасаған рухани мәдениетті ұрпақтан - ұрпаққа жеткізген құралдардың бірі - тіл. Тіл оның ішінде сөздің, қызметі ерекше, себебі сөз - халықтың басынан өткізген тарихының куәсі, ол тілді жасаушы, тілді қолданушы халықпен бірге жасайды.
Ағылшын тілі -- халықаралық тіл. Әлемдегі ең көп тараған, әрі қытай тілінен кейінгі халық саны бойынша ең көп пайдаланатын тіл. Ағылшын тілі Ұлыбритания, Америка Құрама Штаттары, Жаңа Зеландия, Канада, Үндістан, Аустралия және басқа елдерде ана тілі болып есептеледі. Одан басқа көптеген мемлекеттерде ресми тілі болып саналады.
Ағылшын тілі (English language) -- Үндіеуропа тілдері жанұясының батыс герман тобына жататын тіл. Герман тобына ағылшын тілінен басқа неміс, норвег, швед, нидерланд тағы басқа тілдері жатады. Ағылшын тілі ежелгі тіл болып есептеледі, ол қазіргі Ұлыбритания аумағын ежелде басып алған Англосаксондардың тілі, бірақ жауланған Кельттердің тілдері де әсерін тигізген.
Ағылшын тілі БҰҰ-ның алты тілінің бірі болып саналады. Ағылшын тілі - дүние жүзіне ең кең таралған тіл. Үндіеуропа тілдерінің батыс - герман тілдеріне жатады. Ағылшын тілі құрылымы жағынан флективті. Ұлыбритания, АҚШ, Аустралия, Жаңа Зеландияның, Үндістанның мемлекеттік тілі болып табылады. Канадада (француз тілімен қатар), Ирландияда (ирланд тілімен қатар) мемлекеттік қос тілдің бірі. БҰҰ-да қабылданған ресми алты тілдің негізгісі. Алты құрлыққа кең тараған бұл тілде қазір 400 миллионнан астам адам сөйлейді.
Тілдің сөйлеу құралы ретінде қолданудың ең басты мақсаты неде? Сөйлеуші өзінің не айтқысы келегенін біледі. Ал осы ақпаратты тыңдаушыға дұрыс жеткізу ана тіл мен кез келген шет тілінің мақсаты болып табылады. Шет тілдерінде, әсіресе ағылшын тілінде тілдің ақпараттық мәніне қатал талап қойылады, ал артикльдер бұған көп көмегін тигізеді. Ағылшын тілінің әдемілігі мен басты ерекшелігі артикль болып табылады. Артикль (лат. Articulus - мүше) - белгілі және белгісіздік мағынасында жұмсалатын көмекші грамматикалық элемент.
Ағылшын тілінде артикльдің үш түрі бар:
1. Indefinite article (белгісіз артикль) - a, an
2. Definite article (белгілі артикль) - the
3. Zero article (артикльдің қолданылмауы).
Ағылшын тіліне ерекше көрнекілік беретін фразеологиялық тіркестердегі артикльдер.
Фразеология (грек тілінің phrasis - сөйлемше, logos - ұғым деген сөздері) термині біріншіден, тіл - тілдегі тұрақты тіркестердің жиынтығы деген мағынада, екіншіден, тұрақты тіркестер туралы ілім деген мағынада қолданылады. Тұрақты сөз тіркестері - деп әбден қалыптасып, нық орныққан, өзгертуге келмейтін сөз тіркестерін айтамыз. Бұл атау негізінен екі түрлі мағынада қолданылады. Біріншіден, тілдегі тиянақты тұрақты сөз тіркестерін қазіргі және тарихи даму тұрғысынан зерттейтін тіл білімнің бір саласы дегенді, екіншіден, белгілі бір тілдегі фразеологиялық тіркестердің тұтас жиынтығы дегенді білдіреді. Сондықтан болар фразеологиялық тіркестер көкейге қонымды, ықшам, ұтқыр да ұмытымды сөз өнерінің тілдік және поэтикалық бұлақтары санатына жатады.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: соңғы уақытта сөйлемдердің ішінде жазбаша және сөйлеу кезінде ағылшын тілінде артикльдердің қолданбауы немесе алынып тасталуы көп кездеседі. Грамматика және грамматикалық әдебиеттерде көрініс таппаған артикльдердің түсіп қалу жағдайларын талдау, ағылшын тілін үйренушілерге артикльдердің түсіп қалуынан туындайтын грамматикалық заңдылықтарды көріп, сөйлем құрылысын барлық ережелерге сай құруына септігін тигізеді.
Аталмыш зерттеудің басты мәселесі мен қайшылығы болып, қазіргі кезеңде лингвистер мен грамматистар ағылшын тілінде нақты қанша артикльдер бар екендігі туралы біртұтас пікірге келмегендігі. Зерттеудің мақсаты болып осы қиын грамматикалық мәселені талдау мен шешу болып табылады.
Зерттеу пәні: Ағылшын тіліндегі коммуникативтік фразеологиялық тіркестердегі артикльдердің рөлі.
Зерттеудің мақсаты: Ағылшын тіліндегі грамматикада көрініс таппаған артикльдердің түсіп қалу заңдылықтарын талдау және ережеге сәйкес белгілі және белгісіздік артикльдерді қолданылуы тиіс жолдарын көрсету.
Бұл үшін мынадай міндеттер қойылды:
- нөлдік артикльдің функциональдық қасиеттері мен қызмет етуіне жалпы мінездеме беру;
- артикльдердің эволюциялық жолына талдау жасау;
- фразеологиялық тіркестердегі артикльдердің түсіп қалу жағдайларын талдау (грамматикалық түсіндірме берілетін жағдайлар);
- фразеологиялық тіркестердегі артикльдердің түсіп қалу жағдайларын талдау (грамматикалық түсіндірме берілмейтін жағдайлар);
- Шарлотта Бронтенің Джейн Эйр романында қолданылған фразеологиялық тіркестердегі артикльдерді талдау және оның аудармасын беру.
Теориялық мәні: Коммуникативтік фразеологиялық тіркестердегі артикльдердің шығу тарихын зерттеу, даму және қалыптасу жолын саралау, артикльдердің сөйлемде орналасу ерекшеліктерін айқындау.
Жиналған мәліметтердің қайнар көзі зерттеу жұмысында ұсынылған шетел тілін оқытудағы фразеологизмдердің қарым - қатынастағы маңыздылығын, жалпы теориясын тиянақтауда зерттеу жұмыстарының нәтижелерін қолдануға болады.
Практикалық маңыздылығы: зерттеу нәтижелері мен пайымдауларын шетел тілін үйретудің тиімділігін арттыруда, сабақты нәтижелі және қызықты ұйымдастыруда пән мұғалімдерінің пайдалануына болады. Зерттеуге өзек болып отырған тақырыптың әдістемелік тұрғысындағы дәстүрлі тұжырымдар мен жаңаша танымдар негізінде туындаған қорытындыларын әдіскер - ғалымдар, ізденушілер мен магистранттар қолдана алады. Еңбекте ұсынылған мысалдар, шағын сөздік шетел тілі сабақтарының сапасын арттыруға көмегін тигізеді.
Зерттеу объектісі: Шарлотта Бронтенің Джейн Эйр романы.
Зерттеу жұмысының құрылымы: Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен және қосымшалардан тұрады.

І. ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ТІРКЕСТЕР МЕН КОММУНИКАТИВТІК ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ ТІРКЕСТЕРДІҢ ЖАЛПЫ СИПАТТАМАСЫ

1.1 Фразеологиялық тіркестер ұғымы және зерттелу тарихы

Тіл ғасырлар жемісі, халық мұрасы, ұлттық құбылыс екені баршаға белгілі. Бір тіл бір ұлтты танытады. Яғни, кез келген халықтық ойлау ерекшелігі оның ұлттық тілінде көрініс табады, халық даналығы, дүниетаным көзқарасы тілінде түйінделеді. Тіл қазынасына жататын көкейге қонымды, бейнелі, алуан түрлі тұрақты тіркестер, олардың тілдік табиғаты, заңдылықтары, құрылымдық ерекшеліктері әлемдік тілдердің көпшілігінде зерттеліп келе жатқаны белгілі. Себебі, олардың шығу төркіні, көнеленуі, мағыналық құрылымы, тұлғасы жағынан және стильдік тұрғыдан өзіндік ерекшеліктері бар. Осы көркем, мазмұны терең, көлемі шағын тіркес, тізбектердің танымдық мәні ерекше. Уақыт өте келе ықшамдалып, өңделіп, халықтық ортақ мұраға айналған сан - саналы тізбектерді жинақтап, бір ретке келтіру, олардың мазмұнын айқындау тіл мамандарын ерекше қызықтырып отыр. Ағылшын тіліндегі фразеологиялық тіркестердің мағына - мәні осы тілдерде сөйлейтін ұлттың ертеден бергі өмірін жан - жақты айқындайды. Халықтың күнделікті өмір тіршілігі негізінде пайда болып қалыптасқан тұрақты тіркестерді қос тілден жиналған деректерімізден кездестіруге болады. Бұл фразеологиялық тіркестер тілдік қолданыста әр уақыттың салт - дәстүріне, әдет - ғұрыптарына, мәдениетіне, психологиясына, тарихына байланысты қалыптасып, тілдік қолданыста дамып өрбіген. Сондықтан да олар әр халықтың ерекшелігіне байланысты өсіп - өрбіп, сол халықтың ғасырлар бойы жинаған құндылығының бірі болып табылады. Ағылшын тіліндегі фразеологиялық тіркестердің беретін ұғымы әр ұлттың өзіне ғана тән рухани өмірін суреттейді. Яғни, қос тілдегі фразеологизмдер ұлттық сезім, ұлттық мінез, ұлттық салт - дәстүр негізін айқындайды. Осыған орай ағылшын тіліндегі фразеологиялық тіркестердің қалыптасуын айқындауда әр ұлттың дүниетанымын, ой - парасатын және рухани парасатымен байланысты пайда болып қалыптасқан фразеологиялық тіркестерді саралап, олардың тілдік қатынаста қалыптасуын негіз етіп алдық.
Әлемдегі тіршіліктің бар саласын қамтитын әр ұлттың өзіне ғана тән көркем сөз орамдары - фразеологизмдерді молынан табуға болады. Фразеологизм тілдің айшықты да, мәнерлі, бай саласының бірі. Бұлар өзінің бейнелік, әсерлік, экспрессивті - эмоциялық, суреттеме қасиетімен көзге түседі. Осындай көркем, пәрменді бояуы қанық алуан түрлі фразеологиялық тіркестерді халық орынды пайдаланып, ұрпақтан - ұрпаққа жеткізіп келеді. Халықтың талай ғасыр сомдап шығарған - фразеологизмдер тіл қазынасының бір бөлігі екені даусыз.
Фразеологизм - тілдің сөздік қорының айшықты да, мәнерлі де, бай саласының бірі. Бұлар өзінің бейнелілік, әсерлілік, экспрессивті - эмоциялық, суреттеме қасиетімен көзге түседі. Осындай көркем, пәрменді, бояуы қанық алуан түрлі тұрақты тіркестерді халық орынды пайдаланып, ұрпақтан - ұрпаққа жеткізіп келеді.[2, 8б]
Фразеологизмдер - жазу, сөйлеу тілінің ажарын кіргізіп, құдіретін артгыра түсетін, көңілдегі көрікті ойды бейнелеп, астарлап, өзіндік бояу - нақышымен жеткізетін, көркем сөз қазынасында қорланып, қолдануға дайын тұратын, қалыптасқан сөз тіркестері.
Фразеология - phrasis - орам, сөйлемше logia - ұғым, ілім деген грек сөздерінен жасалған термин. Бұл атау негізінен екі түрлі мағынада қолданылады. Біріншіден, тілдегі тиянақты тұрақты сөз тіркестерін қазіргі және тарихи даму тұрғысынан зерттейтін тіл білімінің бір саласы дегенді, екіншіден - белгілі бір тілдегі фразеологимдердің тұтас жиынтығы дегенді білдіреді. Сондықтан болар фразеологизмдер көкейге қонымды, ықшам, ұтқыр да ұтымды сөз өнерінің тілдік және поэтикалық бұлақтары санатына жатады. Айшықты сөз өнерінің басым көпшілігі халықтың тұрмыс тіршілігінде, салт - дәстүріне, әдет - ғұрпына, діни, наным - сеніміне байланысты туындаған. Олардың құрылымын, тілде қалыптасу кезеңдерін тұрақталу негіздерін зерттеу, сайып келгенде, оқырман қауымды оның тілдік табиғатынан хабардар етіп қоймай, сонымен қатар этнос өмірімен тұтастығымен ерекшеленеді.
Соңғы жылдары халықаралық, тіларалық қатынастың дамуына байланысты құрылымы жағынан да мүлдем алшақ тілдерді салыстыра зерттеу тіл ғылымында дәстүрге айналып келе жатыр. Салыстыра зерттеу барысында екі тілдің өзіндік құрылымдық және жүйелік ерекшеліктері мен ұқсастықтары айқындалады. Сондай - ақ, тіл табиғатында осы уақытқа дейін зерттеушілер назарынан шет қалған кейбір құбылыстардың сыры ашылып, осы кезеңге дейін қалыптасқан тұжырымдар басқа қырынан зерттелуі, тілдің өзіндік сипаты айқындатуда. Әр типтес тілдердегі фразеологизмдерді салыстыра зерттеу де өзіндік тұңғиық сыры бар қиындығы да мол күрделі жұмыс. [3, 138]
Фразеология тану ғылымында фразеологизмдердің басты белгілері, релеванттық қасиеттері ретінде үш ерекшелігі аталады:
oo даяр қалпында жұмсалу белгісі;
oo мағына тұтастығы;
oo тіркес тиянақтылығы.
Фразеологизмдердің дайын қалпында жұмсалу белгісі - тұрақты тіркестер қарым - қатынас процесінде, сөйлеу кезінде жасалынбайды, даяр қалпында біртұтас (бүтін) бірлік ретінде жұмсалады. Фразеологиялық тіркестердің бұл қасиеті оны еркін сөз тіркесімен салыстырғанда анық көрінеді. Мысалы: тамақ ішу, қолды жуу, үй тазалау және to love music, clever man, to build houses - деген еркін сөз тіркестері қарым - қатынас процессінде, сөйлесу кезінде бір - бірімен емін - еркін тіркесіп айтылуынан жасалса, ас адамның арқауы, түймедейді түйедей ету, қой аузынан шөп алмас және mare's nest, small hours, husband's tea тәріздес сөз тіркестер тіркескен күйінде, бүтін күйінде жадымызда айна қатесіз сақталады да, сөйлеу кезінде олардың сыңарлары (сөздер) сөйлеушінің қалауы бойынша тіркеспейді, бүтіннің бөлшектері тәрізді бұрыннан тіркесіп қойған қалпында, өлеңдегі қайырма тәрізді бұлжымай бір тұтас күйінде қолданылады. Мұндай қасиет фразеологиялық тіркестерге ғана емес, сонымен қатар лексикалық бірлік (единица) сөзге де тән. Мысалы: әдемі, жылдам, үндемеу, talk, laugh, smile деген сөзде және бұларға белгілі дәрежеде синонимдес болып келетін үріп ауызға салғандай, көзді ашып жұмғанша, жұмған аузын ашпау, get a talk with, give a laugh, give a look, force a smile тәрізді фразеологизмдер дайын қалпында жұмсалу қасиетімен сипатталады. Мысалы: қазақ - ағылшын тілдеріндегі тұрақты тіркестерді салыстырсақ:
Кесте 1
Қазақ - ағылшын тілдеріндегі тұрақты тіркестердің ұқсастығы

Ағылшын тілі
Қазақ тілі

kill two birds with one stone
екі қоянды бір оқпен өлтіру

cat and dog life
ит пен мысықтай өмір

to pick up one's ear
құлақ түру

to abound іn courage
жүрек жұтқан болу

to meet adversіtіes wіth
бәлеге шалдығу, қырсыққа іліну

to take advantage of somethіng
бірдеңенің пайдасын көру

justіfy somebody's confіdence
біреудің сенімін ақтау

talk nonsense, talk rubbіsh, talk rot
аузына түскенін оқтай;

take revenge, to cook one's goose
алдына келтіру

to judge by appearances
сыртына қарап тон пішу

aggress agaіnst a country
баса көктеп кіру

to go ape (over, for)
торығу (күйзелу)

Деректер негізі: Ларин Б.А. Очерки по фразеологииОчерки по лексикологии, фразеологии и стилистике: Уч.зап.ЛГУ.-Ленинград. 2001.-№198-негізінде автормен құрастырылған.

Тіркес тиянақтылығы да фразеологизмдердің ең негізгі белгілерінің біріне жатады. Тиянақты сөз тізбегіндегі сөздер әркімнің қалауынша емес, қалыптасқан белгілі бір жүйемен орналасқан. Өзара тығыз жымдасып орналасқан сөздердің жігі ажырамай тұрады. Олар бір - бірімен иін тіресіп, өзге сөзбен алмастыруға я болмаса, тұрақты орын тәртібін өзгертуге келмейді. Мәселен, мұрнын көкке көтерді дегеннің орнына қолын көкке көтерді десек, мән - мағынасын мүлде өзгертіп жібереді, тұрақты тіркес еркін тіркеске айналып кетеді. Ал көк сөзін оның синонимі аспан деген сөзбен алмастырсақ (мұрнын аспанға көтерді), мағына тұтастағы онша бұзылмағанмен стильдік мәні солғындап, үйлесімі кемиді, құлаққа жағымды тимейді. Көтерген деген етістікті көтермеді, көтеріп тұр, көтермекші деп өзгерте беруге көнбейді. Тек өзінің сіресіп қалыптасқан қалпында қодануды талап етеді. Сондай - ақ, red tape, kick the bucket деген тұрақты тіркес құрамындағы red, kick деген сөздердің орнына blue, give немесе tape, the buckеt дегеннің орнына radio,the ball деген сөздер қолданылмайды: егер бұлай етіп өзгертсек, олар тұрақты тіркес болудан қалады немесе тіптен мағынасыз, түсініксіз, кей жағдайда сөз тіркесі болып мағына тұтастығынан айырылып қалады. Н.М.Шанский сөздің морфемалық құрамының тұрақтылық сипаты қалай болса, фразеологизмнің құрамынан және сыңарынан орын тәртібінің тұрақтылық сипаты да сондай деп есептейді. Кейде тұрақты тіркес құрамындағы бір сөздің әр түрлі тұлғасынан нешет түрлі фразеологизмдер жасала берілуі де мүмкін. Мысалы: жамбасы жерге тигенше (өле - өлгенше), жамбасы жерге тиді (өлді, жер тастады), жамбасы жерге тимеген (ешкімнен жығылып көрмеген күшті). Кей ретте жалғыз дыбыстың бір өзі - ақ тұрақты тіркестің мән - мағынасын бүтіндей өзгертіп жібереді. Бұл жағынан қарағанда фразеологизмдердің орын тәртібінің тұрақтылығы сөздің морфемалық құрамының тұрақтылық сипатымен бірдей деп есептеуге болады. Жоғарыда аталған үш түрлі белгі (тұрақтылық, тұтастық, тиянақтылық) арқылы фразеологизмдер тілдің өзге категориясынан оқшауланып, өзіндік бітім бейнесімен өмір сүреді. [4, 94]
Фразеологизімдердің түрлері -- фразеологизмге тән үш түрлі ортақ белгі болғанымен, бұлар бір - бірімен әрдайым ашық ажыратыла бермейді. Бұл белгілер, әсіресе мағына тұтастығы, біреуінен ап - айқын көрінсе, екіншісінен көмескі, үшіншісінен өте солғындау болып кездеседі. Сондықтан фразеологизмдерді түр - түрге бөліп топтастыру тіл біліміндегі ең күрделі де қиын мәселелердің бірі болып саналады. Зерттеушілердің бір тобы тұрақты тіркестердің біртұтас мағынасы мен солардың құрамындағы сыңарлардың ара қатынасына қарай жіктеп бөлсе, екіншілері құрылым - құрылысы жағынан, үшіншілері атқаратын қызметі мен стильдік мәні жағынан топтастырады.
Фразеология - phrasіs - орам, сөйлемше; logіa - ұғым, ілім - деген грек сөздерінен жасалған термин. Бұл атау негізінен екі түрлі мағынада қолданылады, яғни біріншіден, тілдегі тиянақты сөз тіркестерін қазіргі және тарихи даму тұрғысынан зерттейтін тіл білімінің бір саласы дегенді, екіншіден, белгілі бір тілдегі фразеологизмдердің тұтас жиынтығы дегенді білдіреді. Сондықтан да болар фразеологизмдер көкейге қонымды, ықшам, ұтқыр да ұғымды сөз өнерінің тілдік және поэтикалық бұлақтары санатына жатады. Айшықты сөз өрнектерінің басым көпшілігі халықтың тұрмыс - тіршілігіне, салт - дәстүріне, әдет - ғұрпына, діни наным - сеніміне байланысты туындаған. Олардың құрылымын, тілде қалыптасу кезеңдерін, тұрақталу негіздерін зерттеу, сайып келгенде, оқырман қауымды оның тілдік табиғатынан хабардар етіп қоймай, этнос өмірімен астасып жатқан мызғымас тұтастығымен, этнолингвистикалық, экстралингвистикалық факторларымен қызықтырады.
Фразеологиялық тіркестердің түрлері бір - бірінен әрқашан айқын ажыратыла бермейді, осыған орай, оларды классификациялау тіл білімінде өте күрделі мәселе болып саналады. Тіл білімінде фразеологиялық тіркестер әр түрлі жағынан қарастырылып, осыған сәйкес, олар түрліше топтастырылған. Фразеологиялық тіркестер лингвистикалық әдебиеттерде бүтіндей тұрақты тіркестің тұтас мағынасы мен оның сыңарлары мағыналарының арақатысы жағынан топтастырылса, екіншілерінде - құрылымы жағынан, үшіншілерінде қызметі немесе эмоционалды - экспрессивті жағынан топтастырылады.
