Байланыстырып сөйлеу бұзылуын тексеру

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Байланыстырып сөйлеу бұзылуын тексеру

Көптеген авторлардың еңбектерінде (В. К. Воробьева, В. П. Глухова, Н. С. Жукова, Е. М. Мастюкова, Т. Б. Филичева, А. В. Ястребова және т. б. ) ЖСТД балаларда үйлесімді сөйлеудің әртүрлі бұзылыстары байқалады.

Жалпы сөйлеу тілі дамымаған балаларда үйлесімді сөйлеу дағдыларын игерудегі маңызды қиындықтар тіл жүйесінің негізгі компоненттерінің - фонетикалық-фонемалық, лексикалық, грамматикалық, сөйлеудің айтылу (дыбыстық) және мағыналы (семантикалық) жақтарының жеткіліксіз қалыптасуымен байланысты. Сонымен қатар, жетекші психикалық процестердің (қабылдау, зейін, есте сақтау, қиял және т. б. ) дамуындағы қайталама ауытқулардың болуы келісілген монологиялық сөйлеуді меңгеруде қосымша қиындықтар туғызады.

Баланың байланыстырып сөйлеуінің жағдайын тексеру бірнеше бағытта жүргізіледі. Біріншісі -тексерудің басында, кіріспе әңгімелесу кезінде анықталатын -диалогты жүргізу дағдылары. Екіншісі - монологтық сөйлеу тілінің қалыптасу деңгейін анықтау. Логопед әр түрлі әңгімелер құрастыру сияқты тапсырмалар ұсынады.

1. Баяндау әңгіме.

2. Затқа қарап, сипаттама әңгіме құрастыру.

3. Сурет немесе суреттер сериясы бойынша әңгіме құрастыру.

4. Оқылған әңгімені айтып беру.

Cөйлеу тілінің грамматикалық құрылымын тексеру

Балаларға ұсынатын тапсырмалар арқылы тілдің грамматикалық құрылымының жағдайын тексеру оның адекватты түрде әр түрлі грамматикалық категорияларды түсініп, қолдануын анықтауға бағытталған.

Логопед баланың мынандай мүмкіндіктерін текcереді:

1) Ілік септігіндегі зат есімді түcініп, қолдануын (менің, анамның, әкенің, апайдың, мұғалімнің) ;

2) кеңістікке қатысты сөздерді түсініп, қолдануын (үстінде, астында, ішінде, артында, артынан, арасында, жанында) ;

3) сын есімнің салыстырмалы түрін түсінуін, жасауын төмендегідей тәcілдер бойынша:

а) cинтетикалық (биік-биігірек; қымбат- қымбатырақ, тез-тезірек; жай- жайырақ; құрғақ- құрғағырақ, үлкен-үлкенірек) ;

ә) cупплетивті (жақсы-жақсырақ; жаман-нашар) ;

4) зат есімнің көпше түрін жасауын (жапырақ-жапырақтар, құлын- құлындар, көлік-көліктер, қуыршақ-қуыршақтар) ;

5) грамматикалық категорияларды түсінуін («Қызды сүйреткен баланы көрсет, баланы сүйреткен қызды көрсет», «Тышқанды қуып жүрген мысықты көрсет, мысықты қуып жүрген тышқанды көрсет» «Қызыл көлік жолда келе жатыр, жолда қызыл көлік келе жатыр») ;

6) өзіндік сөйлеуінде сөйлемдердің әр түрін қолдануын (қарапайым екі сөзден құралсған, жайылма, салалас құрмалас, сабақтас құрмалас т. б. ) ;

7) сөйлемдегі сөздердің ауыстырылған орнын қайта құрастыруын;

8) бастапқы формада берілген сөздерден сөйлем құрауын.

Ерекше назар балалардың сөзжасам мүмкіндіктеріне аударылады: жұрнақтар және сөздерді қосу арқылы жаңа сөздер жасау білігі, алған дағдыларын жаңа лексикалық материалда қолдану білігі. Бұл дағыдалардың қалыптасқан деңгейін анықтау үшін арнайы тапсырмалар іріктеледі.

