Жеке тұлғаларадың халықаралық құқықтық субектілері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Нәресте өмірге жаңа келгенде адам деп аталғанымен, тұлға деген атқа көпке дейін ие бола аламайды. Өйткені кісі болып, ер жету үшін бала оңы мен солын, өзін басқа адамдардан ажырата білуі тиіс.
Тұлға деген кім? Дегенге көптеген ғалымдар әр түрлі жауап береді. Оның себебі тұлға феномені өте күрделі. Көбінесе тұлға деген ұғымға әлеуметтік даму процесінде меңгерілген өмірлік және әлеуметтік маңызды сапалардың жиынтығы деп түсінуге болады. Тұлға қоғамдық байланыстар мен қатынастарда көрінетін, өзі және қоршағандар үшін маңызды мәні болып табылатын өнегелі қылықтарын анықтайтын орнықты әлеуметтік шарттанған психологиялық сипаттамалары берілген жүйедегі нақты адам. Егер тұлға түсінігінің пайда болуын қарастырып отырса, онда ол эвропалық тілмен персона деп аталады. Орыс тілінде тұлға сөзі өзінің бастауын жеке (личный) деген сөзден алған. Психолгия тұлғаны сөзді игерген, әлеуметтік байланыстарға түсетін адамның психологиялық сипаттамасы ретінде қарастырылады. Сонымен қатар тұлға адамның өзі емес. Философияда адамның маңыздылығы оның қабілеттерімен, өзіндік реттеулерге, өзіндік шарттауға, не істеу керек екендігіне, қандай шартты таңдау керектігіне, ақылмен, қабілетпен әлеуметтік өзара әрекетке түсетін жағдаймен байланыстырылады. Тұлға өзара әрекет пен танымның әлеуметтік құралдарын меңгерген. Солар арқылы тұлға өзінің іс әрекетін жүзеге асырады, қандай болғысы келген идеялармен өзін өсіреді, түзейді. Тұлға тарихи, сондықтанда тараптан тыс тұлға жоқ. Адамның тұлғасы жүз жыл бұрын өмір сүрсе де, ол екі жүз жыл бұрын өмір сүрген адам тұлғасынан, қазіргі жаңа адамнан айырмасы болады. Тұлға тарихи дамудың, әлеуметтік факторладың құрылуының өнімі болып табылады, өз мәселесін қоғамға кіре отырып шешіп, тұлға болып қалыптасады.
Адам баласы материялдық және рухани өмірдің ортасында тіршілік етеді де, өзі өмір сүріп отырған қоғамның, ұжымның, ұлттық, рудың мүшесі ретінде өзіндік ақыл-парасатымен, жеке бастың өзіне тән ақыл-ой, ерік-жігер, мінез-құлық ерекешелігімен көруге тырысады.
Тұлға - жеке адамның өзіндік адамгершілік, әлеуметтік, психологиялық қырларын ашып, адамды саналы іс-әрекет иесі және қоғам мүшесі ретінде жан-жақты сипаттайтын ұғым. Адамның әлеуметтік қасиеттерінің жиынтығы, қоғамның даму жемісі және белсенді қызмет ету мен қарым-қатынас орнату арқылы жеке адамды әлеуметтік қатынастар жүйесіне енгізудің жемісі.
Жеке тұлға - белгілі бір әлеуметтік қоғамның өкілі болатын,(ұлты, топ, ұжым т.б) белгілі бір іс-әрекет түрімен айналысатын, қоршаған ортаға деген өзінің қатынасын мойындайтын және өзінің дара ерекшеліктері бар нақты адам. Әлеуметтік психология, жалпы психологиядағы жеке тұлға анықтамасына сүйене отырып, жеке тұлға бір жағынан, қандай нақты топтарда әлеуметтік әсерлерді қалай игеретіні, екінші жағынан нақты топтарда өзінің әлеуметтік мәнін қалай іске асыратынын анықтайды. Жеке тұлғаны зертеуде әлеуметтік психологияның негізгі бағдары: жеке тұлғаның топпен қарым-қатынасында, немесе жеке адамды топ мүшесі ретінде қарастыру. Әлеуметтік психологтар адамдардың кәсібі бір-бірін қалай бағалайды, бір-біріне қалай әсер етеді, әлеуметтік жағдайлардың ықпалы көптеген адамдардың адамгершіліктік немесе қатыгездік көрсетуге қалай итермелейді, қалайша адамдар келісімпаз немесе тәуелсіз болады деген сұрақтарға жауаптар іздестіреді. Егерде әлеуметік психологияда жеке тұлғаны талдаудың түйіні - оның топпен әсерлесуі болса, онда ең алдымен қоғамның жеке тұлғаға әсері қандай топтар арқылы іске асырылатынын анықтау қажет. Ол үшін жеке адам даму барысында қандай микро, макроортада болғанын қарастыру керек.