Академик В.В.Виноградов фразеологиялық единицаларды бүтіндей фразеологизмнің біртұтас мағынасы мен оны құрастырушы сыңарлары мағыналарының арақатысы тұрғысынан топтастырған. Қазақ тіл білімінде де осы классификацияны бірден - бір арқау етеді. [5]
Өздеріңізге белгілі, фразеология саласын тіл білімінің жеке пәні ретінде қалыптастыруда, оның тілдегі орны мен табиғатын, мәнін, аумағы мен міндеттерін түсінуде әр түрлі көзқарастар пайда болды. Фразеология саласының өзекті проблемалары саналатын аталмыш мәселелер түбегейлі шешімін тапты деп әлі де болса айту қиын. Оған мысал ретінде тіл біліміндегі "фразеологизм," "фразеологиялық единица", "фразеологиялық тіркес", "фразеологиялық оралым", "тұрақты тіркес", "тұрақты сөз тіркесі" деген терминдердің нақты сараланбай, синоним ретінде қатар қолданылып отыруын айтуға болады. Осы терминдерді синонимдік мәнде қолдану - зерттеу жұмыстарына қиындық келтіруі мүмкін. Сондықтан да тұрақты сөз тіркестер атауда еркін тіркестерге қарама - қарсы қойылатын "фразеологизм" терминін қолдануды жөн көрдік.
Мағына тұтастығы дегеніміз - фразеологизм компоненттерінің бастапқы мағынасынан түгел не жартылай айырылып, тіркестің біртұтас мағына беруін айтамыз. Тіркес тұрақтылығы фразеологизм компоненттерінің өзара орын тәртібін сақтауынан, ал қолдану тиянақтылығы олардың қолдануға даяр тұруынан көрінеді. Осы аталып отырған релеванттық қасиеттер қазақ және ағылшын тілі фразеологизмдеріне де ортақ заңдылықтар. Мысалы, қазақ - ағылшын тіліндегі тұрақты тіркестер:
oo The apple of one's eye - көзінің ағы мен қарасы
oo Kіll two bіrds wіth one stone - екі қоянды бір оқпен ату;
oo Cat and dog lіfe - ит пен мысықтай өмірсүру.
Бұл тіркестердің құрамындағы компоненттер бір - бірімен байлаулы, тұтасқан қалпында қолданылады. Олардың орнына басқа бір сөз қолдануға болмайды немесе басқа бір тілдік элементпен олардың бірін өзгерткен жағдайда жалпы мағынаға нұқсан келуі немесе фразеологизм табиғатына тән әуезділік пен үйлесімділік бұзылуы мүмкін.
Жоғарыда аталып отырған тілдерде бейнелілігі және үйлесімділігімен, әуезділігі және терең мағыналылығымен ерекшеленетін сөз оралымдары жиі кездеседі. Олар кезінде еркін тіркес негізінде пайда болып, жылдар бойы өңделіп, халықтың жадында жатталып, бірте - бірте қолдануға даяр тілдік құралға, халықтық мұраға айналған. Фразеологизмдер - халықтың ғасырлар бойы көңілге түйіп, сұрыптап жеткізген, образдар дүниесінің тілдік элементтері. Адам, қоғам, табиғат, өмір немесе тағы да басқа құбылыстарды суреттеуде бейнелі фразеологизмдер сөз зергерлері үшін таптырмас тілдік құрал болып табылады. Орайын тауып қолданылған фразеологизм ситуативтік, контекстік, стильдік қолданыс тұрғысынан ширатылып, сөздің мән - мазмұнының айқындала түсуіне ықпал етеді.
Фразеологизмдердің қай - қайсысы болмасын өзіндік қайнар көзі, тарихи даму жолы бар. Олардың шығу төркіні көмескі тартқан іздері халық өмірімен байланыстыра қарастырғанда ғана айқын аңғарылады. Бұл ұлттық сипатты бойына сіңірген бейнелі сөз өрнектерінің даму жолы этнос тарихымен үндесіп жатыр деген сөз. Кейбір тұрақты сөз оралымдары әр елде еркін тіркес не теңеу түрінде пайда болып, бірте - бірте тұрақталып кейіннен басқа бір ұқсастығы, ортақ ерекшеліктері бар зат не көріністі салыстыра, бейнелей суреттеу құралына айналған. Әдетте бір затты, әрекетті немесе құбылысты басқа бір ұқсас затқа, әрекетке, құбылысқа теңей сипаттағанда, ортақ фразеологиялық қасиеттері, ортақ образдық - фондық элементтері негізге алынады.
Алайда тіл - тілдегі фразеология саласын өз дәрежесінде толыққанды, жан - жақты зерттелді деп айту қиын. Оның шешілмеген даулы мәселелері өте көп, соңғы жылдарға дейін жеке пән ретінде арнайы қарастырылмауының өзі және оның зерттеу нысанына қатысты ғылыми ізденістердің аз болуы осы тұжырымымызға дәлел болар деп ойлаймыз. Көбінесе лексикалық қор ретінде сөз байлығы деген топқа жатқызылып, лексикологияның көлемінде қарастырылып келгендігі мәлім. [6, 156б]
Ағылшын - қазақ тілдерін зерттеушілер тәжірибесінде фразеологиялық тіркестерді сөз топтарына қарай жүйелеу бар. Мысалы: А.И.Смирницкий (1952), Логан П. Смит (1959), Н.Н. Амосова (1963), А.В. Кунин (1972), І.Кеңесбаев (1977), А.Қайдаров, Р.Жайсақова (1979), Ә.Болғанбаев (1988), Л.А. Чиненова (1986), Х.Қожахметова (1972), Г.Смағұлова (1993) сынды зерттеушілер фразеологизмдердің белгілі бір сөз табына қатысын тілге тиек етеді.
Ағылшын тіліндегі фразеологизмдерді семантикалық құрылысына қарай А.В.Кунин, Н.Н. Амосова, А.И. Смирнийкий, Л.А. Чиненова: номинативті фразеологиялық бірліктер; номинативті - комуникативтік фразеологиялық бірліктер деп екі топқа бөледі.

Номинативті фразеологиялық бірліктер

Субстантивті Адективті

Ал, Н.Н. Амосова "Кей жағдайларда лексико - грамматикалық құрылымына қарай: етістікті, субстантивті, адективті фразеологиялық бірліктер деп топтастыру жеткілікті дейді". Ағылшын тіліндегі фразеологизмдерді зерттеу, оларды аудару мәселесімен айналысқан Кунин А.В. Кунин А.В. өзінің еңбектерімен ағылшын фразеологиясының және де жалпы фразеологияның дамуына өте көп үлес қосты. А.В.Куниннің мынандай еңбектерін атауға болады: Английская фразеология, Фразеология современного английского языка, Англо-русский фразеологический словарь т.б. [7]
Кунин А.В. фразеологиялық единицалар мен сөз туралы айта келіп, олардың төмендегідей өзгешеліктерін көрсетеді. Екеуінің бірінші айырмашылығы мазмұнында, екінші айырмашылығы жасалынуында, үшіншіден, фразеологиялық единицаның мағыналық құбылысы мен сөздің мағыналық құбылысы еш уақытта сәйкес келмейді деп сөзден айырмашылығын айтады. [8]
І.Кеңесбаев "фразеологизмдерді сөз таптарының орнына жүреді деп шартты түрде ғана айтуға болатындығын", Ә.Болғанбаев "фразеологизмдердің қай сөз табына қатыстығын анықтау үшін негізгі сөз бен жалпы тіркестен туатын фразеологиялық мағынаны салыстыра отырып шешу керектігін", "фразеологизмдердің сөйлем ішінде басқа сөздермен байланысқа түсіп, өз мәнін нақтыландыратындығын, сөйлемнің бір мүшесі болатындығын ал сөйлем мүшесі белгілі бір сөз табына қатысты екенін" Х.Қожахметова атап көрсетеді. І.Кеңесбаев еңбектерінде фразеологиялық бірліктердің синтаксистік жағы қатты еленбейді. Р.Сарсенбаев, Ө.Айтбаевтың еңбектерінде фразеология тек таза фразеологиялық тіркестер аспектісінде зерттелініп, синтаксистік ерекшеліктері сөз болмайды. Т.Қордабаев, Х.Қожахметованың, М.Копыленколардың еңбектерінде тұрақты тіркестердің синтаксистік ерекшеліктері біраз айтылады.
І.Кеңесбаев сөз бен фразеологияның кей ретте мағына жуықтығы болғанымен, олардың арасына теңдестік белгісін қоюға болмайтындығын көрсетеді. Фразеологиялық тіркестерде мағына тұтастығы, тіркес тиянақтылығы қайталанбайды дей келе, ондай ерекшеліктер сөзде болмайтындығын айқындайды. Автор фразеологиялық тіркестердің сөзден айырмашылығын айтса да оның сөз тіркесіне қатысы туралы сөз қозғамайды.
Сонымен, жалпы фразеология туралы шыққан еңбектерге шолу жасай келгенде, біріншіден, ол еңбектер өте көп, екіншіден, олардың бір бөлігі таза фразеологиялық аспектіде жазылған, үшіншіден, синтаксистік өзгешеліктері туралы жазылған еңбектер жоқтың қасы. [9]
Профессор М.Балақаев сөз тіркестері, оның ішінде түйдекті тіркестердің жасалу жолының бірі - тұрақты тіркестер дей келіп, қазақ тіл білімінде тұрақты тіркестердің сөз тіркесінің бір сыңары қызметінде жұмсалатындығын алғаш көрсетіп берді.
Тілдік фактілер әр уақытта да бір - бірімен тығыз байланыста қолданылуға тиіс десек, фразеологиялық единица да тілдің басқа салаларымен тығыз байланысты. Фразеологиялық тіркес сол тілдік фактілердің ішінде синтаксис, оның ішінде сөйлем мүшесімем де, тіпті сөйлемнің түрлерімен де тығыз байланысты. Сол сияқты фразеологиялық тіркестер сөз тіркестеріне де қатысы бар сала.
Фразеологиялық тіркестер сөз тіркесінің белгілі сыңары қызметінде жұмсала алады десек, оның өзінің іштей ерекшеліктерін айқындау қажет. Сөз тіркесінің сыңары қызметінде жұмсалуын сөз етуден бұрын олардың ішкі ерекшеліктерін айқындау керек. Сондықтан, біріншіден, фразеологиялық тіркестердің сөз тіркесінің әрбір сыңарынан айырмашылығын, екіншіден, фразеологиялық тіркестердің жалпы сөз тіркесінен айырмашылығын айқындау орынды.
Егер фразеологизмдерді сөзбе - сөз аударатын болсақ, онда біз өз халқымыздың және басқа елдердің сөйлеу мен жазба әдебиетіне нұқсан келтірген болар едік. Мысалы ағылшын тіліндегі, As busy as a bee - толассыз жұмыс жасау дегенді сөзбе - сөз дәл аударсақ, ол тіпті күлкілі жұмысты арадай жасау деп шығар еді.
Қазақ тілінде тұрақты сөз тіркесі сөйлемнің құрамына еніп, оның синтаксистік сөз тіркесінің басыңқы не бағыныңқы сыңарының қызметін атқарады. Мысалы: Қас пен көздің арасында жетіп келді - деген сөйлеміндегі басыңқы сыңары жетіп келді, бағыныңқы сыңары қас пен көздің арасында болады.
