Нан ашытқысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Зеренді ауданы

Елікті ауылының ЖОББМ

ҒЫЛЫМИ ЖОБА

Тақырыбы: «Нан ашытқысы»

Бағыты: биология

Секция: биология

Орындаған: Елікті ауылының ЖОББМ КММ -нің 5 «А» сынып оқушысы Рахман Айша

Жетекшісі: Елікті ауылының ЖОББМ КММ-нің бастауыш сынып мұғалімі

Абилдаева Жайдаргул Абдирашевна

2022 ж.

Аңдатпа

Бұл ғылыми жоба да, «Нан ашытқысы» туралы баяндалған.

Жұмысты орындау кезінде оқушы нанға байланысты ырымдар туралы түсініктерін қалыптастыра отырып, нанды қастерлеуге деген сезімі оянды. Ақпарат құралдары арқылы оқушы қатысуымен пікірталас, насихат жұмыстарын ұйымдастырды. Ғылыми жоба салт дәстүр бойынша ұсыныстар дайындауға бағытталған. Теориялық бөлімінде теория - әдістемелік аспектілері, нанның адам өміріндегі маңызы, тағайындалуы қамтылған.

Жинақтау - құрылымдық бөлімінде нан туралы түсінік, нанның құрамы, нанның жасалу жолдары, нанды пісіру. Жүргізілген тәжірибелік жұмыстардың нәтижесінде біз нанның санитарлы - гигиеналық нормалар бойынша нанның ылғалдығын аз болғандықтан нан тез үгілгіш болады. Нанның қышқылдығын, нанның тез үгілетінің білдік. Біздің зерттеуіміздің нәтижесі бойынша үй нанын ашыту, ашытқыны қолдан жасау қолжетімді, тәтті әрі тез. Қасиеттері нормаға сай.

Аннотация

Это и научный проект, рассказывающий о «хлебных дрожжах».

При выполнении работы у школьника просыпалось чувство обожания хлеба, формируя представления о суевериях, связанных с хлебом. Через средства массовой информации организовал дискуссию, пропагандистскую работу с участием учащихся. Научный проект направлен на подготовку предложений по традиции. Теоретическая часть содержит теоретико - методические аспекты, значение хлеба в жизни человека, его назначение.

Понятие о хлебе в сборочно - структурном подразделении, состав хлеба, способы приготовления хлеба, выпечка хлеба. В результате проведенных экспериментальных работ мы обнаружили, что хлеб быстро рассыпается из - за низкой влажности хлеба по санитарно-гигиеническим нормам. Знание кислотности хлеба, быстроты хлебопечения. По результатам нашего исследования брожение домашнего хлеба, изготовление дрожжей вручную доступно, сладко и быстро. Свойства соответствуют норме.

Abstract

This is a scientific project, as well as a report on "Bread yeast".

During the performance of the work, the student aroused a sense of reverence for bread, forming his understanding of the superstitions associated with bread. Through the media, he organized a discussion and propaganda work with the participation of students. The scientific project is aimed at preparing recommendations on the traditions and Customs. The theoretical part includes theoretical and methodological aspects, the importance of bread in human life, and its purpose.

The concept of bread in the assembly - structural part, the composition of bread, ways to make bread, baking bread. As a result of the experimental work carried out, we found that the bread quickly becomes brittle due to the low moisture content of the bread according to sanitary and hygienic standards. We learned the acidity of the bread, the bread quickly crumbles. According to the results of our research, fermentation of homemade bread, artificial fermentation of yeast is available, sweet and fast. The properties correspond to the norm.

Ақмола облысы Зеренді ауданы, «Елікті ауылының ЖОББМ» КММ-нің

5-сынып оқушысы Рахман Айшаның

«Нан ашытқысы» тақырыбындағы ғылыми жоба жұмысына

Пікір

Рахман Айшаның алып отырған тақырыбы қазіргі кезде өзекті әрі қызықты, құпияға толы химия құбылысы болып табылады. Сондықтан да тақырып жақсы таңдалынып алынған деп ойлаймын.

