Жазушы тілі және оның көркемдік әлемі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

І Жазушы тілі және оның көркемдік әлемі
Көркем әдебиет тілін танудың қырлары
Поэзияның өз табиғаты бар, өз табиғаты бар болса - оның өзіндік заңдылықтары болатыны да даусыз. Бұл заңдылықтардың ауқымы кең, мүмкіндігі мол, сондықтан да поэзия мазмұнына сай жаңа түрлерді талап етеді, оны тудыра да береді. Ал, түрдің өзі жаңалықтың керектігінен емес, мазмұнды айқындау үшін қажеттіліктен туады. Және де ол қандай жаңа түр болмасын поэзияның табиғи заңдылығына бағынады. Бұл турасында В.Г.Белинский поэзия турасында былай дейді: Поэзия - сәбидің күнәсіз ажары, жарқын жанары, күміс күлкісі, жанды қуанышы. Поэзия - көрікті қыздың жүзіндей ұялшақ, албырт қызғылт, теңіздей, көгілдір аспандай тұңғиық көзінің ынтықтық сәулесі. Әйтпесе оның қара көзіндегі өткір от, мәрмәр иығына төгілген бұйра шашының толқыны, торғын кеудесінің демігіп тыныстауы, күміс үнінің гармониясы, сиқырлы сөзінің музыкасы, тал бойы, сұңғақ сымбатының мінсіз мүшелері, сұлу қозғалыстарының ғажайып сиқыры... Поэзия - қайраты қайнардай балғын жігіттің отты көзі, өрен ерлігі, тентек тегеуріні, аспан мен жерді жалынды құшағына сыйдырмақ болған тойымсыз талабы... Поэзия - ұйығандай, құйылғандай орныққан, өз еркін әбден билеген, өмір үшін жетіккен, тәжірибемен шыныққан, рухани күші теңескен көңіл көзі көреген, ойға батыл, майданға батыр ер қуаты. Бүкіл әлем, гүл. Бояулар, дыбыстар, бар жаратылыс, барлық өмір - поэзия дүниесі, осы құбылыстардағы құпия қуат, оларға тіршілік, ойнақы өмір беретін сырлар - поэзияның тетігі мен жаны. Поэзия - әлемдік өмірдің қан тамырының соғуы, сол өмірдің қаны мен оты, жарығы мен күні [2, 126]. Поэтика бүгінгі әдебиеттану ғылымының өзекті мәселесіне айналып отыр. Қазіргі кезде поэтиканы бір жақты - не тіл, не әдеби категория ретінде қарастырылуының терістігін көрсетіп отыр. Бұл мәселелер М.Храпченко, В.Виноградов еңбектерінде сөз болады. Біз лириканы сөз еткенде де, ертеден келе жатқан, ғұмыры ұзақ бұл жанрдың өміршеңдік сыры, ұрпақтан-ұрпаққа жетіп, дәстүр жалғап келе жатқан негізгі қасиетін, көркемдік критерийлерін көздеуге тиіспіз. Осы биіктен барып көркемдеу құралдарына, образдың даму эволюциясына, амал-тәсілдеріне қарай ойысамыз. Лирикалық шығармалардың поэтикалық ерекшелігін арнайы сөз етпегенмен, жалпы қазақ поэзиясының тілі, бейнелеу құралдары жөнінде М.Дүйсенов, М.Базарбаев, Қ. Өміралиев, С.Негимов т.б. зерттеу еңбектерінде біршама сөз болды. Ой, сезім, образ - поэзияның өзегі. Онсыз поэзияда жан болмақ емес дегенді арғы-бергі сыншыларымыз айтқан. Лирик ақындарды кейде ойшыл, сыршыл деп жатамыз. Бұл шартты түрдегі бөліс болса керек. Ойлы ақын сыр шертпей тұра алмаса, сыршыл ақын ой түймей тұра алмайды. Ал, ойшылдық пен сыршылдық образсыз бір қадам да ілгері қадам баса алмайтыны белгілі.

Көркем әдебиет тілі - белгілі бір дәуірдегі шығармалардың қазіргі авторларына осы тілдің жүйесіне кіретін барлық тілдік бірліктерді қамтитын көркем шығармалардың тілі. Көркем шығармалардың тілінде әдеби тілдің тілдік бірліктері мен ауызекі сөйлеу қызмет атқарады. Осыған байланысты көркем шығармалардың мәтіндері қазіргі таңда лингвистиканы, сондай-ақ әдебиеттануды белсенді зерттеудің объектісі ретінде алынады.
Көркем тіл бай және алуан түрлі. Классикалық көркем әдебиет тілі - жоғары мәдени сөйлеудің үлгісі. Адамдардың ойлау процестерін, сондай-ақ эмоцияларды, сезімдерді және оларды әртүрлі тарихи кезеңдерде тілдік білдіру тәсілдерін қолдана отырып, көркем әдебиет тілі - әр түрлі дәуірлердің тілдік бейнесін бейнелейтін айна түрі.
Сондай-ақ, жалпыхалықтық тіл құралдарының көркем сөйлеуді қамту кеңдігі барлық қолданыстағы тілдік стильдерді көркем әдебиет стиліне қосу мүмкіндігі туралы идеяны растауға мүмкіндік береді. Осылайша, көркем әдебиет тілі тілдің ұлттық ерекшеліктерін көрсететін бүкіл бояу, көркемдеу құралдарын қамтиды және ұлттық тілдің өмір сүруінің ең жоғары формасы болып табылады.

Есенғали Раушановтың шығармашылығымен жақын танысуыма себеп болған танымал ақын, филология ғылымдарының кандидаты Гүлзада Ниетқалиева апам болды. Бірде Гүлзада апаның үйінде қонақта отырғанымда кітап сөресіндегі Тұма жырдың тұнығы атты кітапқа көзім түсті. Ақын апамның рұқсатымен алып, парақтап қарасам, Есағамның шығармашылығына арналған өзінің (Гүлзада Ниетқалиеваның) үлкен зерттеу еңбегі екен. Міне, іздегенге - сұраған деген! Гүлзада апамның осы еңбегі арқылы маған Есенғали Раушановтың бөлек әлемі ашылды.
Ақын ағаны басқа қырынан тани бастадым. Әдебиеттанушы ғалым Гүлзада Рахметқызы зерттеген айбоз ақынның шығармашылығындағы психологиялық параллелизмдер мені өзінің түпсіз тереңіне бірден тартып әкетті. Кейіннен, жұмыс бабымен Орал қаласына ауысып, Жайық Пресс медиахолдингіне қызметке келген кезім еді. Ақжайықтың ақ шағаласы атанған Ақұштап апамның 75 жас мерейтойына қызу дайындық үстіндеміз. Ақын апа шығармашылық сапармен Батыс Қазақстан облысының аудандарын аралауға дайындалып жатқан.

Есағаммен оңаша отырмыз. Түн ортасы ауса да, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.