Логопед баланың сөзжасам дағдылары мен біліктерінің қалыптасу деңгейін төмендегідей анықтайды:

- Жұрнақтар арқылы жасалған сөздердің мағынасын түсіндіру және қолдануы (көрпе-көрпеше, жастық-жастықша, етік-етікші, мал-малшы)

"Лексика-грамматикалық және фонетикалық жүйенің проблемалары бар күнделікті фразалық сөйлеу" ретінде сипатталатын сөйлеудің қалыптан тыс дамуының үшінші деңгейі баланың тілдің морфологиялық табиғатын игеру кезеңінің өзіндік нұсқасы болып табылады.

Көрнекті кеңес филологы А. Н. Гвоздевтің және басқа да ізбасарлардың зерттеулеріне сүйене отырып, қазіргі бала 6 жасында ана тілінің бүкіл жүйесін игеруі керек:

- үйлесімді сөйлеу;

- өз ойын толық жеткізу;

- күрделі егжей-тегжейлі ұсыныстар жасау оңай;

- әңгімелер мен ертегілерді оңай қайталау;

- барлық дыбыстарды дұрыс айту;

- көп буынды сөздерді оңай шығаруға болады;

- сөздік қоры 6-дан 8 мың сөзге дейін болуы керек.

СТЖД (ІІІ-деңгей) балалардың сөйлеу тілінің лексикалық- грамматикалық құралдарын (сөзжасам, сөзөзгерту) тексеру әдістемелері

Сөзжасам дағдыларын тексеруге арналған тапсырмалар

Тапсырма 1.

Мақсаты: Сөзжасам дағдыларын анықтау.

Құрал-жабдықтар: мамандық, кәсіп иелері бейнеленген суреттер. Нұсқау: Суреттерде кімдер бейнеленгенін ата.

Реті

Берілген тапсырма

Баланың берген жауабы

Баға

Реті: 1.

Берілген тапсырма:

Киім тігетін адамды кім деп

айтамыз? (тігінші)

Баланың берген жауабы:

Баға:

Реті: 2.

Берілген тапсырма:

Балабақшада балаларды тәрбиелейтін адамдарды кім

деп айтамыз? (тәрбиеші)

Баланың берген жауабы:

Баға:

Реті: 3.

Берілген тапсырма:

Ән айтатын адамды кім деп

айтамыз? (әнші)

Баланың берген жауабы:

Баға:

Реті: 4.

Берілген тапсырма:

Сабаққа баратын баланы кім

дейміз? (оқушы)

Баланың берген жауабы:

Баға:

Реті: 5.

Берілген тапсырма: Етікті тігетін адамды кім

Баланың берген жауабы:

Баға:

дейміз? (етікші)

: 6.

дейміз? (етікші):

Сиыр сауатын адамды кім

дейміз? (сауыншы)

: 7.

дейміз? (етікші):

Дүкенде киім сататын адамды кім дейміз? (дүкенші,

сатушы)

: 8.

дейміз? (етікші):

Үй салатын адамды кім

дейміз? (құрылысшы)

: 9.

дейміз? (етікші):

Терезеге әйнек салатын

адамды кім дейміз? (әйнекші)

: 10.

дейміз? (етікші):

Сиыр бағатын адамды кім

дейміз? (сиыршы)

Жалпы сөйлеу тілі дамымаған балаларда дамудың өзіндік ерекшеліктері бар.

Сөйлеудің қалыпты дамуымен 5 жасқа дейінгі балалар кеңейтілген фразалық сөйлеуді, күрделі сөйлемдерді әртүрлі айтып еркін қолданады. Олардың сөздік қоры жеткілікті, сөзжасам және сөзжасам дағдылары бар. Осы уақытқа дейін дыбысты дұрыс айту, дыбысты талдауға және синтездеуге дайын болу қалыптасады. Алайда, барлық жағдайларда бұл процестер сәтті бола бермейді: кейбір балаларда, тіпті қалыпты есту және ақыл-ойы жеткілікті болса да, тілдің әр компонентінің қалыптасуы күрт кешіктіріледі: фонетика, лексика, грамматика. Бұл бұзушылықты алғаш рет Р. Е. Левина сөйлеудің жалпы дамымауы ретінде анықталған. Сөйлеудің жалпы дамымауы бар барлық балаларда әрдайым дыбыстың айтылуының бұзылуы, фонемалық естудің дамымауы, лексика мен грамматикалық жүйенің қалыптасуындағы айқын артта қалушылық байқалады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.