Адам мен нан-мәңгілік серіктер. Көптеген халықтар үшін нан өмірді бейнелейді. Мыңдаған жылдар бойы егін егіп, жер нанға астық алатын құлақтарға күш береді. Қазақ халқымыз нанды өте қастерлеген. Сол нанды қалай ашыту, немен ашыту керек екенің білді. Ашытқы өте қолжетімді әр үйдің шаңырағында кездеседі. Кішкентайымыздан нанды көздің қарашығындай сақтауға, бағалауға нан ең қымбат өмірдің байлығы екендігің білеміз. Сондықтан зерттеу жұмысының тақырыбы "Нан ашытқысы" деп аталды.

Айша зерттеу жұмысын жазу барысында көптеген көркем әдебиеттерді, газет-журналдарды, ғаламтордан ізденген. Жұмыс жоспар бойынша жазылып, толық орындалған. Сонымен қатар Рахман Айша көп ізденіп, жұмысын өз жас ерекшелігіне сай орындай білген және де нақты деректер негізінде зерттей біліп өз қолымен тәжірбие жасап көрген.

Жалпы алғанда ғылыми жоба өз дәрежесінде жасалынған деуге болады. Зерттеу жұмысының мазмұндылығы мен мәнділігін ескере отырып, жоғары дәрежеде бағалауға ұсынамын.

Қорқыт ата атындағы Қызылорда Мемлекеттік Университетінің Оқытушысы РһD докторы, Гуманитарлық-педагогикалық

Институт докторының орынбасары Д. К. Омаров

Мазмұны

Аңдатпа . . .

Аңдатпа . . .: Кіріспе 1-2

Аңдатпа . . .:

І. Негізгі бөлім3-10

1. 1 Нанның тарихы3-4

Аңдатпа . . .: 1. 2 Нанның ұлылығы 5-6

Аңдатпа . . .: 1. 3 Нанның түрлері 7-8

Аңдатпа . . .: 1. 4 Нанның пісіру жолдары 9-10

Аңдатпа . . .:

ІІ. Зерттеу бөлімі. . ………11-14

2. 1 Сауалнама11

Аңдатпа . . .: 2. 2 Нанның қасиеттері бар12

Аңдатпа . . .: 2. 3 Ақ және қара нанды зерттеу . . 13-14

Аңдатпа . . .:

Аңдатпа . . .: ІІІ. Қорытынды 15-16

Аңдатпа . . .: ІV. Пайдаланған әдебиеттер17

І. Кіріспе

Зерттеу өзектілігі

Менің зерттеу жұмысымның тақырыбы: «Нан ашытқысы». Қазіргі уақытта пісіріп жатқан нанның құрамы мән беру керек деп ойлаймын - қатты үгітіледі, қышқыл дәмі сезіледі, тез бұзылады, адамның бойында денсаулыққа әсерлер туғызады. Себебі неде? Сондықтан да нанның ашыту жолдарын қарастыру, зерттеу өзекті деп ойлаймын.

Мәселе: ашытқыға байланысты нанның адамның денсаулығына зиян келтіруі мүмкін.

Зерттеудің ғылыми болжамы: Ата-бабамыздан қалған мұраны сақтай отырып, салт-дәстүрімізді одан әрі дамыту, ұлттық мәдениетке тәрбиелеу

Зерттеудің мақсаты: Табиғи ашытқының денсаулыққа тигізетін пайдасы білу және ұлттық мұраны әрі қарай жалғастыру.

Зерттеу міндеттері: 1. Ашытқының маңыздылығы; 2. Барлық уақытта нан адам өмірінің негізі болып қала беретінін көрсету ;

3. Нанның адам денсаулығына пайдалы екенін біліңіз;

4. Мұғалімдер арасында сауалнама жүргізу;

Зерттеу нысаны: Нан және оның ашытқысы

Зерттеу әдістері : талдау, зерттеу, бақылау, әртүрлі көздерден ақпарат жинау және үй жағдайында жасап көру

Жұмыстың нәтижесі

ІІ. Негізгі бөлім

1. 1. Нанның тарихы.