Ал, төбе шашы тік тұрды деген тұрақты сөз тіркесін алайық, мұндағы сөздер тура мағынасынан айырылған, тұтастай қорқу деген мағынаны білдіреді. Сондықтан әр фразеологизмнің мағынасына қарау керек
және де қазақ тілінде тұрақты сөз тіркесі фразеологизмдер деп аталса, ағылшын елдерінде идиома деп аталады. [10]
Ал ағылшын тіліндегі фразеологиялық сөз тіркесіне келсек, ол да өзіндік ерекшелігі бар. Мысалы: фразеологиялық тіркестер көбінесе ертегілерде, жай және құрмалас сөйлемдерде көп қолданылады.
1. The small boy was very brave. Even when the large dog grawled at him and showed its teelth he stood and did not turn a head. Бұл жердегі фразеологиялық тіркестер did not turn a head. Кішкентай ұл өте батыл болған. Ол тіпті ит үрген кезде, қорықпай бір орында тұра берген деген мағынаны білдіреді. Ал, идиомасын сөзбе - сөз аударсақ, ол басын бірде - бір қозғаған жоқ десек, сөздің мағынасы өзгеріп кетеді де, тіпті түсініксіз болып қалады.
2. He was too soft - hearted and could not refuse money to his children and relatives whenever they asked for it. Бұл жердегі идиома He was too soft hearted soft - hearted деген сөзінде жұмсақ жүрек деген мағынаны білдіреді. Ал былай негізінде ойланып көрсек, жүрек жұмсақ болмайды ғой, сондықтан бұл идиома. Толық аудармасы Ол өте қайырымды адам болған. Егер балаға және өз туысқанына ақшалай көмек керек болса, ол көмектен ешқашан аянбаған.
3. When the boy asked his parents to allow him to learn to play piano, they agreed because they knew he had a good ear for music. Бұл жердегі идиома good ear for music ал, оны сөзбе - сөз аударсақ good ear - жақсы құлақ. Толық, мағыналы аудармасы - бала өз әке - шешесінен пианино оқуына баруын сұрады, олар балаға рұқсатын берді, себебі балада өнерге деген ынтасы, қабілеті болды.
4. In the old films when he heroine was about to be foully murdered the hero always managed to rescue her just at the eleventh hour идиома he just at the eleventh hour. Ағылшын халқында идиома тағы көбінесе жай диалогта пайдаланады.
5. Zip your lip - don't talk ауызды жауып отыру, сөзбе - сөз аудармасы ауызды құлыппен құлыптап тастау. Our professor has pour sons but it is the youngest son who is really the apple of his eye Идиома the apple of his eye. Ағылшын тіліндегі zip your lip деген идиомасы қазақ халқының Ойнап сөйлесең де, ойланып сөйле деген мақалымен мағынасы жағынан сәйкес келеді.
Олардың әрқайсысы жеке сөздерден құралып, күрделенген номинатив орайында жұмсалады да, толық мағыналы сөздердің мазмұны орақтасып, экспрессивті, эмоциялы бояулармен сөйлеу тілінде де, әдеби тілде де жиі қолданылады. Осы жердегі жеке сөздерге тән эмоциональдық - экспрессивті бояу тұрақты сөз тіркесінде де болады. Яғни бұрыннан қалыптасып, тұрақтанған айрықша экспрессивті бояулы сөз тіркесі болады.
Экспрессивті тұрақты сөз тіркестері әртүрлі көңіл күйіне байланысты қолданылады. Мысалы: Fall on the evil days, Cakes and ale, Do the trick тәрізді экспрессивті сөз тіркестері тіліміздегі әртүрлі жағдайларда пайдаланылады. [11]
Эмоционалдық - экспрессивті сөздердің тіркесін мына төмендегідей бірнеше топқа бөліп көрсетуге болады: бірінші топқа үріп ауызға салғандай, емешесі құрыған, сор маңдай сияқты жағымды және жағымсыз бейнелерді сипаттайтын эмоционалдық - экспрессивті тұрақты сөз тіркесін жатқызуға болады.[12]
Екінші топқа адамның әртүрлі көңіл - күйін білдіретін тұрақты тіркестер жатады. Бұл топқа жақсы көру, еркелетумен байланысты қойылатын тіркестер: көзімнің қарашығы, жан қалқам тағы басқа жатқызуға болады. Фразеологизмдер тек жалпы халықтың формада ғана қолданылмайды. Сонымен қатар, орфографиялық ережелері өзгертіліп, өңделіп те жұмсалады.
Фразалардың құрамындағы соңғы сөздер тиісті қосымшаларды қабылдап, сөйлемдегі басқа сөздермен синтаксистік байланысқа еніп, жымдасып, жатқанымен лексикалық тұтастылығы жойылмайды.
Фразеологизмдер тілдің әдебилігінің сипаттарын, әдеби тілдің даму кезеңдерінің көркемдік ерекшеліктерін танытады. ХХ ғасыр басындағы қазақ прозасы тіліндегі фразеологизмдердің жалпы сипаты, тақырыптық - семантикалық, кезеңдік - құрылымдық, стилистикалық қолданыс ерекшеліктері Ж.Қоңыратбаеваның зерттеу жұмысында көрініс табады. [13]

