Мектеп жасына дейінгі үлкен балалардың сөйлеуін тікелей оқу іс-әрекетінде және күнделікті өмірде дамыту құралы ретінде фольклордың шағын түрлерін пайдаланудың тиімділігін негіздеу

Мазмұны

Кіріспе

Көкейтестік. Мектепке дейінгі мекемелердегі тәрбие мен оқыту мазмұнының түбегейлі жаңаруы қоғамдағы білім беру жүйесінің рухани-мәдени және шығармашылық рөлін жаңғыртуға бағытталған Қазақстан Республикасының жаңа білім беру саясатымен байланысты. Еліміздегі жаңа әлеуметтік-экономикалық қатынастар жас ұрпақтың қалыптасуы мен дамуына елеулі өзгерістер енгізуде. «Біздің балаларды ерте дамыту жүйесі де халықаралық стандарттарға сәйкес келмейді. Біз мектепке дейінгі білім беруді белсенді дамытып, бағдарламалардың мектеппен сабақтастығын қамтамасыз етуіміз керек», - деді Қасым Жомарт Тоқаев Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің отырысында [1] .

Осыған байланысты мектепке дейінгі тәрбиенің негізгі міндеті - үйлесімді дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеу.

Мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік білім беру стандартында «Қарым-қатынас» білім беру саласының мақсаты - өз ана тілінің негізгі құндылықтарын меңгерген, мемлекет пен қоғамда әлеуметтік-мәдени қарым-қатынасқа дайын мектеп жасына дейінгі баланың көптілді тұлғасын қалыптастыру деп көрсетілген. Бала басқа тілдерді меңгереді және сыртқы әлеммен вербалды және вербалды емес құралдар арқылы байланыса алады [2] .

Ана тілін меңгеру - баланың мектепке дейінгі балалық шақтағы ең маңызды игерімдерінің бірі. Сондықтан қазіргі мектепке дейінгі тәрбиеде сөйлеуді дамыту процесі балаларды тәрбиелеу мен оқытудың жалпы негізі ретінде қарастырылады.

Ежелден адамдар бала өмірінің әр кезеңін ақындық сөзбен ұқыптылықпен сүйемелдеген. Бұл отбасында бала тәрбиеленетін дәстүрлі ережелердің, принциптердің тұтас жүйесі. Бұл жүйенің өзегі ғасырдан ғасырға жалғасып келе жатқан ауызша халық сөзі болды және болып қала береді.

Психологтар баланың ана тілін, ең алдымен, басқалардың ауызекі сөйлеу тіліне еліктеу арқылы меңгеретінін атап өтеді. Өкінішке орай, біздің заманымызда ата-аналар әртүрлі себептермен бұл туралы ұмытып кетеді және баланың сөйлеуін дамыту процесі кездейсоқ қалды. Соның салдарынан мектеп жасына дейінгі балаларында халық өнерінің туындылары іс жүзінде қолданылмайды.

Қазіргі мектепке дейінгі тәрбие теориясында үлкен мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін фольклордың шағын жанрлары арқылы дамыту әдістемесі бойынша сұрақтар әзірленуде. Осылайша, Ю. Г. Илларионова, Е. И. Тихеева, Ф. А. Сохин, А. М. Бородич, С. С. Бухвостова, О. С. Ушакова, А. П. Усова, А. Я. Мацкевич, И. В. Черная, К. Д. Ушинский және т. б. мектепке дейінгі балалардың тіл даму аспектілерін фольклордың шағын формалары тәсілдерін зерттеген. Отандық педагогтар: Б. Б. Баймұратова, А. К. Меңжанова, Қ. М. Меңдаяхова және басқалаларының зерттеулерінде мектепке дейінгі жас - бұл баланың жалпы алғандағы тұлға ретінде белсенді шығармашыл дамуының кезеңі және байланыстырып сөйлеуі жетілді деп көрсетілген.

Сонымен қатар мектеп жасына дейінгі балаларды халық ауыз әдебиеті арқылы патриоттық тәрбие берудің маңызын Қ. Жарықбаев, М. Х. Балтабаев, Б. М. Бекмұхамедов, Л. С. Сырымбетова, Р. М. Айтжанова, Г. Қ. Белгібаева сияқты қазақстандық ғалымдар өз зерттеулерінде қарастырды.

