Доплер эффектісінің тарихы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы

Реферат
Тақырыбы:Доплер эффектісі және фармако-биологиялық зерттеулерде қолданылуы.

Орындаған:Тимурқызы Назым.
Тобы: ТФП-105А
Қабылдаған:Абдрахманова Ж.

Орындаған:Тимурқызы Назым.
Тобы: ТФП-105А
Қабылдаған:Абдрахманова Ж.

Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
Доплер эффектісі дегеніміз не?
Доплер эффектісінің тарихы
Доплер эффектісінің медицинада қолданылуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Доплер эффектісі-бақылаушыға (қабылдағышқа) қатысты сәулелену көзінің қозғалысы салдарынан бақылаушы (қабылдағыш) қабылдайтын сәулелену жиілігінің және тиісінше толқын ұзындығының өзгеруі. Бұл әсер австриялық физик Кристиан Доплердің есімімен аталған.

Доплер эффектінің себебі-толқындардың көзі бақылаушыға қарай қозғалғанда, әрбір келесі толқын жотасы алдыңғы толқынның жотасынан гөрі бақылаушыға жақын позициядан шығады. Осылайша, әрбір кейінгі толқын алдыңғы толқынға қарағанда бақылаушыға жету үшін аз уақытты қажет етеді. Демек, бақылаушыға толқындардың дәйекті жоталарының келуі арасындағы уақыт азаяды, бұл жиіліктің жоғарылауына әкеледі.
ДОПЛЕР ЭФФЕКТІСІ - тербелістер көзінің және бақылаушының бір-біріне қатысты қозғалыстары кезінде бақылаушы қабылдайтын тербелістер жиіліктерінің (ω) немесе толқындар ұзындықтарының (λ) өзгеруі. Бұл эффектінің пайда болуын мына мысалмен түсіндіруге болады. Қозғалмайтын толқын көзі көршілес екі импульс тізбегінің арасы толқын ұзындығы (λ0-ге) тең болатын біртекті ортада ешқандай ауытқуға ұшырамайтын импульстерді тұрақты жылдамдықпен (υ) тарататын болсын дейік. Сонда қозғалмайтын бақылаушы осы импульстер тізбегін Т0 = λ0υ уақыт өткен соң қабылдайтын болады. Егер де толқын көзі бақылаушы тұрған жаққа V υ жылдамдықпен қозғалатын болса, онда көршілес импульстер Т = λ υ уақыт аралығынан кіші уақыт аралығына бөлінетін болады,

мұндағы λ = λ0 - VT0. Егер импульстердің орнына үздіксіз гармониялық толқындағы көршілес импульстер қарастырылатын болса, онда Доплер эффектісі кезінде бақылаушы қабылдайтын әлгі толқындардың жиілігі ω = 2PIТ, тербеліс таратушы көздің жиілігі ω0 = 2PIT0-дан үлкен болады: ω = ω0(1 - Vυ) (1).
Тербелістер көзі бақылаушыдан алыстаған (қашықтаған) кезде қабылданатын жиілік кемиді, бұл жайтты (1) формула да сипаттап тұр, тек

Қозғалыстағы дыбыс көзі тара- татын дыбыс толқындарының ортасы дыбыс көзінің қозғалыс бағытына қарай ығысқан көпте- ген шеңберлер түрінде болады.
Жарық шығаратын дененің спектрін зерт- теу ол дененің жақын- дап келе жатқанын немесе алыстап кетіп бара жатқанын анық- тауға мүмкіндік бере- ді. Егер дене жақындап келе жатса, онда ба- қыланып отырған жа- рықтың толқын ұзын- дығы едәуір қысқа болып, дене тым көгіл- дір түсті болып кө-
ондағы жылдамдықтың (V) таңбасы өзгереді. Жарық немесе механикалық толқын (мысалы, дыбыс) көздерінің қозғалысы бұлардан таралған толқынның тербеліс жиілігін өзгертеді. Толқын көзі мен бақылаушы аралығы жақын- дағанда, қабылданатын тербе- лістің жиілігі артады, ал олар

