Атырау қаласының қоршаған орта жағдайына мониторинг жүргізу

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АРГОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ

Қайнулдина Динара Қайратқызы

Атырау қаласының қоршаған орта жағдайына мониторинг жүргізу

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

5В060800 - Экология мамандығы

Нұр - Сұлтан - 2022
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ
Орман шаруашылығы, жабайы табиғат және қоршаған орта факультеті
(факультет атауы)
Экология кафедрасы
(кафедра атауы)
Қорғауға жіберілді:
Кафедра меңгерушісі
С.С. Ахметова ___________
(қолы)
__ ________ 20 __ ж.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Атырау қаласының қоршаған орта жағдайына мониторинг жүргізу тақырыбында

Мамандығы: 5В060800 - Экология мамандығы

Орындады ______________ Қайнулдина Динара Қайратқызы
(қолы)
Ғылыми жетекші _____________
(қолы)

Нұр - Сұлтан - 2022
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АРГОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ КеАҚ
Орман шаруашылығы, жабайы табиғат және қоршаған орта факультеті
Экология кафедрасы
5В060800 - Экология мамандығы
Бекітемін:
Кафедра меңгерушісі
С.С. Ахметова ____________
(қолы)
__ __________ 20__ ж.
ТАПСЫРМА
(дипломдық жобаны (жұмысты) орындау бойынша)
студентке Қайнулдина Динара Қайратқызы
Жоба тақырыбы (жұмыс): Атырау қаласының қоршаған орта жағдайына мониторинг жүргізу
__ __________ 20__ ж.
№__________ бұйрығымен бекітілген.
Студенттің аяқталған жобаны тапсыру мерзімі __________
Жоба бойынша бастапқы мәліметтер ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ _______________________
Есептік-түсіндірме жазбаның мазмұны (әзірленуге жататын мәселелердің тізбесі)___________________________ _________________________________
___________________________________ _______________________________

Графикалық материалдың тізімі (міндетті сызбаларды дәл көрсете отырып)____________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер ___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
___________________________________ _______________________________
Жоба бойынша кеңесшілер (жобаның тиісті бөлімдерін көрсете отырып)
Бөлім
Кеңесші
Мерзімі
Қолы

Тапсырманың берілген күні: ______________
Жоба жетекшісі: _______________________________
(қолы, аты-жөні, лауазымы)
Тапсырманы студент орындауға қабылдады _________ Қайнулдина Д.Қ.
(қолы)

РЕЗЕНЦИЯ
дипломдық жобаға
Студент Қайнулдина Динара Қайратқызы
(тегі, аты, әкесінің аты)
Мамандығы: 5В060800 - Экология

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА тақырыбы:
Атырау қаласының қоршаған орта жағдайына мониторинг жүргізу

Дипломдық жобаның өзектілігі мен ескертулер

БЕЛГІЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ҚР - Қазақстан Республикасы;
ЖШС - Жауапкершілігі шектеулі серіктестік
ШЖШ - шекті жол берілген шоғыр
ЖЛ - жоғары ластану
ЭЖЛ - экстремальді жоғары ластану

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР
Атырау облысының 2003-2005 жылдарға арналған қоршаған ортаны қорғау және экологиялық ахуалды жақсарту жөнiндегi кешендi бағдарламасы

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
І. АТЫРАУ ҚАЛАСЫ ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕР ... ... ... ... ... ... ..
1.1. Атырау қаласының географиялық мәліметтері (орналасуы, климаты, табиғаты, экологиясы, т.б.) ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.2. Атырау қаласының экологиялық ластау көздері (мекеме, зауыттар) ... ... ... .
ІІ. АТЫРАУ ҚАЛАСЫНЫҢ ҚОРШАҒАН ОРТА ЖАҒДАЙЫНА МОНИТОРИНГ ЖҮРГІЗУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ... ...
2.1. Атырау қаласының атмосфералық ауа сапасының мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2. Атырау қаласының жер үсті су сапасының мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3. Атырау қаласының топырақ жамылғысы сапасының мониторингі ... ... ... ...
2.4. Атырау қаласының экологиялық ахуалына әсер ететін мұнай сапасының мониторингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ІІІ. АТЫРАУ ҚАЛАСЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ АХУАЛЫН ШЕШУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ІV. ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
V. ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .

КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазіргі таңда, эколог мамандардың айтуынша, қоршаған ортаға жанашыр мен-мен деген адамдардың азайғанын айтуда. Сондықтан да, қоршаған ортаны сақтап қалу экологияның негізгі өзектілігі болып табылады.Осыған орай, Атырау қаласының қоршаған ортасына мониторинг жүргізуі туралы қарастырып, зерттеуді қолға алдым. Өңірдің экологиясын зерттеуде оның әрбір тұрғынына үн қаттық.
Жалпы алғанда, бұл ғаламда адамзаттың аяғы баспаған, сонымен қатар, олар зерттемеген жер қалмаған шығар. Мұхит асып, Айға ұшып терең бойлады. Алайда, адам алдынан ну кездессе, артында шөл қалар деген сөзден қоршаған ортаға адамның көп кеселі тиетінін ұғындырғандай. Оның дәлелі - Атырау қаласы. Атырау қаласы - Қазақстан Республикасының экономикасына қарқынды үлес қосып жатқан мұнайлы мекен. Өндірістердің қайнаған ошағы. Ел игілігіне қызмет етіп жатқан өндірістердің Атырау қаласының экологиялық жүйесіне техногенді үлкен салмақ салып отырғаны рас. Жыл сайын қала атмосферасына мыңдаған тонна ластаушы қалдықтар бөлінеді. Және де қала маңы күл-қоқыстарға алаңына айналып жатқаны да ащы шындық. Әкімдік мәліметтерге сүйенсек, 22 млрд тонна тұрмыстық қалдықтар мен күл-қоқыстар жиналған. Оның 6 млрд тоннасы қала тұрғындары үшін өте қауіпті екен. Солардың 150 - ден астамы ауа ластайтын улы заттар.
Атырау қаласын құлдыратып жатқан ластау көздерін 3-ке бөліп қарастырамыз. Олар:
1. Мұнай-газ кәсіпорындары;
2. Қаладан шыққан қалдықтарды жинайтын полигон;
3. Қалдық суларды төгетін булану алаңы;
Осы аталған ластау көздеріне жекелеген мониторинг жүргізу арнайы қарастыруды қажет етеді. Бұл менің дипломдық зерттеу жұмысымның өзектілігін айқындайды.
Тақырыптың мақсаты мен міндеттері. Атырау қаласының ластау көздерін қарастыра отырып, қоршаған орта жағдайына жүргізілген мониторингтерді зерттеп, ерекшеліктеріне тоқталу - негізгі дипломдық жұмысымның мақсаты болып табылады.
Дипломдық жобаның ғылыми жаңашылдығы.
Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңызы.

І. АТЫРАУ ҚАЛАСЫ ТУРАЛЫ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕР
1.1. Атырау қаласының географиялық мәліметтері (орналасуы, климаты, табиғаты, экологиясы, т.б.)
Қазақстанның батыс бөлігін бой түзетіп, сәні мен салтанаты келіскен мұнайлы және шырайлы қала - Атырау қаласы. Атырау облысының орталығы болып табылатын Атырау қаласы Жайық өзенінің бойында бауырлай орналасқан. Қаланың іргетасы 1640 жылы қаланған тарихи қала болып табылады. Тарихқа үңілетін болсақ, Атырау қаласының тарихы ХІІІ ғасырдағы әйгілі болған Ақтөбе-Лаэти, Үйшік, Құтлукент, Жайық, Гурьев, Чапаев қалаларынан бастау алады. Сонымен қатар, Батыс Қазақстан бойынша өнеркәсіп, мәдени-ағарту, ғылыми, саяси-әлеуметтік маңызы бар бірден-бір үлкен қалалардың бірі. Географиялық орналасуы бойынша қала Каспий теңізінің қазіргі жағасынан 40 км жерде орналасқан. Қаланың ескіше атауы Гурьев. Бұл атау Атырау қаласын салуға қаржысын төккен көпес Гурьевтің еңбегіне орай қойылған. 1991 жылдан бастап қала тұрғындарының ақ тілегінің негізінде Гурьев атауы Атырау деп аталды.

Атырау қаласын геологиялық тұрғыдан қарастыратын болсақ, көне Шығыс Еуропа платформасының алып аумағына кірген Каспий ойпатының оңтүстік жағалауын алып жатыр. Бір сөзбен айтқанда,Атырау - екі құрлыққа ортақ қала. Сондай-ақ, ойпатқа жақын орналасқан әр түрлі құрамды шөгінді жыныстардың зор қабатында жер асты сулары мол кездеседі.
Атырау қаласының климатына тоқталсақ, ылғалдылықтың жеткіліксіздігімен, жазда қатты ыстықтығымен, қыста қара суықты ауа райымен, аязды, шаңды дауылымен басқа қалалардан ерекшеледі. Жауын-шашынның мардымсыздығы - қала климатының басты мәселесі.Қалада ылғалдылық ауада қарқынды жылдам буланады, сондықтан құрғақшылық басым.

