Ағылшын және қазақ тілдеріндегі мақал-мәтелдердегі адам мінезқұлқының этнолингвистикалық сипаты

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Ағылшын және қазақ тілдеріндегі мақал-мәтелдердегі адам мінез-құлқының этнолингвистикалық сипаты

Этнолингвистика қазіргі тіл біліміндегі кейінгі жылдары ғана қолға алына бастаған, келешегі зор қызықты әрі қажетті жас саланы бірі. Тілдің ішкі құрылымының халықтың рухани өмірімен, ой санасымен, мәдениетімен, тарихымен байланыс дәрежесін жан-жақты талдау идеясын теория ретінде қарастыру этнолингвистиканың негізі ретінде қалыптасқан. Этнолингвистикалық ұстанымдардың тиянақты концепциясын осы саланы негізін қалаушы ғалым Вильгельм фон Гумбольдт (1767-1835) баяндай келе әр тілде ұлттық дүниетаным, ұлттық көзқарас болады. Сондықтан да тіл мен ұлттың, оның мәдениетінің арасында тығыз байланыс бар - деп есептеп, тілдің басталуы мен ішкі өмірі тура сұрақтарға ұлттың өзіндік ерекшелігі мен рухани күші тұрғысына дейін көтерілмей жауап беру мүмкін емес деген о айтты [1]. Шынында да, кез-келген халықтың мәдениетін және ұлттық болмысын зерттеу оның тілін зерттемей, меңгермей мүмкін емес дүние және керісінше, тілді танып-оқу үшін халықтың ұлттық ерекшеліктерін де танып-білу басты алғышарт екені айқын. Бұл тарапта атақты ғалым Эдуард Сепир өз еңбектеріндегі этнолингвистиканың алғышарттарын теориялық жағынан жетілдіріп, Тіл әлеуметтік болмысты түсіндірудің құралы, адамдар белгілі бір мөлшерде өз тілінің ықпалында болады, тіл мінез-құлық ережелеріне де әсер етеді, халықтың мәдени дәрежесін оның тілін зерттемей тұрып түсінбеу мүмкін емес, тіл әлеуметтік болмысты түсіндірудің жетекші құралы, деп жазды [2]. Қазақстандық ғалымдрдың да этнолингвистика бойынша айтқан құнды ой-пікірлері осы тарапта ұштасуда, атап айтсақ, академик Ә.Кайдар ...этнолингвистика этностың шығу тегін, қауым ретінде қалыптасу процесін ғана емес, сонымен қатар оның тілінің де қалыптасуын, деректер арқылы болмысын (яғни рухани, мәдени өмірін, салт-дәстүр, тіршілік-тірлік көздерін, ұлттық дүниетанымы мен ділін т.т.) паш етуге мүдделі ғылым саласы - деп есептейді [3]. Ғалым Е.Жанпейісов те осы пікірге ұқсас Этнолингвистика халқымыздың жалпы рузани өмірін, талай ғасырғы таным жүйесін, ата салтын, асыл да ежелгі елдік қасиетін, қайта түлетуде ерекше маңызы бар ғылым саласы деген тұжырым айтады [4].
Қане ұлттық болмысымызды танытатын күйлі мұраларымыздың бірі - мақал-мәтелдерді жан-жақты зерттеп, танып-білуге, олардың мән-маңызын бағалауға бағытталған зерттеулердің өзектілігі күмансыз, үйткені мақал-мәтелдер pәуішті қомақты тұрмысты қазынаның тілдік-танымдық мәнін куәландыру арқасында тілдің көріктілік ұғыныс әлемін, ұлтты де, әлеуметтік болмысын саралауға болады. Зипа гәп өнерінің тілдік жә поэтикалық бұлақтары санатына жататын мақал-мәтелдер мән-мазмұнының тереңдігімен, өткірлігімен, өміршеңдігімен ерекшеленеді. Көлемінің ықшамдығына қарамастан, астарлы тілдік бірліктер нақтылы те күрделі ойдың себеп-салдарын, халықтың жалған тәжірибесінің қорытындысы пен дәлелін қоса білдіреді. Онда халықтың тарихы, саяси әстілі, тыныс-тіршілігі, дүниетанымы, рухани әрі материалдық мәдениеті жан-жақты елес тапқан. Әрбір халықтың тарихи өркендеу кезеңдеріндегі сан алуан өзегрістер тілдің лексико-грамматикалық жүйесінде өзіндік жым қалдырып отырғаны айтулы, дегенмен, өзінің біртұтас жүйесін, тұлға-тұрпаты бен мән-мағынасын сақтап қалған тілдік бірліктер - лұғат құрамдағы мақал-мәтелдер. Ұлыс бен гәп біртұтас деген қағидаға сәйкесті, алаш әлі ағылшын мақал-мәтелдерін тәк-тәк тілдік емес, этнолингвистикалық тұрғыдан іздестіру ұжымды астарындағы ұлттық болмысты тану жағынан та күре проблема қатарына жатады. Сондай-ақ, этнолингвистика саласының жалпы гәп білімінде дара пән боп қалыптасқан тұсында мақал-мәтелдерді тілдің кіршіксіз ішкі жүйесі тұрғысынан қарағаннан гөрі, оларды тілі пен мәдениеті алыс жатқан былайғы халықтардың тілдік бірліктерімен салыстыра зерттеу арқасында олардың семантикалық құрылымындағы ерекшеліктері бен ұлттық мәнзелдес нақтылау түбегейлі боп отыр. Яки кездеме жобамның мақсаты қазақ-ағылшын мақал-мәтелдерін салыстыра зерттей отырып, олардың мән межесіндегі ұқсастықтары пен ұлттық сипатын зығырдан. Үшбу тұрғыда қаумет мінез-құлқына қатысты топтастырылған мақал-мәтелдердің алынуы себепсіз емес. Тұлғаның қалыптасуы, дамуы, оның мінез-құлқы пен әдеп-дағдысы қай уақытта болмасын өлердей күре проблема екені бәрімізге мәшһүр. Тұлғаның адамшылық нормаларына лайық қалыптасып өсуінде тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні айшықталған мақал-мәтелдердің көмегі тайлы-таяғы қауымға мағлұм. Жанның сан алуан қадір-қасиеті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.