рінбек. Егер де дене алыстап кетіп бара жатса, онда
жарықтың толқын ұзындығы артып, дене тым қызыл бір-бірінен қашықтағанда әлгі түсті болып көрінбек. Осы құбылыс Доплер эффектісі тербеліс жиілігі кемиді. Мыдеп аталған. Доплер эффектісі кез келген өздігінен
жарық шығаратын дененің спектрінде орын алады. салы, жақындап келе жатқан паровоз ысқырығының тоны (жиілігі) артады, ал бақылаушыдан қашықтап кетіп бара жатқан паравоздың ысқырығының тоны (жиілігі) төмен болады.
Осы эффектіні 1842 жылы австрия физигі әрі астроном Христиан Доплер (1803 - 1853) акустикалық және оптикалық құбылыстар үшін теория жүзінде ашқан. Доплер эффектісі 1845 жылы тәжірибе жүзінде расталған. 1848 жылы француз физигі Арман Физо (1819 - 1896) доплерлік ығысу деген ұғымды ғылыми тілге енгізген. 1867 жылы бұл ығысудың жұлдыздар мен тұмандықтарда кездесетіндігі анықталған. Доплер эффектісі сәуле көздерінің немесе нысандардың (объектілердің) шашырататын толқындарының қозғалыс жылдамдықтарын өлшеуге мүмкіндік береді. Бұл эффект астрофизикада жұлдыздардың қозғалыс жылдамдықтарын анықтау үшін қолданылуда. Бұл эффект спектрскопияда атомдар мен иондар сәулелерінің спектрлік сызықтарының таралуы негізінде әлгілердің температурасын өлшеу тәсілдерін жасауға жол ашқан.

Доплер әсерінің бұл көрінісі әдетте ультрадыбыстық жиілік диапазонында жұмыс істейтін медициналық құрылғыларда қан ағымының жылдамдығын, клапандардың жылдамдығын және
жүрек қабырғалары (Доплер эхокардиографиясы) және басқа органдар қарау кезінде қолданылады. Мысалы, 1,8 МГц жиіліктегі ультрадыбыстық толқындарға арналған Доплер эффектісі эмбрионның жүрек соғу жиілігін бақылау үшін қолданылады. Байқалған максималды соққы жиілігі - 600 Гц. Дыбыстың таралу жылдамдығы кезінде
1,5 матада 103 мс, сынатын беттің қозғалыс жылдамдығын бағалау
(2) формуласы бойынша эмбрионның жүрегіне отр = 0,25 мс шамасын береді.
МЕДИЦИНАДА ДОПЛЕР ӘСЕРІН ҚОЛДАНУ
Доплерография

Доплерография-Доплер эффектісін қолдануға негізделген ультрадыбыстық зерттеу әдісі. Әсердің мәні-қозғалатын заттардан ультрадыбыстық толқындар өзгертілген жиілікпен шағылысады. Бұл жиіліктің жылжуы оқшауланған құрылымдардың қозғалыс жылдамдығына пропорционал-егер қозғалыс сенсорға бағытталған болса, онда жиілік жоғарылайды, егер сенсордан - төмендейді.

Бұл әсер акушерияда кеңінен қолданылады, өйткені жатырдан шыққан дыбыстар оңай жазылады. Жүктіліктің ерте кезеңінде дыбыс қуық арқылы өтеді. Жатыр сұйықтықпен толтырылған кезде, ол өзі дыбыс шығара бастайды. Плацентаның орналасуы ол арқылы өтетін қанның дыбыстарымен анықталады, ал ұрық пайда болған сәттен бастап 9-10 аптадан кейін оның жүрегінің соғуы тыңдалады. Ультрадыбыстық құрылғылардың көмегімен эмбриондардың саны немесе ұрықтың өлімін анықтау.
Жүрек-тамыр жүйесіне әсер ететін патологияны анықтау және оны емдеуді бақылау үшін өте маңызды кез-келген тамырдағы қан ағымының көрсеткіштерін диагностикалау оның принципіне негізделген. Науқастың қан ағымын ультрадыбыстық зерттеу арқылы зерттеу кезінде ультрадыбыстық сигнал жиілігінің өзгеруі оның негізгі бөлігін эритроциттер құрайтын қозғалмалы қан бөлшектерінен шағылысқан кезде жазылады.

Доплер әсерін тіркеу үшін ультрадыбыстық зерттеу ыдысына жіберіледі. Қозғалатын эритроциттерден шағылысқан кезде, құрылғы қабылдаған ультрадыбыс жиілікті сәйкесінше өзгертеді. Бұл сізге тамырлы каналдың зерттелетін аймағында қанның жылдамдығы, қан қозғалысының бағыты, белгілі бір жылдамдықпен қозғалатын қан массасының көлемі туралы ақпарат алуға және осы параметрлерге сүйене отырып, қан ағымының бұзылуы, тамыр қабырғасының жай-күйі, атеросклеротикалық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.