1- кесте. Жылдық жауын-шашын мөлшері.

2 - кесте. Жылдық ауа температурасы.

Көрсеткіштер (градус)
Қаң
Ақп
Нау
Сәу
Мам
Мау
Шіл
Там
Қыр
Қаз
Қар
Жел
Абсолюттық максимум
10,5
15,0
26,3
32,5
37,6
41,9
42,7
41,6
40,1
29,6
19,9
11,8
Орташа максимум
-2,8
-1,8
5,8
17,2
24,5
30,8
33,4
31,6
24,6
15,3
5,1
-1,1
Орташа температура
-6,4
-6,3
0,8
11,2
18,4
24,5
26,8
24,8
18,0
9,7
1,3
-4,3
Орташа минимум
-9,4
-9,9
-3,1
6,1
12,8
18,4
20,5
18,5
12,3
5,0
-1,7
-7
Абсолюттық минимум
-37,9
-37,4
-32,3
-12,3
-2,3
2,3
8,1
4,8
-5,7
-15,7
-29,8
-35,8
Жауын-шашын мөлшері
14
11
15
16
25
18
10
10
8
16
18
14
3-кесте. Атырау қаласының ауа райы
Жалпы, Атырау облысы өзен мен көлге бай. Қала бойын Жайық өзені кесіп өтеді. Облыс көлемінде Жайық, Жем, Сағыз, Ойыл өзендерінің төменгі ағыстары мен үлкенді-кішілі көлдер орналасқан.

Әкімшілік бөлінуін айтатын болсақ, Атырау қаласының әкімшілігінің құрамы бір қала, Балықшы, Жұмыскер атты екі кент, сонымен қатар, Ақсай, Геолог, Еркінқала, Кеңөзек, Атырау, Қайыршақты деп аталатын жеті ауылдық аймақтан тұрады. Балықшы ауданы 1990 жылы қалаға қосылған.

Демографиялық статистика
(Атырау қаласы)

2020 жылы
1 қаңтар

2021 жылы
1 қазан

2022 жылы
1 қаңтар

Халқы
349 143
372 336
374 784
4 - кесте. Атырау қаласының халқы
Атырау облысы жалпы, Қазақстан бойынша демографиялық статистика бойынша 13 орында тұр. Соның ішінде біз қарастырып жатқан Атырау қаласының халық саны 2022 жылыдың қаңтар айында 374 784 адамды құраса, наурыз айындағы көрсеткішке сүйенсек, 376 366 адамға артқан. Халықтың жалпы өсімі - 1582 адам. Табиғи өсім - 1236. Атырау қаласынан көшкен халық саны - 346.
Атырау облысы Каспий ойпатының бауырында орналасқан соң, топырақ жамылғысының құрылы өте күрделі болып табылады. Мұнда топырақтың бір емес, бірнеше түрі таралған. Олар: шалғынды топырақ, бозғылт-құмды топырақ, автоморфты қоңыр топырақ, тақыр және батпақты топырақ. Сортаң топырақ - облыс және қала аумағының көпшілік бөлігін алады.
Әр облыстың өзіне тән өсімдіктер мен жануарлар дүниесі болады. Атырау облысында құрғақшылық басым болған соң, суды көп қажет етпейтін жусан, ебелек, көкпек,мортық, қоңырбас және т.б. өсімдіктер жие кездеседі. 50-ден астам дәрілік өсімдіктер де ұшырасады. Есекмия, мендуана деген сияқты улылығы бар шөптерде кездеседі. Тіпті, Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енген бірнеше өсімдіктер: берік сүттіген, күманды долана, су шылымы, тегеурінгүл сияқты сирек кездесетіндер де бар.
Ал жануарлар дүниесіне келетін болсақ, қала аумағы шөлейітті болған соң, 500-дей омыртқалы жануарлар мен 1000-ға жуық омыртқасыз жануарлар кездеседі. Атырау облысы құстарға бай. Құстардың 280-дей түрі ұшырасады. Каспий мен Жайық өзендері жақын орналасқан Атырау қаласы балықтардың Отаны болып табылады. Бағалы сирек кездесетін 122-ден астам балық түрлері бар. 12 түрлі жыртқыш аңдар түрі кездеседі. Олардың ішіне: қасқыр, түлкі, жанат тәрізді т.б.
Қазіргі таңда, Атырау қаласы мұнайлы мекен болған соң, мұнай-газ кен орындарының қарқынды жұмысының нәтижесінде жануарлар және өсімдіктер дүниесінің таралу аумағы тарылып, жылдан-жылға азайып жатыр.