Қазіргі уақытта білім беру үрдісінде дәстүрлі мәдениетті пайдалану үшін әртүрлі ішінара бағдарламалардың үлкен саны бар. Бірақ бұл бағдарламаларда ауыз әдебиетінің шағын жанрлары арқылы сөйлеуді дамыту әдістемесінің нақты мазмұны әзірленбеген, бұл бағытта сөйлеуді дамыту деңгейлерінің анықтамасы мен сапалық сипаттамасы жоқ. Нәтижесінде, мектепке дейінгі тәрбиешілер нақты теориялық және әдістемелік ережелерге назар аудармай, сөйлеуді дамытудың жеке жолдарын іздеуге мәжбүр.

Мектеп жасына дейінгі үлкен балалардың сөйлеуін дамытудағы шағын фольклор жанрларының потенциалдық мүмкіндіктері мен мектепке дейінгі тәрбиешілерді осы жанрлар арқылы балалардың сөйлеуін дамыту әдістерімен жеткіліксіз қамтамасыз ету арасында қарама-қайшылық бар. Көрсетілген қайшылық анықталған мәселенің өзектілігін көрсетеді.

Зерттеудің мақсаты -мектеп жасына дейінгі үлкен балалардың сөйлеуін тікелей оқу іс-әрекетінде және күнделікті өмірде дамыту құралы ретінде фольклордың шағын түрлерін пайдаланудың тиімділігін негіздеу және эксперименталды түрде тексеру.

Зерттеу міндеттері:

1. Халық ауыз шығармаларының шағын формаларының ерекшеліктерін қарастыру;

2. Мектеп жасына дейінгі үлкен жастағы балалардың сөйлеуін дамытудың психологиялық-педагогикалық негіздерін талдау;

3. Мектеп жасына дейінгі үлкен балалардың сөйлеуін дамытуға халық ауыз әдебиетінің шағын түрлерінің әсерін анықтау;

4. Балалардың сөйлеуін дамыту процесінде халық ауыз әдебиетінің шағын түрлерін пайдаланудың негізгі әдістері мен тәсілдерін сипаттау.

Зерттеу нысаны -мектеп жасына дейінгі үлкен балалардың сөйлеу дамуының үрдісі .

Зерттеу пәні - халық ауыз шығармалары (фольклордың шағын формалары) мектеп жасына дейінгі үлкен балалардың сөйлеу дамуының құралы ретінде.

Зерттеу болжамы: халық ауыз шығармашылығының шағын түрлері балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып таңдалып, мектеп жасына дейінгі үлкен жастағы балалармен жүйелі жұмыс ұйымдастырылса, онда жалпы тіл даму процесі тиімдірек болады, балалардың түсінігі мен санасына қолжетімді болады

Зерттеудің дереккөздері : ресми материалдар мен нормативтік құжаттар (заңдар, тұжырымдамалар, мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты, педагогтардың, психологтардың зерттеу мәселесі бойынша заманауи еңбектері) болды.

Зерттеу әдістері: Теориялық: зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми психологиялық, педагогикалық, әдістемелік әдебиеттерді зерттеу және теориялық талдау, мектепке дейінгі мекемелерге арналған қолданыстағы бағдарламаларды талдау, зерттеу нәтижелерін жалпылау. Эмпирикалық: педагогикалық эксперимент; сұхбаттама, әңгімелесу, бақылау.

Зерттеудің әдістемелік негізі : Онтогенездегі сөйлеу дамуының жас кезеңдері, заңдылықтары мен шарттары туралы түсініктер және оның үйлесімді монологтық сөйлеуді дамытудағы маңызы (А. Н. Гвоздев, Н. И. Жинкин, А. А. Леонтьев, Д. Б. Эльконин) .

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық маңыздылығы мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуін дамыту Концепциясының мазмұнының ашылуымен айқындалады.

Практикалық маңыздылығы : теориялық ережелерді, қорытындыларды, практикалық ұсыныстарды балабақшаның оқу-тәрбие процесінде пайдалануға болады.

1. Мектеп жасына дейінгі балалардың халық ауыз шығармашылығы арқылы баланың сөйлеуін дамытудың теориялық негіздері

1. 1 Мектеп жасына дейінгі үлкен жастағы балалардың сөйлеуін дамуыныңерекшеліктері

Өзінің даму барысында балалардың сөйлеу әрекеті қарым-қатынас сипатымен тығыз байланыста. Сөйлеудің дамуы бірнеше бағытта жүреді: ол басқа адамдармен қарым-қатынаста жақсарады, сонымен бірге сөйлеу психикалық процестерді қайта құрудың негізіне, сонымен қатар сөйлеу баланың ойлау құралына айналады. Мектепке дейінгі жастың аяғында, белгілі бір білім беру жағдайында бала сөйлеуді ғана емес, сонымен қатар оның құрылымын жүзеге асыра бастайды, бұл кейінгі сауаттылықты меңгеру үшін маңызды.