Нан - неолит дәуірінде-ақ пайда болып, даярлануы тарих тереңінде жатқан өнімнің бір түрі. Алғашқы нан жарма мен судан даярланған, сол сияқты су мен ұнды кездейсоқ немесе арнайы мақсатта тәжірибелеу қорытындысынан туындаған пісірме ботқаның түрінде болды Қазіргі уақытта ертеректегі нанның жалғасын бүкіл әлемде әр алуан жармадан даярлайды, мысалы, мексикалық тортилья, үндінің чапатиі, қытай poa ping -і, шотландық сұлы жұқа наны, солтүстік америкалық жүгері жұқа наны және эфиопия инжері. Шелпек түріндегі нан көптеген ежелгі өркениетті елдердің тағамы болды: шумерлер арпа шелпегін жеді, ал б. з. д. ХІІ ғасырдағы мысырлықтардың көшедегі шатырлардан та деп аталатын қатты шелпектер сатып алуға мүмкіндіктері болды.

Ашытқыдан жасалған нан алғашқы рет Мысырда жергілікті жерде астықтың өсуіне қолайлы жағдайлардан пайда болды деп есептеледі, ал мұндай нанды даярлауға екі қасиетке ие болған бидай сұрпын шығару қажеттігі туындады. Мысырдың ертединастиялық кезеңінде жасалған алғашқы жетілдіруде алдын ала отқа кептірмей бастыратын бидай түрі табылды және өсірілді. Ашытқыдан жасалған нанның туындауына көмегі болған құрамында жеткілікті көп мөлшерде балауызы (ақуыз) бар бидай сұрпын табу екінші жаңалық болып табылды. Алғашқы ашытқы қамыры б. з. д. XVII ғасырда қолданыла бастады, алайда осындай қамыр илеуге болатын бидай өте сирек кездесті. Мұндай бидайдың жетіспеушілігі б. з. д. IV ғасырға дейін Мысыр мен Грекия арасындағы 300 жылдық қалыпқа келген сауда байланысы бола тұра Ежелгі Грекияға осы бидай түрінің жеткізілмеуінен қорытынды жасауға болады.

Нанның алғашқы түрі үшін қамырды ашытудың көптеген түрі бар. Ашытқы ретінде ауада болатын бактерияларды қолдануға болатын. Бұл үшін қамырды бірашама уақыт ашық ауада қалдыруға болатын еді. Бұл технология нан ашытқысын жасауда қазіргі уақытқа дейін қолданылып отыр. Үлкен Плиний галдар мен ибериялықтар сырадан алынған көпіршікті «басқа халықтар жасаған наннан да жеңілірек (тығыздау) » етіп жасау үшін қолданады. Сыра орнына шарап ішкен ежелгі дүниенің сол бөлігінде ашытқы ретінде жүзім шырыны мен ұн қоспасынан тұратын немесе шарап сіңірілген бидай кебектері қолданылды. Бірақ нан даярлауда қамырдың кішкене тілімін қалдырып, келесі күні ашытқы негізі ретінде қолдануға қалдыру тәсілі біршама кеңірек таралды.

Көне заманның өзінде нанның әр алуан түрлері болды. Ежелгі грекиялық Афиней «Даналар тойы» шығармасында көне уақытта даярланған нанның кейбір түрлерін, тәтті тоқаш, печенье және басқа да пісірулерді суреттейді. Нан сұрыптарының арасында шелпек, бал қосылған нан, көкнәр дәні себілген саңырауқұлқ түріндегі бөлкелер және негізгі әскери тағам - шанышқымен қыздырылған еспе нандар еске алынады. Сол сияқты нанды даярлауда қолданылған ұнның түрі мен сапасының өзгешелік қасиеттері болды. Дифил атап өткендей, «бидайдан пісірілген нан арпа нанына қарағанда құнарлырақ, жеңіл таралады және сапасы да әрдайым жақсы болатын. Құндылығы жағынан тазартылған (жақсы еленген) ұн алғашқы орынды, кәдімгі бидай ұны - одан кейінгі, ал оның соңындағы орынды еленбеген ұннан жасалған нан иемденді. »