Сызба 1.
Фразеологизмдердің мағынасына қарай бөлінуі
Деректер негізі: Копыленко М.М., Попова З.Д. Очерки по общей
фразеологии.-Москва. 2002.-112б негізінде автормен құрастырылған.

Кейбір фразелогизмдер мағынасы жағынан бірнеше топқа қатысты болатындықтан, оларды мұндай тақырыптық топтарға бөлудің шартты екендігін ескертеді.
Фразеологизмдер мағынасына қарай бірнеше семантикалық топтарға бөлінеді. Кейбіреуіне тоқталып өтелік.
Соматикалық фразеологизмдер. Қазақ тілінде: аузына шайнап бергенді жұта алмайды; қолыңмен істегенді мойныңмен көтер; екі көзі төрт болды, шаш ал десең, бас алады тағы басқалар. Ал ағылшын тіліндегі соматикалық фразеологизмдер: something is on (at) the tip of somebody's tonque (тілдің ұшында), іn one ear and out the other (бір құлаққа кіріп, екінші құлағынан шығу; ақпа құлақ), zip your lip - don't talk (ауызды құлыппен құлыптап тастау) тағы басқалары.
Жан - жануарларға байланысты тұрақты тіркестер: бір оқпен екі қоянды ату; бір қазанға екі қошқардың басы сыймау, жерден жеті қоян тауып алғандай тағы басқалары. Ағылшын тілінде: Every dog has his day (итке де бақыт күні туар). [14]
Достық пен дұшпандық ұғымын беретін фразеологизмдер: дұшпаныңа өлім тілегенше, өзіңе өмір тіле, дос басқа - дұшпан аяққа қарар тағы басқалары. Сол сияқты ағылшын тілінде: The best mirror is an old friend ( ескі дос ең үздік сынаушы). Where there are friends, there is wealth (Достық бар жерде байлық бар) және тағы басқалар. Ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмдердің мағынасы осы тілдерде сөйлейтін ұлттың ежелден бергі өмірін жан - жақты айқындайды. Бұл фразеологизмдер тілдік қолданыста әр уақыттың салт - дәстүріне, әдет - ғұрыптарына, мәдениетіне, психологиясына, тарихына байланысты қалыптасып, тілдік қолданыста дамып өрбіген. Сондықтан да олар әр халықтың ерекшелігіне байланысты өсіп - өрбіп, сол халықтың ғасырлар бойы жинаған байлығының бірі болып табылады.
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмдердің беретін ұғымы әр ұлттың өзіне ғана тән рухани өмірін суреттейді. Яғни, қос тілдегі фразеологизмдер ұлттық сезім, ұлттық мінез, ұлттық салт - дәстүр негізін айқындайды. Ғалым Е.А.Диброва фразеологизмдердің шығу тегін еркін сөз тіркестерімен байланыстыра қарастырып, еркін сөз тіркестерінің фразеологизмдерге ауысуының 5 кезеңін көрсетеді:
1-кезеңі - сөздердің еркін тіркес кезеңі;
2-кезеңі - еркін тіркестердің фразеологизмдерге ауысуы кезеңі,
3-кезеңі - фразеологизмдердің қалыптасу кезеңі.
4-кезеңі - еркін тіркестердің фразеологизмдерге ауысуы кезеңі,
5-кезеңі - фразеологизмдердің қалыптасу кезеңі.[15]
Фразеологизмдер шыққан тегі еркін сөз тіркесінен өзгеше. Фразеологиялық тұрақтылық дегеніміз - тіркестің мағынасының астарлы, образды болуы, бүтін тұлғаға ғана тән болуы. Фразеологизмдердің туу себебі фразеологиялану процесі болып табылады. Нәтижесінде сөз тіркесі түгелдей жаңа, туынды мағынаға ие болады, дайын күйінде қолданылатын тілдік материалға айналады. Көптеген фразеологизмдер ағылшын - қазақ тіларалық фразеологиялық қорында семантикалық жолмен жасалынған. Ағылшын тіліндегі: Keep one's nose to the grindstone - мұрнынан шаншылып жүру. Екі тілдеде мағынасы жұмыстан қолы босамау деген ұғымды білдіреді. Тағы да, Be in smb's pulse - тамырын басу - ақырын пікір, сыр тартып көңілін бөлмек болу деген мағынада қолданылады. Ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмнің аспан денелеріне табынудан пайда болған түрлері кездеседі: Be born under a lucky star - бақытты жұлдыздың астында туу, believe in one's star - өзінің тағдырына сену. Қазақ тіліндегі аспанға табыну дәстүріне байланысты пайда болып, қалыптасқан фразеологизмдер: көк, аспан, тәңір, құдай сөздері арқау болған: құдай жарылқады, тәңірі қолдады, жұлдызы оңынан туды, аспанымыз ашық болсын тағы басқалары.
Ағылшын тіліндегі фразеологизмдердің қалыптасуына әдеби тілмен қатар терминологиялық және кәсіби лексика негіз болған. Мысалы, ағылшын тіліндегі talk shop - көпшілік жерде жұмыс жайлы сөйлеу мағынасын білдіреді, яғни shop - шеберхана ұғымында қолданылады, to turn face about - көзқарасын (мінезін) күрт өзгерту мағынасын білдіреді. Әскери терминалогия бойынша солға шыр айналу деп аударылады екен. Ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмдердің пайда болып, қалыптасуынан әрбір тілдің өзіндік ерекшеліктерін байқауға болады: Move heaven and earth (жер мен көкті жылжыту) қазақ тіліндегі баламасы айды аспанға шығару, яғни таң қалдыру ұғымын береді. Қазақ тіліндегі фразеологизмдердің қалыптасуына ертегілер, аңыз - әңгімелер, эпостық жырлар негіз болған. Ағылшын тіліндегі тұрақты тіркестер, идиомалар көбінесе ертегілерде, жай және құрмалас сөйлемдерде көп қолданылады. Мысалы:
1. He was too soft - hearted and could not refuse money to his children and relatives whenever they asked for it. Бұл жердегі идиома soft - hearted жұмсақ жүрек (қазақша қайырымды, қолы ашық) деген мағынаны білдіреді.
2. When the boy asked his parents to allow him to learn to play piano, they agreed because they knew he had a good ear for music. Бұл жердегі идиома good ear for music. Мұны сөзбе - сөз аударсақ, good ear - жақсы құлақ дегенді білдіреді, яғни қазақша баламасы құйма құлақ. [16, 1487-1492бб]
Қорыта келгенде, ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмдердің қалыптасуына ағылшын және қазақ ұлттарының тарихи, рухани және материалдық мәдени дәстүрлері негізі себеп болған деген тұжырым жасауға болады.
Ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмдердің мағына - мәні осы тілдерде сөйлейтін ұлттың ерте уақыттан бергі өмірін жан - жақты айқындайды. Халықтың күнделікті өмір тіршілігі негізінде пайда болып қалыптасқан фразеологизмдерді қос тілден жиналған деректерімізден кездестіруге болады. Бұл фразеологизмдер тілдік қолданыста әр уақыттың салт - дәстүріне, әдет - ғұрыптарына, мәдениетіне, психологиясына, тарихына байланысты қалыптасып, тілдік қолданыста дамып өрбіген. Сондықтан да олар әр халықтың ерекшелігіне байланысты өсіп - өрбіп, сол халықтың ғасырлар бойы жинаған байлығының бірі болып табылады. Ағылшын және қазақ тілдеріндегі фразеологизмдердің беретін ұғымы әр ұлттың өзіне ғана тән рухани өмірін суреттейді. Яғни, қос тілдегі фразеологизмдер ұлттық сезім, ұлттық мінез, ұлттық салт - дәстүр негізін айқындайды. Осыған орай ағылшын және қазақ тілдеріндегі етістікті фразеологизмдердің қалыптасуын айқындауда әр ұлттың дүниетанымын, ой - парасатын және рухани парасатымен байланысты пайда болып қалыптасқан етістікті фразеологизмдерді саралап, олардың тілдік қатынаста қалыптасуын басшылыққа алдық.
Әр түрлі фразеологизмдердің бүгінгі күнде қолдануы ауызекі тілде, көркем әдебиеттерде айтылар ой көркем болу үшін пайдалынады, бірақ олардың қалыптасуына мән бермейді. Осы фразеологизмдердің қалыптасуын тіл білімінің этнолингвистика саласы қарастырады, демек фразеологизмдер - этнолингвистика салаларының бірі болып табылады. Бұдан этнолингвистика қос тілдегі етістікті фразеологизмдердің қалыптасуын айқындауға септігін тигізеді деп айта аламыз. Мысалы: ғалым Ә.Т. Қайдар: Фразеологизмдердің басым көпшілігі бір замандағы күнделікті тіршіліктің нәтижесі ретінде қалыптасқан тілдегі көрініс. Бұл фразеологизмдердің қалыптасуы жануарларға, өсімдіктерге, табиғат құбылыстарына байланысты болса да, қәзіргі кезде солардың барлығы келіп адам тұрмысына, мінез құлқына, ішкі - сыртқы көрінісіне бағышталады - деген.
Қос тілдегі фразеологизмдерді саралау барысында олардың әр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.