Мектеп жасына дейінгі үлкен жастағы балаларда өздерінің жас ерекшеліктеріне тән сөйлеу құрылысы дамиды: бала алдымен есімдікті («ол», «олар») қолданады, содан кейін оның баяндауының көп мағыналылығын сезінгендей, есімдікті зат есіммен түсіндіреді: «ол (қыз) кетті», «ол (сиыр) сүзді», «ол (қасқыр) шабуыл жасады», «ол (доп) домалап кетті» т. б. Бұл баланың сөйлеуін дамытудың маңызды кезеңі. Ситуациялық баяндау тәсілі әңгімелесушіге бағытталған түсіндірулермен анықталады. Осының негізінде сөйлеудің интеллектуалдық функциялары туындайды, «ішкі монологта» көрінеді, онда баланың өзімен ішкі сөйлесу түрі пайда болады.

Мектеп жасына дейінгі үлкен жастағы балаларда сөйлеудің ситуациялық сипаты айтарлықтай төмендейді. Бұл, бір жағынан, басқа сөйлем мүшелерін алмастырған есімдіктердің азаюынан, екінші жағынан, әңгімелесу кезінде бейнелеу қимылдарының рөлінің төмендеуінен көрінеді. Сөздік үлгі сөйлеудің үйлесімді формаларының қалыптасуына және ондағы ситуациялық сәттерді жоюға шешуші әсер етеді. Танымдық қызығушылықтары дамыған сайын бала контекстік сөйлеуді меңгереді. Бұл ана тілінің грамматикалық формаларын меңгерудің жетекші маңыздылығын айғақтайды.

Сөйлеудің бұл формасы оның мазмұнының контексттің өзінде ашылуымен және сол арқылы тыңдаушының осы немесе басқа жағдайды есепке алуына қарамастан түсінікті болуымен сипатталады. Бала жүйелі оқытудың әсерінен контекстік сөйлеуді меңгереді. Балабақша сабақтарында балалар жағдаяттық сөйлеуге қарағанда абстрактілі мазмұнды көрсетуі керек, олар ересектердің сөйлеуінен балаларға сәйкес келетін жаңа сөйлеу құралдары мен формаларын қажет етеді.

Мектеп жасына дейінгі баланың сөйлеуін дамуының маңызды шарты - тілді қарым-қатынас құралы ретінде меңгеру. Д. Б. Элькониннің айтуынша, мектепке дейінгі жастағы қарым-қатынас тікелей сипатта болады. Ауызекі сөйлеудің сабақтас сөйлеуді қалыптастыруға жеткілікті мүмкіндіктер бар, ол жеке, байланыссыз сөйлемдерден тұрмайды, бірақ сабақтас мәлімдеме - әңгіме, хабар және т. б. Мектеп жасына дейінгі үлкен жаста бала құрбысына алдағы ойынның мазмұнын, ойыншық туралы және т. б. түсіндіруге қажеттілік туындайды. Ауызекі сөйлеудің даму барысында сөйлеудегі жағдаяттық сәттері азаяды және бала өзінің тілдік құралдарына негізделген түсініктеріне көшуі байқалады. Осылайша, түсіндірме сөйлеу дами бастайды [38, 156б. ] .

Психологтар (Д. Б. Эльконин, А. Н. Гвоздев, Л. С. Выготский және т. б. ) және әдіскерлер (О. С. Ушакова, О. М. Дьяченко, Т. В. Лаврентьева, А. М. Бородич, М. М. Алексеева, В. И. Яшина және т. б. ) сөйлеу тілін дамытудың келесі ерекшеліктерін анықтады:

1. Сөйлеудің дыбыстық мәдениеті.

• Бұл жастағы балалар қиын дыбыстарды анық айта алады. Оларды сөйлеу барысында ажырата отырып, айтылуында бекітеді.

• Балалар есту арқылы қабылдауды жақсартады және фонематикалық есту қабілетін дамытады. Балалар дыбыстардың белгілі бір топтарын ажырата алады, топтан сөздерді, фразаларды, дыбыстар берілген сөз тіркестерін таңдай алады.