1.2. Атырау қаласының экологиялық ластау көздері (мекеме, зауыттар)
Атырау - Қазақстанның әртүрлі пайдалы қазбаларына толы бай өңірі. Соның ішінде, еліміздің қара алтыны болып табылатын қоры бай, әрі көлемдісі - мұнай. Атырау - мұнай-газдан басқа борат, ас тұзы деген сияқты өнімдерді өндіріп, еліміздің экономикасына бірден-бір үлес қосатын облыс орталығы. Гипс, сазды, құмды әктастар,бор, ангидрит сияқты құрылыс шикізаттарын өндіретін зауыт-фабрикалар бар. Дүниежүзі бойынша борат тек Атырау қаласында өндіріледі. Атырау қаласында 1000-нан астам ірі кәсіпорндар орналасқан. Олар: Атырау жылу-электр орталығы АҚ, Болашақ Атырау ЖШС, ҚАЗМҰНАЙГАЗ - бұрғылау Сервистік бұрғылау кәсіпорны, ЮЛМАР - Сервис ЖШС, ЕМБІМҰНАЙГАЗ ЖШС, АТЫРАУ МҰНАЙ ӨҢДЕУ ЗАУЫТЫ ЖШС, Арианда ЖШС, т.б.
Атырау қаласы - кәсіпорындардың ортасында орналасқан, экологиясы төмен, лас қалалардың қатарындағылардың бірі. Қаланы ластаушылардың 80-85 %-ын мұнай өңдейтін және таситын кәсіпорындар алады. Өндіріс орындарынан шығатын қалдықтар қаланы жылдан-жылға ластап, көрсеткіші тонналанып артып жатыр. Кәсіпорындардың көпшілігі тазарту құрылғыларымен жабдықталмаған. Сондықтан, зиянды қалдықтар ешқандай сүзгісіз қала аумағын шарлауда.
Қала экологиясын құлдыратып отырған үш фактор бар:
1. Мұнай-газ кәсіпорындары;
2. Қаладан шыққан қалдықтарды жинайтын полигон;
3. Қалдық суларды төгетін булану алаңы;

5 - кесте. Атырау қаласының ластану көздері
Атырау қаласын ластаудан көш бастап тұрған кәсіпорындарды айтатын болсам:
1. ҚазТрансОйл АҚ - 68,7% (көмірсутегі)
2. Атырау мұнай өңдеу зауыты ЖШС - 22,79% (көмірсутегі)
3. Каспий құбыр консорциумы-Қ АҚ - 19,79% (көміртегі)
4. Атырау жылу электр орталығы ЖШС - 46,08% (көміртегі)
5. Атырау мұнай өңдеу зауыты ЖШС - 52,54% (күкірт оксид)
6. Атырау жылу электр орталығы ЖШС - 73,2% (азот оксид) пайыздарын ауаға шығару арқылы қала ластануда.
Атырау қаласында атмосфералық ауа сапасын анықтайтын сегіз стансалар орналасқан. Сол арқылы ауа сапасын анықтап қана қоймай, тәулік сайын зерттеу жүргізеді. Ол стансалардың қызметі - қай кәсіпорындар шектеуден тыс мөлшерде ауаны ластап жатқанын анықтау. Мысалы ретінде ВестОйл ЖШС кәсіпорынын айта аламын. Себебі, осы кәсіпорын орналасқан жердегі станса күкіртті сутектің шектеулі мөлшерден асып кеткені анықталды.
Кәсіпорындар:
Атқаратын қызметтері:
Атырау жылу-электр орталығы
Жылу электр станцияларның электр қуатын өндіреді;
ТЕҢІЗШЕВРОЙЛ ЖШС
Шикі мұнай мен ілеспе газды өндіреді;
ПСН КАЗСТРОЙ АҚ
Өзге де кәсіби, ғылыми ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.