Адамдардың қоршаған ортадағы құбылыстарды түсініп қабылдауы да әр түрлі. Ол әр адамның жеке басына физологиялық, психологиялық, биологиялық ерекшеліктеріне байланысты. Мәселен, біреулердің нәрсені жасауға іскерлік қабілеті болса, екінші адам оны істей алмауы, біреудің ұйымдастырушылық қабілеті күшті болса, екінші бір адамның ұйымдастыру ісіне қабілетсіздігі, біреуі білімді тез қабылдаса, екінші адамның білімді сылбыр, баяу қабылдауы, біреудің дене күші дамыған болса, екінші адамның абстракциялық ойлау қабілетінің баяу дамуы, біреулер суретті салуға немесе ән айтуға бейімділігі болуы мүмкін.
Сонымен бірге, адамның өмірде үздіксіз тәрбие құшағында болатынын, бұрынғы игерген білімі, білік, дағдылары бірдіндеп көмескіленіп, оның орнына білім, білік, дағдыларды меңгеруімен шұғылданатын ескеруге де тура келеді. Жеке тұлғаның ой-санасын білім көлемінің толысуына байланысты оның өмірге деген көзқарасы, белгілі құбылыстарға баға беруінде, толысып жаңарып отыруы заңды құбылыс. Бұған қоса, әлеуметтік ортаның, отбасы мүшелерінің, жолдас-жараларының, таныстары достарының да белгілі мөлшерде әсер ететінін ескерсек, жеке тұлғаның ерекшелігінің басым болуына оның ықпалының зор болатынын байқаймыз. Міне, осы жағдайлардың бәрін ескере келіп, К.Маркс жеке тұлғаның ерекшелігі жөнінде адамның жеке тұлға ретінде қалыптасыуын оының мінез-құлқы жағынан белсенді әрекетіне және әр түрлі әсерленуіне қарамастан, саяси-экономикалық, иделогиялық, адамгершілік-эстетикалық, діни т.б, қоғамдық қарым қатынастардың бірлігінде қарастыру керек - деген қорытындыға келді. Оның себебі, ол қатынастардың өзара байланысы, бір - біріне ықпалы қоғамдық ортада бірлелкі болмайды да, ол адамдарға әр түрлі жәрежеде әсер етеді, сондай-ақ адамдардың басқалардың көзқарас, ой-пікірлерін қабылдау дәрежесін де түрліше болады.
Тұлға - жеке адамның мақсатының орындалуына ғана емес, оның ерік-жігеріне іске асуы, яғни өзі жөніндегі ойын, еркін іске асырудың дайындығы және оын іске асыруының нәтижесі, көрінісі. Ерік-жігер механизмі - дегеніміз адамының өзіне тән жеке басы қастиеттерін іске асыруы. Адам ойына келген іс әрекетті іске асыруда ерікке жол береді. Бірақ адам бір нәрсені істерде алдымен еркін ақыл-парасат таразасына салады. Осы істі іске асыру жөн бе, басқалар оған қалай қарар екен?деген ойға қалады. Олай болса, ерік-жігердің іске асырылуы ақыл мен санаға бағынышты.
Бүгінгі таңда тұлға писхолгиядағы ең өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Себебі қазіргі қоғамымыздағы қарқынды әлеуметтік дамуды белсенді, жеке тұлғаларды қалыптастыруға жоғарғы талап қояды. Жеке тұлғаның қзіне тән қасиеттері, қабілеті, мінез-құлқы, ата-анадан алған тәрбиесі, ұстаздан алған тәриесі, тәжірибесі, білімі, қызығушылығы, сүйіспеншілігі, жалпы алғанда әр адамның өзіне тән жеке-дара ерекшеліктері болады. Тұлғаның қалыптасуына отбасында ата-ана, мектеп орындарында ұстаз, қоршаған ортадағы достары, ұжымы ерекше орын алады. Кеңес психологиясында тұлға - деп қоғамның субьектісі ретінде оның қарым-қатынасқа түсу жүйесін сипаттайды. Тұлға - белгілі бір қоғамының мүшесі, ол қандай да болмасын бір іспен айналысады, оның азды-көпті тәжірибесі болады. Осы айтылғандардың
Жеке тұлғаларадың халықаралық құқықтық субектілері.

Жеке тұлғалардың халықаралық құқықтық субьектісілері - мәнін түсінудің жалпы теориялық тәсілдері, жеке тұлғалардың халықаралық құқық субьектілігі тұрғысынан халықаралық органдарға жүгінулері, халықаралық қылмыстық-құқықытық, геосаяси және жеке тұлғалардың халықаралық құқық субектілігін танудың өзге де саяси-құқықтық аспектілері талданады. Жұмыстың басты мақсаты - жеке тұлғаның халықаралық құқықырын және индевитің халықаралық құқық субектілерін тану үшін оларды бағытталған халықаралық құқықтық базаны бейнеулеге тырысты.
ХХ ғасырдағы, яғни Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін халықаралық құқықтық жүйенің эволюциясы мен прогрессивті даму халықаралық құқық нормаларын құқықтық процесінде гуманитариялық құндылықтардың маңыздылығын едәуір арттырды. Жеке адамдар мен топтарды бостандыққа және қадір-қасиетке кепілдік беретін зорлық-зомбылықтың кез келген түрінен қорғау халықаралық қоғамдастықтың жеткіліктілігін анықтау. Адам құқықтарын қорғау саласында халықаралық қоғамдастықтың мүдделері мен оның халықаралық құқық субьектілерін мойындау арасындағы қатынастарды және екінші жағынан осындай мүдделерді қорғауға негіз қамқорлығының бірі болды. БҰҰ жарғысында нәсіліне, жынысына, тіліне, немесе дініне қарамастан, адам құқықтары мен негізгі бостандықтарынды қорғау, құрметтеу оның ұйымдық мақсаттарының бірі болып табылады деп айтылған. Бұдан басқа, мүше-мемлекеттер БҰҰ жарғысында баяндалған мақсаттарға қол жеткізу үшін БҰҰ-мен ынтымақтастыққа бірлескен және дербес іс-қимылдар қабылдауға міндетті. Адам құқықтарын қорғау үшін бірнеше әмбебап және өңірлік халықаралық келісімдер жасалды. Бұл келісімдер оларды имплементациялау үшін түрлі рәсімдерді қамтиды. Сонымен қатар, адам құқықтары әмбебап әдеттегі құқықтың бір бөлігіне айналды және жалпы халықаралық құқықтың бір бөлігі ретінде танылады.
Бүгінгі таңда жеке тұлғалардың құқықтары мемлекеттердің ұлттық юрисдекциясынан тыс және бүкіл халықаралық қоғамдастықтың құқықтарына қатысты болатынына ешқандай күмән жоқ. Халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікке қауіп төндіруі мүмкін адам құқықтары соншалықты ауыр және кең бұзылған кезде БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі осы бұзушылықтарды тоқтатуға қол жеткізу және олардың салдарын жою үшін мәжбүрлеу әрекеттерін қабылдай алады. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі мен БҰҰ басқа да негізгі органдары адам құқықтарын қамтамасыз етуге алаңдаулы. Бұл жағдайда халықаралық құқықтың жеке тұлғаның халықаралық құқық субьектілігі мәселесіне түбегейлі жаңа тәсілі қалыптасады.
Соңғы онжылдықта халықаралық құқықты реттеу мәнін құрайтын қоғамдық қатынастар шеңберінің айтарлықтай кеңеюі болды. Бұл процесс бүгін екі негізгі бағытта дамып келеді:
Халықаралық құқықтың мемлекетаралық ынтымақтастықтың жаңа
бағыттарын регламенттеуі;
Мемлекетшілік қатынастар саласына халықаралық-құқытық нормалардың реттеушілік әсерінің барынша терең енуі.
Халықаралық құқықты дамытудың басқада бағыты индевидтің
халықаралық құқық субьектілерін тану проблемасының пайда болуына алып келеді.
Индевидтің халықаралық субьектілерін дамытуға экономикалық орта басым мәнге ие болған фактор да әсер етеді. Сонымен қатар, адам дамуының саяси және жалпы ортасы жаһандану мен әлемнің жалпы дамуының ықпалында. Шын мәнінде, тұлға үшін мемлекеттік шекараның болуын тоқтатқандықтан, тек қана өмір сүруге емес, сонымен қатар мекшікті иеленуге, басқа мемлекетте еңбек қызметін жүзеге асыруға мүмкіндік пайда болды, онда ьұл процкестерді тек мемлекеттер арасындағы қызметтің дербес факторы болды.
Дәуірлердің ауысуымен халықаралық қатынас субьектілерінің (халықаралық құқық) шеңберне қандай ба бір факторларды енгізу (немесе қоспау) өлшемдерді, мұндай өлшемдер құқықтық емес, тек тиісті дәуірмен келтірілген саяси бояуы болған кезде айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Кейбір ғалымдар атап өткендей, ХХI ғасырда индевидтердің құқық субьектілерінің көлемі кеңейтілетін болады, басқа ұжымдық құрылымдардың (халықаралық үкіметтік емес құрылымдар, трансұлттық корпорациялары, шіркеу бірлестіктері) құқық субьектілері танылады.
Осының бәрі халықаралық құқықтық ғылымдағы ең пікірталас мәселелердің бір ретінде жеке тұлғалардың халықаралықа құқықтағы құқық субектілігі туралы мәселелер бойынша зерттеу жүргізу қажеттігіне себепші болды. Бүгінгі күні халықаралық құқықта, мүмкін, әртүрлі, өзара айыратын көзқарастың алуын түрлі: индевидтің халықаралық құқық субьектілерін толық теріске шығарудан бастап халықаралық құқықтың соңғы жалғыз субьектісі деп танылған болатын теориялық проблемасы жоқ. Жеке тұлғаның халықаралық құқық субьектілері туралы мәселені шешу жеке тұлға және оның құқықтары сияқты әлеуметтік феноменге тұжырымдамалық, теориялық-құқықтық тәсілдерге байланысты және өз кезегінде жеке тұлғаның құқық субьектілері қазіргі заманғы түсінуге жаңаша қаруға, оның халықаралық-құқықтық қатынастарды реттеу жүйесіндегі орны мен рөлін анықтауға мүмкіндік береді.
Теория мен практика тұрғысынан халықаралық құқытағы жеке тұлғаның ағымдағы құқық субьектілеріне сипаттама беру, сондай-ақ қазіргі заманның проблема бойынша нақты қорытындылар жасау болып табылады.
Қойылған мақсатқа жету үшін келесі міндеттері шешу қажет:
Жеке тұлғалардың халықаралық құқық субьектілеріне әртүрлі
доктриналық сипатау;
Жеке тұлғалардың халықаралық құқық субьектілерін тану бөлігінде бұзылған құқықтарды қорғау үшін әмбебап және өңірлік сипаттағы халықаралық органдарға жүгіну мүмкіндігін анықтау;
Халықаралық құқық субьектілерін тану контексінде халықаралық қылмыстар жасағаны үшін жеке тұлғалардың Халықаралық қылмыстық жауапкершілігін қарау;
Жеке тұлғалардың Халықаралық құқық субьектілерін мойындаудың геосаяси және өзге де саяси-құқықтық аспектілерін талдау.
Жеке тұлғалардың халықаралық құқық субьектілерін тану саласындағы
қоғамдық қатынастар болып келеді.
Жеке тұлғалардың халықаралық құқық субьектілерінің теориясы мен тәжірибесінің өзекті мәселелері қарастырылады.
Халықаралық және мемлекетшілік құқықтың өзара әрекеттестігінің теориялық мәселерін терең түсіну үшін автор халықаралық құқық теориясы саласында да, құқықтың жалпы теория саласында ғалымдардың жұмыстарын зерттеді. Атап айтқанда, құқықтың жалпы теориясы саласында С.С. Алексеев, Ж.Д.Бусурманов, А.Б.Венгеров, У.Өзбекұлы, С.Н.Сәбикенов, В.М.Сырых, Ю.А.Тихомиров және т.б. ресейлік ғалымдардың еңбектерін атап өткен жөн
Халықаралық құқық саласындағы зертеулердің негізі ретінде ресейлік және посткеңестік ғалымдардың, мамандардың, соның ішінде қазақстандық мамандардың бар екенін атап айтқанда С.Ж.Айдарбаевтың, И.П.Блищенконың, Я.С.Кожеуровтың, Ю.М.Колосовтың, М.Б.Кудайбергеновтың және т.б. еңбектерін атап кеткен жөн.
Сонымен қатар, Қазақстанда халықаралық құқық пен жеке адамның құқықтық жағдайына байланысты (мысалы, жеке тұлғалардың Халықаралық қылмыстық жауапкершілігі саласында немесе адам құқықтарын қорғаудың халықаралық және аймақтық жүйелері мен тетіктері) бірқатар дессертациялық зерттеулерде қорғалды, алайда бұл жұмыстарда халықаралық-құқықтық ықпал етудің жекелеген тараптарына, қолданбалы, функционалдық және практикалық аспектілерге басты назар аударылады.
Жеке тұлғалардың халықаралық құқық субьектілерін кешенді зертеулердің болмауынан, әсіресе әлемде болып жатқан және болған өзгерістер, халықаралық құқық нормаларын кодификациялау және оны іске асыру практикасында пайда болуы тиіс проблемалардың көпшілігін шешпейді.
Қазақстанның заң ғылымында жеке тұлғалардың халықаралық құқық субьектілерін арнайы арналған монографиялық сипаттағы бірінші жүмыс болып табылады.
Адамның халықаралық құқық субьектілерін растау жеке адамның өз бетінше жұмыс істейтін тұлға, процесте тараптар ретінде халықаралық сот әділдігіне рұқсаты болуы мүмкін. Адамға өз құқықтарын халықаралық сот және соттан тыс органдарда мемлекеттің делдалдығымен өз атынан қорғау мүмкіндігін беру оған мемлекеттермен және ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.