• Балалар өз сөйлеуінде интонациялық мәнерлілік құралдарын еркін пайдаланады: өлеңдерді мәнерлеп: мұңайып, көңілді, салтанатты оқи алады. Сонымен қатар, бұл жастағы балалар әңгімелеу, сұрау және леп интонацияларын оңай меңгереді.

• Мектеп жасына дейінгі үлкен жастағы балалар әртүрлі өмірлік жағдайларда өз дауыстарының деңгейін реттей алады: сабақта дауыстап жауап беру, қоғамдық орындарда, достарымен әңгімелесу кезінде тыныш сөйлесу және т. б. Олар сөйлеу қарқынын қалай пайдалану керектігін біледі: тиісті жағдайларда баяу, тез және орташа сөйлесу.

• Бес жасар балалар өз құрбыларының және өзінің сөзін үлкендердің сөйлеуімен салыстыра алады, сәйкессіздіктерді анықтай алады: дыбыстарды, сөздерді дұрыс айтпау, сөзде екпінді дұрыс қолданбау.

2. Сөйлеудің грамматикалық мәдениеті.

• Бес жастағы балалардың сөйлеуі барлық сөйлем мүшелерін білдіретін сөздермен қаныққан. Бұл жаста олар сөзжасамды, флексияларды белсенді қолданады, көптеген неологизмдерді құрастырады.

• Мектеп жасына дейінгі үлкен жаста балалар грамматикалық құралдарды өз бетінше қолдануға және грамматикалық фактілерді талдауға алғашқы әрекеттерін жасайды.

• Бұл жастағы балалар жұрнақты дұрыс таңдай отырып, өз бетінше сөз құрай алады.

• Бес жасар балалардың грамматикалық қателерге сыни көзқарасы, сөйлеуін бақылау қабілеті пайда болады.

• Бұл жаста жай жалпы сөйлемдердің, құрмалассалалас және құрмалас сабақтас сөйлемдердің үлесі артады.

3. Сөйлеудің лексикалық мәдениеті.

•Бес жасқа келгенде пішініне, түсіне, өлшеміне ұқсас әртүрлі заттарды салыстыру және сәйкестеу әдісі оларға белгілерді жалпылауға және олардан маңыздыларын бөліп көрсетуге көмектеседі.

• Сөйлеудің мағыналық жағы дамиды: жалпылаушы сөздер, синонимдер, антонимдер, сөздердің мағыналық реңктері пайда болады, дәл, қолайлы сөз тіркестері таңдалады, сөздер әртүрлі мағынада қолданылады.

4. Үйлесімді сөйлеу (баланың сөйлеу дамуының көрсеткіші) .

• Балалар оқып бергенді жақсы түсінеді, мазмұны бойынша сұрақтарға жауап береді және ертегіні, шағын әңгімелерді мазмұндай алады.

• Балалар суреттер топтамасы төңірегінде әңгіме құра алады, оның ашылуын, кульминациясын және дәлелдеуін көрсетеді. Сонымен қатар, олар суретте бейнеленген оқиғаның алдындағы оқиғаларды да, одан кейінгі оқиғаларды да елестете алады, яғни оның шегінен шығады. Басқаша айтқанда, балалар әңгіме құрастыруды өз бетінше үйренеді.

• Бес-алты жасар балалар қазірдің өзінде суреттегі негізгі және маңызды нәрселерді көріп қана қоймай, сонымен қатар егжей-тегжейлерді, бөлшектерді байқайды, реңкті, пейзажды, ауа райы жағдайын және т. б.

• Сондай-ақ балалар ойыншыққа сипаттама бере алады, бір немесе бірнеше ойыншықтар туралы сюжетті әңгіме құрастыра алады, ойыншықтар жиынтығын әңгіме - драматизациялай алады.

• Бес-алты жастағы балалардың сөйлеу тілінің ең таңғаларлық сипаты - мәтіннің әртүрлі типтерін (сипаттау, баяндау, пайымдау) белсенді түрдеигере алады [3, 120 б. ] .

Осылайша, біз мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеуінің даму ерекшеліктерін анықтадық.

1. 2 Баланың сөйлеуін дамытуда халық ауыз әдебиетінің шағын түрлерін пайдалану

Мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу мәдениетін дамытудың ең маңызды шарты басқа сөйлеу тапсырмаларын шешумен бірге қарастырылатын сөзбен жұмыс болып табылады. Сөзде еркін сөйлеу, оның мағынасын түсіну, сөз қолданудың дәлдігі - тілдің грамматикалық құрылымын, сөйлеудің дыбыстық жағын меңгерудің, сондай-ақ өз бетінше біртұтас сөйлем құрау қабілетін дамытудың қажетті шарттары. Мектеп жасына дейінгі балаларда семантикалық мазмұнға бағдарлау өте дамыған. Балаға арналған сөз, ең алдымен, мәні мен мағынаны тасымалдаушы қызметін атқарады.

Халық ауыз шығармашылығына әр түрлі жанрдағы шығармалар жатады. Фольклор өнер ретінде әдеби шығармашылық заңдарынан айтарлықтай ерекшеленетін арнайы заңдылықтар бойынша жасалады. Фольклорда әрқашан тек болашақта толықтырылып, түрленіп отыратын бұрынғы шығармашылық нәтижелерін тікелей алу болады. Ақындар мен қиссашылар халық ауыз шығармаларынұрпақтан ұрпаққатаратып, оның барлық жанрлары мен формаларын бүгінгі күнге жеткізіп әкелді.

Сәтті жырланған, сәтті айтылған фольклор өмір сүрген ортаның мүддесіне сай сақталған. Сондықтан бұл шығармалар халықтық деп аталады - олар шын мәнінде көркемдік талғамды көрсетеді және халықтың көркемдік сұранысын қанағаттандырады.

Өмір тәжірибесімен бірге ой, оның материалдық қабығы - тіл жетіле келіп, сөзден өлең, өлеңнен ән және би бөлініп шығады. Осыған орай халық поэзиясын орындаушылардың да қызметі өзгеріп отырған. Оларды біз фольклор шығармаларының қарапайым айтушылары, ертегіші, ақын, жырау, айтыс поэзиясының дарынды иелері - импровизаторлар дейміз.

Қазақ ауыз әдебиетінің бірнеше түрі бар. Соның ішінде бастылары: халық арасында әр алуан тақырыпқа шығарылған өлеңдер, мақал-мәтелдер, аңыз-әңгімелер, батырлар жыры, тұрмыс- ^: салт жырлары, айтыс өлендері т. б. Ауыз әдебиетінің бұл аталған түрлері, әрине, бір мезгілде пайда болып, бірден қалыптасқан жоқ. Әрқайсысының шығу, өсіп-өркендеу тарихы, ұзақ уақытқа созылған даму жолдары бар.

Халық ауыз әдебиетінің өзіне тән ерекшеліктері бар. Орыс жазушы сыншысы В. Г. Белинскийдің пікірінше «ауыз әдебиеттің жұртқа аты белгілі авторы болмайды, өйткені қашан да болса, ауыз әдебиетінің авторы халық болады. Халықтың немесе бір ұлттың ішкі және сыртқы тіршілігін ешбір боямасыз айқын көрсететін қарапайым, үстіртін аңғал өлең-жырларын шығарған кімдер еді, оны ешкім білмейді . . . ». Әрине, ауыз әдебиетінде автор болмайды деген ұғым тумайды. Онда автор болған. Мәселен, «Ер Төстік», «Күн астындағы Күнікей қыз», «Алдар Көсе», «Қобыланды батыр» т. б. сияқты ертегі, әңгіме, жырлардың қайсысын болса да әуел баста жеке авторлар шығарған. Бірақ ол кезде жазу-сызу өнері болмағандықтан авторлардың өмірбаяны, аты-жөні сақталмаған. Ал шығармалары ауызша айту түрінде туып, ел арасына ауызша айту ретімен тарап кеткен. Олардың авторы халықтың өзі болған. Ауыз әдебиетін халық әдебиеті деп атауы міне, осылай пайда болған.

Ауыз әдебиетінің тағы да бір айырмашылығы - ауыз әдебиеті шығармаларында варианттардың көп болуында. Бір-біріне жалпы мазмұны, оқиға желісі, кейіпкерлерінің аттары ұқсас келетін шығармаларды бір шығарманың туынды түрі, яғни варианты десек, бұл ауыз әдебиетінде көп кездеседі. Мысалға: «Қобыланды батыр» жырын алайық. Қазіргі күнде бұл жырдың 28 варианты бар. Олардың жалпы мазмұны, оқиға желісі, басты кейіпкерлерінің есімдері бір-біріне ұқсас келеді. Бәрінде айтылатын басты әңгіме: Қобыланды батырдың сыртқы және ішкі жауларға қарсы күресі, осы жолда оның жасаған ерліктері. Бұл оқиғалар жырдың варианттарында әртүрлі жырланады, ал ол варианттарда өз ара үлкенді-кішілі айырмашылықтар болып отырады.

Ауыз әдебиетінің тағы бір айырмашылығы бар. Ол- ауыз әдебиетінде қалыптасқан дағдылы сөздер мен сөйлемдердің тұрақталған ұқсастық пен ұйқастардың жиі кездесетіндігінен көрінеді. Мысалы, ертегілердің көпшілігі:

Ертек, ертек ерте екен,

Ешкі жүні бөрте екен,

Қырғауыл жүні қызыл екен,

Құйрық жүні үзын екен, -

деп, немесе «Баяғыда бір кедей болыпты, оның үш баласы болыпты» деп басталады.

Ауыз әдебиетініңтағы бір белгісі- ауыз әдебиетінде бірнеше өнердің бірлесіп келуін айтамыз. (Мұны, яғни бірнеше өнердің бірлесе көрінуін, синкретизм -деп атайды. ) Мәселен, жыршы ақын жырын көпшіліктің жиналған жерінде шығарған. Сонда ол домбыраның немесе қобыздың сүйемелдеуімен ән (күй) әуенін келтіріп алып, жыр әңгімесін белгілі бір сарынмен айта берген.

Қазақ халқының балалар фольклоры ерекше бай және алуан түрлі. Жас өспірім балалардың ой-өрісін дамытуға, қиялын шарықтатуға, тіл байлығын молайтуға ауыз әдебиетінің шағын формалары - ертегілер, жұмбақтар, жаңылтпаштар, бесік жырлары, мақал-мәтелдер, санамақтар, баталар арқылы жүзеге асырылуда.

Бесік жыры - ананың балаға деген үлкен махаббатының жырмен өрілген көрінісі. Баланы тербетіп отырып айтылатын осынау керемет жырдың тәрбиелік, тағылымдық мағынасы зор. Әдемі әуеннің астарында жас баланың дені сау, адал, өнерлі, еңбексүйгіш, еліне қорған болатын азамат болып ер жетсе екен деген ізгі тілек бар. Ананың жырмен жеткізген ізгі тілегін тыңдаған бала шебер болуға да, шешен болуға да ұмтылып өсері анық. Сондықтан да әрбір ана өз баласына әсерлі әуен, сырлы сөзбен айтылатын бесік жырын міндетті түрде айтуы абзал. Бесік жыры арқылы бала алғашқы рет анасының сөзін естиді. Бесік жырыны көптеген түрлері бар.

Әлди-әлди, ақ бөпем,

Ақ бесікке жат, бөпем!

Жылама, бөпем, жылама,

Жілік шағып берейін, Б

айқұтанның құйрығын

Жіпке тағып берейін.

Санамақ ойыны осылайша сұрақ қойып, түрлі сандар мен сөздерді қайталап айтқызу арқылы баланың ойлау қабілетін арттырып, сөздерді анық айтуды үйретеді. Қай халықтың болмасын балалар ойындарын бастауда санамақтар басты рөл атқарады. Өзiнiң ерекше кең таралуымен де, балалар көңiл күйiне әсерлiгiмен де, сандық көлемi жағынан да бұл жанр ойындық балалар фольклорында ерекше маңызды орын алады. Санамақты балалар тiлi еркiн шыға бастағаннан (3-5), ойыннан қол үзiп ересек тарта бастағанға дейiнгi (13-15) жас кездерiнде жарыса жаттап, қызыға айтып жүредi. Ең алдымен ұйқасты өлеңдер баланың поэзияға құмарлығын арттырып, әдемi сөйлеуге дағдыландырса, санамақты көп жаттауға деген құлшыныс олардың жаттау қабiлеттерiн, танымдық ой өрiсiн дамытады, ал санамақты ырғағымен айта бiлу мәнерлi сөйлеуге үйретсе, санамақ тәртiбiн бұзбай айту баланы сергектiкке, байқампаздыққа, турашылдыққа баулиды. Бiр дегенiм-бiлеу, Екi дегенiм - егеу, Үш дегенiм - үскi, Төрт дегенiм - төсек, . .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс