ГЕОГРАФИЯ МАМАНДЫҒЫ БОЙЫНША МАГИСТРАНТТЫҢ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ ЕСЕБІ
ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ГЕОГРАФИЯ ЖӘНЕ ТАБИАҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы
МАГИСТРАНТТЫҢ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ ЕСЕБІ
(2021-2022 оқу жылы, ІІІ семестр)
Мамандықтың атауы және шифрі : 7М01505 - география
Курс: 2-курс магистратура
Магистранттың аты-жөні: Орынбаева Ф.С.
Ғылыми жетекші: Калиаскарова З.К.
Алматы, 2021 ж
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ МАҢЫЗЫ 5
1.1 Педагогикалық түрлі әдістерді және жаңа технологияларды
қолдану кезіндегі оқушылардың жас ерекшеліктерін ескерудің мәні 5
1.2 Жас ерекшеліктеріне сай география пәнін оқытудағы
жергілікті білім беру орындарының тәжірибелер мен әдістемесі 7
Шет елдік мектептерде жас ерекшеліктеріне сай география
пәнін оқытудағы тәжірибелері мен әдістемесі 10
ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ ӘР ТҮРЛІ ӘДІСТЕРДІ
ҚОЛДАНУ 13
2.1 Қазақстан мен Францияның жалпы орта мектептерінде
географиялық білім беру әдістері мен ерекшеліктері 13
2.2 Географияны оқытуда компьютерлік технология мен мултимедияны
пайдалану мүмкіндіктері 19
Географияны оқытудағы проблемалық оқытудың қолданысы
мен рөлі 21
ГЕОГРАФИЯ САБАҒЫН ОҚЫТУДАҒЫ МЕКТЕП
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 23
Жаратылыстану пәнін оқытуда 5 және 6 сынып оқушыларының
жас ерекшеліктері 23
География пәнін оқытуда жоғары сынып оқушыларының
жасөспірімдік психологиясына мән бере отырып, сабақты
қызықты ұйымдастыру 25
ҚОРЫТЫНДЫ 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 28
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Балалардың жас ерекшеліктерін ескеру - оқыту мен тәрбиелеу жүйесіндегі басты қағидалардың бірі. Мұғалім оқыту мен тәрбиелеуде әрқашан осы қағиданы басшылыққа алады. Балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес мектептің ішкі ережелері, сабақтар мен тәрбие жұмысының кестелері, оқу жұмысының оқу жоспарлары мен бағдарламалары жасалады. Осының негізінде мектептегі оқу-тәрбие жұмысының мазмұны, формалары мен әдістері оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес іс жүзінде жүзеге асырылады.
Соңғы жылдары әлем ғалымдары жастар мәселесіне үлкен назар аударуда. Осы мәселе бойынша жүргізілген зерттеулер әлі күнге дейін бірыңғай пікір жоқтығын көрсетеді. Жас шекараларын ажырату - аз зерттелген мәселелердің бірі. Бұл мәселе бойынша әдебиетте бірнеше даулы мәселелер бар.
Географияны оқытуда да мектеп оқушыларының жас ерекшеліктеріне баса назар аударылып, оқытудың әр түрлі әдістерін тиімді қолдану география пәнін дұрыс игеруге мүмкіндік береді. Әр жас кезеңіне арналған географиядан білім беру оқушылардың пәнге деген ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Әр сабақ студенттер үшін де, мұғалімдер үшін де маңызды мүмкіндік. Географияны оқытудың ең тиімді және тиімді тәсілі - әр сабақты тиімді ұйымдастыру, тиімді әдістерді қолдану, сабақтың тақырыбын ашып, оны практикамен байланыстыру.
Географияны оқытуда оқушылардың жас ерекшеліктерін ескерудің маңыздылығы мен тиімділігі қандай? Бұл мәселе зерттеу тақырыбын таңдауды анықтады: Географияны оқытудың әртүрлі әдістерін мектеп оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып қолдану ерекшеліктері.
Зерттеудің мақсаты: мектепте географияны оқыту барысында мұғалім ерекше назар аударатын, оқушылардың жас ерекшеліктеріне баса назар аударатын оқыту әдістерін анықтау.
Педагогикалық теория мен практикадағы студенттердің психологиялық жағдайындағы шығу тегі мен жағдайын зерттеу.
Қазіргі педагогикалық практикадағы географияны оқытудың әр түрлі әдістерінің ерекшеліктерін зерттеу.
Ұсынылып отырған гипотезаны эксперименттік тексеру және географияны оқыту тиімділігінің педагогикалық шарттарын анықтау.
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, географияны оқыту әдістемесін әзірлеу және енгізу.
Қазіргі кездегі зерттеу объектісі - мектепте географияны оқытудың әр түрлі әдістері.
Зерттеу пәні - жас ерекшеліктеріне сәйкес оқытудың тиімділігін қамтамасыз ететін педагогикалық жағдайлар.
Зерттеу гипотезасы: географияны оқытудың жас ерекшеліктері келесі шарттар орындалған кезде жоғарылайды:
- базалық география курстарын оқытуда студенттердің жас ерекшеліктеріне сәйкес курстың игерілуін бақылау;
- сабақтың мақсаты және материалдарды дайындауда оқушылардың жас ерекшелігі;
- оқушылардың көлеміне сәйкес үй тапсырмаларын дұрыс ұйымдастыру.
1. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ МАҢЫЗЫ
1.1 Педагогикалық түрлі әдістерді және жаңа технологияларды қолдану
Педагогикалық түрлі әдістерді және жаңа технологияларды қолдану кезіндегі оқушылардың жас ерекшеліктерін ескерудің мәні
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып есте сақтау, зейін тұрақтылығы және жадыны жақсарту арқылы танымдық қабілеттерін арттыру. Оқушыларды жас ерекшеліктеріне сай оқытуды жоспарлаудың тиімділігі. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мен оқу туралы ең маңызды ақпарат оқудың танымдық теориясымен анықталуы мүмкін. Заманауи ойлау біз оқушылардың оқу тәжірибесін болжаулы даму кезеңдері аясында шектемеуіміз керек деп санайды. Оның орнына біз барлық жастағы оқушыларды бай эксперименталдық және әлеуметтік ортамен қамтамасыз етуге тиіспіз деп көрсетеді.
Мұғалімдер кейде оқушылардың жас ерекшеліктерін ескермей, бір сыныпта қолданған әдісті екінші сыныпта қолданатындығы байқалды. Әрине бұл табысты оқуға әкелмейтіні белгілі. Сондықтан оқу үрдісінде өздік, жұптық, топтық жұмыстарды түрлендіру, белсенді әдіс-тәсілдерді, ойындарды қолдану,өзін - өзі бағалау, балаға тапсырма орындаудың қажет екендігін түсіндіру, дайын ақпарат бермей, сол ақпараттарды іздеу тәсілдерін үйрету арқылы мұғалім оқушының оқуға деген жауапкершілігін тәрбиелейді.Ұстаз әрқашан жаңашыл және ізденісте болғаны дұрыс деп ойлаймын.
Әр түрлі жастағы сыныптарда мұғалім оқытуды үйлестірушінің рөлін атқарып, оқу үрдісін бағыттап, толықтырып қолдап отырғаны жөн. Мұғалім әрбір оқушының білім алуына көмек көрсету үшін оқушылардың жеке сұраныстарын, дамуы мен мүдделерін білуге тиіс.
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мен оқу туралы ең маңызды ақпарат оқудың танымдық теориясымен анықталуы мүмкін. Маргарет Дональдсон сияқты көптеген психологтар мен педагогтер Пиаженің дамыту мен оқудағы кезеңдік тәсіліне күмән тудырды, өйткені 1950-ші жылдары Пиаже идеясы әлі кеңінен таралмаған болатын. Неврология саласындағы соңғы зерттеулер көрсеткендей, балалар да ересектер сияқты сондай неврологиялық құрылымдарға ие болатыны дәлелденген (Goswami and Bryant, 2010). Госвами мен Брайант ересектер мен балалардың ойлауы арасындағы айырмашылықтар олардағы нейрофизиологиялық өзгерістер тұрғысынан емес, олардың тәжірибесінен болатын алшақтықта екенін түсіндіруге болады деп есептейді. Осы арқылы проблеманы шешу үшін әзірше оқушылар оқуға дайын болғанша күте тұру керек деген қалыптасқан пікірге деген сенімді шайқалтты.
Заманауи ойлау біздің оқушылардың оқу тәжірибесін болжаулы даму кезеңдері аясында шектемеуіміз керек деп санайды. Оның орнына біз барлық жастағы оқушыларды бай эксперименталдық және әлеуметтік ортамен қамтамасыз етуге тиістіміз. Оқушылар мұғалімдермен және басқа оқушылармен өзара әрекеттестікте жиі болатын орта олардың ЖАДА-сына сәйкес оқуды қолдауға мүмкіндік береді. Оқудың танымдық теориясы балаларды - оқу үдерісінің белсенді қатысушылары, сонымен қатар оқу мен дамытуға арналған іс-шаралардың негізгі бөлігіне кішкентай балалар бастама жасауға тиісті деп санайды. Осы теорияны ұстанатын мектептер сыныпта ерте жастан тиісті жеке орта мен оқу бағдарламаларын құрады. Мұғалімдер мен ересектер балалармен еркін сөйлеседі, ал оқу бағдарламасына балалардың тәжірибесін енгізу арқылы оқу сабақтарына маңыз беріледі.