Ұрпақтар аралығында кедейлер сұр және қара (қара бидай) нанын жегенінде, байлар үшін ақ нан жақсырақ болып есептелді. Алайда, XX ғасырда кейбір бұқара топтардың арасындағы жақсырағы керісінше болды - ақ нан құндылығы еленбей төменгі топтарға арналған деп есептеліп ассоциацияланғанда, сұр және қара нанды оның қоректілік құндылығының жоғарылығынан көбірек жеді.

Кейінгі жылдарда қамырды автоматты түрде даярлайтын үйде пісірілген нандары дәріптеле бастады.

1. 2. Нанның ұлылығы

Қазақта «ас атасы - нан» деген сөз бар, яғни астың, дәмнің үлкені - нан. Бала ақ пен қараны ажыратып танымай тұрып-ақ оған оң қолына нан ұстауды, нанды баспауды, тастамауды үйретеді. Нан қасиетті. Адам кез келген тамақты екі күн жесе, ол қанша нәрлі болғанымен сол тамақтан жалығады. Ал бірақ адам баласы өмір бойы наннан шықпайды, наннан зерікпейді, жалықпайды. Дастарқаныңыздың үстінде күнде нан тұрмаса, көңіліңіз де, дастарқаныңыз да - орта, берекеңіз кетіп, дүние ойсырап тұрған секілді басқа тамақ көзіңізге көрінбейді. Нанның қасиеттілігінің өзі осыдан-ақ көрінеді. Ұнның құрамындағы адамның бойына нәр беретін, куат беретін ағзаға қажеттінің бәрі бар. Өзге халықты қайдам, қазақтың нансыз күні жоқ деуге болады. Қазақта «қатықсыз қара су ішіп, қара нан жесек те, амандық болсын» деген де сөз бар ғой… «Нанды жерге тастама», «нанның үстіне зат қойма», «нанды төңкерме», «нанды бір қолмен үзбе» деген сөздің барлығы - сол нанның қасиетіне орай айтылған тыйымдар. Тіпті адам ашыққан кезде қолы жетпейтін биікте тұрған нанды құран кітап қойып алуға болады деген ел аузында айтылып жүр. Нан және нан өнімдері - әр адамның рациондық ажырамас бөлігі.

«Нан ашытқысы» басқа елдерге қарағанда, Қазақстанда анықталған дәстүрлерде нан үлкен роль атқарады.

Нан -бұл маңызды және қолжетімді көзі - құнды өсімдік, құрамында ауыстырылмайтын бірқатар амин қышқылдары бар. Қара бидай нанына қарағанда, бидай нанының құрамында ақуыздар көбірек болады. Нан құрамында майлар, көмірсулар және дәрумендер көп болады. Ол өсімдік өзгінің ажырамас қызметін атқарады. Онда өмір сүру үшін қажетті минералды заттар (K, Ca, P, Na, Fe) бар. Нан жоғары калориялы азық түріне жатады. Қара бидай нанына қарағанда, бидай нанының энергетикалық құндылығы жоғары.

Нанның химиялық компоненттер негізі көмірсулар болып табылады. Сонымен қатар, адам нанмен бірге өмір сүру үшін қажетті ақуыздар, дәрумендер және минералды заттарды алады. Нан құрамында фитостериндер және шөптектес ұқсас холестериндер бар. Сондай -ақ нанда көптеген дәрумендер бар. Бұл - тиамин, рибофлавин және никотиномид. Тиамин - ағзадағы көмірсуларды, әсіресе қалыпты айырбас заттары үшін қажет. Адам ағзасына нанмен 14%калория келіп түседі. Нан құрамында: 20% ақуыз, 5% тиамин, 14% никотинамид, 14% рибофлавин, 34% темір және 17 % кальций.

Жобамыздың тақырыбы белгілі болғандықтан жетекшіміз екеуміз бірнеше ақпараттарды қарадық.

Сурет 1 Жобамының зерттеу сәті

Менің ойымша, дастарханымыздың үстінде күнде нан тұрмаса, көңіліңіз де, дастарханыңыз да - орта, берекеңіз кетіп, дүние ойсырап тұрған секілді басқа тамақ көзіңізге көрінбейді. Нанның қажеттілігін, қасиеттілігінің өзі осыдан - ақ көрінеді. Ұнның құрамында адамның бойына нәр беретін, қуат беретін ағзаға қажеттінің бәрі бар.
Бұл тақырыпты таңдау себебім, қазіргі кезде нанның қадірін білмей, аяқ асты немесе қоқысқа тастаған кездері көп кездеседі. Ал сол нанның қандай үлкен еңбекпен, диқаншылардың маңдай терімен, қаншама адам еңбегімен нанның дастарқанға келетініне көз жеткізу. Әр баланың санасына наннан артық өмірде ешнәрсе жоғына мән беру, нанның ешнәрсемен тең келмейтінін, оның құнына баға жетпейтінін дәлелдеу және қәзіргі уақыттағы дүкендердегі ашытқыларға көңіліміз кейде толмайды осыған байланысты өзіміздің ата бабамыздан келе жатқан ашытқыны қолдап содан пісірілген нанды сіздерге көрсету мақсатында алынды.

1. 3. Нанның түрлері

Бауырсақ ашытылған және ашытылмаған қамырдан пісіріледі.

Ашыған қамырдан пісірілген бауырсақ ыстық майға түскен кезде күмпиіп, домалақ пішінге енеді. Бауырсақтың бұл түрін жер-жерде «тілме», «жалпақ бауырсақ», «қиық бауырсақ» деп әр түрлі атайды. Ал ашытпай пісірген бауырсаққа көбіне май (сорпаның майы, шыжғырылған іш май, сары май), кейбіреулері ас содасын немесе қаймақ қосады. Бауырсақтың бұл түрі кеуіп қалса да, көгеріп бүлінбейді.

Ши бауырсақ- есіп алып кесіп пісіріледі, өте кішкентай болады. Осы қасиеті үшін алысқа жүретін жолаушыға және сәлемдеме үшін пісіреді. Ши бауырсақ деп аталу себебі, бауырсақты кесіп алған соң, шиден шағындап тоқылған шыптаның үстіне қойп, бас бармақпен баса сырғытқан кезде шидің сызықтары түсіп, ширатылып қалады. Ол кепкенмен қасиет, дәмін жоғалтпай, жегенде үгітіліп тұрады. Сондай-ақ, сапалы, жоғары сұрыпты ақ ұннан сүт пен май қосып, ашытпай иленген ақ бауырсақ, иленген қамыр жіңішкелей ширатылып, жіп сияқты есіледі де, қалаш сияқты дөңгелетіліп немесе 10 см-дей ұзынша күйінде пісіріп, үстіне бал жағып, аздап құмшекекр сеуіп пісіретін ширатпақ немесе бұрма бауырсақ дейтін де түрлері болады.

Бөлке - қазіргі кезде көпшіліктің тұтынатыны нанның осы түрі. Бөлке ашыған қамырдан әртүрлі көлемде, қалыбына, табасына қарай кірпіш, дөңгелек пішінде, жоғары, бірінші сұрыпты ақ және қара бидай ұнынан пісіріледі.

Таба нан - дәл осындай әдіспен ашытылады. Бірақ қамыр қатты емес, сұйық болып иленеді. Ашыған соң, тезекпен қызған табаға сұйық ашыған нан салынады. Табаның беті екінші табамен жабылып, үстіне тағы да от жағылады. Шоқ қызуымен піскен бұл нанның сағызша шайналатыны бар. Бұл қамырдың сұйық иленуінен. Қалың болып піскен таба нанды ыстықтай жеген жақсы. Мұндайда тостаққа сары май салып, бетіне таба нанды турап араластырса маймыжық деген ас шығады. Ауылда өскен талай бала әжесінің алдында отырып маймыжықтан соғып алғаны анық. Бірақ таба нанды үйде жабатындардың қатары сиреп кетті ғой. Қазір тоқ пеш бар.

Сурет 2 Бос уақытымда әр түрлі нан өнімдерін пісіремін

Сурет 3. Ашытқы дайындау сәті

1. 4. Нанның пісіру жолдары

Нан негізгі үш түрлі жолмен тағайындалады. Этнологтардың пікірінше, қазақ халқында астықтан нан өнімдерін пісіріп дайын даудың негізгі үш түрі бар:

1) Нанды табаға көміп пісіру (көму тәсіл) ;

2) табаға, қазанға, тасқа жауып пісіру (көшпелілердің ежелгі тәсілі) ;

3) тоң майға, өсімдік (сұйық) майына қуырып пісіру.

Сурет 4. Нан пісіру сәті

Таба, тас, қазанға нан пісіру кезінде қамыр жабыспас үшін оған май жағылған. Қыздырылған табаның көлеміндей етіп қамыр жайылған соң, бетіне тағы бір таба төңкеріп шоққа тығып қою немесе бетіне бір нәрсе жауып, шоқ үстіне қою арқылы таба нан пісірілген. Ыстық қазанға, қыздырылған, жалпақ жұқа тасқа қарыма нан, қазан жаппа дайындалған. Ішіне туралған ет салынып табаға пісірілгендерін кісе нан, ашытып пісіргендерін бөлке нан деп атаған. Қамыр жаймаға малдың, құстың етін орап, пешке пісірген бөкпе нанды бәліш, ертеректе бүйрек, бүйрекше нан деп те атаған. М. Қашқари еңбегінде май жағып, тандыр немесе ошақтағы қазанға қарып пісірген нанның қақурған, жұқмын деген жаппа нан

түрлері кездеседі. Қазіргі таңда Қазақстанда нанның 200 - ден астам түрі дайындалады.

Ең пайдалы элемент бидайдың қауызында болады. Диірменге түскен бидайдың жартысы ұн, жартысы кебек болса, ағзаға керектің көбі кебекпен кетеді. Кебек жеген малдың тез оңалатыны да осыдан. Кебек жармасы араласқан ұн да бар. Бірақ тұтынушысы аз. Мұның себебі, кебектің пайдасын біле бермегендіктен болар. Өндірістік қалдық деп қарайтын кебектің бұл күнде пайдасы зор болып тұр. Жарайды, бұл бөлек тақырып. Ал қазір ұн құрамы туралы жалғастырайық. Крахмал деген құрам бар. Ұн мен картопта көп болатын бұл зат ағзаның тез толуына сеп болады. «Арықтаушы» адамның тамақ рационынан бірінші болып нанның түсіп қалуы да осыдан. Крахмал қара ұнға қарағанда ақ ұнда басым. Диетологтардың ақ нанға тыйым салуы да осыдан. Тез көтеріліп, отқа да, суға да әдемі болып піскенімен, оның саулыққа түсер салмағы көп. Жүрек-тамыр ауруларының даму қаупін 2 есе жоғарылатады. Өңдеу барысында В және РР тобындағы барлық дәрумендер жойылып кетеді. Ал қара ұнның құрамында крахмал да аз әрі өңдеуден өтпейді. Термо-өңдеуден өтпегендіктен, пайдасы мол. Сондықтан қоңырқай және қара ұнды пайдалануға тырысыңыз. Ұн бірінші, екінші сұрыпты болып бөлінеді. Қожалығында жері бар, бидай егіп, ұнды өздері өндіретін отбасылардың қолындағы ұн ең пайдалы.

ІІ. Зерттеу бөлімі

2. 1 Мұғалімдермен сауалнама жүргізу.

Бірінші сұрақ: Сіз қай нанды көп пайдаланасыз?

Екінші сұрақ: Не себептен?

Ұсынылған жауаптары