Выготский танымдық қабілетті дамытудағы әлеуметтік өзара әрекеттестіктің маңызын бәрінен бірінші етіп қояды. Зерттеуші Хоу мен Мерсер (2010) бірлескен іс-шаралар ақыл-ой дамуы мен оқуды, сондай-ақ қарым-қатынас жасау дағдыларын арттыратынын көрсетті. Пиаженің танымдық өзгерістер балалар ересектердің емес, өздерінің құрбы-құдастарының идеяларымен және көзқарастарымен қарсы келіп қалған жағдайда орын алады деген болжамы бұл құбылыстың бірнеше түсініктемесін ұсынады. Аралас жастағы топтар оқушыларға анағұрлым дамыған және кемірек дамыған құрдастарымен өзара әрекет жасау үшін кең мүмкіндік береді, бұл олардың танымдық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі. Хоу мен Мерсер сыныптағы қарым-қатынас сипаты мен онда болып жатқан әлеуметтік үдерістер жетістіктерге себепші болады: мұғалім сыныптағы жалғыз білім көзі ретінде емес, көмектесуші адам ретінде барлық оқушылардың дамуын қолдайды.
Балалардың жас ерекшеліктерін есепке алу - оқыту мен тәрбие жүйесіндегі негізгі принциптердің бірі. Оқыту және тәрбие беру ісінде осы принципті мұғалім әр уақытта басшылыққа алады. Балалардың жас ерекшеліктеріні сай мектептің ішкі тәртіп ережелері, сабақ және тәрбие жұмыстарының кестелері, оқу жоспарлары мен бағдарламалары және тәрбие жұмысының бағдарламасы жасалынады. Осылардың негізінде мектептегі оқу және тәрбие жұмысының мазмұны, формалары мен әдістеріоқушылардың жас ерекшеліктеріне сай іс жүзінде асырылады. Оқу мен тәрбие жұмыстарының барысында балалардың жас кезеңдерін еске алу қажетті шарттардың бірі.
Соңғы жылдардың ішінде бүкіл дүние жүзінің ғалымдары жас кезеңі проблемасына аса зор көңіл бөлуде. Бұл проблема жөнінде зерттеу мәліметтері әлі де болса біріңғай көзқарастың жоқ екендігін көрсетті. Жас кезеңдерінің шекарасын ажырату толық зерттелмеген мәселелердің бірі. Бұл мәселе жөнінде әдебиет беттерінде бірнеше талас пікірлер жазылып жүр. Мысалы, кейбір ғалымдардың пікірі бойынша жас кезеңінің негізгі жыныс бездерінің жетілуіне, дененің қарқынды өсуіне байланысты, ал кейбіреулер адам жасын тіс аттарына қарап топтастырады.
1.2 Жас ерекшеліктеріне сай география пәнін оқытудағы жергілікті білім беру орындарының тәжірибелер мен әдістемесі
Географиядан оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы - сабақ. Сабақта оқушылар мұғалімнің басшылығымен мемлекеттік бағдарламаға сәйкес теориялық, практикалық білім алады. Өзінің жеке басының жан- жақты дамуына мүмкіндік жасайды. Оқыту мен тәрбие берудің де негізгі принциптері сабақ беру кезінде қалыптасады. Сондықтан сабақтың мазмұны оқушыларға ғылыми тұрғыдан жетік тілімен түсіндіріліп диалектикалық, материалистік көзқарас қалыптасатындай болып құрылуы керек. Жаңа сабақтың материалы бұрын оқылған материалмен тығыз байланыста түсіндіріледі. Сабақ үстінде оқушылар алдымен жеке фактімен танысады, біртіндеп қортынды шығарады.
Сөйтіп логикалық ойлауға дағдыланады.
Бүгінгі таңда мектеп бағдарламасына сәйкес сабақтың білім беру, дамыта оқыту, тәрбие беру жағына ерекше көңіл бөлінеді.
а) Білім беру - оқушыларға географиялық ұғымды қалыптастыру, заңдылықтарды білдіру, теория мен ғылыми жаңалықтарды ұғындырады.
б) Дамыта оқыту - кезінде оқушыларды байқауға, еске сақтауға, ойлауды дамыту, талдай білу, салыстыру, жоспар құру, сабаққа белсенді қатысуды қалыптастырады.
в) Тәрбие беру - оқушыларға тәрбиені жан - жакты беру, адамгершілікке баулу, этика-эстетикалық, еңбек тәрбиесін беру. Оқушыларда жігерлі сезім, эмоциалдықты талғам қалыптастыру.
Оқу мен тәрбие егіз. Мұғалім сабақтың түрін әдісін, алдын ала белгілеп жасайтын тәжірибені, сол тақырыпқа сәйкес қосымша әдебиеттер керектігін күні бұрын жоспарға еңгізеді мұндай жоспарды перспективалық - жылдық (календарлық жоспар 1 жылға жасайды.) деп атайды. Перспективалық жоспарды ыңғайға қарай өзгертуге болады. Кейбір тақырыптарды ыңғайға қарай орнын рет санын ауыстыруға болады.
Перспективалық жоспар мұғалімнің жыл бойына жаңа материалдарды өту ретін қадағалауға мүмкіндік береді. Саяхаттар мен сабақтан тыс оқуды өткізуге көмектеседі.
Тақырыптық-күнтізбелік жоспар 1 тарауға, жарты жылға жасалынады.
География сабақтарының құрылысы бірдей болуы мүмкін емес - ол оқытылатын материалдың мақсатына, мазмұнына және оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты.
Жаңашыл мұғалімдердің сабақ үстіндегі оқу процесінің негізіне алған басты идеясы - бұрын өтілгенді қайталауды , ескі мағлұматтарды білуді және жаңаларды қалыптастыруды біртұтас бір мезгілде өтетін процеске біріктіруден тұрады. Осы идеяны практикада іске асыру аралас сабақтың құрылымын қайта қарауға әкеледі.
Алдыңғы қатардағы мұғалімдердің сабақтарының системасындағы ең маңыздылары мыналардан тұрады:
1. Өткен материалды бекітуге және сүйеніш білімді айқындауға бағытталған машықтандыратын жаттығуларды, өз бетімен істейтін немесе шығармашылық жұмыстарды енгізу жолымен сабақтың бірінші минутынан бастап оқушыларды жұмысқа кірістіру.
2. Ескі және жаңа материалды біріктіріп қосу, сондықтан сабақта жаңа материалды түсіндіру мен ескі материалды қайталаудың аралығында көрсетілген шекара жоқ. Жаңа білімнің қалыптасу кезеңінде жаңа байланыстарды анықтау жолымен оқушылардың бұрынғы білімін мүлде жетілдіре түсіп, мұғалім бұрын өтілген тарауларды қайталайды және толықтырады. Сонымен қатар жаппай өз бетімен істейтін жұмыстарды ұйымдастырғанда жаңа материалдың бекітілуін қамтамасыз етеді.
3. Жаңа материалды оқып білуде оқушылардың өз бетімен істейтін жұмыстарының ролін күшейту. Шығармашылық жұмыстармен айналысатын мұғалімдер, оқушылардың өздері оқулықтан, карталардан немесе лабораторияда біліп алатындарын түсіндіруге босқа уақыттарын жібермейді. Сондықтан мұғалім өз бетімен істейтін жұмыстардың әрбір түріне алдын - ала тапсырмалар дайындап қоюы керек. Жұмыстардың осындай системасы оқу процесін перспективалық жоспарлаумен анықталады.
4. Сабақтың барлық кезеңдерінде оқушылардың белсенділігі, сыныптың көпшілік бөлігінің жауапқа араласуы білім мен іскерлікті игерудің сапасы және беріктігі туралы пікір айтуға мүмкіндік береді. Бұл оқушылардың жұмысын сабақтың соңында мұғалімнің жалпы баллмен бағалауына мүмкіндік береді. Географияның сабақтарында әр түрлі міндеттер шешілуі мүмкін: жаңа курс немесе жаңа тақырып бойынша жұмыстың мазмұны мен және түрімен оқушыларды таныстыру, жаңа білімді меңгеріп алу, жаңа ұғымдарды, картамен жұмыс істеудің іскерлігі мен дағдыларын, өткен материалды жүйелі қайталау және талдап қорыту. Әдетте сабақтың негізгі мақсаты тәуелді міндеттермен сай келеді. Негізгі оқу - тәрбие міндеттеріне байланысты сабақтың сол не басқа құрылысы айқындалады, яғни оның типі анықталады. Қойылған дидактикалық мақсаттарға сәйкес оқу сабақтарын өткізудің белгілі жолы сабақ типі болып түсініледі. Сабақтың типі құрамдас бөліктерінің бір ізділігімен және олардың мөлшерімен, сондай-ақ жұмыс істеудің басым әдістерімен сипатталады. Бір сабақта жаңа материалды түсіндіру, басқа бөлімінде жаттығулар, картаны оқуға машықтану, жеке территориялардың карталары бойынша суреттеме сипаттамаларды құрастыру, үшіншісінде қайталау және т.б. басым болуы мүмкін. Мынандай сабақтың типтері ажыратылады: Кіріспе сабақ (оқу жылының басында немесе бағдарламаның үлкен тарауының басында). Сабақтың мақсаты - оқушыларды пәнге немесе белгілі тақырыпқа қызықтырып әкету, оқушылардың шығармашылық қызығушылығын тудыру, осы курстың немесе бағдарлама тарауының мазмұнымен, құрылысымен таныстыру. Әдетте мұндай сабақта мұғалімнің атақты саяхатшылардың және зерттеушілердің шығармаларын алып қатыстырған жалынды және бейнелі материалы басым болады.
Сабаққа өз көзімен көрген адамның әңгімелерін қатыстыру мұғалімді табиғатты бағындырушы және қайта жасаушы адамдардың шабытты еңбегінің айқын суретін бейнелеуге жәрдемдеседі.
5. Аралас (синтетикалық) сабақ барлық құрылым бөліктерін құрайды: білімді қайталау және тексеру, жаңа материалды оқу, алынған білімді бекіту, үйге тапсырма беру. Аралас сабақтар құрамдас бөліктерінің ара- қатынасына және құрылымына қарай айырылуы мүмкін. Мазмұнына байланысты кейде сабақ жаңа білімді хабарлаудан басталады да, қайталау мен тексеру сабақтың соңына қалдырылады; кейде сабақтың соңындағы жалпы қорытындылаудың орнына, мұғалім баяндау барысында материалды жеке бөліктері бойынша қорытындылап және бекітіп отырады. Аралас типті сабақтарда сабақтың алдында тұрған мақсаттарға байланысты оқушылардың өз бетімен істейтін жұмыстары мұғалімнің түсіндіруін алдын-алуы, қосарлауы және қорытуы мүмкін.
6. Жаңа білімді оқып білу сабағы. Сабақтың мақсаты - оқушыларға белгісіз, жаңа географиялық ұғымдар, құбылыстар, процесс туралы біртұтас түсінік беру. Мұндай сабақтарда түсіндіру және оны қосарлайтын оқушылардың өз бетімен істейтін жұмыстары басым болады.
7. Даладағы және сыныптағы практикалық жұмыс сабақтарында, далада түрлі өлшем жұмыстарын, карталар, статистикалық таблицалар және т.б. бойынша жаттығулар жүргізу оқушыларды іскерлікке, дағдыларға төселу мақсатын көздейді.
Қайталау және кеңейту сабақтары әдетте бағдарламаның ірі тарауларын өткеннен кейін немесе бірнеше тақырыптан соң, сондай - ақ бүкіл курстың аяғында өткізіледі. Сабақтың мақсаты - оқушылардың білімі мен іскерлігін бекіту және тереңдету, оларды талдап қорытуға және жүйеге келтіруге жәрдемдесу. Сонымен бірге қайталау процесінде оқушылардың білімін тексеру және бағалау іске асырылып отырылады. Қайталау сабақтарының құрылымында жаңа материалды дербес құрылым элементі ретінде хабарлау жоспарланбаса да, мұғалім дегенмен қайталау барысында оқушыларда жаңа пікірлерді тудыратын жаңа фактілерді қосып отыруы тиіс.
Сабақтың әдістемелік тұрғыдан талдауын дайындағанда студент сабақта бірнеше сұрақтарға жауап беріп, сабақтың мақсатын айқындауы керек, олар: сабақта мағлұматтарды мұғалімнің хабарлауы, ал оқушылардың ұғып алуы керек. Сабақ қандай тәрбиелік нәтиже беруі керек, оқушылардың өз беттерімен қорытынды жасауына ынталандыратын оқыту процесі қандай болуы тиіс, сабақта қандай іскерлікті сіңіруі керек. Қандай материалды қайталау және бекітуі керек. Сабақта және үйде өз бетімен істейтін қандай жұмыс болуы керек. Дидактикалық мақсаттың айқындығы құрылудың дәлдігін, яғни сабақтың типін, айтарлықтай дәрежеде анықтайды.
1.3 Шет елдік мектептерде жас ерекшеліктеріне сай география пәнін оқытудағы тәжірибелері мен әдістемесі
Шет елдерде оқытудың сапасын бағалау құзіреттілігін түсіндіру тәжірибесін анықтау мен ендіруге 3 негізгі тәсілді бөліп алуға болады. Сонымен бұл тұрғыдан үш ірі мемлекеттердің оқыту жүйесіне яғни білім беру жүйелеріне тоқталып өтейік.
АҚШ-тың білім беру жүйесіне мыналар кіреді: мектепке дейінгі оқыту, 3-5 жас аралығындағы бүлдіршіндер тәрбиеленеді бастауыш мектептер (1-8 сыныптар), 6-13 жас аралығындағы балалар оқиды, орта мектеп (9-12 сыныптар) 14-17 жастағы қыздар мен ұлдарды оқытады білім берудің ең соңғы деңгейі, жоғары оқу орны. Бастауыш және орта білім Мектепке дейінгі бүлдіршіндер 5 жасқа дейін бала-бақшада тәрбиеленеді және нөлдік сыныптарда қарапайым ойындардан оқудың алғашқы жазу, оқу сатысына өтеді. Мектепке дейінгі оқытуға 60 пайыз 5 жасқа дейінгі балалар барады, алайда біраз ата-аналар балаларын жеке меншік мектептерде оқытады. АҚШ-та колледж педагогтары жасаған ең кішкентай сәбилерге арналған ясли мектебі де бар. Бастауыш мектеп -- барлық оқу пәндерін бір мұғалім жеке өзі жүргізеді. Бастауыш мектебінің оқыту әдісі арнайы жасалған жоспар бойынша жүзеге асады. Оған оқу, әдебиет, хат жазу, орфография, ана тілі, ән, өнер, арифметика, тарих, география, өзін-өзі тану, гигиена, дене шынықтыру және еңбек пәндері. Жаллпы алғанда уақыттарының жартысы ана тілі мен кітап оқуына кетеді, және де арифметика сабағына тура сол уақыт шамасында уақыт кетеді. Ән, еңбек және өнерге қалған уақыттарын арнайды. Дене шынықтыру мен гигиенаға уақытының алтыдан бір бөлігі кетеді. Бұл кезеңде балаларды әр түрлі сыныпқа деңгей бойынша бөлу жүреді. Оқуға жақында кіріскен балалар тест қорытындысы бойынша бірнеше топтарға бөледі. Тест тапсырмалары берілген уақытта орындаулары тиіс. Оларды одан кейін алфавит бойынша сыныптарға бөледі. АҚШ-та орта мектеп екіге бөлінеді -- әр қайсысы үш жылдан: кіші және жоғары. Кіші орта мектептерінде басқа да оқу кезеңдері секілді біркелкі оқу жоспарлары, бағдарламалары, оқулықтары жоқ. Әр мектеп айналасы өзінің жеке ұсыныстары мен уақыт бөлісімдерін саралап арнайы бағдарламалар дайындайды. Алайда олардың оқу алдында қойған міндеттері кіші мектептерде қадағаланып отырады. Америкалық мектептерде оқу 170-186 күнге созылады, балалар аптасына бес күн оқиды. Бір күнде 5-6 сағаттан: 8.30-дан 15.30 аралығында өтеді. Оқу жылы ережеге сәйкес тоқсандықтарға бөлінген. 8 сыныптан бастап пән тандайды. Міндетті пән қатарына: ағылшын, матеметика, әлеуметтану, өзін-өзі тану, дене шынықтыру, гигиена, ән, өнер, еңбек (ер балаларға), үй шаруасы (қыз балаларға). Жоғары орта мектептері жалпы білім беру орны болып саналады. Оқушылар мектепті 17-18 жас аралықтарында бітіреді. Практика ретінде жоғары орта мектептер білім жүйесіне математика (2жыл), ағылшын тілі (4жыл), жалпы (2жыл) және әлеуметтік ғылымдар (3 жыл) кіреді. Орта мектептер әр түрлі күйде болады. Көп профильді мектептерде 9 сыныптан бастап әр түрлі профильдерге бөлінеді. Ішіндегі ең танымалы академиялық профиль ЖОО түсуге мүмкіндік береді. Бағалау жүйесі Бағалау әріптік жүйеде жасалған: A -- оқу деңгейі қалыпты өте жақсы: білімі терең, дайындығы мықты В -- орташадан жоғары саналады (жақсы) С -- тапсырма орындауы орташа (орташа) Д -- қанағаттанарлық, оқуы төмен (орташадан төмен) F -- қанағаттанарлықсыз немесе оқу бағдарламасын мүлдем білмейді Сыныптан-сыныпқа көшу үшін оқу үлгерімі С бағасынан төмен болмауы керек. В бағасы мектеп бітірушілер үшін міндетті.
Британ мектептеріндегі білім беру - Еуропадағы ең көп қатпарлы және беделділердің бірі. Балаларға (және ата-аналарға) көптеген түрлері ұсынылады: жеке мектептер, мемлекеттік мектептер, жеке оқыту, бірге оқыту, пәндерді таңдау, мамандықты таңдау. Primary school, Secondary school, College, University.
Бастауыш мектеп: барлығымыз біреу үшін ұстанымы.
Бастауыш мектеп 5 жастан басталады және екі сатыға бөлінеді. Екі жылдық pre-preparatory school-да балалар әлі оқымайды, дұрысы, кіші сыныптарға - primary school (ол preparatory school немесе elementary school) дайындалады. Келесі сатыдағы оқыту - бұл негізгі пәндер: тілдер, қарапайым математика, тарих, жаратылыстану, дене шынықтыру, музыка. Төменгі сыныптарда жобалық жұмыстар өте кең таралған - оқушылар топқа бірігіп, ортақ тапсырмамен бірлесе жұмыс істейді. Жалпы, бірге қағидасы ағылшын мектептерінде өте жақсы дамыған.
Орта мектеп: білім беру, тәрбие, әдет-ғұрып 11-12 жастан бастап екінші саты басталады - Secondary school, орта мектеп. Ол жалпы білім беретін, гимназия, іріктемелі мектеп немесе шіркеу мектебі болуы мүмкін. Шіркеулік - приходтарда құрылған мектептер, іріктемелі мектептерде, мектепке түсер алдында жақсы тапсырған тестке, яғни негізгі пәндер бойынша жоғары бағаға көбірек көңіл бөлінеді, гимназиялар математикаға басымдылық береді.
Орта мектептегі оқудың өзі пәндер бойынша тест тапсырудан басталады, ол оқушыларға одан әрі айналысатын ісінің түрін анықтауға көмектеседі. Тест нәтижесі бойынша оқушылар оқитын пәндерін өздері таңдайды. Бұл саты білік емтиханымен аяқталады, оның екі түрі болады: академиялық және кәсіби. Кәсіби емтихан тапсырған бітіруші еңбек жолын бастауға құқылы, академиялық біліктілік әрі қарай оқуды жалғастыруды керек етеді.
Жоғары мектеп: жоғары оқу орнына дайындау
A-Level сертификат немесе оның халықаралық IB (International Baccalaureate) аналогі - бұл әлі орта мектеп, бірақ университетке түсуге тікелей дайындық. Ол тағы да екі жылға созылады. Осы сатыда оқушылар тағы да өздеріне пән таңдайды, ол оқушыларға жоғары оқу орнына түсетін кезде қажет болады.
Ұлыбританияда бағалау жүйесі 100 баллдық:
A бағасы -- 100-70 балл
В бағасы -- 60-69 балл
С бағасы -- 50-59 балл
D бағасы -- 40-49 балл
E бағасы -- 39 балл және одан да төмен.
Бағалардың өте нақты өлшемдері бар, сондықтан финалдық баға алу үшін емтиханда қанша балл алу қажет екендігін алдын-ала санап алуға болады: ол барлық емтихандық баллдардан құралады, сонымен бірге әрбір пәннен жылына ең аз дегенде бір емтихан тапсырасың. Оқу кезінде емтихандарды, тек ең соңғысынан басқасын, әрқашан да қайта тапсыруға болады. Барлық оқу орындары дерлік A-level және IB бағаларын қабылдайды және әңгімелесу жүргізеді - бұл сертификаттармен жекелеген оқуға түсу емтихандарын тапсыру қажет емес.
2. ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ ӘР ТҮРЛІ ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУ
2.1 Қазақстан мен Францияның жалпы орта мектептерінде географиялық білім беру әдістері мен ерекшеліктері
Жалпы, кез-келген мемлекетте білім беру жүйесі толық реформаланып болған жоқ және болмайды да. Өйткені, заман талабына сай ол өз талаптарын да өзгерте бермек. Франция білім жүйесін Францияның Білім министірлігі біріккен жүйе бойынша ұйымдастырып іске асырады. 1959 (жаңалану Berthoin) жылдан кейін, 6-16 жаста міндетті түрде білім игеру керек деп көрсеткен, бірақ үйде білімалуды (орта білім) заңмен рұқсаттаған. Бастауыш мектеп оқушыларының 15%, орта мектеп оқушыларының 20% жеке меншік мектептерде білім алса Франция білім министрлігіне қарасты 65000-ға жуық жалпыға ортақ мемлекеттік орта мектептер бар[11]. Мектепте білім беру құрылымы Францияда үш сатыдан тұрады: бастауыш мектеп (5 жыл), коллеж (4 жыл) және лицей (2-3 жыл).Алғашқы екеуі міндетті болып есептеледі.
Францияда міндетті білім беру балалар бақшасынан басталып, орта мектепті бітіргенше жалғасады. Бастауыш мектепке балалар 6 жастан қабылданады, оқу мерзімі 4 жылды құрайды және бірінші жыл дайындық болып есептеледі. 11 жастан бастап, оқушылар коллежге (колледж-бен шатастыруға болмайды) ауысып, орта білім алады.
Мұнда олар міндетті 8 пәнді оқиды: француз тілі, математика, шет тілі, география және тарих, физика, химия, биология, дене шынықтыру. Француз мектебінің ерекшеліктерінің бірі - сынып реттері кері тәртіппен жүргізіледі.Мысалы, оқушылар 6 - сыныпқа барады, кейін бесіншіге және ары қарай үшінші сыныпқа барады. 3-ші сыныпты бітірген соң, мемлекеттік емтихан тапсырады, бірақ оның нәтижесі келесі деңгейге көшуге әсер етпейді.
Келесі деңгей - лицейде жалғасады. Егер коллеж түлегі жоғары білім алу жоспары болмаса, ол кәсіптік лицейлерге немесе подмастерия дайындайтын орталықтарға барады. Мұнда 2-3 жылда жұмысшы мамандығын алып, өнеркәсіпке немесе қызмет көрсету саласына жұмысқа орналаса алды.
Егер оқушы жоғары білім алатын болса, онда жалпы білім беретін немесе технологиялық лицейлерде оқуын жалғастырады. Оқу мерзімі 3 жыл: екінші класс, бірінші класс және түлек класы. Мұнда оқушылар оқу бағыттарын таңдай алады: гуманитарлық ғылым, экономика және құқық, жаратылыстану ғылымдары [2].
Лицейді бітірген соң, бакалавр кешенді емтиханын тапсырады. Ол университет дәрежесінің бірінші дәрежесі болып есептеледі және кез келген университетке емтихансыз қабылдауды қамтамасыз етеді. Француздарда білім беру салаларында мынадай мақсаттар қойылған (1-сурет).
1-сурет Францияның білім беру саласының мақсаты
Франциядағы білім беру жүйелерін еліміздің білім беру жүйесімен салыстырмалы сипаттама жүргізер болсақ :(кесте-1)
1-Кесте.Қазақстан мен Францияның білім беру жүйелерінің ерекшеліктері
Қазақстан
Франция
Сыныптардың реттік саны
1-11 сыныптар
6 сыныптан 1 сыныпқа дейін кері саналады.
Орта білім
Орта білім біртұтас сабақтастықта ұйымдастырылады
Орта білім екі циклға бөлінеді: коллеж (college) және лицей (lycee).
Оқытылатын пәндер
Пәндердің нақты саны бар
Пәндердің алуан түрі бар.
Емтихан
Мектеп бітірерде бірнеше сабақтан емтихан тапсырады, емтихан жоғары оқу орнына түсуге кепіл бола алмайды (2017 ж бастап кепіл бола алады)
Орта мектепті бітірерде кешенді емтихан тапсырады, бұл жоғары оқу орнына қабылдануға негіз болады.
Бағалау
Бағалау жүйесі 1 -ден 5 - ке дейін.
Бағалау жүйесі 0-ден 20-ға дейін.
Францияның білім беру жүйесінде география пәнінің мазмұны аймақтық компоненттерге ерекше көңіл бөлінеді. Мысалы: аймақтық география (la géographie régionale )және мектептік компоненттер бойынша. (la géographie locale) Жалпы білім беретін орта мектептерде география мынадай құрылымдар негізінде оқытылады (2-сурет)
Сурет-2. Франциядағы география пәнінің құрылымы
Францияның географиялық жағдайын оқып-танысуда өлкетану жұмыстарына үлкен мән берілген және барлық оқулықтардың тарауларында қарастырылған. Францияның өлкетану жұмыстары белгілі бір ауданның немесе елді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ГЕОГРАФИЯ ЖӘНЕ ТАБИАҒАТТЫ ПАЙДАЛАНУ ФАКУЛЬТЕТІ
География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы
МАГИСТРАНТТЫҢ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫНЫҢ ЕСЕБІ
(2021-2022 оқу жылы, ІІІ семестр)
Мамандықтың атауы және шифрі : 7М01505 - география
Курс: 2-курс магистратура
Магистранттың аты-жөні: Орынбаева Ф.С.
Ғылыми жетекші: Калиаскарова З.К.
Алматы, 2021 ж
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ
ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ МАҢЫЗЫ 5
1.1 Педагогикалық түрлі әдістерді және жаңа технологияларды
қолдану кезіндегі оқушылардың жас ерекшеліктерін ескерудің мәні 5
1.2 Жас ерекшеліктеріне сай география пәнін оқытудағы
жергілікті білім беру орындарының тәжірибелер мен әдістемесі 7
Шет елдік мектептерде жас ерекшеліктеріне сай география
пәнін оқытудағы тәжірибелері мен әдістемесі 10
ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ ӘР ТҮРЛІ ӘДІСТЕРДІ
ҚОЛДАНУ 13
2.1 Қазақстан мен Францияның жалпы орта мектептерінде
географиялық білім беру әдістері мен ерекшеліктері 13
2.2 Географияны оқытуда компьютерлік технология мен мултимедияны
пайдалану мүмкіндіктері 19
Географияны оқытудағы проблемалық оқытудың қолданысы
мен рөлі 21
ГЕОГРАФИЯ САБАҒЫН ОҚЫТУДАҒЫ МЕКТЕП
ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 23
Жаратылыстану пәнін оқытуда 5 және 6 сынып оқушыларының
жас ерекшеліктері 23
География пәнін оқытуда жоғары сынып оқушыларының
жасөспірімдік психологиясына мән бере отырып, сабақты
қызықты ұйымдастыру 25
ҚОРЫТЫНДЫ 27
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 28
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі: Балалардың жас ерекшеліктерін ескеру - оқыту мен тәрбиелеу жүйесіндегі басты қағидалардың бірі. Мұғалім оқыту мен тәрбиелеуде әрқашан осы қағиданы басшылыққа алады. Балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес мектептің ішкі ережелері, сабақтар мен тәрбие жұмысының кестелері, оқу жұмысының оқу жоспарлары мен бағдарламалары жасалады. Осының негізінде мектептегі оқу-тәрбие жұмысының мазмұны, формалары мен әдістері оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес іс жүзінде жүзеге асырылады.
Соңғы жылдары әлем ғалымдары жастар мәселесіне үлкен назар аударуда. Осы мәселе бойынша жүргізілген зерттеулер әлі күнге дейін бірыңғай пікір жоқтығын көрсетеді. Жас шекараларын ажырату - аз зерттелген мәселелердің бірі. Бұл мәселе бойынша әдебиетте бірнеше даулы мәселелер бар.
Географияны оқытуда да мектеп оқушыларының жас ерекшеліктеріне баса назар аударылып, оқытудың әр түрлі әдістерін тиімді қолдану география пәнін дұрыс игеруге мүмкіндік береді. Әр жас кезеңіне арналған географиядан білім беру оқушылардың пәнге деген ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Әр сабақ студенттер үшін де, мұғалімдер үшін де маңызды мүмкіндік. Географияны оқытудың ең тиімді және тиімді тәсілі - әр сабақты тиімді ұйымдастыру, тиімді әдістерді қолдану, сабақтың тақырыбын ашып, оны практикамен байланыстыру.
Географияны оқытуда оқушылардың жас ерекшеліктерін ескерудің маңыздылығы мен тиімділігі қандай? Бұл мәселе зерттеу тақырыбын таңдауды анықтады: Географияны оқытудың әртүрлі әдістерін мектеп оқушыларының жас ерекшеліктерін ескере отырып қолдану ерекшеліктері.
Зерттеудің мақсаты: мектепте географияны оқыту барысында мұғалім ерекше назар аударатын, оқушылардың жас ерекшеліктеріне баса назар аударатын оқыту әдістерін анықтау.
Педагогикалық теория мен практикадағы студенттердің психологиялық жағдайындағы шығу тегі мен жағдайын зерттеу.
Қазіргі педагогикалық практикадағы географияны оқытудың әр түрлі әдістерінің ерекшеліктерін зерттеу.
Ұсынылып отырған гипотезаны эксперименттік тексеру және географияны оқыту тиімділігінің педагогикалық шарттарын анықтау.
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, географияны оқыту әдістемесін әзірлеу және енгізу.
Қазіргі кездегі зерттеу объектісі - мектепте географияны оқытудың әр түрлі әдістері.
Зерттеу пәні - жас ерекшеліктеріне сәйкес оқытудың тиімділігін қамтамасыз ететін педагогикалық жағдайлар.
Зерттеу гипотезасы: географияны оқытудың жас ерекшеліктері келесі шарттар орындалған кезде жоғарылайды:
- базалық география курстарын оқытуда студенттердің жас ерекшеліктеріне сәйкес курстың игерілуін бақылау;
- сабақтың мақсаты және материалдарды дайындауда оқушылардың жас ерекшелігі;
- оқушылардың көлеміне сәйкес үй тапсырмаларын дұрыс ұйымдастыру.
1. ГЕОГРАФИЯЛЫҚ БІЛІМ ҚАЛЫПТАСТЫРУДАҒЫ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНІҢ МАҢЫЗЫ
1.1 Педагогикалық түрлі әдістерді және жаңа технологияларды қолдану
Педагогикалық түрлі әдістерді және жаңа технологияларды қолдану кезіндегі оқушылардың жас ерекшеліктерін ескерудің мәні
Оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып есте сақтау, зейін тұрақтылығы және жадыны жақсарту арқылы танымдық қабілеттерін арттыру. Оқушыларды жас ерекшеліктеріне сай оқытуды жоспарлаудың тиімділігі. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мен оқу туралы ең маңызды ақпарат оқудың танымдық теориясымен анықталуы мүмкін. Заманауи ойлау біз оқушылардың оқу тәжірибесін болжаулы даму кезеңдері аясында шектемеуіміз керек деп санайды. Оның орнына біз барлық жастағы оқушыларды бай эксперименталдық және әлеуметтік ортамен қамтамасыз етуге тиіспіз деп көрсетеді.
Мұғалімдер кейде оқушылардың жас ерекшеліктерін ескермей, бір сыныпта қолданған әдісті екінші сыныпта қолданатындығы байқалды. Әрине бұл табысты оқуға әкелмейтіні белгілі. Сондықтан оқу үрдісінде өздік, жұптық, топтық жұмыстарды түрлендіру, белсенді әдіс-тәсілдерді, ойындарды қолдану,өзін - өзі бағалау, балаға тапсырма орындаудың қажет екендігін түсіндіру, дайын ақпарат бермей, сол ақпараттарды іздеу тәсілдерін үйрету арқылы мұғалім оқушының оқуға деген жауапкершілігін тәрбиелейді.Ұстаз әрқашан жаңашыл және ізденісте болғаны дұрыс деп ойлаймын.
Әр түрлі жастағы сыныптарда мұғалім оқытуды үйлестірушінің рөлін атқарып, оқу үрдісін бағыттап, толықтырып қолдап отырғаны жөн. Мұғалім әрбір оқушының білім алуына көмек көрсету үшін оқушылардың жеке сұраныстарын, дамуы мен мүдделерін білуге тиіс.
Оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес оқыту мен оқу туралы ең маңызды ақпарат оқудың танымдық теориясымен анықталуы мүмкін. Маргарет Дональдсон сияқты көптеген психологтар мен педагогтер Пиаженің дамыту мен оқудағы кезеңдік тәсіліне күмән тудырды, өйткені 1950-ші жылдары Пиаже идеясы әлі кеңінен таралмаған болатын. Неврология саласындағы соңғы зерттеулер көрсеткендей, балалар да ересектер сияқты сондай неврологиялық құрылымдарға ие болатыны дәлелденген (Goswami and Bryant, 2010). Госвами мен Брайант ересектер мен балалардың ойлауы арасындағы айырмашылықтар олардағы нейрофизиологиялық өзгерістер тұрғысынан емес, олардың тәжірибесінен болатын алшақтықта екенін түсіндіруге болады деп есептейді. Осы арқылы проблеманы шешу үшін әзірше оқушылар оқуға дайын болғанша күте тұру керек деген қалыптасқан пікірге деген сенімді шайқалтты.
Заманауи ойлау біздің оқушылардың оқу тәжірибесін болжаулы даму кезеңдері аясында шектемеуіміз керек деп санайды. Оның орнына біз барлық жастағы оқушыларды бай эксперименталдық және әлеуметтік ортамен қамтамасыз етуге тиістіміз. Оқушылар мұғалімдермен және басқа оқушылармен өзара әрекеттестікте жиі болатын орта олардың ЖАДА-сына сәйкес оқуды қолдауға мүмкіндік береді. Оқудың танымдық теориясы балаларды - оқу үдерісінің белсенді қатысушылары, сонымен қатар оқу мен дамытуға арналған іс-шаралардың негізгі бөлігіне кішкентай балалар бастама жасауға тиісті деп санайды. Осы теорияны ұстанатын мектептер сыныпта ерте жастан тиісті жеке орта мен оқу бағдарламаларын құрады. Мұғалімдер мен ересектер балалармен еркін сөйлеседі, ал оқу бағдарламасына балалардың тәжірибесін енгізу арқылы оқу сабақтарына маңыз беріледі.
Выготский танымдық қабілетті дамытудағы әлеуметтік өзара әрекеттестіктің маңызын бәрінен бірінші етіп қояды. Зерттеуші Хоу мен Мерсер (2010) бірлескен іс-шаралар ақыл-ой дамуы мен оқуды, сондай-ақ қарым-қатынас жасау дағдыларын арттыратынын көрсетті. Пиаженің танымдық өзгерістер балалар ересектердің емес, өздерінің құрбы-құдастарының идеяларымен және көзқарастарымен қарсы келіп қалған жағдайда орын алады деген болжамы бұл құбылыстың бірнеше түсініктемесін ұсынады. Аралас жастағы топтар оқушыларға анағұрлым дамыған және кемірек дамыған құрдастарымен өзара әрекет жасау үшін кең мүмкіндік береді, бұл олардың танымдық және әлеуметтік дағдыларын дамытуға көмектеседі. Хоу мен Мерсер сыныптағы қарым-қатынас сипаты мен онда болып жатқан әлеуметтік үдерістер жетістіктерге себепші болады: мұғалім сыныптағы жалғыз білім көзі ретінде емес, көмектесуші адам ретінде барлық оқушылардың дамуын қолдайды.
Балалардың жас ерекшеліктерін есепке алу - оқыту мен тәрбие жүйесіндегі негізгі принциптердің бірі. Оқыту және тәрбие беру ісінде осы принципті мұғалім әр уақытта басшылыққа алады. Балалардың жас ерекшеліктеріні сай мектептің ішкі тәртіп ережелері, сабақ және тәрбие жұмыстарының кестелері, оқу жоспарлары мен бағдарламалары және тәрбие жұмысының бағдарламасы жасалынады. Осылардың негізінде мектептегі оқу және тәрбие жұмысының мазмұны, формалары мен әдістеріоқушылардың жас ерекшеліктеріне сай іс жүзінде асырылады. Оқу мен тәрбие жұмыстарының барысында балалардың жас кезеңдерін еске алу қажетті шарттардың бірі.
Соңғы жылдардың ішінде бүкіл дүние жүзінің ғалымдары жас кезеңі проблемасына аса зор көңіл бөлуде. Бұл проблема жөнінде зерттеу мәліметтері әлі де болса біріңғай көзқарастың жоқ екендігін көрсетті. Жас кезеңдерінің шекарасын ажырату толық зерттелмеген мәселелердің бірі. Бұл мәселе жөнінде әдебиет беттерінде бірнеше талас пікірлер жазылып жүр. Мысалы, кейбір ғалымдардың пікірі бойынша жас кезеңінің негізгі жыныс бездерінің жетілуіне, дененің қарқынды өсуіне байланысты, ал кейбіреулер адам жасын тіс аттарына қарап топтастырады.
1.2 Жас ерекшеліктеріне сай география пәнін оқытудағы жергілікті білім беру орындарының тәжірибелер мен әдістемесі
Географиядан оқу жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы - сабақ. Сабақта оқушылар мұғалімнің басшылығымен мемлекеттік бағдарламаға сәйкес теориялық, практикалық білім алады. Өзінің жеке басының жан- жақты дамуына мүмкіндік жасайды. Оқыту мен тәрбие берудің де негізгі принциптері сабақ беру кезінде қалыптасады. Сондықтан сабақтың мазмұны оқушыларға ғылыми тұрғыдан жетік тілімен түсіндіріліп диалектикалық, материалистік көзқарас қалыптасатындай болып құрылуы керек. Жаңа сабақтың материалы бұрын оқылған материалмен тығыз байланыста түсіндіріледі. Сабақ үстінде оқушылар алдымен жеке фактімен танысады, біртіндеп қортынды шығарады.
Сөйтіп логикалық ойлауға дағдыланады.
Бүгінгі таңда мектеп бағдарламасына сәйкес сабақтың білім беру, дамыта оқыту, тәрбие беру жағына ерекше көңіл бөлінеді.
а) Білім беру - оқушыларға географиялық ұғымды қалыптастыру, заңдылықтарды білдіру, теория мен ғылыми жаңалықтарды ұғындырады.
б) Дамыта оқыту - кезінде оқушыларды байқауға, еске сақтауға, ойлауды дамыту, талдай білу, салыстыру, жоспар құру, сабаққа белсенді қатысуды қалыптастырады.
в) Тәрбие беру - оқушыларға тәрбиені жан - жакты беру, адамгершілікке баулу, этика-эстетикалық, еңбек тәрбиесін беру. Оқушыларда жігерлі сезім, эмоциалдықты талғам қалыптастыру.
Оқу мен тәрбие егіз. Мұғалім сабақтың түрін әдісін, алдын ала белгілеп жасайтын тәжірибені, сол тақырыпқа сәйкес қосымша әдебиеттер керектігін күні бұрын жоспарға еңгізеді мұндай жоспарды перспективалық - жылдық (календарлық жоспар 1 жылға жасайды.) деп атайды. Перспективалық жоспарды ыңғайға қарай өзгертуге болады. Кейбір тақырыптарды ыңғайға қарай орнын рет санын ауыстыруға болады.
Перспективалық жоспар мұғалімнің жыл бойына жаңа материалдарды өту ретін қадағалауға мүмкіндік береді. Саяхаттар мен сабақтан тыс оқуды өткізуге көмектеседі.
Тақырыптық-күнтізбелік жоспар 1 тарауға, жарты жылға жасалынады.
География сабақтарының құрылысы бірдей болуы мүмкін емес - ол оқытылатын материалдың мақсатына, мазмұнына және оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты.
Жаңашыл мұғалімдердің сабақ үстіндегі оқу процесінің негізіне алған басты идеясы - бұрын өтілгенді қайталауды , ескі мағлұматтарды білуді және жаңаларды қалыптастыруды біртұтас бір мезгілде өтетін процеске біріктіруден тұрады. Осы идеяны практикада іске асыру аралас сабақтың құрылымын қайта қарауға әкеледі.
Алдыңғы қатардағы мұғалімдердің сабақтарының системасындағы ең маңыздылары мыналардан тұрады:
1. Өткен материалды бекітуге және сүйеніш білімді айқындауға бағытталған машықтандыратын жаттығуларды, өз бетімен істейтін немесе шығармашылық жұмыстарды енгізу жолымен сабақтың бірінші минутынан бастап оқушыларды жұмысқа кірістіру.
2. Ескі және жаңа материалды біріктіріп қосу, сондықтан сабақта жаңа материалды түсіндіру мен ескі материалды қайталаудың аралығында көрсетілген шекара жоқ. Жаңа білімнің қалыптасу кезеңінде жаңа байланыстарды анықтау жолымен оқушылардың бұрынғы білімін мүлде жетілдіре түсіп, мұғалім бұрын өтілген тарауларды қайталайды және толықтырады. Сонымен қатар жаппай өз бетімен істейтін жұмыстарды ұйымдастырғанда жаңа материалдың бекітілуін қамтамасыз етеді.
3. Жаңа материалды оқып білуде оқушылардың өз бетімен істейтін жұмыстарының ролін күшейту. Шығармашылық жұмыстармен айналысатын мұғалімдер, оқушылардың өздері оқулықтан, карталардан немесе лабораторияда біліп алатындарын түсіндіруге босқа уақыттарын жібермейді. Сондықтан мұғалім өз бетімен істейтін жұмыстардың әрбір түріне алдын - ала тапсырмалар дайындап қоюы керек. Жұмыстардың осындай системасы оқу процесін перспективалық жоспарлаумен анықталады.
4. Сабақтың барлық кезеңдерінде оқушылардың белсенділігі, сыныптың көпшілік бөлігінің жауапқа араласуы білім мен іскерлікті игерудің сапасы және беріктігі туралы пікір айтуға мүмкіндік береді. Бұл оқушылардың жұмысын сабақтың соңында мұғалімнің жалпы баллмен бағалауына мүмкіндік береді. Географияның сабақтарында әр түрлі міндеттер шешілуі мүмкін: жаңа курс немесе жаңа тақырып бойынша жұмыстың мазмұны мен және түрімен оқушыларды таныстыру, жаңа білімді меңгеріп алу, жаңа ұғымдарды, картамен жұмыс істеудің іскерлігі мен дағдыларын, өткен материалды жүйелі қайталау және талдап қорыту. Әдетте сабақтың негізгі мақсаты тәуелді міндеттермен сай келеді. Негізгі оқу - тәрбие міндеттеріне байланысты сабақтың сол не басқа құрылысы айқындалады, яғни оның типі анықталады. Қойылған дидактикалық мақсаттарға сәйкес оқу сабақтарын өткізудің белгілі жолы сабақ типі болып түсініледі. Сабақтың типі құрамдас бөліктерінің бір ізділігімен және олардың мөлшерімен, сондай-ақ жұмыс істеудің басым әдістерімен сипатталады. Бір сабақта жаңа материалды түсіндіру, басқа бөлімінде жаттығулар, картаны оқуға машықтану, жеке территориялардың карталары бойынша суреттеме сипаттамаларды құрастыру, үшіншісінде қайталау және т.б. басым болуы мүмкін. Мынандай сабақтың типтері ажыратылады: Кіріспе сабақ (оқу жылының басында немесе бағдарламаның үлкен тарауының басында). Сабақтың мақсаты - оқушыларды пәнге немесе белгілі тақырыпқа қызықтырып әкету, оқушылардың шығармашылық қызығушылығын тудыру, осы курстың немесе бағдарлама тарауының мазмұнымен, құрылысымен таныстыру. Әдетте мұндай сабақта мұғалімнің атақты саяхатшылардың және зерттеушілердің шығармаларын алып қатыстырған жалынды және бейнелі материалы басым болады.
Сабаққа өз көзімен көрген адамның әңгімелерін қатыстыру мұғалімді табиғатты бағындырушы және қайта жасаушы адамдардың шабытты еңбегінің айқын суретін бейнелеуге жәрдемдеседі.
5. Аралас (синтетикалық) сабақ барлық құрылым бөліктерін құрайды: білімді қайталау және тексеру, жаңа материалды оқу, алынған білімді бекіту, үйге тапсырма беру. Аралас сабақтар құрамдас бөліктерінің ара- қатынасына және құрылымына қарай айырылуы мүмкін. Мазмұнына байланысты кейде сабақ жаңа білімді хабарлаудан басталады да, қайталау мен тексеру сабақтың соңына қалдырылады; кейде сабақтың соңындағы жалпы қорытындылаудың орнына, мұғалім баяндау барысында материалды жеке бөліктері бойынша қорытындылап және бекітіп отырады. Аралас типті сабақтарда сабақтың алдында тұрған мақсаттарға байланысты оқушылардың өз бетімен істейтін жұмыстары мұғалімнің түсіндіруін алдын-алуы, қосарлауы және қорытуы мүмкін.
6. Жаңа білімді оқып білу сабағы. Сабақтың мақсаты - оқушыларға белгісіз, жаңа географиялық ұғымдар, құбылыстар, процесс туралы біртұтас түсінік беру. Мұндай сабақтарда түсіндіру және оны қосарлайтын оқушылардың өз бетімен істейтін жұмыстары басым болады.
7. Даладағы және сыныптағы практикалық жұмыс сабақтарында, далада түрлі өлшем жұмыстарын, карталар, статистикалық таблицалар және т.б. бойынша жаттығулар жүргізу оқушыларды іскерлікке, дағдыларға төселу мақсатын көздейді.
Қайталау және кеңейту сабақтары әдетте бағдарламаның ірі тарауларын өткеннен кейін немесе бірнеше тақырыптан соң, сондай - ақ бүкіл курстың аяғында өткізіледі. Сабақтың мақсаты - оқушылардың білімі мен іскерлігін бекіту және тереңдету, оларды талдап қорытуға және жүйеге келтіруге жәрдемдесу. Сонымен бірге қайталау процесінде оқушылардың білімін тексеру және бағалау іске асырылып отырылады. Қайталау сабақтарының құрылымында жаңа материалды дербес құрылым элементі ретінде хабарлау жоспарланбаса да, мұғалім дегенмен қайталау барысында оқушыларда жаңа пікірлерді тудыратын жаңа фактілерді қосып отыруы тиіс.
Сабақтың әдістемелік тұрғыдан талдауын дайындағанда студент сабақта бірнеше сұрақтарға жауап беріп, сабақтың мақсатын айқындауы керек, олар: сабақта мағлұматтарды мұғалімнің хабарлауы, ал оқушылардың ұғып алуы керек. Сабақ қандай тәрбиелік нәтиже беруі керек, оқушылардың өз беттерімен қорытынды жасауына ынталандыратын оқыту процесі қандай болуы тиіс, сабақта қандай іскерлікті сіңіруі керек. Қандай материалды қайталау және бекітуі керек. Сабақта және үйде өз бетімен істейтін қандай жұмыс болуы керек. Дидактикалық мақсаттың айқындығы құрылудың дәлдігін, яғни сабақтың типін, айтарлықтай дәрежеде анықтайды.
1.3 Шет елдік мектептерде жас ерекшеліктеріне сай география пәнін оқытудағы тәжірибелері мен әдістемесі
Шет елдерде оқытудың сапасын бағалау құзіреттілігін түсіндіру тәжірибесін анықтау мен ендіруге 3 негізгі тәсілді бөліп алуға болады. Сонымен бұл тұрғыдан үш ірі мемлекеттердің оқыту жүйесіне яғни білім беру жүйелеріне тоқталып өтейік.
АҚШ-тың білім беру жүйесіне мыналар кіреді: мектепке дейінгі оқыту, 3-5 жас аралығындағы бүлдіршіндер тәрбиеленеді бастауыш мектептер (1-8 сыныптар), 6-13 жас аралығындағы балалар оқиды, орта мектеп (9-12 сыныптар) 14-17 жастағы қыздар мен ұлдарды оқытады білім берудің ең соңғы деңгейі, жоғары оқу орны. Бастауыш және орта білім Мектепке дейінгі бүлдіршіндер 5 жасқа дейін бала-бақшада тәрбиеленеді және нөлдік сыныптарда қарапайым ойындардан оқудың алғашқы жазу, оқу сатысына өтеді. Мектепке дейінгі оқытуға 60 пайыз 5 жасқа дейінгі балалар барады, алайда біраз ата-аналар балаларын жеке меншік мектептерде оқытады. АҚШ-та колледж педагогтары жасаған ең кішкентай сәбилерге арналған ясли мектебі де бар. Бастауыш мектеп -- барлық оқу пәндерін бір мұғалім жеке өзі жүргізеді. Бастауыш мектебінің оқыту әдісі арнайы жасалған жоспар бойынша жүзеге асады. Оған оқу, әдебиет, хат жазу, орфография, ана тілі, ән, өнер, арифметика, тарих, география, өзін-өзі тану, гигиена, дене шынықтыру және еңбек пәндері. Жаллпы алғанда уақыттарының жартысы ана тілі мен кітап оқуына кетеді, және де арифметика сабағына тура сол уақыт шамасында уақыт кетеді. Ән, еңбек және өнерге қалған уақыттарын арнайды. Дене шынықтыру мен гигиенаға уақытының алтыдан бір бөлігі кетеді. Бұл кезеңде балаларды әр түрлі сыныпқа деңгей бойынша бөлу жүреді. Оқуға жақында кіріскен балалар тест қорытындысы бойынша бірнеше топтарға бөледі. Тест тапсырмалары берілген уақытта орындаулары тиіс. Оларды одан кейін алфавит бойынша сыныптарға бөледі. АҚШ-та орта мектеп екіге бөлінеді -- әр қайсысы үш жылдан: кіші және жоғары. Кіші орта мектептерінде басқа да оқу кезеңдері секілді біркелкі оқу жоспарлары, бағдарламалары, оқулықтары жоқ. Әр мектеп айналасы өзінің жеке ұсыныстары мен уақыт бөлісімдерін саралап арнайы бағдарламалар дайындайды. Алайда олардың оқу алдында қойған міндеттері кіші мектептерде қадағаланып отырады. Америкалық мектептерде оқу 170-186 күнге созылады, балалар аптасына бес күн оқиды. Бір күнде 5-6 сағаттан: 8.30-дан 15.30 аралығында өтеді. Оқу жылы ережеге сәйкес тоқсандықтарға бөлінген. 8 сыныптан бастап пән тандайды. Міндетті пән қатарына: ағылшын, матеметика, әлеуметтану, өзін-өзі тану, дене шынықтыру, гигиена, ән, өнер, еңбек (ер балаларға), үй шаруасы (қыз балаларға). Жоғары орта мектептері жалпы білім беру орны болып саналады. Оқушылар мектепті 17-18 жас аралықтарында бітіреді. Практика ретінде жоғары орта мектептер білім жүйесіне математика (2жыл), ағылшын тілі (4жыл), жалпы (2жыл) және әлеуметтік ғылымдар (3 жыл) кіреді. Орта мектептер әр түрлі күйде болады. Көп профильді мектептерде 9 сыныптан бастап әр түрлі профильдерге бөлінеді. Ішіндегі ең танымалы академиялық профиль ЖОО түсуге мүмкіндік береді. Бағалау жүйесі Бағалау әріптік жүйеде жасалған: A -- оқу деңгейі қалыпты өте жақсы: білімі терең, дайындығы мықты В -- орташадан жоғары саналады (жақсы) С -- тапсырма орындауы орташа (орташа) Д -- қанағаттанарлық, оқуы төмен (орташадан төмен) F -- қанағаттанарлықсыз немесе оқу бағдарламасын мүлдем білмейді Сыныптан-сыныпқа көшу үшін оқу үлгерімі С бағасынан төмен болмауы керек. В бағасы мектеп бітірушілер үшін міндетті.
Британ мектептеріндегі білім беру - Еуропадағы ең көп қатпарлы және беделділердің бірі. Балаларға (және ата-аналарға) көптеген түрлері ұсынылады: жеке мектептер, мемлекеттік мектептер, жеке оқыту, бірге оқыту, пәндерді таңдау, мамандықты таңдау. Primary school, Secondary school, College, University.
Бастауыш мектеп: барлығымыз біреу үшін ұстанымы.
Бастауыш мектеп 5 жастан басталады және екі сатыға бөлінеді. Екі жылдық pre-preparatory school-да балалар әлі оқымайды, дұрысы, кіші сыныптарға - primary school (ол preparatory school немесе elementary school) дайындалады. Келесі сатыдағы оқыту - бұл негізгі пәндер: тілдер, қарапайым математика, тарих, жаратылыстану, дене шынықтыру, музыка. Төменгі сыныптарда жобалық жұмыстар өте кең таралған - оқушылар топқа бірігіп, ортақ тапсырмамен бірлесе жұмыс істейді. Жалпы, бірге қағидасы ағылшын мектептерінде өте жақсы дамыған.
Орта мектеп: білім беру, тәрбие, әдет-ғұрып 11-12 жастан бастап екінші саты басталады - Secondary school, орта мектеп. Ол жалпы білім беретін, гимназия, іріктемелі мектеп немесе шіркеу мектебі болуы мүмкін. Шіркеулік - приходтарда құрылған мектептер, іріктемелі мектептерде, мектепке түсер алдында жақсы тапсырған тестке, яғни негізгі пәндер бойынша жоғары бағаға көбірек көңіл бөлінеді, гимназиялар математикаға басымдылық береді.
Орта мектептегі оқудың өзі пәндер бойынша тест тапсырудан басталады, ол оқушыларға одан әрі айналысатын ісінің түрін анықтауға көмектеседі. Тест нәтижесі бойынша оқушылар оқитын пәндерін өздері таңдайды. Бұл саты білік емтиханымен аяқталады, оның екі түрі болады: академиялық және кәсіби. Кәсіби емтихан тапсырған бітіруші еңбек жолын бастауға құқылы, академиялық біліктілік әрі қарай оқуды жалғастыруды керек етеді.
Жоғары мектеп: жоғары оқу орнына дайындау
A-Level сертификат немесе оның халықаралық IB (International Baccalaureate) аналогі - бұл әлі орта мектеп, бірақ университетке түсуге тікелей дайындық. Ол тағы да екі жылға созылады. Осы сатыда оқушылар тағы да өздеріне пән таңдайды, ол оқушыларға жоғары оқу орнына түсетін кезде қажет болады.
Ұлыбританияда бағалау жүйесі 100 баллдық:
A бағасы -- 100-70 балл
В бағасы -- 60-69 балл
С бағасы -- 50-59 балл
D бағасы -- 40-49 балл
E бағасы -- 39 балл және одан да төмен.
Бағалардың өте нақты өлшемдері бар, сондықтан финалдық баға алу үшін емтиханда қанша балл алу қажет екендігін алдын-ала санап алуға болады: ол барлық емтихандық баллдардан құралады, сонымен бірге әрбір пәннен жылына ең аз дегенде бір емтихан тапсырасың. Оқу кезінде емтихандарды, тек ең соңғысынан басқасын, әрқашан да қайта тапсыруға болады. Барлық оқу орындары дерлік A-level және IB бағаларын қабылдайды және әңгімелесу жүргізеді - бұл сертификаттармен жекелеген оқуға түсу емтихандарын тапсыру қажет емес.
2. ГЕОГРАФИЯНЫ ОҚЫТУ ҮРДІСІНДЕ ӘР ТҮРЛІ ӘДІСТЕРДІ ҚОЛДАНУ
2.1 Қазақстан мен Францияның жалпы орта мектептерінде географиялық білім беру әдістері мен ерекшеліктері
Жалпы, кез-келген мемлекетте білім беру жүйесі толық реформаланып болған жоқ және болмайды да. Өйткені, заман талабына сай ол өз талаптарын да өзгерте бермек. Франция білім жүйесін Францияның Білім министірлігі біріккен жүйе бойынша ұйымдастырып іске асырады. 1959 (жаңалану Berthoin) жылдан кейін, 6-16 жаста міндетті түрде білім игеру керек деп көрсеткен, бірақ үйде білімалуды (орта білім) заңмен рұқсаттаған. Бастауыш мектеп оқушыларының 15%, орта мектеп оқушыларының 20% жеке меншік мектептерде білім алса Франция білім министрлігіне қарасты 65000-ға жуық жалпыға ортақ мемлекеттік орта мектептер бар[11]. Мектепте білім беру құрылымы Францияда үш сатыдан тұрады: бастауыш мектеп (5 жыл), коллеж (4 жыл) және лицей (2-3 жыл).Алғашқы екеуі міндетті болып есептеледі.
Францияда міндетті білім беру балалар бақшасынан басталып, орта мектепті бітіргенше жалғасады. Бастауыш мектепке балалар 6 жастан қабылданады, оқу мерзімі 4 жылды құрайды және бірінші жыл дайындық болып есептеледі. 11 жастан бастап, оқушылар коллежге (колледж-бен шатастыруға болмайды) ауысып, орта білім алады.
Мұнда олар міндетті 8 пәнді оқиды: француз тілі, математика, шет тілі, география және тарих, физика, химия, биология, дене шынықтыру. Француз мектебінің ерекшеліктерінің бірі - сынып реттері кері тәртіппен жүргізіледі.Мысалы, оқушылар 6 - сыныпқа барады, кейін бесіншіге және ары қарай үшінші сыныпқа барады. 3-ші сыныпты бітірген соң, мемлекеттік емтихан тапсырады, бірақ оның нәтижесі келесі деңгейге көшуге әсер етпейді.
Келесі деңгей - лицейде жалғасады. Егер коллеж түлегі жоғары білім алу жоспары болмаса, ол кәсіптік лицейлерге немесе подмастерия дайындайтын орталықтарға барады. Мұнда 2-3 жылда жұмысшы мамандығын алып, өнеркәсіпке немесе қызмет көрсету саласына жұмысқа орналаса алды.
Егер оқушы жоғары білім алатын болса, онда жалпы білім беретін немесе технологиялық лицейлерде оқуын жалғастырады. Оқу мерзімі 3 жыл: екінші класс, бірінші класс және түлек класы. Мұнда оқушылар оқу бағыттарын таңдай алады: гуманитарлық ғылым, экономика және құқық, жаратылыстану ғылымдары [2].
Лицейді бітірген соң, бакалавр кешенді емтиханын тапсырады. Ол университет дәрежесінің бірінші дәрежесі болып есептеледі және кез келген университетке емтихансыз қабылдауды қамтамасыз етеді. Француздарда білім беру салаларында мынадай мақсаттар қойылған (1-сурет).
1-сурет Францияның білім беру саласының мақсаты
Франциядағы білім беру жүйелерін еліміздің білім беру жүйесімен салыстырмалы сипаттама жүргізер болсақ :(кесте-1)
1-Кесте.Қазақстан мен Францияның білім беру жүйелерінің ерекшеліктері
Қазақстан
Франция
Сыныптардың реттік саны
1-11 сыныптар
6 сыныптан 1 сыныпқа дейін кері саналады.
Орта білім
Орта білім біртұтас сабақтастықта ұйымдастырылады
Орта білім екі циклға бөлінеді: коллеж (college) және лицей (lycee).
Оқытылатын пәндер
Пәндердің нақты саны бар
Пәндердің алуан түрі бар.
Емтихан
Мектеп бітірерде бірнеше сабақтан емтихан тапсырады, емтихан жоғары оқу орнына түсуге кепіл бола алмайды (2017 ж бастап кепіл бола алады)
Орта мектепті бітірерде кешенді емтихан тапсырады, бұл жоғары оқу орнына қабылдануға негіз болады.
Бағалау
Бағалау жүйесі 1 -ден 5 - ке дейін.
Бағалау жүйесі 0-ден 20-ға дейін.
Францияның білім беру жүйесінде география пәнінің мазмұны аймақтық компоненттерге ерекше көңіл бөлінеді. Мысалы: аймақтық география (la géographie régionale )және мектептік компоненттер бойынша. (la géographie locale) Жалпы білім беретін орта мектептерде география мынадай құрылымдар негізінде оқытылады (2-сурет)
Сурет-2. Франциядағы география пәнінің құрылымы
Францияның географиялық жағдайын оқып-танысуда өлкетану жұмыстарына үлкен мән берілген және барлық оқулықтардың тарауларында қарастырылған. Францияның өлкетану жұмыстары белгілі бір ауданның немесе елді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz